ਦਲਦਲ ਦੇ ਫੁੱਲ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਗ. ਸ. ਨਕਸ਼ਦੀਪ ਪੰਜਕੋਹਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 163
ਸੰਪਰਕ : 73803-73802

ਗ. ਸ. ਨਕਸ਼ਦੀਪ ਪੰਜਕੋਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਨਾਮਵਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ। ਸਫ਼ਲ ਨਾਵਲਨਿਗਾਰੀ ਦੇ ਇਸਰਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਮਾਲੂਮ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਨਿਰੰਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿਆਣੇ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕਲਪਨਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਦਬ ਦਾ ਯਥਾਰਥਿਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਤ ਯਥਾਰਥ ਸੁਚੇਤ ਦੋਹਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਚਿਤਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਮ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਗ. ਸ. ਨਕਸ਼ਦੀਪ ਪੰਜਕੋਹਾ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਅੰਤਰਾਤਮਾ ਇਸ ਨਾਵਲੀ ਸੁਭਾਅ ਨਾਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਲ ਹੀ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਗੌਰਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਕੋਹਾ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਚੇਤੰਨ ਕਵੀ ਵੀ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਨਾਵਲ 'ਦਲਦਲ ਦੇ ਫੁੱਲ' ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਵੱਖਰੇ ਖ਼ਿਆਲੀ ਕੋਣ ਵਾਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਦਲਦਲ ਦਾ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ੀ ਅਰਥ ਘਾਣ, ਚਿੱਕੜ, ਜਿੱਲ੍ਹਣ ਜਾਂ ਧਸਣ ਹੈ। ਇੰਝ ਦਲਦਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ 'ਚ ਨਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਅਰਥ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚਲੀ ਜਿਸ ਨਕਾਰਾਤਮਿਕਤਾ 'ਤੇ ਪੰਜਕੋਹਾ ਨੇ ਉਂਗਲ ਧਰੀ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਪੰਜਕੋਹਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ਲਫ਼ਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਬੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਕੋਹਾ ਦਾ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਵਕਤ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਜਦ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਉਹ ਸਿਖ਼ਰ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜੀ ਹੈ। ਪਰ ਖੇਦ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਕਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਬਸ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਬਦਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਉਹੋ ਹੈ ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਰਹੇ ਵੀ।... ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਉਹ ਇਸ ਧੰਦੇ 'ਚੋਂ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਸਕਦੀਆਂ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਫਸੀਆਂ ਬੱਚੀਆਂ ਤਰਸ ਦਾ ਪਾਤਰ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਹਨ ਤੇ ਵੇਸਵਾ ਦੇ ਟੋਕਨ ਵੱਖ! ਉਥੇ ਉਹ ਇਸੇ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰੀਆਂ ਡੁੱਬੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਕਮਲ, ਟਰੀਨਾ ਤੇ ਸਿਸਲੀ ਨਾਂਅ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿਭਾਏ ਗਏ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਥੀਮਕ ਪਾਸਾਰ ਵਿਚੋਂ ਮੋਟੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਨੁਕਤੇ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਹ ਹਨ:-
-ਸਮਾਜ ਔਰਤ ਨੂੰ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਖਿੱਚ ਕੇ, ਦੋਗਲਾ ਬਣ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿੰਦਦਾ ਹੈ।
-ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਦਰਅਸਲ ਗ. ਸ. ਨਕਸ਼ਦੀਪ ਪੰਜਕੋਹਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਭਾਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਪਰਦੇਸ ਵਿਚ। ਪੰਜਕੋਹਾ ਦੀ ਗਲਪਕਾਰੀ 'ਚ ਕਲਪਿਤ ਤੇ ਸੰਕਲਪਿਤ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਸੁਚੱਜਾ ਸੰਯੋਗ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ 'ਤੇ ਚਿਰ ਸਥਾਈ ਹੋ ਨਿਬੜਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ 16 ਕਾਂਡਾਂ ਤੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਇਆ ਗ. ਸ. ਨਕਸ਼ਦੀਪ ਪੰਜਕੋਹਾ ਦਾ ਬਾਹਰਵਾਂ ਨਾਵਲ 'ਦਲਦਲ ਦੇ ਫੁੱਲ' ਆਪਣੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਗਲਪ ਸ਼ੈਲੀ ਸਦਕਾ ਇਕਾਗਰਚਿਤ ਹੋ ਕੇ ਅਧਿਐਨਯੋਗ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਸਦਾ ਸਾਡਾ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਬੁੱਲ੍ਹ ਸੀਤਿਆਂ ਸਰਨਾ ਨਈਂ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੋ. ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗੰਡਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98766-55055

ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗੰਡਮ ਪੁਰਾਣਾ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਅਧਿਆਪਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਉਹ ਹੁਣ ਤਕ ਤਿੰਨ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ 'ਬੁੱਲ੍ਹ ਸੀਤਿਆਂ ਸਰਨਾ ਨਈਂ' ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਤੌਰ ਕਵੀ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਗੰਡਮ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਵਿਅੰਗ, ਦੋਹੇ ਤੇ ਟੱਪੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਤੇ ਲੋਕ-ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਗੰਡਮ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ-ਦੁਲਾਰ, ਸਮਾਜਿਕ ਮੰਜ਼ਰਕਸ਼ੀ ਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਗੰਡਮ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਵਿਅੰਗ ਆਧਾਰਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਬੀਤੇ ਦੀਆਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਵਿਅੰਗ, ਦੋਹੇ ਤੇ ਟੱਪੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਚੌਖਟੇ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਅਲਹਿਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਾਇਆ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਛਪਣਾ ਗੰਡਮ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਹੋਰ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਜੋੜ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਵਾਲੇ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਰੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤੁਅੱਲਕ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਪਿਆਰ ਦਾ ਪਾਣੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਜਸਮੀਤ ਸੰਧੂ ਕਪੂਰੇ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 71
ਸੰਪਰਕ : 79731-35570

ਅਸਲੋਂ ਨਵੀਂ ਸ਼ਾਇਰਾ ਜਸਮੀਤ ਸੰਧੂ ਕਪੂਰੇ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪਿਆਰ ਦਾ ਪਾਣੀ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਪਿਆਰ ਦਾ ਪਾਣੀ' ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਮੈਟਾਫਰ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਜਜ਼ਬੇ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਇਆ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਵਗਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਤੱਤਾ ਠੰਢਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਵੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਹੱਦ ਬੰਨੇ ਵੀ ਭੰਨ ਸੁੱਟਦਾ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੈ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣਾ। ਪਾਣੀ ਦਾ ਹੋਰ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਿਰਮਲਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਜਜ਼ਬੇ ਮੁਹੱਬਤ ਵਿਚ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਸਮਾਜੀ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਵੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਰੋਸੇ ਮੇਹਣੇ ਵਫ਼ਾ ਬੇਵਫ਼ਾ ਮੰਨ ਮਨਾਉਣੀਆਂ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੱਸਲ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਤਰੱਦਦ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਕੋ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਇਕ ਪੂਰੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਨਿਭਾਉਣਾ ਬੜਾ ਕਠਿਨ ਕਾਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਇਹ ਬਾਖੂਬੀ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿੱਠਵਰਤਕ ਤੇ ਜੋ ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਛਪੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ 'ਤੇ ਪੈਰ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਰਮਾ ਤਰੰਗਤੀ ਜਜ਼ਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਈਬਲ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੋਟੀ 'ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਿਊਂਦਾ। ਜਿਊਣ ਲਈ ਮੁਹੱਬਤ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਕੌਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗਾਲਿਬ 'ਗ਼ਾਲਿਬ ਯੇਹ ਵੋਹ ਆਤਿਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਲਗਾਏ ਨਾ ਲਗੇ ਔਰ ਬੁਝਾਏ ਨਾ ਬੁੱਝੇ।' ਸ਼ਾਇਰਾ ਮੂੰਹ ਜ਼ੋਰ ਜਜ਼ਬੇ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਿਰਮਲਤਾ ਤੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਤੇ ਸ਼ਿਵ, ਪਾਸ਼ ਤੇ ਇਮਰੋਜ਼ ਦਾ ਅਸਰ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਥਾਂ-ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਤੇ ਇਮਰੋਜ਼ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਮਰੋਜ਼ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਮਰੋਜ਼ ਫਿਰਾਕਦਿਲੀ ਨਾਲ ਇਸ ਜੋੜੀ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਤਲਸੀਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਨਵੀਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, 'ਉਸ ਦਾ ਹਾਸਾ ਰੁਮਕਦੀਆਂ ਪੌਣਾਂ ਵਰਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ।', 'ਗੁੰਦੀ ਗੁੱਤ ਤੇ ਬੂਟੀਆਂ ਵਾਲੇ ਸੂਟ 'ਚ ਉਹ ਕਮਾਲ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕੱਜ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਸਿਰ ਤਾਂ ਲਾਜਵਾਬ ਲਗਦੀ ਹੈ।' ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ ਲਈ ਬੜੇ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦਾ ਇਹ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਪਰਾਗਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਸਵੈ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ
ਲੇਖਕ : ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਅਰਪਣ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਖੋਲ੍ਹਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਸੱਚ, ਤਾਰਕਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਿਕਤਾ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਮਿਹਨਤੀ, ਲਗਨਸ਼ੀਲ ਤੇ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪਸਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਕਿਸੇ ਵਿਰਲੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਮੁਦੱਈ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਸਦਕਾ ਉਹ ਇਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਇਨਵੈਸਟਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਉਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲ ਹੋਣ ਲਈ ਮੁਫ਼ਤ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਸਲਾਬ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਲੋਕ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਘਰੋਂ ਬੇਘਰ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਇਨਵੈਸਟਮੈਂਟ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਓ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਵਧਦੇ ਕਿਰਾਏ ਵਿਚ ਇਨਵੈਸਟਰਾਂ 'ਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ ਇਕ ਇਨਵੈਸਟਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਲਈ ਆ ਰਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦਾ ਖਰਚ ਖ਼ੁਦ ਉਠਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਕਰਜ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਡਰ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ 20 ਘੰਟੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਏਨੇ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਘਰਾਂ ਦੀ ਡਿਗਦੀ ਮਾਰਕੀਟ ਦੀ ਗੱਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ। ਘਰਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉੱਪਰ ਜਾਂ ਥੱਲੇ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਘਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਕਦੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸੇਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਘਰ ਦੀ ਖ਼ਰੀਦ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ 'ਤੇ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਮਾਨਸਿਕ ਡਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅੰਤਲਾ ਲੇਖ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਨਸੀਹਤ ਅਤੇ ਟਰੈਵਲ ਏਜੰਟਾਂ ਵਲੋਂ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਠੱਗੀਆਂ ਦਾ ਕਾਲਾ ਚਿੱਠਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਗਾਈਡ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋੜਵੰਦ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।

-ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98553-88572

ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ
ਰਚਿਤ ਮਹਾਂਕਾਵਿ
ਜਨਮ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਦਾ ਬਹੁਪੱਖੀ ਅਧਿਐਨ
ਅਧਿਐਨਕਾਰ : ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 175
ਸੰਪਰਕ : 90563-60763

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਰਮੀ ਸ੍ਰੀ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਦਾ ਸਿਰਜਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਭੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2006 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਫਿਰ 2008 ਅਤੇ 2021 ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਤੀਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪਿਆ ਸੀ। ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 12 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸੰਬੰਧੀ ਹੋਰ ਵੀ ਗਹਿਨ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਜਬ ਲਗ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਹੇ ਨਿਆਰਾ', 'ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ', 'ਜੁਗੋ ਜੁਗ ਅਟੱਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ', 'ਗੁਰਮਤਿ ਤੇ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ', 'ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਵਾਰਸ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ' ਅਤੇ 'ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਾਰਗ' ਲਿਖ ਕੇ ਸਿੱਖ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਪੁਸਤਕ ਏਸੇ ਪੁਸਤਕ ਉੱਤੇ ਫੋਕਸ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ ਨੇ ਬੜੀ ਵਿਦਵਤਾ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਵੇਖਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 8 ਖੰਡਾਂ ਜਾਂ ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਦਰਾਜ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ : ਅਧਿਆਇ 1. ਪਵਨ ਹਰਚੰਦ ਪੁਰੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ, 2. ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ ਜਨਮ-ਏ-ਖ਼ਾਲਸਾ ਇਕ ਸਰਵੇਖਣ, 3. ਸੰਪੂਰਨ ਜੀਵਨ ਮਾਰਗ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਹਾਂ ਕਾਵਿ, 4. ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, 5. ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਧਿਐਨ, 6. ਨਵੇਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, 7. ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ, 8. ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦੀਆਂ ਹਰ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਨਿੱਠ ਕੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਬਕੌਲ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਸਿਰਜਕ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਵਾਕਈ ਕਿਸੇ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਦੇ ਥੀਸਿਸ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸ਼ਬਦੀ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਵਨ ਦਾ ਮਹਾਂਕਾਵਿ 157 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜੋ ਇਸ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ ਜੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਉਹ 186 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਹੈ। ਪਵਨ ਜੀ ਦਾ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਹੀਰ ਦੇ ਬੈਂਤ ਵਾਲਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ :
ਨਿਰਮਲ ਪੰਥ ਦੀ ਨਾਨਕ ਨੇ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ,
ਬੁੱਧੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਲਈ,
ਕੀ ਹੈ ਧਰਮ ਤੇ ਕੀ ਨੇ ਕਰਮ ਸਾਡੇ
ਲੋਕਾਂ ਤਾਈਂ ਇਹ ਸਭ ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਲਈ,
ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਸੂ ਜੀ ਨੇ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਵਿਚੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕੀਮਤੀ ਟੂਕਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਵਿਲੱਖਣ ਕੌਮ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸੰਪੂਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੂਠੇ ਮਾਰਗਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਹਿਤ ਇਕ ਕੀਮਤੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੈ।

ਰਾਜਿਆ ਰਾਜ ਕਰੇਂਦਿਆ
ਕਵੀ : ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੁਲਾਂਘ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 135
ਸੰਪਰਕ : 98761-84954

ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਭਰ ਵਗਦਾ ਦਰਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਰੌਲੇ ਰੱਪੇ ਤੋਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਤੇ ਸਹਿਜਧਾਰਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 'ਅਜੇ ਅਸੀਂ ਹੋਏ ਨਾ ਆਜ਼ਾਦ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 'ਘੋਰ ਕੰਡੇ ਚੂਹੇ ਲੰਡੇ' (ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ), 'ਏਕੇ ਦੇ ਚਿਰਾਗ' (ਸਾਂਝਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਪੈਂਤੀ ਵਾਲਾ ਗੀਤ' (ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਗੀਤ), 'ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਜਾਗ ਪਏ' (ਸਾਂਝਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਡਮਰੂ ਭਮੀਰੀਆਂ' (ਬਾਲ ਕਾਵਿ), 'ਹਵਾਵਾਂ ਦੇ ਉਲਟ' (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰਾਜਨ ਨੇ ਦੋਹੇ ਸਿਰਜੇ ਹਨ। ਦੋਹਾ ਕਾਵਿ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੋਹਾ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਹਾ ਦੋ ਸਤਰਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਤ੍ਰਿਕ ਛੰਦ ਹੀ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਹ ਇਕ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਹਰ ਚਰਨ ਵਿਚ 13+11=24 ਮਾਤਰਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੱਧਕਾਲ ਵਿਚ ਕਈ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਪੂਰਾ ਕਿੱਸਾ ਹੀ ਦੋਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਿਪੂਰਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਕੋਰਮ ਜੇਕਰ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸੋਰਠਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮਾਤਰਾਂ 11+13=24 ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਕਿ :
ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਸੋਰਠਾ ਦੋਹਿਰਾ ਉਲਟਾਇਆਂ।
ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਤਰਜ ਹੈ ਜੀ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਰਦਿਆਂ
ਦੋਹਰੇ ਜਾਂ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਇਕ ਲਘੂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ:
ਆਗਿਆ ਭਈ ਅਕਾਲ ਕੀ ਤਬੈ ਚਲਾਇਓ ਪੰਥ
ਸਭ ਸਿਖਨ ਕੋ ਹੁਕਮ ਹੈ ਗੁਰੂ ਮਾਨਿਉ ਗ੍ਰੰਥ
ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਤੁਕਾਂਗ ਉੱਤੇ S9S ਯਾਨਿ (ਗੁਰੂ ਲਘੂ ਗੁਰੂ) ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਹੀ ਜਿਲਦ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਦੋਹੇ ਲਿਖ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸਰਹੱਦੀ ਦੋਹਾ ਸਾਗਰ' ਵਿਚ ਚਾਰ ਹਜ਼ਾਰ ਦੋਹੇ ਲਿਖ ਕੇ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਰਾਜਨ ਨੇ ਵੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 135 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ 1350 ਦੋਹੇ ਸਿਰਜੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 'ਰਾਜਿਆ ਰਾਜ ਕਰੇਂਦਿਆਂ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ, 820 ਦੋਹੇ ਸਿਰਜੇ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਹਰ ਦੋਹੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਰਾਜਿਆ ਰਾਜ ਕਰੇਂਦਿਆਂ ਲਿਖ ਕੇ ਹਰ ਦੋਹੇ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ :
ਰਾਜਿਆ ਰਾਜ ਕਰੇਂਦਿਆ ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਝਾਕ,
ਕੰਧਾਂ ਕਰੀਆਂ ਉੱਚੀਆਂ ਸੁਣੇ ਨਾ ਤੈਨੂੰ ਹਾਕ
ਰਾਜਿਆ ਰਾਜ ਕਰੇਂਦਿਆ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀ ਹਾਲ
ਤਾਣਾ ਬੁਣਦੇ ਬੁਣਦਿਆਂ ਮਕੜੀ ਫਸਦੀ ਨਾਲ
ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੋਹਾ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਸਿਰਜੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ : 'ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਰੁੱਤ ਆ ਗਈ', 'ਆਖਾਂ ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ', 'ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੀ ਆਖਣਾ', 'ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ' 'ਤੀਜੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ (ਵਾਰਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ)' ਰਾਜਨ ਨੇ 1350 ਦੋਹਿਆਂ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਉਮੰਗ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਦੋਹਿਆਂ ਵਿਚ ਜਜ਼ਬਾਤ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿਤ 'ਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਗੱਲ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਹੇ ਮਾਨਣਯੋਗ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾਇਕ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਵਕਤ ਦੀ ਹਿਕ ਉੱਤੇ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਹਨ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

 ਕੁੰਭ 'ਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਔਰਤਾਂ
ਲੇਖਕ : ਹਰਭਗਵਾਨ ਚਾਵਲਾ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮੱਖਣ ਲਾਲ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 115
ਸੰਪਰਕ : 093154-86601

ਇਹ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕਵੀ ਹਰਭਗਵਾਨ ਚਾਵਲਾ ਹਨ। ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਸਾ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਿੱਜੂਵਾਲੀ ਵਿਚ ਜਨਮੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 6 ਪੁਸਤਕਾਂ (ਕਵਿਤਾ) ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਕੋਈ ਅੱਛੀ ਖ਼ਬਰ ਲਿਖਣਾ', 'ਕੁੰਭ ਮੇਂ ਛੁਟੀ ਔਰਤੇਂ', 'ਇਸੀ ਆਕਾਸ਼ ਮੇਂ', 'ਜਹਾਂ ਕੋਈ ਸਰਹੱਦ ਨਾ ਹੋ', 'ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕੀ ਉਮਰ' ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬੀਸਵੀਂ ਕੌੜਾ' ਲਘੂ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਹਿੰਦੀ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਮੱਖਣ ਲਾਲ ਅਤੇ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਮੱਖਣ ਲਾਲ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੇ ਜਾਨਦਾਰ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜਮਾ ਆਰੰਭਿਆ ਸੀ। ਮੱਖਣ ਲਾਲ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਸੁਆਮੀ ਸਨ। ਪਰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ-ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਬਾਕੀ ਤਰਜਮੇ ਦਾ ਕਾਰਜ ਲੇਖਕ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿਰੜੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਸਿਰੜੀ ਜੀ ਵੀ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਨ ਕਵੀ ਤੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ 'ਮਿੱਟੀ ਕਰੇ ਸੁਆਲ' ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਿਤ ਹੋਈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕ ਤੇ ਆਲੋਚਕ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿਰਸਾ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਕੁੰਭ ਮੇਂ ਛੁੱਟੀ ਔਰਤੇਂ' 2010 ਵਿਚ ਛਪਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਇਹ ਸਮਾਂ ਅਵਾਰਾ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਥਾਪੜੇ ਵਾਲੇ ਮੁਕਤ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਤਲਿੱਸਮ, ਸੰਪ੍ਰਦਾਇਕ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਕਹਿਰ ਦਾ ਦੌਰ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੁਰ 'ਸੰਭਾਲ-ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਯੁੱਧ', ਤਿੰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਚਾਵਲਾ ਦਾ ਫਿਕਰ ਸਥਾਨਕ ਆਰਥਿਕਤਾ ਤੇ ਦੇਸੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਮ੍ਰਤੀ ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਕੁੰਭ 'ਚ ਗੁਆਚੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਸਥਾਨਿਕਤਾ ਦੇ ਗੌਰਵ ਦਾ ਹਿਰਨ ਹਨ। ਕੁੰਭ 'ਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚ ਅਹੱਲਿਆ ਗੋਤਰ, ਰਾਮ ਨੂੰ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ, ਵਿਜੇ ਉਤਸਵ, ਸਿਧਾਰਥ ਨੂੰ, ਬਿੰਦਰਾਬਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਵੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਅਛੂਤੀਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਨਿਜ਼ਾਮ', 'ਪਤਝੜ', 'ਬੰਜਰ', 'ਵੀਰਾਨ', 'ਸਖਣੀਆਂ ਰੂਹਾਂ', 'ਅਮਰਵੇਲ' ਪੜ੍ਹਨ-ਵਾਚਣ ਤੇ ਵਿਚਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਦਲਿਆ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚਲੇ ਰੇਤ ਦੇ ਟਿੱਬੇ ਰੋਹੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਰੇਤ ਰੜਕਦੀ ਹੈ।
'ਕੁੰਭ ਮੇਂ ਛੁਟੀਆਂ ਔਰਤਾਂ' ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ:
ਹਰ ਵਾਰ ਕੁੰਭ ਮੌਕੇ
ਛੁੱਟ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ
ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਬੁੱਢੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ
ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ
ਪਾਪ ਦੀ ਗੱਠੜੀ ਵਾਂਗ
ਟਿਕੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ...
ਇਹ ਬੁੱਢੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ
ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ
ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ
ਰੋਂਦੀਆਂ ਕਲਪਦੀਆਂ
ਬੈਠੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ
ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਵਿਚ
ਠੀਕ ਓਸੇ ਥਾਂ
ਜਿਥੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਗਏ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ...
ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ
ਫਿਰ ਮੁਕਤੀ ਪਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਪੁਸਤਕ ਮੌਲਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਲਖਾਇਕ ਹੈ ਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਹੈ।

ਵੇਲ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵੇਲ
ਕਵੀ : ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਵੀਨਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124

ਹਥਲਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਚਰ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਰਸਾ ਵਿੱਸਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚਲੇ ਉਹ ਮਨੋਰੰਜਕ ਕਾਰੋਬਾਰ ਤੇ ਖੇਡਾਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਜ਼ੀਗਰ ਬਾਜ਼ੀ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਕਿੰਨੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਲਗਦੇ ਸਨ। ਸਾਰੀ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਰਾਸਾਧਾਰੀਏ ਰਾਸਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮਿਰਾਸੀ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵੇਲ ਵੀ ਤਦੇ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਨੇ ਇਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਸਰ ਰਹੇ ਵਿਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਇਹ ਯਾਦਗਾਰੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਸਵਾਂਤੀ ਬੂੰਦ' (1992), 'ਠੀਕਰੀ ਪਹਿਰਾ' (1996-2009), 'ਰੁਪ ਦੇ ਟੁਕੜੇ' (2006), 'ਆਪਾਂ ਦੋਵੇਂ ਰੁੱਸ ਬੈਠੇ' (2011) ਅਤੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸੰਸਾਰ ਬਾਰੇ ਆਲੋਚਨਾ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਵੀਨਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਨੇ ਛਾਪੀ ਹੈ ਤੇ ਸਵੀਨਾ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਰਪਣ ਹੀ ਧੀਆਂ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ:
ਚੁੱਪ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ, ਧੁੱਪ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ
ਧੀ ਸਵੀਨਾ ਦੇ ਨਾਂਅ
-ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਹ ਕਿਸ ਫੁੱਲ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਹੋ ਗਈ,
ਰੱਬ ਜਾਣੇ ਉਹ ਕਿਸ ਤਾਰੇ ਦੀ ਲੋਅ ਹੋ ਗਈ,
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 80 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਅੰਤਰਾਲ ਮਗਰੋਂ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਿਉਂਦ ਪਾ ਕੇ ਮਿੱਠੀਆਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ? ਸ਼ਾਇਦ ਚੇਤਨਾ ਅਵਚੇਤਨਾ ਦੇ ਚੌਂਤੜੇ ਤੇ ਚੌਂਕੜਾ ਮਾਰ ਕੇ ਚਿੱਤ ਦੀ ਚਿਣਗ ਨਾਲ ਚੌਮੁਖੀਆਂ ਚਿਰਾਗ ਜਗਾਉਣਾ ਹੈ ਕਵਿਤਾ।
ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਨੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਉੱਤੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ: 'ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਮਾਨਣਯੋਗ ਕਾਵਿ-ਕਿਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਨ ਦੇ ਕਾਬਲ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਕੱਲ ਦੇ ਕਵਚ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਮੂਹ ਵਿਚ ਜੀਊਣ ਦਾ ਵੱਲ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰਾ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਹੈ। ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਉਦਾਸੀਨ ਨਹੀਂ ਨਾ ਹੀ ਉਦਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਗਦੀ ਅੱਖ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਟੂਕਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਹਿੱਤ ਵਿਚ :-
ਮੁੜ ਮੁੜ ਓਹੀ ਰੰਗ ਤਮਾਸ਼ੇ
ਮੁੜ ਮੁੜ ਓਹੀ ਖੇਲ,
ਵੇਲ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵੇਲ
ਵੇਲ ਰੁਪਏ ਦੀ ਵੇਲ
ਧਕੱਮ ਧਕਾ ਆਖਾ ਧਾਪੀ,
ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਪੱਟ 'ਤੇ ਥਾਪੀ
ਧਾਵੇ ਬੋਲਣ ਆਕੀ ਪਾਪੀ,
ਨਿਧੇ ਲੋਕੀਂ ਸਹਿਮੇ ਦੁਬਕੇ
ਉਕਤ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਰੰਗ ਖੇਡਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਮਾੜੇ ਤਗੜੇ ਦੀ ਗਾਥਾ ਲਿਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
-ਰੱਬ ਰੁਪਈਆ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਇਹ ਕੈਸਾ ਗੰਭੀਰ ਕਟਾਖਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ :
ਰੱਬ ਰੁਪਈਆ ਲੱਭ ਰੁਪਈਆ।
ਦੁਨੀਆ ਉੱਤੇ ਜੱਭ ਬੜੇ ਨੇ
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੱਭ ਰੁਪਈਆ
ਕੀਤੇ ਰੱਬ ਨਾਲ ਸੌਦੇ ਚੰਗੇ
ਸੁੱਟਿਆ ਭਾਨ ਤੇ ਨੋਟ ਨੇ ਮੰਗੇ
ਸੁਪਨੇ ਵੇਖੇ ਰੰਗ ਬਰੰਗੇ
ਤੇਰੀ ਸੁਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਬੰਦਿਆ
ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਅਲੱਗ ਰੁਪਈਆ...
-ਸਾਡੀ ਰੂਹ ਦਾ ਰੁਪਈਆ
ਕਿਉਂ ਚਲਦਾ ਨਹੀਂ
ਤੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਵਪਾਰੀ
ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਦਾ ਨਹੀਂ
-ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨਵੇਕਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੇਵਲ ਅਮਰੀਕਾ ਵਾਲਾ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ ਹੀ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

 ਵੱਡੇ ਤੜਕੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪੲ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 94177-45185

ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। 'ਬੱਤੀਆਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ' ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਅਧਿਆਪਕਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਰਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਝਲਕ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਿਰੋਲ ਸਮਾਜਿਕ ਹਨ। ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਟੁੱਟ ਭੱਜ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸਿੱਖ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ ਹੈ ---ਮੋਹਿ ਮਰਨੇ ਕਾ ਚਾਓ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਭਾਈ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ, ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਤੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਾਝੇ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਵਲੋਂ ਬੇਦਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਜਾਣ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਿੰਘਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ, ਚਾਲੀ ਮੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ (ਖਿਦਰਾਣੇ ਦੀ ਢਾਬ) ਤੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ ਜੰਗ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਦੋ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਹੈ ਜੋ ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਤੜਕੇ ਸੁਪਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਪਨੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਪਣੀ ਸਾਥਣ ਕੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਤੀ ਮਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪਰਦੇਸ ਬੈਠਾ ਪੁੱਤਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਭੇਜ ਕੇ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਾਰਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਪੁਤਰ / ਨੂੰਹ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਾਤਰ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੂਬੇਦਾਰ ਮਿੱਤਰ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹਨ। ਉਹ ਤਾਂ ਆਪ ਇਕੱਲਤਾ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰ ਕਰ ਤੇਰੇ ਬੱਚੇ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਅਸਰ ਹੇਠ ਉਹ ਵਾਪਸ ਘਰ ਆ ਕੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ---ਜੀਤੀ ਰੋਟੀ ਨ੍ਹੀ ਬਣੀ ਪੁੱਤ ----ਉਹ ਭਾਈ ਜੇ ਦਾਲ ਨਹੀ ਬਣੀ ਤਾਂ ਚਟਨੀ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈ ਆ। ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਥਾ ਰਸ, ਦਿਲਚਸਪ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਗਹਿਰਾ ਸੰਵਾਦ, ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ, ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ, ਤਿੜਕਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਸਲੇ, ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਤਕਰਾਰ , ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਮੋੜ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ-- ਦੋ ਬੇੜੀਆਂ, ਸੰਤਾਪੀਆਂ ਰੂਹਾਂ, ਗਵਾਚੇ ਲੋਕ, ਜੰਗ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ, ਸੁਆਲੀਆ ਚਿੰਨ, ਆਖਰੀ ਫੇਰੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਰੂਹ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਦਵੇਸ਼ਵਰ ਤੇ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਔਲਖ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਂਲੀ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਕਿੱਥੇ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਸਾਡਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ?
ਲੇਖਕ : ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ਼ਾਈਨ ਬੁੱਕ ਪਬਲੀਸ਼ਿੰਗ, ਬਿਲਾਸਪੁਰ (ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ)
ਮੁੱਲ : 390 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 188
ਸੰਪਰਕ : 94785-90189

ਹਰ ਕੌਮ ਜਾਂ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਆਵਾਮ ਦੀ ਰਹਿਤਲ, ਰਸਮੋ-ਰਿਵਾਜ, ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਮਨੋਰੰਜਨ, ਪਹਿਰਾਵਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਅਤਾ ਉੁੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਮੁਲਕਾਂ, ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ, ਮਹਾਨਗਰਾਂ, ਨਗਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਨਸਰ (ਵਾਰਤਕ) ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਕਲਮਕਾਰ ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵੱਡਆਕਾਰੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿੱਥੇ ਗਵਾਚ ਗਿਆ ਸਾਡਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ?' ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਇਸ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਉਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 186 ਬੰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਸਾਹਿਤਕ ਗੀਤ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਇਕ-ਇਕ ਬੰਦ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੰਦਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਰਵਾਇਤੀ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਬੰਦਾਂ ਦੀ ਨਿਰਖ-ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਕਿੱਤਿਆਂ, ਸੰਦਾਂ-ਸਾਧਨਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਵਰਣਨ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚਾਟੀਆਂ, ਮਧਾਣੀਆਂ, ਭੱਤੇ, ਕੁੱਪ, ਗੀਰ੍ਹੇ, ਭੜੋਲੇ, ਤੰਦੂਰ, ਪਾਥੀਆਂ, ਤੌੜੀਆਂ, ਭੜੋਲੀਆਂ, ਭੇਲੀਆਂ, ਸੀਰਨੀ, ਕਨਾਤਾਂ, ਚਾਨਣੀਆਂ, ਝੰਡੀਆਂ, ਕਸੂਰੀ ਅਤੇ ਤਿੱਲੇਦਾਰ ਜੁੱਤੀ ਤੇ ਕੱਚੇ ਪਹਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੂਪ ਬਾਤਾਂ, ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਵਰਗੇ ਰੂਪਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਂਤ ਸੁਭਾਂਤੇ ਗਹਿਣਿਆਂ ਜਿਵੇਂ, ਪਰਾਂਦੇ, ਕਲਿੱਪ, ਲੌਂਗ, ਸੱਗੀ ਫੁੱਲ, ਟਿੱਕਾ, ਨੱਥ, ਗੁਲੂਬੰਦ, ਤੜਾਗੀ, ਝਾਂਜਰਾਂ, ਬੁਗਤੀਆਂ, ਕੈਂਠਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਹਾ, ਝਾਲਰਾਂ-ਪੱਖੀਆਂ, ਘੱਗਰੇ, ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ, ਸਲਾਮੀਆਂ, ਪਿੱਪਲ-ਬੋਹੜ 'ਤੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਪੀਂਘਾਂ, ਦਿਨ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਤੇ ਵਿਆਹ-ਸ਼ਾਦੀਆਂ 'ਤੇ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਗੀਤ, ਦੇਸੀ ਖੇਡਾਂ, ਸੰਧਾਰਾ, ਖੜਤਾਲਾਂ, ਤੂੰਬੀਆ ਦੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਸਾਜ਼, ਵਰ੍ਹੀਣਾ, ਗੋਤ-ਕਨਾਲਾ, ਚੱਠੂ ਵੱਟਾ, ਸੁਰਮਚੂ, ਉਖਲੀ ਆਦਿ ਉਸ ਪੇਂਡੂ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਵੀ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੁੱਠੀ ਵਿਚੋਂ ਰੇਤ ਵਾਂਗ ਕਿਰ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਟੁੱਟਣਾ, ਸੁਪਨਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਏ ਅਨੇਕ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਵੀ ਨੇ ਗਿਆਨ-ਪਰਖ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਕ ਧਰੋਹਰ ਵਿਚੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿੱਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਬਿਲਕੁਲ ਅਣਭਿੱਜ ਹੈ। ਮੰਡੀਕਰਨ, ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਅਤੇ ਗਲੋਬਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਅਨੇਕ ਕਿੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਬਿਆਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਹੁਪੱਖੀ ਕਿੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਵੇਲਣਾ, ਸੂਬੇ ਬੇੜ ਵੱਟਣਾ, ਨਵਾਰਾਂ, ਮੂੜ੍ਹੇ, ਮੰਜੇ, ਮੰਜੀਆਂ, ਨਾਲੇ-ਪਰਾਂਦੇ, ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਮਿਣਤੀ ਦੇ ਪੈਮਾਨੇ ਗਜ਼, ਕਰਮ, ਵਿਸਵੇ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੁਆਲ ਦਰ ਸੁਆਲ ਹਨ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਰਥਚਾਰੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੱਜ, ਖੂਹ, ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਗਲ ਟੱਲੀਆਂ, ਹਲ, ਹਲਟ, ਗਾਧੀ, ਮਾਲ੍ਹ, ਪਾੜਛੇ, ਜੋਤਾ, ਰੌਣੀ, ਸੁਹਾਗੀ, ਵੱਤਰ, ਫਲ੍ਹੇ, ਗੇਲੀਆਂ, ਮੁੰਨੀਆਂ, ਜੋਗ, ਪਰੈਣੀਆਂ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਘਰੇਲੂ ਵਸਤਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਉਂ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਸਵੀਰ-ਕਸ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਵੀ ਇਸ ਨਿਰਣੇ 'ਤੇ ਪੁੱਜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੀ ਤੇਜ਼ ਤੱਰਾਰ, ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਅਤੇ ਕਾਹਲ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਸਹਿਜਤਾ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਮੁਹੱਬਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਅਕ ਜੀਵਨ-ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਪਤਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੇਵਲ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਡੇਰੀ ਉਮਰ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਵੀ ਗੁੰਮ ਚੁੱਕੀ ਵਿਰਾਸਤ ਉੱਪਰ ਪਿਛਲਝਾਤ ਪੁਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅਸਤਿੱਤਵ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੋਬਾਈਲ ਅਤੇ ਟੀ.ਵੀ. ਨੇ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੱਲ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਮੁੱਚੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਇਹ ਪ੍ਰਯਤਨ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲਾ ਸਿੱਧ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਖ਼ੈਰ, ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੁੱਲੇ-ਵਿਸਰੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਏ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਭਾਸਦੀ ਹੈ। 'ਭੱਟੀ' ਕੋਲੋਂ ਅਜਿਹੀ ਉਮੀਦ ਰਹੇਗੀ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਦਾ ਆਰ ਪਾਰ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 210
ਸੰਪਰਕ : 98760-95392

ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਛੇ ਨਾਵਲ, ਤਿੰਨ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਇਕ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਅਤੇ ਇਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਕਿਤਾਬ 'ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ' ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁੱਲ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅੱਖਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਾ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਹੋਏ ਸਰੂਪ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚੌਥੇ ਤੇ ਆਖਰੀ ਭਾਗ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸਫਰ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਤੇ ਲੇਖਣ ਦੇ ਕਾਰਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਭਾਂਪਿਆ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਨਿਰੀਖਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੋ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ 'ਨਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ, ਨਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੈਰ' ਸੋਚ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜੋ ਵੀ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਣਾ ਲੇਖਕ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। 1984 ਦੇ ਦੰਗਿਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੋ ਹਾਲਾਤ ਸਨ, ਸਾਰਾ ਪੰਜਾਬ ਤੜਫ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਫ਼ਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 098553-95161

ਤਲੀਆਂ ਹੇਠਲੀ ਅੱਗ
ਲੇਖਕ : ਅਜ਼ੀਜ਼ ਸਰੋਏ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 207
ਸੰਪਰਕ : 97791-23262

'ਤਲੀਆਂ ਹੇਠਲੀ ਅੱਗ' ਨਾਵਲ ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਅਜੀਜ਼ ਸਰੋਏ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵੱਲੋਂ 47 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕੁੱਲ ਚਾਰ ਕਾਂਡ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੋਏ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਦੀ ਯਾਦ ਦਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਔਰਤਾਂ ਕਿਵੇਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਨਿਮਨ ਕਿਰਸਾਨੀ ਵਰਗ 'ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਅਸਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਵਰਣਨ ਲੇਖਕ ਨੇ ਭਲੀਭਾਂਤ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਨ 47 ਤੇ 84 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਬਾਰੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭੀਰੀ ਨਾਂਅ ਦੀ ਇਕ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਸਮਾਧ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਲੋਕ ਦੂਰੋਂ ਦੂਰੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸਮਾਧ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੇਲੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਗਲੇ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਭੀਰੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ। ਭੀਰੀ ਨਾਂਅ ਦੀ ਔਰਤ ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ ਜੋ ਨਿਮਨ ਕਿਰਸਾਨੀ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਭਲੀਭਾਂਤ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਪਾਤਰ ਭੀਰੀ ਜੋ ਕਿ ਰੱਜ ਕੇ ਸੋਹਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭੈੜੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਸਭ ਦਾ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਆਹੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਤੇ ਲੋਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤੋਹਮਤਾਂ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਭੀਰੀ ਜੰਟੇ ਨਾਂਅ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਠੀਕ ਠਾਕ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਅੱਤਵਾਦ ਦੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਵਿਚ ਜੰਟੇ ਤੇ ਭੀਰੀ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਖੇਰੂੰ ਖੇਰੂੰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭੀਰੀ ਭੈੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੰਟਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਇਕੱਲੇਪਨ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਭੋਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ 47 ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਭੀਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗਣੇ ਪਏ ਸਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੇਂਡੂ ਹੈ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਔਖਿਆਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਨਾਵਲ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਿਮਨ ਕਿਰਸਾਨੀ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਹੈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹਰ ਜਗਾ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥਕ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਤੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਉਭਰਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਇਹ ਨਾਵਲ 47 ਦੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਦੌਰ ਨੂੰ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ ਕਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਗਿਆਰਾਂ ਭੱਟ ਸਾਹਿਬਾਨ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 198
ਸੰਪਰਕ : 98149-01254

ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਰਤਾਜ ਅਤੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਬੋਹਿਥਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਗਿਆਰਾਂ ਭੱਟ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਯਥਾਯੋਗ ਸਥਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਅਦੁੱਤੀ ਸੰਪਾਦਨੀ-ਸੂਝ ਦਾ ਇਕ ਲਾਸਾਨੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਗਤ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਚਾਰ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਕਰਨੀ ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਭੱਟ ਕਵੀਆਂ, ਸੱਤੇ ਬਲਵੰਡ ਵਰਗੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਰਬਾਬੀਆਂ ਦੇ ਸਵੱਈਆਂ ਅਤੇ ਵਾਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਸ ਮਹਾਨ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਆਪ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸੰਪਾਦਨ ਕਲਾ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ? ਭਾਵੇਂ ਭੱਟ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਨਿਤਾਪ੍ਰਤੀ ਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਅਨੁਭਵ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਨਿੱਗਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪ੍ਰੋ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਟੀਕਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਪਦਮ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਆਭਾਰੀ ਹਾਂ, ਸ. ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ ਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੱਟ ਕਵੀਆਂ ਬਾਰੇ ਇਕ ਮੁਕੰਮਲ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਸਾਡੀ ਜਗਿਆਸਾ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਅਤੇ 'ਸ਼ਾਂਤ' ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਭਟ ਕਲਸਹਾਰ ਦੀ ਬਾਣੀ ਹੋਰ ਭੱਟ ਕਵੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੱਟ-ਬਾਣੀ ਦੇ ਹਰ ਖੰਡ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਸਥਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਪਰ 'ਸਿਰਲੇਖਾਂ' ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਭੱਟ ਭਿਖੇ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਅੰਕਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਂਤ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਅਤੇ ਬਾਵਾ ਸਰੂਪ ਦਾਸ ਭੱਲਾ (ਮਹਿਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼) ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਭਿੱਖਾ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੱਟ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਭੱਟ ਕਵੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਗੁਰੂ-ਘਰ ਵਿਖੇ ਟਿਕੇ ਰਹੇ। ਇਹ ਭੱਟ 'ਕੌਸ਼ਿਸ਼' ਗੋਤ ਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵਡੇਰੇ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਵਸਦੇ ਸਨ। 'ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ' ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸਥਾਨ ਮਿਲਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਗਿਆ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਡਾਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98151-86532

ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਡਾਲਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਗਿਆ' ਪਾਠਕ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਜੀ ਰਿਹਾਂ' 2014 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਛੇ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਡਾਕਟਰੀ ਵਰਗ ਵਹਿਲ ਨਾ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਪੇਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਜਣ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੋਣਾ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਮਾਨਵੀ ਸੰਕਟਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਉੱਸਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਝੱਲਦੇ, ਮਨੋ-ਸੰਕਟਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਪਾਤਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਆਰਥਿਕ ਥਪੇੜੇ ਝੱਲਦਿਆਂ ਗੁਰਬਤ ਲਾਲਸਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟਾਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੱਧ ਖੁੱਭਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇਹੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਦੇ ਦੋ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਇਵੇਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਰੂਪਾ' ਦੀ ਰੂਪਾ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਨਾਲ ਦੇਹੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਾਇਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਐਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਸਕੇ ਪਰ ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਗਿਆ' ਦੀ ਨਿੰਮੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਏ ਪਤੀ ਦੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਇਕੱਲਤਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਥਾਣੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਦੇ ਵਰਗਲਾਉਣ 'ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਰੂਪਾ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਆਫ਼ ਕਰ ਅਪਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਨਿੰਮੋ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਕੇਂਦਰਬਿੰਦੂ ਆਰਥਿਕਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਜਿਨਸੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਨੈਤਿਕਤਾ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਰਜੀਹ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਦਲਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। 'ਬਣਵਾਸ' ਜਾਇਦਾਦ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਸਕੇ ਭਰਾ ਦੇ ਝੂਠੇ ਕਤਲ ਕੇਸ ਵਿਚ ਕੈਦ ਕੱਟ ਚੁੱਕੇ ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ 'ਲੰਮੀ ਪਤਝੜ' ਸ਼ਾਰਦਾ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਰਦਾ ਦੇ ਵਿਯੋਗ ਵਿਚ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਘੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਅੰਦਰਲਾ ਮਹਾਂਭਾਰਤ' ਇੱਕ ਬਹੁਪਰਤੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਕ ਅਣਚਾਹੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਦੂਜਾ ਦਿੱਲੀ ਦੰਗਿਆਂ ਕਾਰਨ ਉਜੜੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟਤਾ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਕਹਾਣੀ 'ਮਰੀਜ਼ੇ' ਕੋਰੋਨਾ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਖੰਡਿਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਲਈ ਪਿਛਲਝਾਤ ਤਕਨੀਕ ਵਰਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਪਾਗਲ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਏ
ਸ਼ਾਇਰ : ਬੰਟੀ ਉੱਪਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 375, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 95016-60416

ਬੰਟੀ ਉੱਪਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਕਰੀਬ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਜਾ ਵਸਿਆ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ, ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਵਸਿਆ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਖਾਸੇ ਵਿਚ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਮਾਇਆ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਲ ਨੇੜਿਉਂ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 87 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਬਹਿਰਾਂ, ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕਮਾਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ ਐਸੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉੱਪਲ ਉੱਤੇ ਵੀ ਉਸੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਅਸਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਉਮਰ ਏਸੇ ਲਈ ਲੰਮੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਖੂਨ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਹਾਸਿਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਬੜੀ ਜਲਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਕਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਾ ਸਿਰਜੀ ਹੋਵੇ? ਬੰਟੀ ਉੱਪਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਬਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਿਅਰ ਸਪਾਟ ਜ਼ਰੂਰ ਹਨ ਪਰ ਮਨੋਰੰਜਕ ਬਹੁਤ ਹਨ। ਉਹ ਕਾਫ਼ੀਏ ਜੋੜਨ ਦਾ ਵੱਲ ਜਾਣਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲ ਆਲੋਚਕ ਸਮਸ਼ੇਰ ਮੋਹੀ ਤਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਬੰਟੀ ਨੂੰ 'ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਅੰਬਰ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਿਤਾਰਾ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਉਸ ਦੇ ਨਵੇਕਲੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਮਾਣਦੇ ਹਾਂ :
-ਉਹੀ ਰੰਡੀ ਰੋਣਾ ਹੈ ਬੱਸ,
ਦਸ ਮਿਲਿਆ ਕੀ ਬਦਲਾਵਾਂ ਤੋਂ।
-ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਅੱਖਰ ਛਪਗੇ,
ਪੜ੍ਹ ਲਈ ਐਨੀ ਵਾਰੀ ਚਿੱਠੀ।
-ਉੱਡਦੀ ਨਾ ਗੱਲ ਐਵੇਂ ਤੇ,
ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੋਇਆ ਹੁੰਦੈ।
-ਧਰਤੀ ਰੋਈ ਅੰਬਰ ਰੋਇਆ,
ਮਾਰ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਖੰਜਰ ਰੋਇਆ।
-ਕਿਹੜੀ ਉਮਰੇ ਮੇਲੇ ਹੋਏ,
ਜਦ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਧੇਲੇ ਹੋਏ।
-ਹੌਲੀ ਗੱਲ ਕਰੋ ਕੰਧ ਭੈੜੀ,
ਖੋਲ੍ਹੀ ਬੈਠੀ ਕੰਨ ਲਗਦੀ ਏ।
-ਤੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਮੈਂ ਪੱਥਰ ਆਪਣਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ,
ਤੂੰ ਦੱਖਣ ਮੈਂ ਉੱਤਰ ਆਪਣਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਿਅਰ ਕਟਾਖਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੱਲਾਂ ਥੱਲੇ ਨੱਪ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ
ਲੇਖਕ : ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98726-02296

'ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ' ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਬਹੁ ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ 2025 ਈ. ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਧੂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਲਿੱਪੀ ਵਿਚ ਵੀ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ' ਨੂੰ ਕਵੀ ਨੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜੀਆਂ ਤੀਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਲਗਪਗ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਰਚੀਆਂ ਛੱਬੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤਤਕਾਲੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਬਿੰਬ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਕਵੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ ਬਾਕਮਾਲ ਹੈ-
'ਸੂਰਜ, ਸਾਗਰ, ਫੁੱਲ ਕਿ ਖ਼ਬਰੇ ਖ਼ਾਬ ਹਾਂ,
ਆਪਣੀ ਗੁਫ਼ਾ 'ਚ ਉੱਡਦਾ ਹੋਇਆ ਉਕਾਬ ਹਾਂ।
ਛੋਹ ਬਿਨ ਜਿਸ ਦੀ ਹਿੱਕ ਵਿਚ ਨਗ਼ਮੇ ਸੌਂ ਗਏ,
ਨਾਨਕ ਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਬਿਨਾਂ ਰਬਾਬ ਹਾਂ।
ਸੜ ਜਾਵਣਗੇ ਹੋਂਠ ਕਿਸੇ ਨਾ ਚੁੰਮਿਆਂ,
ਮਘਦਾ ਵਾਂਗ ਅੰਗਾਰੇ ਕੇਹਾ ਗ਼ੁਲਾਬ ਹਾਂ।'
ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਰੋਜ਼ੀ ਰੋਟੀ ਲਈ ਮਜਬੂਰੀ ਵੱਸ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਹੀਰਾਂ ਘੱਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਬਣਾਏ ਆਲ੍ਹਣੇ ਛੱਡ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਬਣਾਏ ਘਰ ਵਿਚਲਾ ਮੋਹ ਹਰ ਵਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਤਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਇਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਜਲੰਧਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚਲਾ ਘਰ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਨੇ ਇਹੋ ਭਾਵ ਸਿਰਜੇ ਹਨ-
'ਆਪਣੇ ਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਰੀ ਵਾਰੀ
ਹੱਥੀਂ ਤੋਰ ਕੇ,
ਘਰ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ
ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।'
'ਇਹਨੂੰ ਹੁਣ ਕੌਣ ਸਮਝਾਵੇ,
ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤਣਾ,
ਸਦਾ ਮਾਲਕਾਂ ਦੇ ਵੱਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ,
ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਵੱਸ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।'
ਸੱਤਾਧਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਨਾ, ਕੰਮੀਆਂ ਕਿਰਤੀਆਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੰਘੀ ਨੱਪਣ ਤੱਕ ਲੁੱਟ ਦੇ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਕਵੀ 'ਲਾਲੋਆਂ ਦਾ ਯਾਰ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਸਿੱਧਾ ਵੰਗਾਰਦਾ ਹੈ-
'ਤੇਰੇ ਉੱਚੇ ਉੱਚੇ ਮਹਿਲ
ਤੇਰੇ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ,
ਤੁਸਾਂ ਲੋਟੂਆਂ ਨੇ ਖਾ ਲਈ
ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜੁਆਨੀ,
ਲੈਣੀ ਹੱਕ ਦੀ ਬੰਦੂਕ ਪੈਂਦੀ ਹੱਥ 'ਚ,
ਨਾ ਗੱਲ ਜਦੋਂ ਵੱਸ ਦੀ ਰਹੇ।
ਲਾਲੋਆਂ ਦਾ ਯਾਰ ਦੇ ਕੇ ਭਾਗੋ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ, ਗੱਲ ਸੱਚ ਦੀ ਕਹੇ।'
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ ਹੀ ਆਪਣੀ ਕ੍ਰਿਤ 'ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਿੱਛੋਂ' ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਉਹ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੋਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ ਦੇ ਰਸੀਏ ਇਸ ਰਚਨਾ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨਗੇ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94276-85020

ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂਲ ਮੰਤਰ
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਉੱਤਮ-ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਿਰਜੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਸਾਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਸਾਧਾਰਨ ਸਕੂਲ ਵਿਚੋਂ ਵਿੱਿਦਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ, ਹਾਰਵਰਡ ਮੈਡੀਕਲ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬੋਸਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਲਾਅ ਤੱਕ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਤਹਿ ਕਰਕੇ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾਉਂਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਅਸਤਿਤਵ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ (ਬੀਇੰਗ) ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੋਣੀ (ਬਿਕਮਿੰਗ) ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ 13 ਕਾਂਡਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਲਗਭਗ ਅਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਤ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਸੰਪਤੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀਏ?, ਅਮੀਰ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀਏ?, ਅਪ੍ਰਾਪਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ? ਆਦਿ। ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ, ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਆਤਮ-ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ, ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਣ ਵਿਚ ਪ੍ਰਪੱਕਤਾ ਹੋਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਨੇ। ਸ਼ੰਕਾ ਅਤੇ ਦੁਬਿਧਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ, ਸਵੈ ਨੂੰ ਹੀ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ : ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਹਿੰਮਤ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਕਰਤਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਧਨ ਸੰਪਤੀ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਾਂ..., ਮੈਂ ਈਸ਼ਵਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਹਾਂ।' ਆਦਿ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀਆਂ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਈਆਂ, ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇੰਝ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਦਿਲਚਸਪ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੋਣ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਵੱਟ ਟੂ ਡੂ) ਅਤੇ ਕੀ ਨਹੀ ੰਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ (ਐਂਡ ਨੌਟ ਟੂ ਡੂ)। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਦੁਹਰਾਅ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ 'ਨੈਰੇਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ' ਹੈ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਰਹਿ ਕੇ ਲੜੀਵਾਰ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਬੜੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਿਕ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਵਲੋਂ ਸੌਖੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gamil.com

ਨਲਵਾ ਜਰਨੈਲ ਬਾਝੋਂ
ਲੇਖਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 204
ਸੰਪਰਕ : 98147-83069

ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਜਰਨੈਲ ਬਾਝੋਂ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 31 ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 32 ਦੇ ਕਰੀਬ ਨਾਵਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ (ਸੜਕਨਾਮਾ) ਦਾ ਨਾਮ ਸਥਾਪਤ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਫਰੋਲਦਿਆਂ ਕਾਲਮ ਅਧੀਨ ਕਿੱਸਾਕਾਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ:
''ਅਲਫ਼-ਆਫਰੀਨ ਜੰਮਣਾ ਕਹਿਣ ਸਾਰੇ,
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੂਲੋ ਸਰਦਾਰ ਤਾਈਂ।
ਜਮਾਂਦਾਰ, ਬੇਲੀ, ਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲੋਂ,
ਕੱਦ ਉੱਚਾ ਬੁਲੰਦ ਸਰਦਾਰ ਤਾਈਂ।...''
ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਖੰਗਾਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਹਥਲਾ ਨਾਵਲ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ, ਨਾਵਲ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ ਨੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ 19 ਹਮਲੇ ਭਾਰਤ ਉੱਪਰ ਕੀਤੇ। ਲਗਭਗ 85 ਸਾਲ ਅਫ਼ਗਾਨੀ ਸੁਲਤਾਨ ਇਥੇ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। 1290 ਤੋਂ 1320 ਤੱਕ ਖਿਲਜੀ, ਫਿਰ ਤੁਗਲਕ 1320 ਤੋਂ 1414 ਤੱਕ, ਫਿਰ ਸੱਯੀਅਦ 1451 ਤੱਕ, ਫਿਰ ਲੋਧੀ 1526 ਤੱਕ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਅਦ ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਬਾਬਰ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ। ਪਰਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵੀ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ। ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਨੇ 1747 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1769 ਤੱਕ ਤਾਂ 9 ਵਾਰ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ, ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ ਦਾ 1747 ਵਿਚ ਕਤਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਛੇ ਸਦੀਆਂ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ। ਅਜਿਹੇ ਹਮਲਾਵਰੀ ਦੌਰ ਵਿਚ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਰ ਜੁਆਨ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਿਸਲ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ ਤੇ 1799 ਵਿਚ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਮਿਸਲਾਂ ਨਾਲ ਜੰਗਾਂ ਲੜਨੀਆਂ ਪਈਆਂ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਬਕਾਇਦਾ ਤਿਲਕ ਲਗਾ ਕੇ ਪਹਿਲਾ ਸਿੱਖ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਠਾਣਾਂ, ਚੱਠਿਆਂ, ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਐਲਾਨ ਨਸ਼ਤਰ ਵਾਂਗ ਚੁੱਭਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ 40 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਜੰਗਾਂ ਲੜਨੀਆਂ ਪਈਆਂ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਮੰਨਦਿਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਧੀ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਨਿਭਾਈ। 1813 ਵਿਚ ਅਟਕ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ 1818 ਵਿਚ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਲਗਭਗ 100 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਫ਼ਗਾਨ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਪਰ ਰਾਜ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। 1819 ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰਕੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਜਿੱਤਾਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਾ ਬਿਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੋਣੀਆਂ। ਜਿਹੜੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਤੇ ਪਠਾਣ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਧਰ ਦੀ ਸਾਡੇ ਘੋੜੇ ਲੰਘ ਜਾਣ, ਉਥੇ ਘਾਹ ਹਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਠਾਣਾਂ ਅਫ਼ਗਾਨੀਆਂ ਲਈ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਹਊਆ' ਬਣ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਰੋਂਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਡਰਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ:
-ਚੁੱਪ ਸ਼ਾ ਬੱਚਿਆ, 'ਨਲਵਾ ਰਾਗ਼ਲੇ, ਹਰੀਆ ਰਾਗ਼ਲੇ'
(ਚੁੱਪ ਕਰ ਜਾ, ਬੱਚਿਆ, ਨਲਵਾ ਆ ਗਿਆ)
ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ, ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਦਲੇਰ, ਸੂਰਮੇ ਤੇ ਖੂੰਖਾਰ ਸੈਨਿਕ ਜਰਨੈਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਜੇ ਕੋਈ ਉਚਕੋਟੀ ਦਾ ਸੂਰਮਾ ਹੈ, ਉੱਚੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ, ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਆਚਰਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਅਸੂਲਾਂ ਉੱਪਰ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਬੇਹਤਰੀਨ ਜਰਨੈਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਮੌਰ, ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਉਸ ਕੋਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਰਗੇ ਜੰਗੀ ਸਾਧਨ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਰੇ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ 7 ਫੁੱਟ ਕੱਦ ਦਾ, ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦਾ, ਤਿੱਖੇ ਨੈਣ ਨਕਸ਼ਾਂ ਵਾਲਾ, ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੇਹੱਦ ਫੁਰਤੀਲਾ, ਅਸਤਰ-ਸ਼ਸਤਰ ਵਿੱਦਿਆ 'ਚ ਮਾਹਰ, ਇਕੋ ਵਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦਲੇਰ ਮਰਦ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਡੰਕਾ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕਾਬਲ ਕੰਧਾਰ ਤੱਕ ਵਜਦਾ ਸੀ। ਉਹੀ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਵਧਾਉਂਦਿਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਖ਼ੀ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲਾ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਮੀਲ ਦੂਰ ਜੰਗ ਵਿਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਇਆ, ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਦਮ ਤੋੜ ਗਿਆ ਤੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾ ਗਿਆ।
ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ 30 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1837 ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦਾ ਹੀ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਸਮੁੱਚੇ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ਜਾਨਣ ਲਈ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਬੜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਮੈਂ ਲੇਖਕ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ ਤੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੇ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਗ਼ਦਰੀ ਬੀਬੀ ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਬਖਸ਼ੀਵਾਲਾ
ਲੇਖਕ : ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਸਨੇਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 80 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 59
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਜੀਵਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬਚਾ ਰੂਪੀ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਜੋ ਜਿਥੇ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵੀਰਾਂਗਨਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬੀਬੀ ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਬਖ਼ਸ਼ੀਵਾਲਾ ਦੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਭਰੇ ਮਿਸਾਲੀ ਜੀਵਨ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਚੱਲੀ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਸੰਬੰਧੀ ਕਈ ਅਹਿਮ ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਸਨੇਹੀ ਨੇ ਇਕ ਐਸੀ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ ਦੇ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ ਗ਼ਦਰੀ ਬੀਬੀ ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਗਾਥਾ ਕਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਕ ਇਕ ਪਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਹਿੰਗੇ ਮੁੱਲ ਮਿਲੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਖਰਚ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਖਸ਼ੀਵਾਲਾ 'ਚ ਤਕਰੀਬਨ 1890 ਈਸਵੀ 'ਚ ਜਨਮੀ ਤੇ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਜਖੇਪਲ ਵਿਆਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਘਰ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਕੱਟਣ ਲਈ ਮਨੀਲਾ ਪੁੱਜੀ। ਜਿਥੋਂ ਉਹ ਅੱਗੋਂ ਕੈਨੇਡਾ-ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਪੁੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੇਲ ਗ਼ਦਰੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸੂਰਮਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਇਸ ਲਹਿਰ 'ਚ ਵਹਿ ਤੁਰੇ। ਗ਼ਦਰੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਗ਼ਦਰੀ ਬੀਬੀ ਗੁਲਾਬ ਕੌਰ ਸਦਾ ਹੀਰਿਆਂ ਵਾਂਗ, ਅਰਸ਼ੀ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਚਮਕਦੀ ਰਹੇਗੀ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਤੋਂ ਚਾਨਣ ਵੱਲ
ਲੇਖਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਰੁਪਾਲ ਕੌਲਗੜ੍ਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 450 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 187
ਸੰਪਰਕ : 93162-88955

ਰਵਿੰਦਰ ਰੁਪਾਲ ਕੌਲਗੜ੍ਹ, 1990 ਤੋਂ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ 'ਚ ਜੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਜਗਿਆਸੂ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਵਾਰਤਕ ਤੇ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕੀਤਾ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਤੋਂ ਚਾਨਣ ਵਲ' ਨੀਰਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਕਲਾ ਦੇ ਰੰਗ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਮਰਦਿਆਂ 50 ਖੱਟੀਆਂ-ਮਿੱਠੀਆਂ ਸਿਆਣਪਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਜੀਵਨ 'ਚ ਉਜਾਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਦਮਾਨ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਖ਼ੀਰਲਾ ਲੇਖ (ਰਚਨਾ) 'ਲੇਖਕ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ' 'ਚ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਵਾਸੀ ਮਨੀਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਯੋਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਅੱਜ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਨਸੀਹਤ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। 'ਇਹ ਭਲਾ ਤਿਲ-ਫੁੱਲ ਕੀ ਹੁੰਦੈ?' ਰਚਨਾ ਗੁਰੂ ਤੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਵਾਉਂਦੀ। 'ਝਿੰਗ ਦੀ ਕਰਾਮਾਤ' ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵੰਡ-ਵੰਡਾਈ ਲਈ ਕਰਾਰ

ਉਹ ਇਕ ਦਿਨ
(ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਇਕ ਦਿਨ)
ਲੇਖਕ : ਰਵੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ :ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 192
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਨਾ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਰਵੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਵੰਨਗੀਆਂ 'ਚ ਕਲਮ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਕੇ ਲੇਖਕ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਜਿੰਦਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਸਿਰਲੇਖ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਵੀ ਦੁਚਿੱਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਨ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ 22 ਨਾਮਵਰ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਤਤਕਰੇ ਵਿਚ ਨਾਂਅ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਜਿੱਥੇ ਮਨ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਕਾਹਲ ਤੇ ਲਲਕ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਹਿਤਕ ਘੇਰੇ, ਗਿਆਨ, ਕਾਬਲੀਅਤ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਉਸ ਪੱਖ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਪਾਠਕ ਬੜੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨਾਲ ਜਾਣਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨ ਸਨ। ਰਵੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੁੱਝ ਨਿਵੇਕਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਹਰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਖਾਸ ਦਿਨ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੁੱਖਾਂ, ਦੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਨਾ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਖੋਜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੇ ਉੱਘੇ, ਨਾਮਵਰ, ਸਥਾਪਿਤ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਚਹੇਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਿਸੀ ਖਾਸ ਦਿਨ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਅੰਦਾਜ਼ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵਿਲੱਖਣ ਸਾਹਿਤਕ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ 22 ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੁੱਖਾਂ, ਸੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸੋਚ ਵਿਚ ਸਮਾਏ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਰਦਾਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੌਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਖਲਾਅ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਹਮਦਰਦੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਰਵੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੋਰੋਨਾ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਹੰਢਾਏ ਸੰਤਾਪ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜੁੜੇ ਲੇਖਕ ਖਾਲਿਦ ਹੁਸੈਨ ਦਾ ਪਹਾੜੀ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਅਬਦੁਲ ਰਸ਼ੀਦ ਦਾ ਘੋੜੇ ਸਮੇਤ ਖੱਡ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਕੇ ਮਰਨਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ 'ਚ ਉਦਾਸੀ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇੰਜ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਿਲ-ਤਿਲ ਕਰਕੇ ਹਰ ਇਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਇਕ ਦਿਨ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਸ਼ਬਦਾਬਲੀ, ਵਿਉਤਬੰਦੀ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਅਤੇ ਗੁਣਾਤਮਕ ਪੱਖ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਜਥੇਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਈਵਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 78379-11000

ਪ੍ਰੋ. ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਕਾਫ਼ੀ ਨਿੱਗਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ (ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ, ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ, ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ... ਆਦਿ) ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 'ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ', 'ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ', 'ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ' ਵਰਗੀਆਂ ਕੁਝ ਮੌਲਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ, ਸ. ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਿਥੀਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸੇਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ : ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਕਿਰਤ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਹੋ ਨਿੱਬੜੀ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਉਸ ਦੀ ਪੁਸਤਕ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ, ਦੂਰਅੰਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਜਥੇਬੰਦਕ ਸੂਝ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਠਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਉਪਰੰਤ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਤੇ ਛੋਟੇ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਾਹ ਨਵਾਜ਼, ਮੀਰ ਪੰਨੂ, ਯਾਹੀਆ ਖਾਨ ਅਤੇ ਦੀਵਾਨ ਲਖਪਤ ਰਾਇ ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਹਾਕਮਾਂ ਅਤੇ ਦੀਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਰੂਰਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਪਰੰਤੂ ਸ. ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਹੋਰ ਜਾਂਬਾਜ਼ ਸਿੰਘ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੇ ਸਿੰਘਾਂ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਅਤੇ ਵੀਰ-ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਵੱਟਾ ਨਾ ਲੱਗਣ ਦਿੱਤਾ। ਸਿੰਘ ਸਗੋਂ ਦੂਣ-ਸਵਾਏ ਹੋ ਕੇ ਉੱਭਰਦੇ ਰਹੇ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਥੇਦਾਰ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ (ਦੁਰਾਨੀ) ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ, ਲਾਹੌਰ ਤੇ ਸਰਹੰਦ ਦੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸੂਬੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਅਤੇ ਵੱਡੇ-ਛੋਟੇ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸਮਵਿੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੇਤੰਨ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਬਦਾਲੀ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਸੂਬੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬੜੀ ਗਹਿਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮਝਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਵਿਧੀਆਂ ਉੱਪਰ ਪੂਰਨ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਰਚਨਾ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਤੁਮ ਕਹੀਅਤ ਹੌ ਜਗਤ ਗੁਰ ਸੁਆਮੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਬਲਵੀਰ ਮੰਨਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਮੰਦਰ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, ਵਾਰਾਣਸੀ (ਯੂ.ਪੀ.)
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 118
ਸੰਪਰਕ : 94173-45485

ਡੇਰਾ ਸਚਖੰਡ ਬੱਲਾਂ ਵਲੋਂ ਮਾਨਵ ਕਲਿਆਣ ਹਿਤ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸੰਬੰਧੀ ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਾਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਵਿਚ ਡਾ. ਬਲਵੀਰ ਮੰਨਣ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਤਿਗੁਰ ਰਵੀਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਉਚ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਹਾਨ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜ ਉੱਪਰ ਪੈਂਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਨ ਨਾਲ ਸਮਾਜਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਸਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਿਕੰਦਰ ਲੋਧੀ, ਪੀਪਾ ਜੀ, ਮੀਰਾ ਬਾਈ ਆਦਿ ਆਪ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿਚ ਆ ਗਏ। ਆਪ ਨੇ ਕਿਰਤ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਥਾ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਪਰਵਾਹ ਚਲਾਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪ ਨੇ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਬੇਗਮਪੁਰੇ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ : ਯੁੱਗ ਪੁਰਸ਼ ਰਵਿਦਾਸ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ, ਜੋ ਹਮ ਸਹਰੀ ਸੋ ਸੀਤੁ ਹਮਾਰਾ, ਕਿਆ ਉਪਮਾ ਦੀਜੈ, ਵਾਣੀ ਵਿਮਲ ਰੈਦਾਸ ਕੀ, ਮੀਰਾ ਤੇ ਪੀਪਾ, ਬੇਨਤੀ ਹਰਿ ਸਿਉ, ਸ੍ਰੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮਾ ਭਗਤੀ ਦਾ ਸਰੂਪ, ਰਵੀ ਦੀਆਂ ਰਵੀ ਰਿਸ਼ਮਾਂ, ਰਵਿ ਪ੍ਰਗਾਸ, ਯੁੱਗ ਪ੍ਰਵਰਤਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਜਗਤ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਦਾ ਸਰਬ ਸਾਂਝਾ ਧਰਮ ਆਦਿ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਜੀਵਨ ਸੇਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਫੋੜਾ
(ਦ ਕੈਂਸਰ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸੋਨੂ ਅਬੋਹਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 48
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਤਮਾਮ ਕੈਂਸਰ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਕਾ ਨਾਟਕਕਾਰ ਡਾ. ਸੋਨੂੰ ਅਬੋਹਰ ਦੇ ਹਲਫੀਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਨਾਟਕ ਇਕ ਸੱਚੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਟਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰੇ ਦੁਖਾਂਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਟਕਕਾਰ ਨੇ ਇਕ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪਰੋਇਆ ਹੈ। ਖਿੰਢਵੇਂ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੋਏ ਹਾਦਸਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਕਈ ਤਲਖੀਆਂ ਅਤੇ ਕੈਂਸਰ ਵਰਗੀ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਵਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਮ ਨੂੰ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਮੁੱਦਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਸੀਬੋ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੀਬੋ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ, ਦੋ ਨੂੰਹਾਂ, ਇੱਕ ਪੋਤਰਾ, ਦੋ ਪੋਤਰੀਆਂ, ਦੋ ਕਾਮੇ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢਣ ਸਮੇਤ ਚਾਰ ਪੰਜ ਪਾਤਰ ਹੋਰ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਤਿੰਨ ਨਟ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਹਾਣੀ ਅੱਗੇ ਦੀ ਅੱਗੇ ਤੁਰਦੀ ਹੈ। ਸੀਬੋ ਦੀ ਇਕ ਨੂੰਹ ਛਿੰਦੀ ਕੈਂਸਰ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਦਰਦ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਨੂੰਹ ਜੱਸੋ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਹੈ ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਉਹ ਅਣਜਾਣ ਹੈ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਫੋੜਾ ਸਮਝਕੇ ਓਹੜ ਪੋਹੜ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਖੇਤ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਕਾਮਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸੂਬਾ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਸਿਰਫ਼ ਧੀਆਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਾਜ ਵਰਗੀ ਬਿਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਡਰਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਟਕੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਕਰਕੇ ਨਾਟਕ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਤੁਰਦਾ ਹੈ। ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਸੀਬੋ ਦੀ ਤੀਜੀ ਨੂੰਹ ਮਾਹਣੀ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿਚ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਛਿੰਦੋ ਅਤੇ ਜੱਸੋ ਨੂੰ ਦਬੋਚ ਲਿਆ ਸੀ। ਮਾਹਣੀ ਇਸ ਭਿਆਨਕਤਾ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤਰਪ ਮੱਛੀ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਫੋੜੇ ਨੂੰ ਫੇਹ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਨਾਟਕਕਾਰਾ ਨੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਅਲਾਮਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਹੋਕਾ ਹੈ, ਚੇਤਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਕਾਰ ਵੀ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਇਸ ਸਦੀ ਦੀ ਕੈਂਸਰ-ਮਾਰ ਦਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵੀ ਹੈ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਅਸਤਿਤਵਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਵਾਤਿਸ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗ੍ਰੇਸ਼ਈਅਸ ਬੁੱਕਸ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 288
ਸੰਪਰਕ : 98144-46007

'ਅਸਤਿੱਤਵਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ' ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਵਾਤਿਸ਼ ਦੀ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਅਸਤਿੱਤਵਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰ ਸੰਬੰਧੀ ਬੜੇ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੇਵਲ ਅਸਤਿੱਤਵਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਸਮਝਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਸਤਿੱਤਵਵਾਦੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਸੋਰੇਨ ਕੀਰਕੇਗਾਰਦ, ਮਾਰਟਿਨ ਬੂਬਰ, ਜਕ ਮੇਰੀਟੇਨ, ਗੈਬਰੀਲ ਮਾਰਸ਼ਲ, ਨਿਕੋਲਸ ਬਰਦੀਏਵ, ਪਾੱਲ ਟਿਲਿਕ, ਰੁਡੋਲਫ ਕਾਰਲ ਬੁਲਟਮਾਨ, ਐਡਮੰਡ ਹੁਸਰਲ, ਫਰੈਡਰਿਕ ਨੀਤਸ਼ੇ, ਕਾਰਲ ਜੈਸਪਰਸ, ਮਾਰਟਿਨ ਹਾਈਡਿਗਰ, ਮੌਰਿਸ ਮਰਲੀ ਪੋਂਟੀ ਜਾਂ ਪਾੱਲ ਸਾਰਤਰ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸਤਿੱਤਵ ਤਾਂ ਹਰ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਦਾ ਧੜਕਦਾ ਦਿਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ। ਹਰ ਰਚਨਾ ਪਿੱਛੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਅਸਤਿੱਤਵ ਖੜ੍ਹਾ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਤਿੱਤਵਵਾਦ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਅਸਤਿੱਤਵਵਾਦ ਮਾਨਵਵਾਦ ਹੈ। ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਸਮਝ ਲਈ ਮਾਨਵ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 84276-85020

ਧੰਨ ਧੰਨ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 98141-45047

ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ ਵਲੋਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਤ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੀਰਘ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰਤ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੋਆਣੀ ਮੁਤਾਬਕ ਸਿੱਖੀ ਕੀ ਹੈ, ਗੁਰ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕੀ ਹੈ? ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਤਿਹਾਸ ਅਜਿਹੇ ਬੇਅੰਤ ਸਵਾਲਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਜਨਵਰੀ, 1682 ਈ. ਤੋਂ ਨਵੰਬਰ 1757 ਈ. ਤੱਕ ਸਾਢੇ ਸੱਤ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 14 ਮਾਘ, 1739 ਬਿਕਰਮੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਅਨਿੰਨ ਸੇਵਕ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਭਗਤਾ ਜੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਜਿਊਣੀ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਪਿੰਡ ਪਹੂਵਿੰਡ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿਖੇ ਇਸ ਗੁਣਵੰਤੀ ਰੂਹ ਦਾ ਆਗਮਨ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੀਪ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਆਪ ਅਠਾਰਾਂ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ 1700 ਈ. ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕਰਕੇ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਜ ਗਏ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਥੇ ਹੀ ਰਹੇ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 14 ਅਧਿਆਇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਵਿਸਤਾਰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਇ ਆਪਣੇ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਹੀ ਅੰਦਰਲੇ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹਾ ਕਿ : 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਆਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ', 'ਗੁਰੂ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਲੋਚਾ', 'ਕਲਗੀਧਰ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ', 'ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਖਾਲੀ ਕਰਨਾ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਮਿਲਾਪ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਮਿਲਾਪ', 'ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਸ਼ਹੀਦ ਮਿਸਲ' ਦੇ ਜਥੇਦਾਰ', 'ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਤੋਂ ਲੁੱਟੇ ਮਾਲ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣਾ', 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ' ਤੇ 'ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ'। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਸੀਸ ਤਲੀ 'ਤੇ ਧਰ ਕੇ ਅਠਾਰਾਂ ਸੇਰ ਦਾ ਖੰਡਾ ਵਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਧੰਨ-ਧੰਨ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ ਦੀ ਲਿਖੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅੱਖਰ-ਅੱਖਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਲਿਖਣਹਾਰ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਪੁਖਤਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੋ ਨਿਬੜੀ ਇਹ ਵਡਮੁੱਲੀ ਪੁਸਤਕ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 9815505287

 ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਉਸਰਈਏ
ਲੇਖਕ : ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 248
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 11 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਸਮਰਪਣ, ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ, ਰਾਣੀ ਸਦਾ ਕੌਰ, ਸਰਦਾਰ ਫ਼ਤਹ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਦੀਵਾਨ ਮੋਹਕਮ ਚੰਦ ਜੀ, ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ੂਦੀਨ, ਸਰਦਾਰ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਸਿੰਧਾਵਾਲੀਆ, ਮਜੀਠੀਏ ਸਰਦਾਰ, ਅਟਾਰੀ ਵਾਲੇ ਸਰਦਾਰ, ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ, ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ 109 ਉਪਨਾਂਵ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੁਨਾ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਚਿਤਰਣ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਦਨਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਇਹ ਫ਼ਰਕ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਮੰਤਵ ਕੇਵਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਸੱਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੁਰ ਖਾਸ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਹ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਮੋਟੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਨਵੀਸੀ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਢੰਗ ਹਨ: ਇਕ ਤਾਂ ਹੈ ਤਰੀਕਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਿਚ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਣਾ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਹੈ, ਉੱਘੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰੂਪਣ ਕਰਨੇ।
ਬਾਵਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਆਦਿਕ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਇਸ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਹੈ ਉਸ ਵਿਚ 'ਜ਼ਮਾਨੇ ਦਾ ਸਵਾਦ' ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। 'ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਉਸਰਈਏ' ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਸਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੌਮੀ ਰਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਇਤਿਹਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਘਾਟਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਉਪਰ ਜਿੰਨੀਆਂ ਵੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੋਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਣ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਜੋ ਪਹਿਲੂ ਬਾਵਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਆ ਹੈ ਉਸ ਪਹਿਲੂ ਵਿਚ ਇਹ ਗੁਣ ਹੈ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਨਿਰਾਵਾਰਦਾਤਾਂ ਦਾ ਸੁੱਕਾ ਪਿੰਜਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਦੇ ਹੱਡ ਚੰਮ ਵਿਚ ਵਲਵਲੇ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਰੂਹ ਫੂਕੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁੱਤਾ ਪਿਆ ਪੁਰਾਣਾ ਜ਼ਮਾਨਾ ਨਵੀਨ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਜੀਵਤ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਜਾਗ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਥਾਵਾਂ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਗਈਆਂ-ਗੁਜ਼ਰੀਆਂ ਪੁਰਾਣਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨਹੀਂ ਭਾਸਦੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪਾੜ ਨੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲੋਂ ਦੂਰ ਪਰ੍ਹੇ ਪਰ੍ਹੇ ਸੁੱਟ ਦਿਤਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸਿਰਫ਼ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਹੈਰਾਨਗੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਚਰਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰੂਪਣ ਕਰਨਾ ਇਕ ਹੁਨਰ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਸਿਖਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।
ਬਾਵਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਸਾਲੇ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਵਿਚ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਆਪ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕੌਮੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿਚ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਰਦਾਰਨੀ ਸਦਾ ਕੌਰ ਜੇਕਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੱਸ ਨਾ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਉਸ ਜਲਵਾ-ਗਰੀ ਦੀ ਨਾ ਹੁੰਦੀ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਰਦਾਰਨੀ ਸਦਾ ਕੌਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਪਰ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਨਾਂਅ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਨੂੰ ਸਫਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਅਗਰ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਦ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ (1699 ਈ:) ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਢਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਢਾਹ ਸਤਾਈ ਵਰ੍ਹੇ, ਬਾਬਾ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ (1716 ਈ:) ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਫੇਰ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀਆਂ ਨੀਂਹਾਂ ਭਰਨ ਦਾ। ਬੁਨਿਆਦਾਂ ਚੌਵੀ ਵਰ੍ਹੇ ਤੱਕ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜਲ ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਸਰ ਗਈ ਜਦ ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਵਲੋਂ ਨਵਾਬੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਤੇ ਖਿਲਅਤ ਮਿਲਿਆ (1740 ਈ:)। ਦਰੀ ਮੰਜ਼ਲ ਦੀਵਾਨ ਕੌੜਾ ਮਲ ਦੇ ਮੁਲਤਾਨ ਫ਼ਤਿਹ ਕਰ ਕੇ 'ਮਹਾਰਾਜਾ' ਦੀ ਪਦਵੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਹੈ। ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ਕ ਇੰਤਜਾਮ ਸੀ, ਜੋ ਪਰਸਪਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਚਾਲ ਵਿਚ ਬੱਧਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਸਲੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਰਾਜ ਸੀ। ਐਸੇ ਕੌਮੀ ਰਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਇਕ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਰਦਾਰ ਫ਼ਤਹਿ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਸ: ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਸਿੰਧਾਵਾਲੀਆ, ਮਜੀਠੀਏ ਤੇ ਅਟਾਰੀ ਸਰਦਾਰ ਖਾਸ ਵਡਿਆਈ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। ਵਰਯਾਮ ਨਲੂਆ ਸਰਦਾਰ ਅਤੇ ਨਿਰਭੈ ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਕਾਲੀ ਦੀਆਂ ਘਾਲਾਂ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਬੀਰਾਂ ਦੇ ਗਗਨ ਮੰਡਲ ਜਗਮਗਾ ਉਪਰ ਰੌਸ਼ਨ ਸਤਾਰੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਲਈ ਪਥਪ੍ਰਦਰਸ਼ਕ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇਣਗੇ। ਕਿਤਾਬ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਮੈਂ ਇਸ਼ਕ ਕਰਦਾ ਹਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੱਜਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ :70872-90106

ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਬੋਧ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਵਸੀਹ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਨਵੇਂ ਪੋਚ ਦੇ ਕਵੀ ਸੱਜਣ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੈਂ ਇਸ਼ਕ ਕਰਦਾ ਹਾਂ' ਵਿਚ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਖ਼ੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬੇਭਰੋਸਗੀ, ਸੰਕੀਰਣਤਾ, ਤਨਹਾਈ, ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਬੇਵਫ਼ਾਈ, ਵੰਡ-ਵੰਡੇਵੇਂ, ਝੂਠ, ਤਕੱਬਰ, ਗ਼ੈਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਾਤਾਵਰਨ, ਨਾਸਮਝੀ, ਰੰਜਿਸ਼, ਜਾਅਲਸਾਜ਼ੀ, ਮੱਕਾਰੀ, ਹਊਮੈ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਵੇ-ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਆਲਮ ਵਧਦਾ ਹੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਗੁੰਝਲਾਂ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਤੀਜਤਨ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਰਸਾਤਲ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਵੀ ਇਸ਼ਕ ਮਜ਼ਾਜ਼ੀ ਨਾਲੋਂ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਅਕੀਦਤ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨਿਆਵੀ ਜਾਂ ਜਿਸਮਾਨੀ ਇਸ਼ਕ-ਮੁਸ਼ਕ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭੂਮੀ, ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਗੁਰਿਆਈ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਨੇਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਨੋਕ ਬਣੀਆਂ ਸੇਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਟੰਗੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਅਣਖ ਦੀ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਚੁਕਵਾ ਸਕਦਾ। ਅਸਲੀ ਇਸ਼ਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਦਰਕਾਰ ਹੈ। 'ਮੈਂ ਇਸ਼ਕ ਕਰਦਾ ਹਾਂ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ :
ਹਾਂ! ਇਹ ਇਸ਼ਕ ਰੂਹਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਪਾਰ ਹੈ ਕਿਤੇ
ਬਹੁਤ ਉਚਾ ਸਮਝੋ, ਪਰੇ ਪਾਕ ਪਵਿੱਤਰ
ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਏਸ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ
ਤਾਂ ਤੇਰਾ ਇਸ਼ਕ ਕਰਨਾ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਹੈ।
ਅਰਥਾਤ ਰੂਹਾਨੀ ਇਸ਼ਕ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਅਸਲੇ ਨੂੰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਕਲਮ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ 'ਤੇ ਰੁਦਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਜਬਰ ਜਨਾਹ ਘਟਨਾ ਤੇ ਰੁਦਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੇ 'ਵਿਕਾਸ' ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੋਚਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਵਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤਮਾਨ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸਮਾਜਵਾਦ ਸੁਪਨਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਰਬਤ ਮਾਰੀ ਖ਼ਲਕਤ ਲਈ ਹਰ ਤਰਫ਼ ਉਜਾੜਾ ਹੀ ਉਜਾੜਾ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਟਾਈਟਲ-ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਛਪੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸਤਰਾਂ ਹਨ:
ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਬਣੀ ਏ ਕਲੋਨੀ ਮੇਰੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚ
ਉਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਝੁੱਗੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗੀ ਦੋਸਤੋ
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗੂਠਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਕੋਰੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ 'ਤੇ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਮੀਰਾਂ ਪੈਰੀਂ ਪੱਗ ਲੱਗੀ ਦੋਸਤੋ।
ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਖੇਪਤਾ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਨਿੱਗਰ ਸੰਦੇਸ਼ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 'ਪੰਜਾਬ 2024', 'ਰਾਮਰਾਜ', 'ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ', 'ਤੱਕਣੀ', 'ਪਿੱਤਰਸੱਤਾ', 'ਟਸਲ', 'ਕੌੜਾ ਸੱਚ', 'ਵੇਸਵਾ', 'ਹਰਾਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ', 'ਝੱਲਾ ਇਨਸਾਨ', 'ਅੱਥਰੂ', 'ਪੰਜਾਬ' ਅਤੇ 'ਸੁਹੱਪਣ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਕਵੀ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲਈ ਕਾਵਿਕ-ਮੁਹਾਵਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵੀ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਨਿੱਗਰ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਦੀ ਆਸ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਤੇ ਮਾਣਨਯੋਗ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਚ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ
ਸ਼ਾਇਰ : ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ ਇਕ ਸਾਹਿਤਕ ਰਿਸ਼ੀ ਹੈ। ਬੱਦਨ ਬਚਪਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਅੱਖਰਾਂ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਿਸ਼ੀਤਵ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੈ। ਉਹ ਜਦ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਇੰਡੀਆ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ/ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਟਰੱਸਟ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਦਾ ਐਸਾ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਵਿਰਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੀ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕੀ। ਰਾਜੀਵ-ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਪੂਰਨ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁਲਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਸਥਾਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤਕ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ, ਪੁਸਤਕ ਮੇਲੇ, ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਿਲੀਜ਼ਿੰਗ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਚਾਲੂ ਕਰ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਖੜੋਤ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ। ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਤੇ ਸੀਮਾਵਰਤੀ ਪਛੜੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਬੇਹਿੱਸਤਾ ਨੂੰ ਤੋੜਿਆ।
ਡਾ. ਬੱਦਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਖੇਪ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿਚ 749 (ਸਤ ਸੌ ਉਨੰਜਾ) ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਤੇ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁੱਕ ਟਰੱਸਟ ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਾਸਤੇ ਰਾਖਵਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਰਿਸ਼ੀਤਵ ਕਾਦਿਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤ ਕਰਮੀ ਦਾ ਘਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਸੁਸੱਜਿਤ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੱਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਆਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਫੈਲਦੀ ਰਹੀ। ਛੁੱਟ-ਪੁੱਟ ਰਸਾਲਿਆਂ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਾਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਥਹੁ ਵਿਚ ਬੱਦਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਮੈਨੂੰ ਮੋਹੰਦੀ ਸੀ, ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬੇੜੀਆਂ ਦਾ ਪੁਲ' ਸੰਸਾਰ ਕੀਰਤੀਮਾਨ ਟਰੱਸਟ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਉਸ ਨਾਲ ਮੇਲ ਹੋਇਆ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਵਿਚ ਫੈਲੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਇਕੱਤਰ ਕਰੇ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇਵੇ। ਉਹ ਮੰਨ ਗਿਆ ਤੇ ਹਥਲਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਡਾਰ ਪਰਿੰਦਿਆਂ ਦੀ' ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਅਮਰੀਕ ਡੋਗਰਾ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸ਼ੈਦਾ ਨੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾਮੁਖੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੇ।
ਇਸ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 118 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਰੂਪ ਪੱਖੋਂ ਉਸਤਾਦੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਪਰਿਪੂਰਨ ਹਨ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 1062 ਸ਼ਿਅਰ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਨਵੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਸ਼ਿਅਰ ਇਕ ਨਾਵਲ ਹੈ ਤੇ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਦ, ਤਰਾਸਦੀਆਂ ਲੁਕਾਈ ਦੇ ਦਰਦ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲਾਹਨਤ, ਧੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਜ਼ਤ ਸਨਮਾਨ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਪ੍ਰਵਾਸ ਦਾ ਦਰਦ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਘਟ ਰਿਹਾ ਨਿੱਘ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਤੇ ਕੁੱਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਾਣਾ ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਦਿਨ ਦੇ ਸਿਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਝਲਕਦੇ ਹਨ। ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਐਨੇ ਸਾਲ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਅਣਘੜੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਛੱਡੇ। ਉਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤਕਨੀਕ ਛੰਦਾਂ, ਬਹਿਰਾਂ, ਤੁਕਾਂਗ, ਤੁਕਾਂਤ, ਮਤਲਾ, ਮਦਤਾ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਤੰਭਾਂ ਬਾਝੋਂ ਖੂਬ ਪਰੀਚਤ ਹੈ।
ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ 1062 ਸ਼ਿਅਰ ਇਥੇ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਦਾ ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਕਿ ਅਸਲ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋ ਸਕਣ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸੇ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ ਹਥਲੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚੋਂ ਦਾਲ 'ਚੋਂ ਦਾਲ 'ਚ ਦਾਣਾ ਟੋਹਣ ਵਾਂਗ ਕੇਵਲ ਸ਼ਿਅਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹਾਂ:
ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ ਕਦਮਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲਣਾ ਚਾਹ ਰਿਹਾਂ
ਸੱਚ ਬਣ ਕੇ ਵਰਕਿਆਂ 'ਤੇ ਫੇਰ ਉੱਗਣਾ ਚਾਹ ਰਿਹਾਂ।

ਮੈਂ ਤਾਂ ਹਰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਬੱਦਨ ਰੱਖਨਾ ਵਾਂ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਵਿਚ
ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਉਂਜ ਹੀ ਉਡਦੇ ਫਿਰਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਮਹਿਣਾ ਹੈ?

ਘੁਣ ਦੇ ਵਾਂਗਰ ਖਾ ਗਿਆ 'ਚਿੱਟਾ' ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ,
ਜੜ੍ਹ ਵਿਚ ਲੱਗੀ ਸਿਉਂਕ ਤਾਂ ਪੀਲਾ ਹੋਇਆ ਗੁਲਾਬ।

ਤੀਆਂ ਬਹੁਤ ਉਦਾਸ ਨੇ ਪਈਆਂ ਬੁਲਾਂਦੀਆਂ ਨੇ,
ਕੁੜੀਆਂ ਐਪਰ ਖੇਤੀ ਲਾਬਾਂ ਲਾਂਦੀਆਂ ਨੇ।

ਧਰਤੀ ਸੁੰਨੀ ਸੁੰਨੀ ਹੋਈ ਰੁੱਖ ਕਰ ਗਏ ਪਰਵਾਸ ਓ ਸਾਈਂ
ਘਰਾਂ ਦੇ ਜੰਦਰੇ ਜੰਗ ਨੇ ਖਾਧੇ ਦਸਤਕ ਦੀ ਨਾ ਆਸ ਓ ਸਾਈਂ।
ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸਿਖਰ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਦਿਲ ਤੋਂ ਜੀ ਆਇਆਂ।
c c c

ਕਾਵਿ ਸੁਨੇਹੇ
ਸੰਪਾਦਕ : ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਰਾਜਨ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98157-69164

ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾਵਾਂ ਕਾਫੀ ਸਰਗਰਮ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਚਰਚਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਸਭਾ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਕਈ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਭਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬੜਾ ਸ਼ਾਨਾਮੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ. ਪ੍ਰਿਥੀਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਠੌਲਾ ਨੇ ਚਰਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਅਠੌਲਾ ਦਾ ਬੇਟਾ ਇਸ ਸਭਾ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਪੈੜ ਪਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨਾਲ ਰੂਬਰੂ ਮਿਲਣੀਆਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਿਆਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਪੁਸਤਕ ਨਵੀਂ ਛਪਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਾਹਿਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਹੈ।
ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਸਮਿੱਲਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਸਮਿੱਲਤ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਇਕ ਅਨੂਠੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀਆਂ ਲਖਾਇਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਕਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਉਤੇ ਮਾਇਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬਹੁਤ ਵਧ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਟਾਈਪ ਵਗੈਰਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਰਿਲੀਜ਼ਿੰਗ ਉਤੇ ਇਕੱਲਾ ਬੰਦਾ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦ ਕਈ ਕਵੀ ਰਲ ਕੇ ਸਾਂਝਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਾਰਜ ਭਾਰ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਰਚਾ ਵੀ ਵੰਡ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਐਸੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਐਸੀ ਹੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਾਵਿ ਸੁਨੇਹੇ' ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿਚ 28 ਨਵੇਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁੰਦਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਂਝੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਤੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਬੁੱਟਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਵਿਚ ਸਰਵਸ੍ਰੀ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ, ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ, ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ, ਹਰਕੰਵਲਜੀਤ ਸਾਹਿਲ, ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ, ਮੱਖਣ ਵਿਚ ਭੈਣੀਵਾਲ, ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੱਸੀ, ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੱਡਾ, ਮੁਖਤਾਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਦਿਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਰਦੀ, ਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ, ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਵੀਡਨ, ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਧੂਲਕਾ, ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਧਿਆਨਪੁਰ, ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰਾ, ਅਮਿਤ ਕਾਦੀਆਂ, ਸੁਖਵੰਤ ਕੌਰ ਵੱਸੀ, ਹਰਮੇਸ਼ ਕੌਰ ਯੋਧੇ, ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਰਾਜ, ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਰਤਨ, ਜਤਿੰਦਰਪਾਲ ਕੌਰ ਭਿੰਡਰ, ਅਮਨ ਢਿੱਲੋਂ ਕਸੇਲ, ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੰਗਵਾਂ, ਮੁਸਕਾਨਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ ਯੋਧੇ, ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਕੇ ਇਕ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰ ਬੜੇ ਉੱਚ ਪਾਏ ਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਸ਼ਿਅਰ ਵੇਖੋ:
ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਦਿਨ ਪੈ ਬੂਰ ਜਾਣਾ,
ਤੁਰੀ ਜਾਹ ਇਹ ਨਾ ਸੋਚ ਦੂਰ ਜਾਣਾ
ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਬਹਿਰ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਾ ਤਾਂ ਭਰ
ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇਰੀ ਨੇ ਹੋ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਾਣਾ।
-ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਰਤਨ
ਪੂਰਾ ਵਤਨ ਵਿਕਾਊ ਕੀਤਾ
ਘੁੰਮਦਾ ਕਹਿਣ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਪਹੀਆ,
ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੀ ਨਾ ਕੋਈ ਕੂੜ
ਕਿਤਾਬਾਂ ਕਿਥੋਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ।
-ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ
ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

 ਅੱਸੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸੈਰ
ਲੇਖਕ : ਜੂਲਸ ਵਰਨ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 92090-00001

ਉਕਤ ਨਾਵਲ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਸ਼ਾ ਅਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਿਕ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰਾਤਮਿਕ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਲਿਜਾਣ ਦਾ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਕ ਸਾਰਥਿਕ ਉਪਰਾਲਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ 16 ਕਾਂਡ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਹਾਣੀ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਉੱਚੇ ਅਤੇ ਇਰਾਦੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੋਣ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ 'ਚ ਪੈਰ-ਪੈਰ 'ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਿੱਕਤਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਥਲੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ 'ਅੱਸੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸੈਰ' ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਮਿਸਟਰ ਫ਼ੌਗ ਦੀ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਰੀਏ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੰਭਵ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਪਲ ਸੰਭਵ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਮਿਸਟਰ ਫ਼ੌਗ ਆਪਣੇ ਨੌਕਰ ਮਿਸਟਰ ਜੀਨ ਸਮੇਤ ਆਪਣੀ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਨਿਸਚਿਤ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ 20 ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਉਹ ਛੋਟੀ ਕਿਸ਼ਤੀ, ਸਟੀਮਰ ਜਹਾਜ਼, ਘੋੜਾ, ਰੇਲ-ਗੱਡੀ, ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਧਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਹਿ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਜਾਸੂਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਬੜੇ ਲੰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਬੜੀ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਪਤਾ ਲਵਾਏ ਤੋਂ, ਕੀ ਦਾ ਕੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਬੜੀ ਸਰਲ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਹਾਸਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਮਿਸਟਰ ਫ਼ੌਗ ਕਈ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ 'ਚ ਚੱਲਦੀ ਸਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਉਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਬਦਾ ਨਾਮੀ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਤੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਤ 'ਚ ਉਸ ਦੀ ਸੁੱਘੜ ਪਤਨੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਕਤ ਨਾਵਲ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਪਾਏ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਮੋਹਰ ਗਿੱਲ ਸਿਰਸੜੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98156-59110

ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਸੈਲਾਨੀ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ
ਲੇਖਕ : ਅਵਤਾਰ ਐੱਸ. ਸੰਘਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡੀਪੂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਸੰਪਰਕ : 94631-70369

ਅਵਤਾਰ ਐਸ. ਸੰਘਾ ਪੰਜਾਬੀ ਗਲਪ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕਾਲਜ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹਿ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਚਾਰ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦੋ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਇਕ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਸੈਲਾਨੀ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ' ਉਸ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕੁੱਲ 16 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਲਹਿਜ਼ਾ, ਉਚਾਰਣ, ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਤੇ ਸ੍ਵਰ-ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਅਰਥ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਇਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਤੁਲਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਕਲਮਬੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਆਹ ਸੰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹ-ਵਰਗੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਲਿਵ-ਇਨ-ਰਿਲੇਸ਼ਨ ਵਰਗੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਰਾਬਰ ਲਿਆ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ-ਗਲੀਆਂ-ਮੁਹੱਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸਟਰੀਟਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਉਹ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ ਜਾ ਵਸੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਸਹੀ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਕਈ ਨੁਕਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਵਸੇ ਕਈ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸ ਕੇ ਉਹ ਸਿਡਨੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤੱਥ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਲ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਲੇਖ ਹਨ ਅਤੇ ਸੱਤਵੇਂ ਲੇਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਪਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਵੱਖਰੇ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅੰਤਿਮ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਕੁਲ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਕੁ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਜਮੇਰ ਔਲਖ, ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ, ਸਤਿੰਦਰ ਸਰਤਾਜ, ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗਾਸੋ, ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ, ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸ਼ਾਹਿਦ ਛੱਬੀਰ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਮਿਆਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਵਿਰਸਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ
ਕਵੀ : ਕਰਨਲ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ : 82549-00005

ਕਰਨਲ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਇਕ ਹੰਢਿਆ ਵਰਤਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਕਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਹੁਣ ਉਮਰ ਦੇ ਅਕਲਮੰਦ ਅਤੇ ਚੇਤਨ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਹੈ। ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੰਮੀ ਘਾਲਣਾ ਘਾਲ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨਾਂਅ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਛੇ-ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਵੇਂ ਹੈ : 'ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ' (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਬੋਲਦੇ ਅੱਖਰ' (ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਵਾਰਸਾਂ ਲਈ' (ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ), 'ਪੂਰਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਲਿਆ' (ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਅਤੇ 'ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ' (ਬਾਲ ਕਵਿਤਾਵਾਂ)।
ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 50 ਬਾ-ਬਹਿਰ ਅਤੇ ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਨਜ਼ਮਾਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਡਾਢਾ ਮੋਹ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਬਿਆਨ ਦੀ ਥਾਹ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ : ਹਾਲਾਤ ਪੰਜਾਬ ਦੀ, ਮਹਾਨ ਵਿਰਸਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ, ਵੱਖਰੀ ਨੁਹਾਰ, ਉੱਡੇ ਫੁਲਕਾਰੀ, ਟੌਹਰ ਪੰਜਾਬਣ ਦੀ, ਰੇਸ਼ਮੀ ਨਾਲਾ ਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਸਰ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹ ਭਰੇ ਕਾਵਿਕ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ:
* ਪੰਜਾਬ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਮੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਮਾਂ ਵਰਗੀ,
ਪਿੱਪਲ ਟਾਹਲੀਆਂ, ਨਿੰਮਾਂ, ਬੋਹੜ ਦੀ ਠੰਢੀ ਛਾਂ ਵਰਗੀ।
* ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਗਾ ਪਾਣੀ ਜਿਥੇ, ਚਲਦੀਆਂ ਮਸਤ ਹਵਾਵਾਂ ਨੇ,
ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ, ਘਰ-ਘਰ ਰੱਬ ਵਰਗੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੇ,
ਗਿੱਧਾ ਭੰਗੜਾ ਖੇਡ ਕਬੱਡੀ, ਦਿਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਛੂਹ ਮਿੱਤਰਾ,
ਉਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਹੈ ਜਿਥੇ ਵਸਦੀ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਮਿੱਤਰਾ...।
* ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ, ਸਭ ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਨੇ,
ਇਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਮਾਣ-ਤਾਣ ਤੇ ਸੱਚੀਆਂ ਪਾਕਿ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਨੇ,
ਬੁੱਘੀਪੁਰੀਆ ਸੱਚ ਕਹਿਦਾ ਹੈ, ਹੋ ਕੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਮਿੱਤਰਾ
ਉਹ ਮੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਹੈ ਜਿਥੇ ਵਸਦੀ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਮਿੱਤਰਾ।
ਕਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀਆਂ ਸਾਂਝਾਂ ਸਨ। ਬਾਬੇ, ਪੜਦਾਦੇ ਤੇ ਪੋਤੇ-ਪੜਪੋਤੇ ਇਕ ਹੀ ਚੌਂਕੇ ਵਿਚ ਇੱਕਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਖਾਂਦੇ ਅਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਸਨ:
ਚੌਂਕਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਇਕ ਸੀ ਸਾਡਾ ਇਕੋ ਸਾਡਾ ਵਿਹੜਾ ਸੀ,
ਹੱਦ ਬੰਦੀ ਕਰ ਵੰਡ ਗਿਆ ਜੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸਾਡਾ ਕਿਹੜਾ ਸੀ,
ਫਰੰਗੀ ਸੀ ਜਾਂ ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦਿਲਾਂ 'ਚ ਭਰਗੇ ਉਹ।
ਕਵੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਜੋ ਵੰਡਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ ਉਹ ਮੁੜ ਕੇ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਵਾਘੇ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਵਿਰਸਾ ਇਕ ਹੋ ਜਾਵੇ:
ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਬੰਨੇ ਢਾਹ ਕੇ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿਉ ਦੂਰੀਆਂ ਨੂੰ
ਪਿੱਛਾ ਭੁੱਲ ਸਵਾਰੋ ਅੱਗਾ ਭੁੱਲ ਕੇ ਸਭ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਨੂੰ
ਕੁਰਾਨ ਬਾਈਬਲ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਜੀ, ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਸਾਂਝਾ ਗੀਤਾ ਦਾ,
ਰਲ ਕੇ ਬੈਠੋ ਵੰਡ ਕੇ ਖਾਓ ਇਹ ਵਰਦਾਨ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦਾ...।
ਕਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ-ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਆਦਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਿੱਧਿਆਂ ਅਤੇ ਤੀਆਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਵੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਕਲਮ ਚਲਾਈ ਹੈ। ਪਰ ਕਵੀ ਨੂੰ ਹਿਰਖ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਤੇ ਭਾਈ ਭਤੀਜਾਵਾਦ ਅੰਦਰੋਂ ਸਿਉਂਕ ਵਾਂਗ ਖਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਕੋਹੜ ਲਗਾਤਾਰ ਫੈਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਵਿਰਸਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ' ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਾਸਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਪਿਟਾਰਾ ਹੈ।
c c c

ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ
ਗੀਤਕਾਰ : ਬਿੱਕਰ ਸਿੰਘ ਐਸ਼ੀ ਕੰਮੇਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐਵਿਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦਿੱਲੀ-ਪੰਜਾਬ
ਮੁੱਲ : 390 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98732-37223

ਬਿੱਕਰ ਐਸ਼ੀ ਕੰਮੇਆਣਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਵਲ ਵੀ, ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 'ਗੁੜ ਨਾਲੋਂ ਇਸ਼ਕ ਮਿੱਠਾ' ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (1968), ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕ ਛਾਪੀ ਸੀ ਜੋ ਦੋ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਛਪੀ। ਉਸ ਨੇ 'ਬਿਨ ਖੰਭ ਪਰਵਾਜ਼' ਅਤੇ 'ਉਡਣ ਖਟੋਲਾ ਉੱਡਦਾ ਰਿਹਾ' 2021 ਵਿਚ ਛਾਪੇ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਹੱਡ ਬੀਤੀ ਵੀ ਲਿਖੀ। ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2023 ਵਿਚ ਐਸ਼ੀ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੁੱਸ ਨਾ ਜਾਵੇ ਬਹਾਰ' ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ।
ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਗੀਤ ਇਕ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਕਾਵਿ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਅੰਗ-ਸਾਕਾਂ ਦੇ ਵਰਤੋਂ ਵਿਹਾਰ ਤੇ ਅੰਤਰੀਵ ਪਰਿਵਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਗੋਚਰਤਾ ਦਾ ਉਸ ਨੇ ਕਮਾਲ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੜੇ ਸਲੀਕੇਦਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਘਾੜਾ ਹੈ। ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਨੂੰ ਜਗ੍ਹਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਬੇਟੀਆਂ, ਮਾਵਾਂ, ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਔਰਤ ਜਾਤੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਚਲਣ ਨੂੰ ਚੌਕ ਵਿਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁੰਦਰ ਗੁਲਦਸਤਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 116 ਗੀਤ ਹਨ। ਡਾ. ਰਾਮ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸੰਸਾਮੁਖੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਪੇਸ਼ ਹਨ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਮੁਖੜੇ
* ਦੇਸ਼ ਕੌਮ ਲਈ ਵਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ, ਧੰਨ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਡੋਲਿਆ...
* ਗੀਤਾਂ ਵਰਗੀ ਕੁੜੀ ਨਾ ਕਿੱਧਰੇ ਛੰਦ ਰਹਿਤ ਬਣ ਜਾਵੇ...
* ਵਾਰਤਾ ਅਨੇਕਾਂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਦੱਸੇ ਕੋਈ ਚੁੱਪ ਹੈ ਵਿਚਾਰਾ...
* ਯਾਦ ਆਈ ਫਿਰਾਂ ਲੱਭਦੀ, ਮਿਲੇ ਮੁੰਦਰੀ, ਰੁਮਾਲ ਨਿਸ਼ਾਨੀ,
ਜੰਦਰਾ ਜੰਗਾਲ ਖਾ ਗਿਆ, ਕੁੰਜੀ ਲੈ ਗਿਆ ਦਿਲਾਂ ਦਾ ਜਾਨੀ।
* ਪਹੁੰਚ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਸਾਰਾ ਜਗ ਜਮਹੂਰੀ ਹੈ,
ਪੈਸੇ ਵਾਲੇ ਰਾਂਝਿਆਂ ਦੇ ਛੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਚੂਰੀ ਹੈ।
* ਜੰਗਲ ਰਾਜ 'ਚ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਮੌਜਾਂ ਮਾਣਦੇ,
ਤਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਕ ਹੁੰਦੇ ਮਾੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦੇ।
* ਖਿਲਰੇ ਵਾਲ ਪਿਛੇ ਨੂੰ ਵਾਹ ਜਿਉਂ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ
ਚੰਦਨ ਵਾਂਗੂੰ ਮਹਿਕਣ ਗੋਰੀਆਂ ਖਿੜੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਬਹਾਰਾਂ।
ਜੇਕਰ ਦਿਲ ਜਿੱਤਣੇ ਜਿੱਤ ਲਓ ਨਾਲ ਪਿਆਰ।
* ਚੰਮ ਨਹੀਂ ਪਿਆਰਾ ਕੰਮ ਮਿਹਨਤਾਂ ਦਾ ਦੌਰ ਹੈ
ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਟੌਹਰ ਹੈ।
ਯੂ.ਐਸ.ਏ. ਵਸਦੇ ਐਸ਼ੀ ਨੇ ਇਹ ਹਥਲਾ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ ਬੜਾ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਅਤੇ ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਹੈ।

-ਸੁਲੱਖਣ ਸਰਹੱਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94174-84337

 ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਅਤੇ ਮਾਨਵ-ਸੇਵਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ.
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਹੰਤ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਸੇਵਾਪੰਥੀ, ਬਠਿੰਡਾ।
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ : 98552-40552

ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਕਰਤਾ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸੇਵਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਖ਼ਿਦਮਤ, ਉਪਾਸਨਾ। ਸਿੰਧੀ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਦਾ ਉਚਾਰਨ 'ਸੇਵਾ' ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਪੂਜਾ ਭੇਟਾ ਵੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਦੁਆਰਾ ਸੇਵਕ ਦੇ ਅੰਤਰਮਨ ਦੀ ਮੈਲ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਸੁੱਖ ਭੋਗਾਂ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਿਆਂ ਵੀ ਸਹੀ ਜੀਵਨ ਜੁਗਤਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਉਤਰ ਸਕਦਾ। ਸੇਵਾ ਮਨ ਨੂੰ ਕੋਮਲਤਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮਨ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮਨ ਵਿਚ ਸਤ, ਸੰਤੋਖ, ਦਇਆ, ਖਿਮਾ, ਨਿਮਰਤਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸਾਧਨ ਹੈ।
ਇਸ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 9 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਡਾ. ਜੀ.ਐਸ ਅਨੰਦ, ਸੇਵਾਪੰਥੀਆਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਡਾ. ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ, ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਸਾਹਿਤ-ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਡਾ. ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਸੰਪਰਦਾਇ-ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਸ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੰਦਾ, ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਤੇ ਟੀਕਾਕਾਰੀ ਡਾ. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ,ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਸੇਵਾ ਪੋ. ਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਜੀ: ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਡਾ. ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਨ੍ਹਈਆ ਜੀ ਅਤੇ ਅਜੋਕੀਆਂ ਸਿੱਖ-ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਡਾ. ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਕਨੱਈਆ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੈਮੀਨਾਰ ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖ ਗੁ:ਪ੍ਰ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਭਾਈ ਕਨੱਈਆ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਵਾਏ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੋਜ ਪੇਪਰਾਂ ਨੂੰ ਸ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਐਮ.ਏ ਵੱਲੋਂ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਕੇ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਢਾਈ-ਤਿੰਨ ਕੋਹ ਦੂਰ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਗਾਗਰ ਭਰ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਦਿਨ ਸ੍ਰੀ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇਮ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਆਸ ਤੋਂ ਜਲ ਦੀ ਗਾਗਰ ਲਿਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਕਿੱਲੇ ਦਾ ਠੇਡਾ ਲੱਗਾ ਅਤੇ ਆਪ ਖੱਡੀ ਦੇ ਟੋਏ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਪਏ, ਪਰ ਗਾਗਰ ਮੋਢੇ ਉੱਤੋਂ ਡਿੱਗਣ ਨਾ ਦਿੱਤੀ। ਖੜਕਾ ਸੁਣ ਕੇ ਜੁਲਾਹੇ ਨੇ ਜੁਲਾਹੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਕੋਈ ਖੱਡੀ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੌਣ ਹੈ' ਜੁਲਾਹੀ ਬੋਲੀ, 'ਅਮਰੂ ਨਿਥਾਵਾ ਡਿੱਗਿਆ ਹੋਣੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਾ ਦਿਨੇ ਚੈਨ ਤੇ ਨਾ ਰਾਤ ਆਰਾਮ, ਜਿਹੜਾ ਨਾ ਘਰ ਦਾ ਨਾ ਘਾਟ ਦਾ।ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਅਮਰਦਾਸ ਤੇ ਮਿਹਰਾਂ, ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, 'ਤੁਸੀਂ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦੇ ਮਾਣ, ਨਿਥਾਵਿਆਂ ਦੇ ਥਾਂ, ਨਿਓਟਿਆਂ ਦੀ ਓਟ, ਨਿਆਸਰਿਆਂ ਦੇ ਆਸਰਾ, ਨਿਧਿਰਿਆਂ ਦੀ ਧਿਰ ਹੋ। ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾਸੂ ਜੀ ਤੇ ਦਾਤੂ ਜੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਜਦ ਬਾਉਲੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਆਰੰਭੀ ਤਾਂ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਕਾਰਜ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪ ਸੰਗਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕਾਰ-ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਤਬੇਲੇ ਵਿਚ ਭਾਈ ਕਨੱਈਆ ਜੀ ਨੇ ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲ ਛਕਾਉਣ, ਘਾਹ-ਦਾਣਾ ਲਿਆਉਣ, ਲਿੱਦ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵਲੋਂ 1704 ਈ: ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਲੜੇ ਗਏ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿਚ ਭਾਈ ਕਨੱਈਆ ਜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਦੇ ਵੈਰੀ ਤੇ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਇਕ ਸਮਾਨ ਸਮਝ ਕੇ ਜਲ ਛਕਾਉਣ ਤੇ ਮਲ੍ਹਮ-ਪੱਟੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਰ ਦਾ ਸਦਕਾ ਹੀ 'ਸੇਵਾਪੰਥੀ' ਸੰਪਰਦਾਇ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ।
ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਡੇਰਿਆਂ/ ਟਿਕਾਣਿਆਂ/ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ ਆਏ ਹੋਏ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ-ਪਾਣੀ ਛਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਮੁੱਠੀ-ਚਾਪੀ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰਾਂ, ਬਿਰਧਾਂ ਤੇ ਦੁਖੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ-ਸੰਭਾਲ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਦਾ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਧਰਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸੇਵਾਪੰਥੀ ਸਾਧੂ ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿ ਕੇ ਲੋਕ-ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਲੱਗ ਕੇ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਕਰਕੇ ਮੁਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੀ ਆਪਣਾ ਆਦਰਸ਼ ਮਿਥਿਆ।
ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਇਕ ਜਤੀ, ਸਤੀ, ਸੰਤੋਖੀ, ਸੂਰਬੀਰ, ਬ੍ਰਹਮ-ਗਿਆਨੀ, ਸਮਾਜ-ਸੇਵੀ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰ ਰੂਪ ਦੀ ਛਟਾ ਨਿਆਰੀ ਹੈ। ਹਰ ਪੱਖ ਦੇ ਗੁਣ ਅਨੇਕ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਗੁਣ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬੇਅੰਤ ਹੈ। ਤਪ, ਤਿਆਗ ਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਮੂਰਤ ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ, ਲੰਗਰ ਲਈ ਜਲ ਢੋਣ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ-ਕਰਦੇ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਮਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਕੀਤਾ। ਪਿਆਸਿਆਂ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਫੱਟੜਾਂ ਦੀ ਮਲ੍ਹਮ-ਪੱਟੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਮਨ ਬਚਨ ਤੇ ਕਰਮ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾ ਕੇ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਸਰੂਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਸੀਸ ਤਲੀ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ, ਸਿਰਲੱਥ ਸੂਰਮਿਆਂ ਵਾਂਗ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਸ਼ਰਧਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਘਨੱਈਆ ਵਿਚ ਸਤ, ਸੰਤੋਖ ਤੇ ਦਇਆ ਆਦਿ ਦੇ ਸ਼ੁੱਭ ਗੁਣ ਵੇਖ ਕੇ ਦਸਤੀ ਰੁਮਾਲ ਬਖ਼ਸ਼ ਕੇ ਮਹੰਤ ਥਾਪਿਆ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ।ਇਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਭਾਈ ਕਨ੍ਹਈਆ ਜੀ ਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਗਈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਫੇਰ ਨਾਲ 'ਸੇਵਾਪੰਥੀ' ਦੇ ਨਾਉਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸੇਵਾਪੰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਨਾਲੋਂ ਨਿੱਖੜ ਕੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ
ਆਲੋਚਕ : ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਿਰਾਲਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 143
ਸੰਪਰਕ : 98766-36159

ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਿਰਾਲਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਇਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਆਲੋਚਕ ਤੇ ਕਥਾਕਾਰ ਹੈ, ਉਸ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਅਕਸਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਰੀਵਿਊਕਾਰੀ ਵੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਇਕ ਰੂਪ ਹੈ ਇਸ ਵਿਧੀ ਅਧੀਨ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਲੋਂ ਨਵੀਆਂ ਛਪੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਰੀਵਿਊਕਾਰੀ ਦਾ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਨਮੂਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ 92 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਰੀਵਿਊ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ 92 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ: 35 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 14 ਨਾਵਲ, 6 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 6 ਵਾਰਤਕ, 3 ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, 3 ਇਤਿਹਾਸ, 1 ਸੱਭਿਆਚਾਰ, 9 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 2 ਸਫਰਨਾਮਾ, 4 ਹੋਰ, 9 ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਨਾ। ਇਹ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਤੀਲ੍ਹਾ
ਲੇਖਕ : ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਰੂਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੋਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ: 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 130
ਸੰਪਰਕ : 98767-68960

13 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਰੂਪ ਦੀ ਹੁਣ 14ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਤੀਲ੍ਹਾ (ਨਾਵਲ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ 62 ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ 'ਤੀਲ੍ਹਾ' ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਨਾਵਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਗੈਂਗ ਕਲਚਰ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, 'ਤੀਲ੍ਹਾ' ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਉਤਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਦਿਆਂ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਵਲ, ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਂਅ ਦੇ, ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਵਕੀਲ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਤਲੇ ਸਰੀਰ ਕਾਰਨ 'ਤੀਲ੍ਹਾ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿਚ ਇਕ ਨਿਡਰ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਵਕੀਲ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੁਵੱਕਿਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਉਸ ਦੇ ਉੱਤਮ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਨਾਵਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਬਾਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਚੋਣਾਂ ਤੇ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਦਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਹੈ। ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਆਪਣੇ, ਪਿਤਾ ਨਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਵ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਤੇ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਬਿਰਤਾਂਤ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲਾਂ ਤੇ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਵਿਰੁੱਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿਚ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਉਹ ਵਿੱਤੀ ਬੇਨਿਯਮੀਆਂ ਠੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਰ ਦੇ ਸਟਾਫ ਲਈ ਭਲਾਈ ਲਈ ਉਪਾਅ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ 'ਡੱਕੇ ਵਰਗੇ' ਬੱਚੇ ਤੋਂ 'ਫੁੱਲਦੇ ਵਟਵਿਰਛ' ਤੱਕ ਉਸ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਰੂਪਕ ਹੈ।
'ਤੀਲ੍ਹਾ' ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਨੈਤਿਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ ਰੂਪ ਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅੰਦਰ ਨਿਆਂ ਤੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣਨ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ ਉਮੀਦ ਜਗਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜੋੜ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98888-42244

ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਤਰਦੀ ਅੱਗ
ਕਵੀ : ਦਾਦਰ ਪੰਡੋਰਵੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 91158-72450

ਸਮਕਾਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਇਕ ਲੰਮਾ ਪੈਂਡਾ ਤਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥਾਂ 'ਸੁਹਣੀ ਔਰਤ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਰਿੰਦਾਨਾ, ਆਸ਼ਕਾਨਾ ਤੇ ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਵਸਤੂ ਤੇ ਰੂਪਾਕਾਰਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਰੂਪਾਂਤਰਨੀ ਅਮਲਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗੁਜ਼ਰਦੀ ਹੋਈ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੁਣ ਇਸ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਇਸ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਲੱਗੀ ਹੈ।
ਰਵਾਇਤੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਈ ਦੀ ਚਲ ਰਹੀ ਇਕ ਗੌਣ ਅੰਤਰਧਾਰਾ ਦੇ ਸਮਾਨੰਤਰ ਅਨੇਕ ਸਮਰੱਥ ਸ਼ਾਇਰ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਵਬੋਧ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਮਲ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਜਟਿਲ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਓਤ-ਪੋਤ ਅਜੋਕੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਬਹੁਪਰਤੀ/ਬਹੁਪਾਸਾਰੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਕਾਵਿ-ਬਿੰਬ ਸਿਰਜ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾਦਰ ਪੰਡੋਰਵੀ ਦੀ ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਤਰਦੀ ਅੱਗ' (2025) ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ 'ਅੰਦਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ', 'ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ' 'ਤੇ 'ਖੰਭਾਂ ਥੱਲੇ ਅੰਬਰ' ਤਿੰਨ ਕਾਵਿ=ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਮਾ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਪਾਠ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਸਵੈ-ਕਥਨ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਵੀ ਦੀਆਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਗੱਲਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਦਰੁਸਤ ਹੈ ਕਿ 'ਪਹਿਲ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਢੁਕਵੀਂ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ' ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਫ਼ੀਏ, ਰਦੀਫ਼ ਤੇ ਅਰੂਜ਼ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਰਿਵਾਇਤੀ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਵਾਲੀ ਹਠਧਰਮੀ ਦਾ ਉਹ ਹਾਮੀ ਨਹੀਂ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਇਕ ਬੇਹੱਦ ਤਕਨੀਕੀ ਰੂਪਾਕਾਰ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਪੱਖ 'ਤੇ ਲੋੜੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ੋਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੋ ਸਕਦੈ 'ਉਸਤਾਦੀ-ਸ਼ਾਗਿਰਦੀ' ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਦਖ਼ਲ ਹੋਵੇ। ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਮਲ ਵਿਚ ਪੰਡਰੋਵੀ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕਥਨ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਨਿਭਿਆ ਹੈ। ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਅਮਲ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਸੰਜੀਦਗੀ, ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਤੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਕਲਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਜੱਗਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਅਰਾਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਬਹੁਤ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਸਮਕਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਬਹੁਤ ਤੀਖਣ ਪੜਚੋਲਵੀਂ, ਵਿਅੰਗਯੁਕਤ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ-ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਦੇ ਮਾਕੂਲ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਯਥਾਰਥ ਇਕ ਭਰਵੇਂ ਸਮੱਗਰ ਬਿੰਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਸਾਧਾਰਨ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਚਿਹਨ-ਅਰਥਾਂ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤਹਿ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿਚ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਟਿਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਹਾਂਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਵਿ ਦੀ ਅਸਲ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਹਰਦਿਆਲ ਸਾਗਰ ਵਰਗੇ ਸਮਰੱਥ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਉਹ ਵੱਖਰਾ ਤੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

1947 ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਉਪਜੇ
ਦੁਖਾਂਤ ਦੀ ਝਲਕ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾਕਟਰ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 78371-47400

ਨਾਮਵਰ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਲੇਖਕ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ ਦੇ 9 ਲੰਬੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਾਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੋਈ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ' ਬਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਸੰਪਾਦਨ ਅਧੀਨ 2025 'ਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ '1947 ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਉਪਜੇ' ਦੁਖਾਂਤ ਦੀ ਝਲਕ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਚਰਚਿਤ 19 ਕਾਲਜ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਦੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 1947 ਦੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਕਤਲੇਆਮ,ਫਿਰਕੂ ਫ਼ਸਾਦ ਅਤੇ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਨੁੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵਰਗ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਹੈਵਾਨੀਅਤ ਦੇ ਖੂੰਖਾਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਾਂਭੇ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ, ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਜ਼ਾਲਮਾਨਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਰਗ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਾਤਰ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਦਾਨਿਸ਼ਮੰਦੀ ਅਤੇ ਫਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਉੱਤੇ ਖੇਲ ਕੇ ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਕਹਿਰੇ ਕਥਾਨਕ, ਸੰਖੇਪ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਅਤੇ ਸੰਤਾਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਵੇਕਲੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਹ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੁਆਧ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਜਾੜੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਹੰਢਾਏ ਗਏ ਸੰਤਾਪ ਦਾ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਸ਼ੈਲੀ, ਭਾਸ਼ਾ, ਸੰਵਾਦਾਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਪੈਨੀ ਸੋਚ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਪੁਖਤਾ ਗਿਆਨ, ਸਾਹਿਤਕ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪਰਖ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਮਿਆਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਡਾਕਟਰ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੰਪਾਦਨ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਵੀ ਗਿਆਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਖੋਜਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਅਤੇ ਗੁਣਾਤਮਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਮਹਤੱਵ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੀਮਤ
ਲੇਖਕ : ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ 2010 ਤੋਂ ਨਿਰੰਤਰ ਲਿਖਣ-ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ 8 ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕਾਂ, ਦੋ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਲਗਭਗ 15 ਅਨੁਵਾਦਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਛੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਮਿਆਰੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਕੋਲ ਕਾਵਿ-ਕਲਾ, ਸੰਪਾਦਨਾ ਜੁਗਤ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸੂਝ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਦੂਜੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨਾ, ਦੋਵਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪੁਆਉਣੀ ਵੱਖਰਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੋਵਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਇਕ ਉੱਦਮੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। Va&ue of "he "}me ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ ਦੀ ਚਰਚਿਤ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ 'ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੀਮਤ' ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਸਿੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਸਮਾਂ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਕਥਨ ਹੈ "}me }s $one਼ ਸਮਾਂ ਹੀ ਦੌਲਤ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇਹ ਜਨਮ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਪਯੋਗੀ ਬਣਾਉਣਾ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਰੱਤਵ ਤੇ ਕਰਮ ਹੈ। ਇਸੇ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ 18 ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਲੇਖਕ ਸਵੇਟ ਮਾਰਡਨ ਦਾ ਜਨਮ ਸਾਧਾਰਨ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚ ਹੋਇਆ। ਮਾਤਾ ਤੇ ਪਿਤਾ ਬਚਪਨ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ। ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਪ੍ਰੰਤੂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਕਾਰਨ ਬੋਸਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਅ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਕਸੈੱਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਥੇ ਕੁਝ ਲੇਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਦੱਸਣੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਮਝੋ, ਉੱਚੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਬਣੋ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਸ਼ਾ ਵਿਚ ਬਦਲੋ, ਤਣਾਓ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ, ਹੀਣ ਭਾਵਨਾ ਤਿਆਗ ਦਿਓ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਆਦਿ। 'ਉੱਚੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਬਣੋ' ਇਹ ਲੇਖ ਏਨਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਬੰਦੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਦਲ ਸਕਦਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਤੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਢਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਕੁਝ ਹਨ : ਇਮਰਸਨ, ਐਡੀਸਨ, ਕੋਲੰਬਸ, ਜਾਰਜ ਸਟੀਫਨਸ, ਗੈਲੀਲੀਓ, ਮੋਰਸ, ਚਾਰਲਸ ਗੁਡਇਯਰ, ਇਲੀਆਸ ਹਾਵੇ ਤੇ ਫੀਲਡ ਆਦਿ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਘਰ 'ਚ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਨਿਵੇਸ਼ ਕਲਾ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਾਂਜਲ ਕਾਮਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 256
ਸੰਪਰਕ : 0161-2740738

ਇਕ ਵੈਸਟੋਨੋਮੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਾਂਜਲ ਕਾਮਰਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਸ. ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਜਲ ਫ਼ਿਨੋਲੌਜੀ ਵੈਂਚਰਜ਼ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਲਿਮਟਿਡ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਤੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਚੈਨਲ ਨਾਲ 30 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੇ 7 ਲੱਖ ਸਮਰਪਿਤ ਉਦਮੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 28 ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੱਲਾਂ, ਸਟਾਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਬਨਾਮ ਹੋਰ ਵਿੱਤੀ ਨਿਵੇਸ਼, ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਪਿਛਲਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਸਟਾਕ ਨਿਵੇਸ਼ੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ, ਕਾਰੋਬਾਰ ਕੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕਿੰਨੇ ਸਟਾਕ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਸਟਾਕ ਨਿਵੇਸ਼ ਲਈ ਇਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਂਚ ਸੂਚੀ ਆਦਿ ਹਨ ਜੋ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਤਾ ਨੂੰ ਤੱਥਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸਮਝ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਵਿੱਤੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਨੂੰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨਿਯਮਾਂ ਤੇ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਸਟਾਕ ਖ਼ਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। 'ਪੁਸਤਕ ਪੁਰਾਤਨ ਮਿੱਥਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਤੋੜਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਫ਼ਲ ਨਿਵੇਸ਼ ਲਈ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨ 'ਚ ਅੰਕੜਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।' ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਟਾਕਾਂ ਵਿਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਅਸਫ਼ਲ ਵੀ ਹੋਏ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਧੁਨਿਕ ਮੁੱਲ ਨਿਵੇਸ਼ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭੇਦ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ 'ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਪਾਸ ਵਿਅਕਤੀ ਵੀ ਖ਼ੁਦ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।' ਪੁਸਤਕ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤੱਥਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਤਾ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ :-
ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਹੋ?
ਕੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਮਾਹਿਰ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ?
ਸਕਾਟ ਮਾਰਕੀਟ ਸ਼ਰਤਬਾਜ਼ੀ,
ਜੂਏਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ?
ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦੇਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।

-ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 94146-91091

ਤਿਣਕਾ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਜਾਪਾਨ ਵਿਚ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਾਪਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਵਾਇਤਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਫ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਵਾਇਤਾਂ, ਰੀਤਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੇਸਟ-ਪੇਪਰ-ਬਾਸਕਿਟ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਕੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੇ ਮਗਰ ਨੱਠ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਜਾਪਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਆਮਦਨ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅਤਿ ਸਮਰਿਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਤਿਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਮਿਹਨਤ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 'ਕਾਇਨਾਤ ਦੀ ਬੰਦਗੀ' ਵਾਂਗ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਜਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ ਇਧਰੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚੋਂ ਜੋ ਵਿਰਾਸਤ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਉਸ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਹੀ ਬਚੇ ਸਨ ਪਰ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਇਹ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਵੀ ਮੌਲ ਉੱਠੇ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਜਾਪਾਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਸੰਗਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਣ, ਉੱਪਰ ਉੱਠਣ ਦਾ ਮਿਥਿਆ ਹਠ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਬਲਕਿ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਮਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਰ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਤੋਂ ਖਿਮਾਂ ਮੰਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਬੇਧਿਆਨੀ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਦੁਖਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਾਰੇ ਲਲਿਤ ਨਿਬੰਧ ਇਸੇ ਖਿਮਾ-ਯਾਚਨਾ ਦੀ ਮੁਦਰਾ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਨਿਬੰਧ ਅਜੋਕੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਉਮੈ ਅਤੇ ਈਰਖਾ-ਦਵੈਖ ਦਾ ਵਿਵੇਚਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਲੇਖ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਜਾਂ ਸਰੋਕਾਰ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ ਨਵ-ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਨਿਰਣੈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਬਣਾਉਣਾ ਲੋਚਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤੇ ਲੇਖ 'ਹਾਈਕੂ' ਵਾਂਗ ਲਘੂ-ਆਕਾਰੀ ਹਨ ਪ੍ਰੰਤੂ ਲੰਮੇ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਜਾਂ ਨਜ਼ਰੀਆ ਵਿਚਲਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਉਘੜਦੀ ਹੈ। ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹਥਲਿਖਤ ਪੋਥੀਆਂ ਵਾਂਗ ਬੜਾ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਹੈ। 'ਗੁਟਕੇ' ਦੇ ਸਾਈਜ਼ ਵਿਚ ਛਪੀ ਇਸ ਪੋਥੀ ਦਾ ਮੈਂ ਹਾਰਦਿਕ ਅਭਿਨੰਦਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘਪੁਰੀਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿੱਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98723-90951

ਸ਼ਾਇਰ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘਪੁਰੀਆ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ-ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ 'ਤੇ ਮੇਹਣਿਆਂ, ਰੋਸਿਆਂ ਅਤੇ ਬੇਵਫ਼ਾਈਆਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਕਰਕੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰੇ ਵਾਂਗ ਹੋਰਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਨਾਲ ਬੇਵਫ਼ਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਵਫ਼ਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਬਕੋਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ 'ਹਮ ਕੋ ਹੈ ਉਨਸੇ ਵਫ਼ਾ ਕੀ ਉਮੀਦ ਜੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ ਵਫ਼ਾ ਕਿਆ ਹੈ।' ਦੇ ਚੱਕਰਵਿਊ ਦੀ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀ ਵਿਚ ਗੋਤੇ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ 'ਉਨਕੀ ਕੁਛ ਤੋ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਰਹੀ ਹੋਂਗੀ, ਵਰਨਾ ਯੂੰ ਤੋ ਕੋਈ ਬੇਵਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ।' ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਾਠਗਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 'ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ ਉਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀਆਂ ਦੇ ਜਿਮਨਾਸਟ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਸਪਾਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ 'ਤੇ ਕਟਾਕਸ਼ੀ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਰਮ ਹਯਾ ਖੰਭ ਲਾ ਕੇ ਉੱਡ ਰਹੀ ਹੈ ਤੇ ਜਿਉਂਦੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਤਾਂ ਪੁੱਛ ਪ੍ਰਤੀਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ ਗਮਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਬਰਾਂ ਤੇ ਫੁੱਲ ਅਰਪਨ ਦਾ ਖੇਖਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਚਕਾਚੌਂਧ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਆਦਿ ਮਾਨਵ ਜਦੋਂ ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਬੇਸਮਝ ਸੀ ਪਰ ਅੱਜ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਸ਼ਾਤਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਆਦਿ ਮਾਨਵ ਤੋਂ ਵੀ ਗਿਆ ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹੁਣ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿਚ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਨਿਘਾਰ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਜ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵੀ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਹ ਨਾਗੁਣੀ ਜੇਹੀ ਝਾਕ ਨਾਲ ਸਰਕਾਰੇ ਦਰਬਾਰੇ ਬੇਲੂੜੀਆਂ ਕੱਢ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਧ੍ਰੋਹ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਨਾਲ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਘਰ-ਘਰ ਵਿਛ ਰਹੇ ਸੱਥਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਰੋਮਨ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਸ਼ੁਗਲੀ ਸ਼ਬਦ ਕਾਵਿਕ ਝੋਲ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਤਹਿ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਸ ਨੇ ਸਟੇਜੀ ਅਖਾੜੇ ਕਲਚਰ ਦਾ ਰੋਮਾਂਚਿਕ ਸ਼ਾਇਰ ਬਣਨਾ ਹੈ ਜਾਂ ਗੰਭੀਰ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਾਣੀ ਸ਼ਾਇਰ ਬਣਨਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਏ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗੰਢਵਾਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਸੰਤ-ਸੋਹੇਲ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 93
ਸੰਪਰਕ : 96467-56737

'ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਏ' ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗੰਢਵਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ 93 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਦਗੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ 10 ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜ਼ਰਖੇਜ਼ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਸ ਧਰਤ ਉੱਪਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਫਲਸਫੇ, ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਛੋਟੋ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦਾ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜਜ਼ਬਾ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, 'ਭਾਵੇਂ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਜਾਈਏ, ਨਾ ਭੁੱਲਿਓ ਮਾਂ ਬੋਲੀ। ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਬਣ ਜਾਏ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰੰਗੋਲੀ।' ਕਵੀ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ 'ਚ ਨਿੱਜੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਅੰਨਦਾਤੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਆਪ ਪੜ੍ਹ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਅੱਖਰ, ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ, ਨਾ ਲੈ ਤੂੰ ਟੱਕਰ। ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤੂੰ ਨਾ ਕਹਿ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਾਡਿਆਂ ਵਡੇਰਿਆਂ ਨੇ ਲਈ ਸੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਸੋਚ ਆਪਣੀ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤੂੰ ਬਣਾ ਦਿੱਲੀਏ।' ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ ਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਫ਼ੈਲੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਭੰਡਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਕਵੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਇਕ ਅਬਲਾ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਖ਼ਾਤਰ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਚੰਡੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, 'ਨਾ ਕਰ ਚਿੰਤਾ ਮੇਰੀ ਅੰਮੀਏ ਮੈਂ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ, ਨਾਰੀ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਮੈਂ ਲੜਾਈ ਲੜਨੀ'। ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ 'ਚ ਰੜ੍ਹ ਰਹੀਂ ਜਵਾਨੀ ਉਸ ਤੋਂ ਦੇਖੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਕਵੀ ਮਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਦਲਦਲ ਵਿਚ ਫ਼ਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਦੇ ਕੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, 'ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗੁੱਡੀ ਜਦੋਂ ਸਿਖ਼ਰਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ, ਬਣਦੀ ਏ ਜਿੰਦ ਰਾਹੀ ਮੌਤ ਵਾਲੇ ਦਰ ਦੀ, ਰਹਿੰਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਦੇ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਦੇ'। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਗੰਢਵਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਫੁੱਲਵਾੜੀ 'ਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਰੰਗ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੇ ਇਸ ਸਾਰਥਕ ਯਤਨ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਅਮਦੀਦ ਕਹਿਣਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਮ
ਡਾ. ਏ . ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ
ਲੇਖਕ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਉਪਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 73550-14055

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਲੇਖਕ ਭੁਪਿੰਦਰ ਉਪਰਾਮ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਤੇ ਉੱਘੇ ਸਾਇੰਸਦਾਨ ਡਾ. ਏ. ਪੀ. ਜੇ. ਅਬਦੁਲ ਕਲਾਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਫ਼ਰ 'ਤੇ ਇਸ ਜੀਵਨੀ ਰਾਹੀਂ ਬੜੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਾਂਡਾਂ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਆਖ਼ਰੀ ਉਡਾਣ ਤੱਕ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਬਾਲਪਣ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ' ਲੇਖ 'ਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ, ਸ਼ਾਕਾਹਾਰ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਚਰਯ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਚੋਂ ਸਨ। 'ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਾਹੌਲ' ਲੇਖ 'ਚ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਅਤੇ ਵਰਤਾਓ ਵਿਚ ਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸੰਸਕਾਰ, ਸਦਭਾਵ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਗੁਣ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ' ਲੇਖ 'ਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਨੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਹੀ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨਾਲ ਟਾਕਰਾ ਲੈਣਾ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਮਿੱਥਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਖ਼ੁਦ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਪਰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਜਮਾ ਕੇ ਕਦਮ ਰੱਖੇ। 'ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸੰਪੰਨ ਭਾਰਤ' ਲੇਖ 'ਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 'ਪ੍ਰਿਥਵੀ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਅਗਨੀ' ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੇ ਸਫ਼ਰ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਦਭੁੱਤ ਭੂਮਿਕਾ ਰਹੀ। 'ਮਿਜ਼ਾਈਲਮੈਨ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ' ਲੇਖ 'ਚ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕ ਅਜੇਹੀ ਮੁਕੰਮਲ ਤਸਵੀਰ ਬਣੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਿਕਾਸ , ਸੰਸਕਾਰ, ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕੀਏ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖ 'ਭੈਣ ਆਸਮਾਂ ਜੌਹਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ', 'ਨਵੇਂ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ', 'ਇਕ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਸੰਕਲਪ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ', 'ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ', 'ਪੋਖਰਣ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ', 'ਪਰਮਾਣੂ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਡਾ. ਕਲਾਮ', 'ਪੁਰਸਕਾਰ ਤੇ ਸਨਮਾਨ', 'ਭਾਰਤ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦਾ ਵਿਜ਼ਨ', 'ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਯਾਦਾਂ', 'ਡਾ: ਕਲਾਮ ਦੇ ਅਭੁੱਲ ਭਾਸ਼ਨ', 'ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਵਿਚਾਰ ਆਦਿ ਲੇਖ ਵੀ ਬੇਹੱਦ ਰੌਚਿਕ ਹਨ। 'ਆਖ਼ਰੀ ਉਡਾਣ' ਲੇਖ 'ਚ ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 27 ਜੁਲਾਈ 2015 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਉਡਾਣ ਭਰੀ। ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ 'ਚੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਆਕਾਸ਼ ਛੂਹਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਹਾਨ ਸਪੂਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਯਾਦ ਰੱਖਣਗੇ। ਡਾ. ਕਲਾਮ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸਫਰ 'ਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਝਾਤ ਪੁਆਉਂਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਣਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

 ਚਾਰ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦਾ ਗੀਤਕਾਰ
ਜੱਟ ਮਾਨ ਮਰਾੜ੍ਹਾਂ ਦਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਮੀਰੀਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫੋਰਮ ਬਰਗਾੜੀ, ਪੰਜਾਬ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 184
ਸੰਪਰਕ : 95010-12199

ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਗੀਤਕਾਰ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਮਰਾੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਸਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਤੀ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ 'ਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ/ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਪਾਸੋਂ ਆਰਟੀਕਲ ਮੰਗਵਾ ਕੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ 'ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ' ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਚਨਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਿਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਰੀਵਿਊ ਆਕਾਰ ਦੇ ਕਲਾਵੇ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 15 ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਨਿਬੰਧ ਹਨ। ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੈ। 'ਮਾਨ' ਨੂੰ ਨੇੜਿਉਂ ਜਾਣਨ ਵਾਲੇ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਕਲਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ, ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਲਿਖੇ ਗੀਤ, ਫ਼ਿਲਮੀ ਸਕਰਿਪਟਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ, ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਸੂਚੀਆਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ। ਗੀਤਕਾਰ ਦੀ ਸਿਰਜਣ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਇਉਂ ਹੈ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਗੀਤ ਦੇ ਮੁਖੜੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਕਈ-ਕਈ ਬੰਦ ਲਿਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਜਿਹੜਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। 'ਮਾਨ' ਆਪਣੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਟੁੱਭੀ ਮਾਰਦਾ ਹੈ, ਡੁੱਬਦਾ ਹੈ, ਤਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਮਾਨ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜ਼ ਹੈ। ਸੁਭਾਅ ਹਸਾਉਣਾ ਹੈ। ਟਿੱਚਰਬਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸ਼ੁਗਲ ਹੈ। ਹਾਜ਼ਰ-ਜੁਆਬੀ ਹੈ। ਉਹ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਖਾਣਾ ਭਾਵੇਂ ਭੁੱਲ ਜਾਵੇ ਪਰ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕਲਫ਼ ਲਗਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦਾ। ਇਨਸਾਫ਼ ਪਸੰਦ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਝਗੜੇ ਥਾਣੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੱਤੇ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੇ 3500 ਦੇ ਲਗਭਗ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਗੀਤ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ, ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ, ਅਨੁਰਾਧਾ, ਕਵਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਮੂਰਤੀ, ਪੰਕਜ ਉਦਾਸ ਵਾਡੇਕਰ ਆਦਿ ਨੇ ਵੀ ਗਾਏ ਹਨ। ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ ਨੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਗੀਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ 15 ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਜਿਵੇਂ ਮਾਨ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਝਰਨਾ ਹੈ (ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਮੀਰੀਆ), ਮਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੱਲ ਬੜੀ ਅਹੁੜਦੀ ਹੈ। ਮਜ਼ਾਕ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਠੀ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹੁੰਦੈ (ਮੁਹੰਮਦ ਸਦੀਕ), ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਵਣਜਾਰਾ ਹੈ (ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ), ਜੇ ਮਾਨ ਸਾਹਿਬ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸਾਡਾ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾਂਅ ਨਾ ਹੁੰਦਾ (ਬੀਬੀ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ), ਸੂਰਜ, ਚੰਦਰਮਾ ਵਾਂਗ ਮਾਨ ਵੀ ਇਕ ਹੈ (ਜਸਵੰਤ ਸੰਦੀਲਾ), ਉਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੀਤਾਕਾਰੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਸਦਾ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਰਹਿਣਗੇ (ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ), ਮਾਨ ਦੇ ਗੋਡਿਆਂ 'ਤੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹਾਂ (ਦੇਬੀ ਮਖਸੂਸਪੁਰੀ), ਮਾਨ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ (ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਕਪੂਰਾ), ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹੈ (ਡਾ. ਗੁਰਨਾਇਬ ਸਿੰਘ), ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੇ ਗੀਤ ਸੁਣਦਿਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਜਨਜੀਵਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਡਾ. ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ), ਜੋ ਜੋ ਵੇਖਿਆ, ਗੀਤ ਬਣਦੇ ਗਏ (ਨਿੰਦਰ ਘੁਗਿਆਣਵੀ), ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਤਿਆਂ ਦੇ ਗੀਤ ਬਣਾਏ (ਜਸਪਾਲ ਮਾਨ ਖੇੜਾ), ਤਰਜ਼ ਅਤੇ ਗੀਤ ਇਕੱਠੇ ਅਹੁੜਦੇ ਨੇ (ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਟਿਵਾਣਾ), ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ 'ਪੰਜਾਬ ਰਤਨ' ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਆ ਜਾਵੇ (ਹਰਦਿਆਲ ਗਾਮੀ ਹਰਦਾਸਪੁਰੀ), 'ਮੇਰੇ ਬਾਬਲ ਦਾ ਬੇਲੀ-ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਮਾਨ' (ਡਾ. ਕਮਲਦੀਪ ਕੌਰ ਪੈਰੀ) ਆਦਿ। ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਰਾਹ ਪਿਆ ਜਾਣੀਏ ਜਾਂ ਵਾਹ ਪਿਆ ਜਾਣੀਏ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਪਾਠਕ, ਸੰਪਾਦਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਮਘਦਾ ਸੂਰਜ
ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਕੁਲਰੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 228 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200 ਰੁਪਏ
ਸੰਪਰਕ : 98728-80223

ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਹੱਦ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ ਕੁਲਰੀਆਂ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਚੱਲੀਆਂ ਲੋਕ-ਲਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਹੀ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਾਮਬੰਦ ਕਰਦਿਆਂ ਇਕ ਲੋਕ-ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਨਿੱਗਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਹੰਢਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਕੁਲਰੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਝਲਕਾਂ ਨੂੰ ਕਲਮਬੱਧ ਕੀਤੀਆਂ। ਬੜੀ ਸੁਚੱਜਤਾ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਕੁਲਰੀਆਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਆਇ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ : ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੋਗਾ, ਜਗਦੀਸ਼ ਰਾਏ ਕੁਲਰੀਆਂ, ਸਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਜ਼ਾਦ, ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ, ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਦਰੀਆਪੁਰ, ਬਾਰੂ ਸਤਵਰਗ, ਕਰਮ ਜੀਤ ਜੋਗਾ, ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਝੁਨੀਰ, ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਪਾਂਧੀ ਅਤੇ ਚੰਦ ਸਿੰਘ ਭੂਪਾਲ। ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਕੁਲਰੀਆਂ ਦੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਕੁਲਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵਰਣਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਮਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਹਨ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਭੂਪਾਲ, ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਟਿਵਾਣਾ, ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਗਾਸੋ, ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦਰਸ਼ਨ ਨੱਤ, ਰਣਜੀਤ ਲਹਿਰਾ, ਹਮੀਰ ਸਿੰਘ, ਨਰਾਇਣ ਦੱਤ, ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਗੀਵਾਂਦਰ, ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੀਤੀ ਜਖੇਪਲ, ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਜਖੇਪਲ, ਹਰਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ, ਮਨਜੀਤ ਮਾਨ ਮੰਡੀ ਕਲਾਂ, ਬਚਿੰਦ ਸਿੰਘ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ 'ਮੱਘਰ ਸਿੰਘ ਕੁਲਰੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗਾਨੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨੀ' ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਬੜੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਛਾਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਉਪਰੰਤ ਜਿਥੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸੰਘਰਸ਼ੀਲ ਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਇਕ ਨਰੋਈ ਅਗਵਾਈ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦਾ ਹੈ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਰੂਪ ਇਲਾਹੀ
ਸ਼ਾਇਰਾ : ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 199 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 89
ਸੰਪਰਕ : 98554-36300

ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਵੀ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ ਹੈ। ਬੀਤੇ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸੀਮਤ ਸਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵੀ ਏਨੇ ਵਸੀਹ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਛੋਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਤੇ ਪਲਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਵਾਪਰੀ ਹੋਈ ਘਟਨਾ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਕਿਤੇ ਦੀ ਕਿਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਨੇ ਵੀ ਅਸਰ ਕਬੂਲਿਆ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਬਿਨਾਂ ਖੋਜ-ਖ਼ਬਰ ਨਿੱਜ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਅਜੇ ਵੀ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। 'ਰੂਪ ਇਲਾਹੀ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮਾਨਅੰਤਰਤਾ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਮੁਹੱਬਤ ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਓ ਹੈ ਪਰ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਛੰਦ-ਬੰਦ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਵੀ। ਹਰਜੀਤ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ-ਸੁੱਚਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਉਂਝ ਹਰਜੀਤ ਕੌਰ ਗਿੱਲ ਦੀ ਇਹ ਤੀਸਰੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਇਸ ਪੜਾਅ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰਾ ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਚੰਗੇ-ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਗਿਆਸਾ ਜਾਗ ਪੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਖ਼ੈਰ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਪ੍ਰਵਚਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਹਿਰਦ ਹਨ। ਪਿਆਰ ਅਜਿਹਾ ਜਜ਼ਬਾ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਤੱਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਿਨਾਂ ਸੰਸਾਰ ਅਧੂਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਖੇਤ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਚੇਤੇ ਵਿਚ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। 'ਰੂਪ ਇਲਾਹੀ' ਦੇ ਦੋ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਮਾਡਰਨ ਟੱਪੇ ਵੀ ਛਾਪੇ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਨੁਮਾ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅੰਦਰ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਵੇਗ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਨਾਲ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਲਿਖਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਦਾਤੇ ਦੀਆਂ ਦਾਤਾਂ
ਲੇਖਕ : ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗਰੇਸ਼ੀਅਸ ਬੁਕਸ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 094175-62053

ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਚਰਚਿਤ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। 'ਦਾਤੇ ਦੀਆਂ ਦਾਤਾਂ' ਉਸ ਦਾ 25ਵਾਂ ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਓਂ ਜੱਗ 'ਤੇ...' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਖੈਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ...' ਤੱਕ 72 ਗੀਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ। 'ਖ਼ੈਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ...' ਰਚਨਾ ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਜੋਤੀ ਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਹਨ। ਇਹ ਗੀਤ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਬਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ 'ਚ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਦੀ ਰੂਹ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂਆਂ, ਪੀਰਾਂ, ਫ਼ਕੀਰਾਂ, ਜੋਧਿਆਂ, ਵਲੀਆਂ, ਪਰ-ਉਪਕਾਰੀ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ 'ਚ ਛੂਹੀ ਗਈ ਹੈ। ਗੀਤ ਦੀ ਰੂਹ ਸੰਗੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰ ਅਤੇ ਤਾਲ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਸੋਝੀ ਹੈ। ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਹਿਜ ਵਾਲੀ ਸਾਦਗੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਆਸ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਾਦਗੀ, ਨਿਮਰਤਾ, ਸੰਤੋਖ ਅਤੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੁਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਗੀਤ ਮਾਨਵਤਾ ਦੇ ਕਲਿਆਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦੇ ਹਨ। ਲੱਚਰ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਮਿਆਰੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਖੂਬੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਗੀਤ ਸਸਤੀ ਸ਼ੌਹਰਤ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ੋਰਾਵਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾੜਿਆਂ 'ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਕੁ ਮਿਸਾਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ :
ਸੱਚ ਦੀ ਥਾਵੇਂ ਝੂਠ ਹੈ,
ਅੱਜ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੇ ਸਾਈਆਂ।
ਹਾਵੀ ਹੋਇਆ ਫਿਰਦੈ,
ਅੱਜ ਸ਼ੈਤਾਨ ਵੇ ਸਾਈਆਂ।
ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਨੂੰ,
ਨਾ ਰੋਲ ਬੰਦਿਆ।
ਨਾ ਤੂੰ ਦੁੱਖੜੇ,
ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੇ ਫਰੋਲ ਬੰਦਿਆ।
ਸਰਵਰਕ ਵੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਕਾਵਿ ਨੂੰ 'ਕਵਿ' ਲਿਖਿਆ ਸ਼ਬਦ ਅੱਖਰਦਾ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਬਾਸ਼ੀ। ਸ਼ੁੱਭ ਕਾਮਨਾਵਾਂ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਲੌਕਡਾਊਨ ਇੰਫਿਨਿਟੀ
(ਲੌਕਡਾਊਨ ਅਲਫ਼ਾ ਦਾ ਲੜੀਵਾਰ ਨਾਵਲ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਭਵਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 325 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 192
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਥ੍ਰਿਲਰ ਨਾਵਲ-ਰਚਨਾ ਟਾਵੀਂ ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਨਾਵਲ 'ਲੌਕਡਾਊਨ ਅਲਫ਼ਾ' ਨਾਲ ਇਸ ਧਾਰਾ ਦੀ ਨਾਵਲ ਨਵੀਸੀ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਘੁੱਟ ਕੇ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕੋਰੋਨਾ ਬਿਮਾਰੀ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਘਰਾਂ 'ਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਸਨ, ਉਦੋਂ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਘਾੜਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਹਥਲਾ ਨਾਵਲ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਪਲੇਠੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਹਰਮਨਪਿਆਰਤਾ ਨੇ ਹੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ 'ਚ ਇਸ ਦੂਜੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਗ਼ੈਰ-ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦਾ ਦਖ਼ਲ ਵੀ ਇਕ ਅਜੀਬ ਸਸਪੈਂਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਔਰਤ ਜੋ ਆਪਣੇ ਅਧੂਰੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਖ਼ਾਤਰ ਅਪਰਾਧੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲੁਭਾਉਣੀਆਂ ਨਾਵਲ ਕਲਾ ਦੀਆਂ ਜੁਗਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕ-ਮਨ 'ਚ ਦਿਲਕਸ਼ ਜਾਦੂ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਕਮਾਲ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦਿਸਹੱਦਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ, ਨਾਵਲ ਰਚਨਾਕਾਰੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਲਿਸ਼ਕਾਂ ਮਾਰਦੀ ਤੱਕੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਮੁੱਢ 'ਚ ਲੇਖਕ ਜਸਵੀਰ ਰਾਣਾ ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਲਾਕਡਾਊਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਗ਼ੈਰ-ਮਾਨਵੀ ਵਾਇਰਸ ਦੀਆਂ ਅਨਚੇਤਨੀ-ਚੇਤਨੀ ਪਰਤਾਂ ਦਾ ਖ਼ੁਲਾਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰਪੱਕ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਰਚਨਾਕਾਰ ਹਨ। ਭਰਵਾਂ ਸਵਾਗਤ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਰਮ' ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਸੱਸਾਂ ਬਾਝ ਨਾ
ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਡਹਿੰਦੀਆਂ ਜੇ
ਲੇਖਿਕਾ : ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀਥਿੰਕ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 425 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 188
ਸੰਪਰਕ : 79888-71445

ਗੀਤਾਂ ਵਿਚਲੀ ਲੈਅ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗੀਤਾਤਮਿਕਤਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕਤਾ ਦਾ ਹੀ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਗੀਤ ਦਾ ਬਾਹਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਗੀਤਕਾਰੀ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮੌਲਿਕ ਪ੍ਰਗੀਤਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਸੰਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਥਲੇ ਗੀਤ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸੱਸਾਂ ਬਾਝ ਨਾ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਡਹਿੰਦੀਆਂ ਜੇ' ਨਾਲ ਲੋਕ-ਕਾਵਿ ਦੀ ਇਸ ਵੰਨਗੀ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ:
ਦੂਰ ਮਾਪੇ ਮਾਣ ਥੋੜ੍ਹਾ,
ਮਾਣ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੇ ਬੀੜ ਘੋੜਾ
ਬੀੜ ਘੋੜਾ, ਸਿੰਘ ਜੀ
ਅਸਾਂ ਪੇਕਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਾ ਵੇ।
ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗੀਤ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਪੌਣੇ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੀਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਨਿਰਾਲੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਛਾਪ ਛੱਡਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੱਸਾਂ ਅਤੇ ਨੂੰਹਾਂ ਦੇ ਖੱਟੇ-ਮਿੱਠੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ, ਪਤਨੀ-ਪਤਨੀ, ਦਿਉਰ-ਭਰਜਾਈ ਅਤੇ ਨਣਦਾਂ-ਭਰਜਾਈਆਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੜੇ ਬੇਬਾਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਘਾੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ:
ਮੂਰਖ ਤਾਂ ਝਗੜੇ ਸਾਰੀ ਰਾਤ, ਮਿਲਣੇ ਦੀ ਇਕ ਵੇ ਘੜੀ
ਲਾਵਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਲਈਆਂ, ਝਾਕ ਰੱਖਦਾ ਬਿਗਾਨੀ।
ਹੱਸਣਾ-ਖੇਡਣਾ ਹੀ ਜੀਵਨ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ-ਖੇੜਿਆਂ ਮੌਕੇ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਗਾਇਆ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਤੁਰ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਇਹ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਖਜ਼ਾਨਾ ਵੀ ਗੁਆਚ ਗਿਆ। ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਸੰਧੂ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਅਮੀਰ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਸੁਹਿਰਦ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਿੱਗਰ ਉਪਰਾਲੇ ਦਾ ਭਰਵਾਂ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣਯੋਗ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

 ਜੀਵਨ ਸੰਗਰਾਮ
ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਮੱਲੇਆਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜ ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 84375-29875

ਲੇਖਕ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪੂਰੇ ਲਗਨ ਅਤੇ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੇ ਜਿਹੜਾ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵ ਅਜਮੇਰ ਸਿੱਧੂ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਜੀਵਨੀ 'ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਤੱਕ', ਕਿਰਤੀ ਪਾਰਟੀ (ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਸਮੇਂ), ਚੈਨ ਸਿੰਘ ਚੈਨ, ਲਹੂ ਦੀ ਲੋਅ (ਨਾਵਲ), ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ 'ਪੰਨਾ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਹਾਂ'-ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਬਾਰੇ ਨਾਵਲ-ਬਾਰੂ ਸਤਵਰਗ, 'ਮੁਜਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਿਰਲੱਥ ਯੋਧਾ' ਬੰਤ ਰਾਮ ਅਲੀਸ਼ੇਰ, (ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ) ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢੁੱਡੀਕੇ, ਪੈਪਸੂ ਮੁਜਾਰਾ ਘੋਲ, ਛੱਜੂ ਮੱਲ ਵੈਦ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਬੜਾ ਕੁਝ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ ਜੋ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਇਆ। ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਚੱਕਰ ਮਾਈਦਾਸ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ) ਵਿਖੇ ਪਿਤਾ ਧਰਮ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਜੈ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ 1888 ਵਿਚ ਹੋਇਆ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਡੇਰੇ ਦੇ ਸੰਤ ਸੋਹਣ ਲਾਲ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਿੱਖੀਆਂ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੰਡਿਤ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਫਿਰ ਅਧਿਆਤਮਕਤਾ ਵੱਲ ਮੋੜਾ ਕੱਟਿਆ। ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਅਗਲੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਿਰਤੀ ਕਹਿਰ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਆਗੂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਅਵਸਰ ਮਿਲਿਆ ਭਾਵ ਚੀਨ, ਅਮਰੀਕਾ, ਰੂਸ ਆਦਿ। ਅਰਜਨਟਾਈਨਾ ਵਿਚ ਉਹ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਗਾ ਗ਼ਦਰੀ ਬਾਬਾ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਿਾ। ਮਾਰਕਸ-ਲੈਨਿਨਵਾਦ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ 'ਈਸਟਰਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਮਾਸਕੋ' ਪੁੱਜਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵੀ ਕੱਟੀਆਂ, ਤਸੀਹੇ ਵੀ ਝੱਲੇ। ਪੁਰਾਣੀ ਖੁੰਦਕ ਕਾਰਨ ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ. ਵਿਚ ਯੋਗ ਸਥਾਨ ਨਾ ਮਿਲਿਆ। ਪਿੰਡ ਆ ਕੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ। ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਜ਼ੋਰਾਂ 'ਤੇ ਸੀ। ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪਿਆ। ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਛੇ ਪੁਲਿਸ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਕਾਬੂ ਆਇਆ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਨਾਅਰੇ ਲਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ। 'ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਤੇ ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ' ਪੁਲਿਸ ਫੜ ਕੇ ਫਿਲੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਲੈ ਗਈ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਭੇਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਫੜਾਉਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦੀ ਰਹੀ ਪਰ ਅਸਮਰੱਥ ਰਹੀ। ਭੇਤ ਨਾ ਦੇਣ ਕਾਰਨ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਉਤੇ ਬੇਥਾਹ ਜਬਰ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ।... ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕੁੱਲ ਪੱਲੇ ਨਾ ਪੈਂਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਖਿਝ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਤੇ ਧੋਬੀ ਪਟੜਾ ਮਾਰਿਆ... ਉਸ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਟੁੱਟ ਗਈ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।...ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਖ਼ਬਰ ਘੁੰਮਾਈ ਕਿ ਅਤਿ ਲੋੜੀਂਦਾ ਨਕਸਲੀ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਨਾਈਮਜਾਰੇ ਦੇ ਪੁਲ ਉਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਹੋਏ ਗਹਿਗੱਚ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਪੰਨਾ : 93
ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਫੜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਰਪੰਚ ਨੂੰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਗੁਰੀਲਾ ਸੁਕੈਅਡ ਨੇ 4 ਜੂਨ, 1973 ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ 'ਪਾਸ਼' ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ:
ਅਸੀਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣਾ ਏ, ਉਸ ਬੁੱਢੜੇ ਬਾਬੇ ਦਾ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਫੜ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ,
ਸਾਡਾ ਮਾਨ ਦੁਆਬੇ ਦਾ। (ਪੰਨਾ : 95)
ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਗੂ 'ਜੱਟ ਬੂਟ' ਅਨਪੜ੍ਹ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਕਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਖੌਲ ਉਡਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕਈ ਸਤਿਕਾਰ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। (ਪੰਨਾ : 103)

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdharamchand@gmail.com

ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਹਰਫ਼
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਧੰਜੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 128
ਸੰਪਰਕ : 99144-63576

ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅਣਗੌਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਅਰਨੋਂ (ਪਲਾਸੌਰ) ਦੇ ਮੱਧਵਰਗੀ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਧੰਜੂ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਿਤਾਪੁਰਖੀ ਕਿੱਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਚ ਹੱਥ ਵਟਾਉਂਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਲਿਖਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦਾ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਹਰਫ਼' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:
ਮੈਂ ਤੜਕੇ ਉੱਠ ਦੁੱਧ ਰਿੜਕਾਂ
ਬਾਹਾਂ ਗੋਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਚੂੜਾ।
ਵੇ ਚਾਟੀ ਤੇ ਮਧਾਣੀ ਰੰਗਲੀ
ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾ ਲਿਆ ਗੂੜ੍ਹਾ।
ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਦੇ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਧੰਜੂ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕੇਵਲ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੀ ਹਨ ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸਰਦੇ-ਪੁੱਜਦੇ ਅਤੇ ਧਨਾਢ ਲੋਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕੋਈ ਮੰਨੇ ਭਾਵੇਂ ਨਾ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ ਪਰ ਇੱਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਓਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਰਮ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਦਾ ਵੀ ਬੜਾ ਚੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਚਾਅ ਵੇ
ਏਥੇ ਆ ਕੇ ਹੁਣ ਰਹੇ ਆਂ ਪਛਤਾਅ ਵੇ
ਝੁੱਲੀ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ, ਚੰਦਰੀ ਹਨੇਰੀ,
ਵੇ ਸ਼ਿਫਟਾਂ ਲਾਉਂਦੀ ਮੈਂ ਥੱਕ ਗਈ
ਫੀਸ ਰਹਿ ਗਈ ਭਰਨ ਵਾਲੀ ਮੇਰੀ,
ਵੇ ਸ਼ਿਫਟਾਂ ਲਾਉਂਦੀ ਮੈਂ ਥੱਕ ਗਈ।
ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਧੰਜੂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਧਾਰਮਿਕ ਗੀਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਗਈ ਬੋਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਲ, ਸਹਿਜ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੇ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਗੀਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪਕੜ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਾਰੇ ਅਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਮੁਹਾਰਤ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਉੱਦਮ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਪਿੰਡ ਮੇਰੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 119
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

'ਪਿੰਡ ਮੇਰੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ' ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰ. ਗੋਸਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇਕ ਮਾਣਯੋਗ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿਨ ਰਾਤ ਇਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ 66 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਕੂਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀਆਂ ਹਨ। ਵਾਰਤਕ ਵਿਚ ਰਚੀਆਂ 29 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਥਲੀ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਪਿੰਡ ਮੇਰੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ' ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਮਰ ਜੁੱਟ ਦੀਆਂ ਵੀਹ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਸੰਬੰਧੀ ਲਿਖੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਾਰੀਆਂ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਰਲ ਅਤੇ ਮੁਹਾਵਰੇਦਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਨਾਲ ਦੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ, ਸੱਸ ਸਹੁਰੇ, ਜੇਠ ਜਠਾਣੀ, ਦਿਓਰ ਦਰਾਣੀ, ਨਣਦਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਰੌਚਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਘਰੇਲੂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਲਮ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪਾਸੇ ਤੋਰਨ ਦਾ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ ਸਮੇਂ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਵਲੋਂ ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਪਿਲਾ ਕੇ ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਤੋੜਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਥਾਪੜਾ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਭਾਈ ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਸਤ ਹਾਥੀ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿਚ ਨਾਗਣੀ ਦਾ ਇਕੋ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਇਆ ਹਾਥੀ ਪਿਛਾਂਹ ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਿਆ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਹਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਸਮਝਦਾਂ ਕਿ ਇਹ ਰਚਨਾ 'ਪਿੰਡ ਮੇਰੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦਾ' ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਹਰੇਕ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਡਾ. ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਸਕਰੌਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94276-85020

ਅਮਰੀਕ ਡੋਗਰਾ ਦਾ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ
ਪੰਜਾਂ ਪਾਣੀਆਂ ਦੇ ਗੀਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੱਦਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸਨਜ਼,
ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ 117 ਗੀਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ, ਸਾਰਥਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੈਨਵਸ ਵਾਂਗੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹਨ। ਆਓ, ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ:
ਓ ਮਾਵਾਂ ਵਾਲਿਓ, ਆਪਣੀ ਵੀ ਇਕ ਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਧਰਤੀ ਵਰਗਾ ਸਬਰ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਅੰਬਰ ਵਰਗੀ ਛਾਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਨਾ ਹੁਣ ਘੁੱਗੀਆਂ, ਨਾ ਹੁਣ ਚਿੜੀਆਂ
ਨਾ ਹੁਣ ਬੋਲਣ ਕਾਂ, ਬਨੇਰੇ ਸਾਡੇ 'ਤੇ।
ਪੱਗਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੱਗਾਂ ਲਾਹੁਣ ਲੱਗ ਪਏ,
ਨਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਅੱਜ ਗੱਭਰੂ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਰ ਜਾਣ ਮਾਪੇ,
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ।
ਹੁੰਦੇ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਆਪੇ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ।
ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਨਿੱਤ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।
ਪੁੱਤ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਤੋਰ ਕੇ ਮਾਵਾਂ ਰੋਣਗੀਆਂ।
ਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਹੈ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਹੈ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਗੀਤ ਸਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਗੀਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਭਰਵਾਂ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ
(ਦੂਜਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਆਸਾ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਰਪੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਥ, ਬਾਲਸਾਲ, ਬਰਤਾਨੀਆ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 97798 53245

ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਤ ਹੈ। ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਪਿੰਡ ਤੇ ਨਗਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁਲਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਨਗਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਠਿਨਾਈ ਇਹ ਹੈ,ਕਿ ਇਹ ਅਕਸਰ ਲਿਖਤੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੰਦ-ਕਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਵੀ ਵੇਲਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਕੁ ਵੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਾਂਭ ਲਈਏ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ-ਨਗਰਾਂ ਦਾ, ਸਾਡੇ ਚੇਤਿਆਂ 'ਚ ਪਿਆ ਇਤਿਹਾਸ ਬਿਲਕੁਲ ਲੁਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਂ, ਕਿਸੇ-ਕਿਸੇ ਨਗਰ ਜਾਂ ਖੇੜੇ ਦਾ ਸੀਮਿਤ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰਾ ਮਾਤਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾ ਜਾਂ ਗਜ਼ਟੀਅਰਜ਼ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਸੁਭਾਗਾ ਹੈ। ਪਰ; ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਸੁਭਾਗ ਵੀ, ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਇਸ ਖੇੜੇ ਨਾਲ ਵਾਹ-ਵਾਸਤਾ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਹੈ।
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਹੜੀ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦੀ ਤਵਾਰੀਖ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਦਾ ਮੁੱਖ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਧੁਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਹਨ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਾਮਕਰਣ 'ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ, ਦੂਜਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ' ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਧਰੋਹਰਾਂ ਦੇ ਸਚਿਤਰ ਚਿਤਰਾਂ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 31 ਪਾਠਾਂ ਨਾਲ ਲਬਾਲਬ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਛਪਣ-ਛਪਾਉਣ ਦੇ ਸਬੱਬ ਸਮੇਤ ਆਖਰੀ ਤਿੰਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼, ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਨਮੂਨਾ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ 25 'ਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਬਚਦੇ 22 ਮਹਾਂ-ਚਿੰਤਕ, ਮਹਾਂ-ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਤੇ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਨਾਲ ਮਹਾਂ-ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਿਆਂ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਅਹਿਮ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਸਮੇਤ ਅੰਧ-ਸ਼ਰਧਾ, ਮਿੱਥਾਂ ਅਤੇ ਭਰਮ-ਭੁਲੇਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਖੋਲਦਿਆਂ ਬਾ-ਦਲੀਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
'ਬੇਨ ਨਦੀ', ਹੁਣ ਕਾਲੀ ਬੇਈਂ, ਦੇ ਕੰਢੇ ਘੁੱਗ ਵਸਦਾ 'ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੌਧੀ' ਇਕ ਮੁੱਢ-ਕਦੀਮ ਨਗਰ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਲੋਧੀ ਤਖੱਲਸ' ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਪੂਰਥਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇਹ ਉੱਘੜਵਾਂ ਕਸਬਾ, ਹੁਣ ਨਾਮਵਰ ਸਿੱਖ ਆਸਥਾ ਕੇਂਦਰ ਜਿਹੜਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦਾ ਕਰਮ ਖੇਤਰ ਰਿਹਾ, ਜ਼ਰੂਰ ਲੋਧੀ ਬੰਸ ਦਾ ਉੱਘਾ ਸੱਥਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ। 'ਧਾੜਵੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਕਰੋਪੀਆਂ ਨਾਲ ਝੰਬੇ-ਉੱਜੜਦੇ ਤੇ ਮੁੜ-ਮੁੜ ਵਸਦੇ ਰਹੇ ਇਸ ਪ੍ਰਚੀਨ ਨਗਰ ਉੱਤੇ 11ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਸੁਲਤਾਨ ਖਾਨ ਜਿਹੜਾ ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ ਦਾ ਕਲਗੀ ਸਿਪਾਹ-ਸਲਾਰ ਸੀ, ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਵਸਾਇਆ, ਪੱਕੇ ਪੈਰੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਸੁਲਤਾਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਆਪਣਾ ਸਦਰ-ਮੁਕਾਮ ਬਣਾਇਆ। ਮਗਰੋਂ 'ਲੋਧੀਆਂ' (ਲੋਧੀ ਬੰਸ਼) ਦੇ ਨਾਂਅ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਬਦੌਲਤ ਇਸ ਖੇੜੇ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਪੱਕ-ਪਕਾਅ ਗਿਆ। ਦੱਸਿਆ ਇਹ ਵੀ ਜਾਂਦਾ, 'ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੂਬੇਦਾਰ ਵਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਸੁਲਤਾਨ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਇਸਨੂ ਮੁੜ ਵਸਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਲੋਧੀ ਉਪਨਾਮ ਲੋਧੀਆਂ ਵੇਲੇ ਜੁੜਿਆ।' ਪਰ; ਇਹ ਨਗਰੀ, ਹੁਣ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਉੱਘੜਵੀਂ 'ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ' ਬਦੌਲਤ ਹੈ।
ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ, 'ਕਾਬਲ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਮਦਨ ਪਾਲ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੀਆਂ ਇਥੋਂ ਅਸ਼ਰਫੀਆਂ ਮਿਲਣ ਅਤੇ ਬੋਧ ਮੱਤ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਗਿਆਸ਼ੂ-ਦੀਨ-ਬਲਬਨ ਦੇ ਧੜਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਮਗਰੋਂ ਨਾਦਰਸ਼ਾਹ ਨੇ, 1739 ਈ. 'ਚ, ਇਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਨੇਸਤੋਨਾਬੂਦ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ 'ਜਲੌਅ' ਨੂੰ ਅੱਜ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕੇ ਵੇਖੋ ਕਿ ਜਿਸ ਨਗਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹ ਹੂਸੈਨ, ਕਟਾਖਸ਼ ਗਿਰੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਲੰਙਾ ਵਰਗੇ ਸਹਿਹੋਂਦ-ਧਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮਾਣ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ ਉਸਨੂੰ 'ਧਰਮ-ਪ੍ਰਸਤ' ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੀ ਥੇਹ ਕਰਦੇ ਸਨ/ਹਨ।' ਹਾਂ; ਸਾਰੇ ਮਾੜੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਸਮੋਈ ਬੈਠੇ ਇਸ ਖੇੜੇ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਨਾਸਿਰ-ਉ-ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਾਹ ਵੇਲੇ 'ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਟਕਸਾਲ' ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਉਥੇ ਮਿਸਲਦਾਰ ਸ.ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਏ ਨੇ ਇਸਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਜਲੌਅ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਢੇਰ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਸਨ।
ਦਰ-ਹਕੀਕਤ; ਬੋਧੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੱਤ ਦੇ ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ ਸੰਵਾਦ ਕੇਂਦਰਾਂ ਉਪਰੰਤ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਕਰਮ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਨਗਰੀ ਵਜੋਂ ਵਿਖਿਆਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨਗਰ ਨੂੰ ਰਾਜਸੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਉਦੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਲੋਧੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਾਤਾਰ ਖਾਨ ਯੂਸਫ ਖ਼ਲੀਲ, ਜਿਸ ਨੇ ਨਵਾਬ ਬਹਿਲੋਲ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਵਿਚ ਬੇ-ਜੋੜ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਸੀ, ਨੇ ਇਸ ਖੇੜੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਗੀਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਮਗਰੋਂ; ਨਵਾਬ ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ, ਜਿਹੜਾ ਮਨੁੱਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਤੇ ਸੁਹਜ ਸੁਆਦ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਖੇੜੇ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਮੇਚਵੀਆਂ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ ਲੋਕ-ਸਹੂਲਤਾਂ ਵਾਲੀ ਰਿਆਸਤ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਹਿਰਦ ਯਤਨ ਕੀਤੇ।
ਚਰਚਿਤ ਘੁਮੱਕੜ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਬਨ-ਬਤੂਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ, 'ਉਸਨੇ (ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ) ਪਿਸ਼ੋਰ-ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ-ਕਲਕੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਸ਼ਾਹ-ਰਾਹ, ਜਿਹੜਾ ਮਗਰੋਂ 'ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਮਾਰਗ' ਵਜੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਨਿਰਮਤ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਮਾਰਗ ਜਿਹੜਾ ਪਿਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਕਲਕੱਤਾ ਬਰਾਸਤਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਉੱਤੇ ਲੋਕ-ਸਹੂਲਤੀ ਮਹਿਲ-ਮੁਨਾਰੇ ਉਸਾਰੇ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਮੁਨਾਰਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਖੇ ਹੁਣ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ, ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ ਇਥੋਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਲ-ਵਹਿਣ, ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਸਾਹ-ਰਗ ਸੀ, ਉੱਤੇ ਇਕ ਪੁਲ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।'ਆਇਨੇ-ਅਕਬਰੀ' ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਇਥੇ ਇਕ ਬਹੁ-ਸਹੂਲਤੀ ਸਰਾਂ ਹੋਣ ਦਾ ਵੀ ਉਲੇਖ ਹੈ। ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲ; ਬਹੁਤੀਆਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਕੀਤੀ।
'ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਨਗਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਤੋਂ ਹੋਈ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਲੰਬਾਂ ਸਮਾਂ ਬੁੱਧ ਮੱਤ ਦਾ ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਸਾਧਨਾ ਕੇਂਦਰ ਰਿਹਾ। ਅਰਥਾਤ; ਇਹ ਉਹੀ ਪੁਰਾਤਨ ਨਗਰੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਢੇਰ ਵਰਸ਼ ਪਹਿਲਾਂ ਬੋਧੀਆਂ,ਫੇਰ ਮੁਸਲਿਮਾਂ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵਿੱਦਿਅਕ, ਤਰਕਵੇਦੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਨਗਰੀ ਬਣੀ।ਕੀ ਇਸੇ ਦਾ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਪੁਰਾਤਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ 'ਸਰਵਮਾਨਪੁਰ' ਵਜੋਂ ਅੰਕਿਤ ਹੈ? ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਫੀ ਫ਼ਕੀਰ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਜੀ ਵੀ ਇਥੇ ਤਾਲੀਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਚੀਨੀ ਵਿਦਿਵਾਨ ਯੁਆਂਗ-ਚੁਆਂਗ ਤੇ ਦਿਵਿਆਵਾਨ ਬੋਧੀ ਪੁਸਤਕ ਅਨੁਸਾਰ,ਉਦੋਂ ਤਿੰਨ-ਚਾਰ ਮੀਲ 'ਚ ਫੈਲਿਆ-ਪਸਰਿਆ, ਤਾਲੀਮੀ-ਸ਼ਹਿਰ 'ਤਮਸਾਵਾਨ', ਜਿਥੇ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਨੇ ਇਕ ਬੋਧੀ ਸਤੂਪ ਵੀ ਉਸਾਰਿਆ ਸੀ,ਇਹੀ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਸੀ।' ਇਸ ਸਾਰੇ ਬਾਰੇ ਨੱਠ ਕੇ ਖੋਜ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਿ 'ਵਿੱਦਿਆ ਵਜੋਂ ਇਹ, ਵਾਕਿਆ, ਐਨਾ ਸਿਰਮੌਰ ਸੀ ਕਿ ਮੁਗਲ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਦਾਰਾ ਸ਼ਿਕੋਹ ਅਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਇਥੋਂ ਵੀ ਤਾਲੀਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਮੁਤਾਬਿਕ,''ਇਥੇ ਸਥਿਤ ਮਦਰੱਸੇ ਅਤੇ ਏਥੋਂ ਦੀ ਅਦਬੀ ਤਰਬੀਅਤ ਦਿੱਲੀ ਤੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ।'
ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਜੀ ਬਾਰੇ ਖੋਜੀ ਬਿਰਤੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਿਜ-ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਜਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਤਵਾਰੀਖ ਨਾਲ ਵਾਹ-ਵਾਸਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਵਿਜੈ ਬੰਬੇਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94634-39075

 ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਅੱਖ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰਦੀਪ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 140 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

ਸ਼ਾਇਰ ਜਗਤਾਰ ਦੀਪ ਜੋ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਅਕਾਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ (ਬਠਿੰਡਾ) ਤੋਂ ਪ੍ਰੋ. ਅਤੇ ਡੀਨ (ਹਿਊਮੈਨਟੀਜ਼ ਐਂਡ ਸੋਸ਼ਲ ਸਾਇੰਸਜ਼) ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ 32 ਵਰ੍ਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਅਧਿਆਪਨ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਅੱਖ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਾਠਗਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਅੱਖ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੱਖ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਮਨ ਮਸਤਕ ਤੇ ਸਾਈਂ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਬੋਲਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਖੇ ਬੁੱਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ਹੁ ਅਸਾਥੋਂ ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਤੇਰੀ ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਅੱਖ ਨਹੀਂ। ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਤਾਂ ਇਸ ਅੱਖ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਰੁੱਠੇ ਮੁਰਸ਼ਦ ਸ਼ਾਹ ਅਨਾਇਤ ਨੂੰ ਪੈਰੀਂ ਘੁੰਗਰੂ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਮਨਾਉਣ ਦੀਆਂ ਲੇਲ੍ਹੜੀਆਂ ਕੱਢ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਾਡੇ ਇਸ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਮੁਰਸ਼ਦ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਉਹ ਕਲਾਵੰਤ ਅਤੇ ਸੁਹਜਵੰਤ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤ ਸਲਾਹਾਂ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਵੇਖਣ ਵਾਲੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਲਤ ਮੇਹਣਿਆਂ, ਵਫਾਈਆਂ, ਬੇਵਫਾਈਆਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਘੋੜੇ 'ਤੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਬਣ ਕੇ ਮਹਿਲਾਂ ਦੀ ਪਟਰਾਣੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਤਲ ਬਗਾਰ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤਰੰਗਤੀ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਕ ਮਜਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਤੱਕ ਦੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਤੈਰਨ ਦਾ ਤਰੱਦਦ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਅਮੋੜ ਵਹਿਣ ਵਰਗੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਨਾਲ ਤਪਦੇ ਮਾਰੂਥਲਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਸੱਸੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਡਾਚੀ ਨੂੰ ਅੱਡੀ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਜਦੋਂ ਚਿੰਤਨ ਮੰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਅਹਿਦ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, 'ਯੇ ਇਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਆਸਾਂ, ਏਕ ਆਗ ਕਾ ਦਰਿਆ ਹੈ, ਔਰ ਡੂਬ ਕੇ ਜਾਨਾ ਹੈ।' ਵਾਈ.ਬੀ. ਯੀਟਸ ਆਖਦਾ ਹੈ, 'ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।' ਸੋ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਸਵੈ ਦਾ ਸਵੈ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਲੜਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਨਿਵਸ਼ੇ ਦੇ ਕਹਿਣ ਵਾਂਗ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਪਲੇਗ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਮਕਾਰ ਉਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਮਹਾਂ ਮਾਨਵ ਬਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿ ਲੜਾਈ ਲੜਦਿਆਂ ਉਸ ਦੇ ਮਨ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਲੈਸ਼ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਕ ਫਲੈਸ਼ ਇਹ ਵੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ 'ਤੇਰਾ ਮਿਲਣਾ ਸੌਗਾਤ, ਜਿਵੇਂ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿਚ ਬਰਸਾਤ' ਸ਼ਾਇਰ ਨਖਲਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਹਰੀ ਭਰੀ ਖਜੂਰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਨ ਕਾਰਜ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਤਰਕ ਦੀ ਸਾਣ ਦੀ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਦੀ ਕਲੰਦਰੀ ਦਾ ਲੜ ਫੜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਸਿਕੰਦਰੀ ਝੋਲ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਜੀਵਨ ਇਤਿਹਾਸ
ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ
ਲੇਖਕ : ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 231
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 105 ਨਾਮ ਪ੍ਰਕਣਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁੱਝ ਕੁ ਹਵਾਲੇ ਇਥੇ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਤੇ ਕਸੂਰ ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ, ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਜੰਗ ਤੇ ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦਾ ਫੱਟੜ ਹੋਣਾ, ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਾਂ ਪਰ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਤਹਿ ਤੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਟਕ ਪਰ ਕਬਜ਼ਾ, ਸੂਬਾ ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ, ਬਾਬਾ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮੁਲਤਾਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਾਲਾਤ, ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੱਜ ਤੋਂ 130 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਯਾਤਰੂਆਂ ਦੀ ਆਮਦ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਪਰ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਸ਼ਹੀਦੀ, ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਕਿਲ੍ਹਾ ਜਮਰੌਦ ਦੀ ਸਮਾਧ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਸ: ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਪੁਰ ਅਸਰ, ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਪਰ ਇਕ ਨਜ਼ਰ, ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਬਣਵਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।
'ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ, ਇਹ ਰੂਹਾਂ ਫੂਕਦਾ ਤੇ ਨਵੇਂ ਜੋਸ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਤੋਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਸ ਕੌਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਮਾਲ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੋਵੇ ਤੇ ਕੌਮ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਹੋਵੇ, ਫਿਰ ਪੱਕਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਵੱਡ ਵਡੇਰਿਆਂ ਵਜੋਂ ਘਾਲੀਆਂ ਘਾਲਨਾਵਾਂ, ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦੀ ਉਚਤਾ, ਤਾਜ਼ਗੀ, ਫ਼ਰਾਖ ਦਿਲੀ ਤੋਂ ਕੌਮ ਵਾਂਝੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹੋ ਤਾਜ਼ਗੀ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪਾਠ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। '
ਜੇ ਕਦੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਕੋਈ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਆਪਣੀ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਸੁਣੇ ਵਿਸਥਾਰ ਹਾਲਾਤ ਲਿਖ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਔਕੜਾਂ ਤੇ ਥੁੜਾਂ ਨਾ ਪੈਂਦੀਆਂ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਲਿਖੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜੇ ਲਿਖੇ ਤੇ ਗੁੰਮ ਹੋ ਗਏ, ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਇਕ ਫ਼ਤਹ ਦੇ ਕੁਝ ਹਾਲ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਾਸ ਲਿਖਤੀ ਪਏ ਸਨ, ਕਈ ਵੇਰ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਚੇ ਨੂੰ ਹਵਾ ਨਾ ਲੁਆਈ। ਉਹ ਸੱਜਣ ਹੁਣ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ। ਐਸੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦੂਸਰੇ ਲੇਖਕਾਂ, ਦੂਜੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰਾਂ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਤ ਵਗੈਰਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਬੂਤ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਐਸਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖ ਦੇਣਾ ਇਕ ਭਾਰੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਬਾਵਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਧਾਵੇ ਵੇਲੇ ਜਦ ਫ਼ੌਜ ਚੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਫੁਰਮਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਕਿ ਚਮਕਨੀ ਵਿਚ ਇਕ ਪੁਰਾਣਾ' ਪੁਸਤਕਾਲਯ ਸੁਣੀਦਾ ਹੈ, ਜੰਗ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਧੁਰ ਸਿਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ, ਪਰ ਤੁਸਾਂ ਨੇ ਖ਼ਾਸ ਖਿਆਲ ਰੱਖਣਾ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕਾਲਯ ਬਰਬਾਦ ਹੋਣੋਂ ਬਚਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜੀ ਜਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਥਾਪੇ ਗਏ ਤਾਂ ਆਪ ਨੇ ਉਥੇ-ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦੀ ਕਾਰੀਗਰੀ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਜਾਨ ਪਾਈ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਰਾਤਨ ਆਰਯਵਰਤ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਰਸ਼ ਹੈ, ਰਿਗ ਵੇਦ ਇਥੇ ਉਚਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਅਤਿ ਪੁਰਾਤਨ ਹਨ। ਗੰਧਾਰ ਦੇਸ਼-ਜੋ ਹੁਣ ਫਰੰਟੀਅਰ ਪਾਵਿਨਸ ਕਹਿਲਾਉਂਦਾ ਹੈ-ਕਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ, ਸਰਹਦੀ ਸੂਬਾ ਤੇ ਸਿੰਧ ਦਾ ਰਲਵਾਂ ਨਾਮ 'ਸਪਤ ਸਿੰਧ' ਦੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਪੋਥੀ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਰਾਤਨ ਆਰਯ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਤੇ ਵੀ ਲਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਤਾਕਾ ਦਿਖਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਣ ਦੀ ਰਹਿਨਮਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਮੁਸਾਫਿਰਾਂ ਤੇ ਅਲਬਨੀ ਆਦਿ ਹੋਰ ਬਦੇਸ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਟੁਕਾਂ ਲੈ-ਲੈ ਕੇ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਚਾਨਣੇ ਵਿਚ ਆਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਰਾਜਾ ਅਸ਼ੋਕ ਤੇ ਕਨਿਸ਼ਕ ਤੱਕ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਭੀ ਦਿਖਾਏ ਹਨ। ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ 13 ਨਾਂਅ ਬਦਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਇਹ ਵੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਸਹੀ ਕਰਕੇ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਫੇਰ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਪਰ ਸੈਂਕੜੇ ਬਰਸਾਂ ਦੀ ਇਸਲਾਮੀ ਹਕੂਮਤ ਦਿਖਾ ਕੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਤ ਅੱਠ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਮਾਣ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਰਨੀ ਤੇ ਜ਼ਹਿਨੀਅਤ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਹਿੰਦੀ ਇਲਾਕਾ ਹਿੰਦ ਨਾਲ ਮੁੜ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ। ਹਜ਼ਾਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਚਾਰ, ਕੱਲ੍ਹਣ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਦੇ ਲੇਖ ਆਦਿ ਭੀ ਇਸ ਪੋਥੀ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਜਿਥੋਂ ਕਿ ਇਹ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵੇਲੇ ਆਰੰਭ ਹੋਈ, ਉਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਾਲ ਭੀ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਜੋ ਸੇਵਾ ਸਰੋਵਰ ਤੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਨਲੂਏ ਨੇ ਆਪ ਕਰਾਈ, ਜਾਗੀਰ ਲੁਵਾਈ ਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਬੰਨ੍ਹਕੇ ਟੋਰਿਆ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਤੇ ਧਰਮ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਰਨੈਲ ਕਿੰਨਾ ਵੱਡੇ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਸੀ।
ਬੀਰਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ-ਇਤਿਹਾਸ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖਲ ਸੁਧਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਫ਼ਲ ਜੀਵਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਬੀਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ਼ੀ, ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਆਤਮਿਕ ਸੰਬੰਧ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਜੀਊਂਦੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਆਦਰਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਸਿਖ਼ਰ ਪਰ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹੈ ਜੋ ਜਾਤੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਮਾਲਕ ਹੈ ਉਹ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦੀ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੌਮਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੁਨਹਿਰੀ ਆਦਰਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਦੇ ਘੁੰਮਣਘੇਰ ਸਾਗਰਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਾਮਯਾਬੀ ਤੇ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਟੀਸੀ ਪੁਰ ਚੜ੍ਹ ਗਈਆਂ। ਖ਼ਾਲਸੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬਹੁਮੁੱਲੇ ਰਤਨਾਂ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਪਤਿਤ ਹੋਣ ਤੇ ਸਿੱਖੀ ਵੱਲੋਂ ਅਰੁੱਚੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਅਨਜਾਣ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵੀ ਇਸ ਪਾਸੇ ਬਣਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਅ ਸਕੀਆਂ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਗੁੱਡ ਜੌਬ
ਲੇਖਕ: ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਤੀਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 75 ਰੁ. ਪੰਨੇ 40
ਸੰਪਰਕ : 94673-30555

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਨਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਿਰਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਜਿੰਨਾਂ, ਰਾਖਸ਼ਾਂ, ਪਰੀਆਂ, ਰਾਜੇ-ਰਾਣੀਆਂ, ਜਾਦੂਗਰਾਂ ਅਤੇ ਚਿੜੀ ਜਨੌਰਾਂ ਆਦਿ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰੰਤੂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੋਰ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਵਿੱਦਿਅਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਸਨੇਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਤੀਰ ਦੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਂਝ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ। ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਉਸ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗੁੱਡ ਜੌਬ' ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 6 ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਵਿਸ਼ੇ ਸਦਾਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਉਪਰ ਟਿਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਅਨੈਤਿਕ ਪੱਖਾਂ ਦੀ ਮੁਖ਼ਾਲਫ਼ਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਾਨਵੀ ਗੁਣਾਂ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
'ਗੁੱਡ ਜੌਬ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਗੁਰ ਅਸੀਸ ਮਕਾਨ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਤਨ-ਮਨ ਨਾਲ ਲੀਨ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਵਡਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਸ਼ਬਦ 'ਗੁੱਡ ਜੌਬ' ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਕਿਰਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਬਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਏਕੇ ਅਤੇ ਮਿਲਵਰਤਨ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਸਦਕਾ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ 'ਹੋਮ ਵਰਕ' ਅਜੋਕੀ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਵਿਗਾੜ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਵਿਕਾਸ ਤਾਂ ਹੀ ਮੁਮਕਿਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਉਸ ਲਈ ਟਿਊਸ਼ਨ ਅਤੇ ਜਟਿਲ ਸਿਲੇਬਸ ਦੇ ਬੋਝ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਾ ਕੇ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਖੇਡਣ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ-ਡੁੱਲ੍ਹਾ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। 'ਸਰਦਾਰੀ' ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਇਸੇ ਵਸਤੂ ਜਗਤ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਿਲ-ਜੁਲ ਕੇ ਖੇਡਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਪਰਸਪਰ ਸਾਂਝ ਦੀਆਂ ਤੰਦਾਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਇਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਅਗਲੀ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ 'ਤੋਤਿਆਂ ਦੀ ਡਾਰ' ਵਿਚ ਤੋਤੇ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਡੱਕਣ ਵਾਲੇ ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਆਪਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਿੰਜਰੇ ਵਾਲੇ ਤੋਤੇ ਕੋਲ ਹੋਰ ਤੋਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਰਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਾਲਾ ਤੋਤਾ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਤਰਲੋ ਮੱਛੀ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਵੁਕ ਵਰਤਾਰਾ ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਪਿੰਜਰੇ ਦਾ ਬੂਹਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੋਤੇ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਅਸਲ ਖੁਸ਼ੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਲਤੀ' ਕਹਾਣੀ ਚੰਗੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾ ਕੇ ਜੀਵਨ ਲਕਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦਿਲਚਸਪ, ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਨਿੱਕੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲ ਢੁਕਵੇਂ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਬਣੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਭ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਨ ਦਾ ਰਾਹ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਿਡਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫੋਰਮ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 158
ਸੰਪਰਕ : 98729-89313

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ 53 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖੇਡ ਜਗਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਿਡਾਰੀ ਵਿਚ 30 ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼, ਹਾਰਾਂ-ਜਿੱਤਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਸਤੀਆਂ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਬੌਬ ਸੀਮਨ, ਡੀਗੋ ਮਾਰਾਡੋਨਾ, ਜਾਸ਼ਾ ਤਜਖਾਤਜੇ, ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ, ਸਰਸੀ, ਰੋਨਾਲਡੋ, ਜੌਨਸਨ, ਪ੍ਰਿਥੀਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਮੈਸੀ, ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਕੈਲਵਿਨ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ, ਯੂਰੀ ਵਸਾਲੋਵ, ਨਈਮ, ਗੁਰਬਚਨ ਰੰਧਾਵਾ, ਜੇਵੀਅਰ, ਨੇਮਾਰ, ਨੀਰਜ ਚੋਪੜਾ, ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਅਰਸ਼ਦ, ਨਦੀਮ, ਯੇਮਸ, ਓਮਯੋਨ ਚੋਜ, ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਦੇਵੀ ਦਿਆਲ, ਜੀ.ਵੈੱਨ ਵੈੱਨ, ਮਾਈਕਲ ਜੋਰਡਨ, ਵਿਨੇਸ਼ ਫੋਗਾਟ ਆਦਿ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੇਡ ਜਗਤ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਰਿਕਾਰਡ ਅੱਜ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਸੁਣਾ ਕੇ ਖੇਡ ਜਗਤ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਜੱਗ ਜੇਤੂਆਂ ਦੀ ਗਾਥਾ' ਦਾ ਇਹ ਦੂਜਾ ਭਾਗ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਦੁਨੀਆ ਪਰ੍ਹੇ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ' ਪਈ ਹੈ ਉਵੇਂ ਖਿਡਾਰੀ ਵੀ ਪਰ੍ਹੇ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਪਏ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ, ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚਲੇ ਜਗਤ ਜੇਤੂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, 'ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਪਹਿਲਵਾਨ ਵੀ ਸੀ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮਕਾਰ ਵੀ। ਉਸ ਨੇ 500 ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਲੜੀਆਂ ਤੇ 144 ਫ਼ਿਲਮਾਂ 'ਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ, ਮੁਰਾਰ ਜੀ ਡਿਸਾਈ, ਚੌਧਰੀ ਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਤੇ ਗਿਆਨੀ ਜੈਲ ਸਿੰਘ ਵੀ ਦੇਖਦੇ ਸਨ। 'ਡੀਗੋ ਮਾਰਾਡੋਨਾ ਨੂੰ ਰੱਬੀ ਹੱਥ ਦਾ ਸੋਜ ਵਜੋਂ ਨਿਵਾਜ਼ਦਾ ਹੈ।' ਫਲਾਇੰਗ ਸਿੱਖ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਏਸ਼ੀਆ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦਾ ਬੈਸਟ ਅਥਲੀਟ ਸੀ। ਰੋਨਾਲਡੋ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦਾ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਬੈਜਨ ਡੀ ਓਰ ਦਾ ਐਵਾਰਡ ਮਿਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਵਲਾਸੋਵ ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵੇਟ ਲਿਫਟਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਦੋ ਕੁਇੰਟਲ ਦੀ ਹੱਦ ਤੋੜੀ। ਮੈਸੀ ਨੂੰ ਬੈਜਨ ਡੀ ਓਰ ਐਵਾਰਡ 8 ਵਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਕਿਊਬਾ ਦਾ ਜੇਵੀਅਰ ਸੋਟੋਮੇਅਰ ਅਫਲਾਤੂਨ ਅਥਲੀਟ ਹੈ। ਮਹਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਕਮਾਲ ਦਾ ਟ੍ਰਿਪਲ ਜੰਪਰ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ ਸਕਾਰਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਉਤਸ਼ਾਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹਿਤ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਜਿੱਤਾਂ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਜਿੱਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ
ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 174
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਇਸ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 77 ਕੁ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦਾ ਘਰਾਣਾ, ਸਰਦਾਰ ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ, ਸਰਦਾਰਾ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਮਾਚਾਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈਣ ਦਾ ਯਤਨ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਲਾਹੌਰ ਪਰ ਕਬਜ਼ਾ, ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਸਾਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਸ਼ ਪਰ ਵਿਚਾਰ, ਭਸੀਨ ਦੀ ਲੜਾਈ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੰਮੂ ਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਗੀ ਮਿਲਣੀ, ਗੁਜਰਾਤ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਸ਼ਾਹਜਾਦਾ ਖੜਗ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਇਲਾਕਾ ਡਸਕਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰਨਾ, ਇਲਾਕਾ ਮੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਪਹਿਲੀ ਚੜ੍ਹਾਈ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਯੂਰਪ ਦੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਵੈਦ ਸਿਖਲਾਉਣੀ, ਝੰਗ ਅਤੇ ਉਚ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਦ ਬਖਸ਼ਣੇ, ਜਸਵੰਤ ਰਾਏ ਹੁਲਕਰ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਆਉਣਾ, ਪਟਿਆਲੇ ਜਾਣਾ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਕਾਂਗੜਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨੀ, ਕਸੂਰ ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰਨਾ, ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਦਾ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਪਟਿਆਲੇ ਜਾਣਾ, ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਸੁਧਵਾਈ, ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਦੇ ਰਈਸਾਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਵਿਚ ਆਵਣਾ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਹਿਦਨਾਮਾ, ਅਹਿਦਨਾਮੇ ਦਾ ਭਾਵ, ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਤੇ ਰਈਸਾਂ ਲਈ ਇਤਲਾਹਨਾਮਾ, ਗੋਰਖਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੰਸਾਰ ਚੰਦ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ, ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਆਹ, ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਕੋਹਨੂਰ ਬਾਰੇ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੁਲੇਖਾ, ਕੋਹੇਨੂਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਿਆ, ਪਠਾਣਾਂ ਪਰ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਤਹਿ, ਮੁਲਤਾਨ ਪਰ ਫ਼ਤਹਿ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਫ਼ਤਹਿ, ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਏ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਕਸ਼ਮੀਰ ਨੀਯਤ ਹੋਣਾ, ਕੌਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ, ਜਰਨੈਲ ਵਨਤੂਰਾ ਤੇ ਐਲਾਰਡ ਦਾ ਲਾਹੌਰ ਆਉਣਾ, ਨੁਸ਼ਹਿਰੇ ਦੀ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ, ਦੀਵਾਨ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਤੇ ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ੁਦੀਨ ਦਾ ਸ਼ਿਮਲੇ ਜਾਣਾ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ਾਨ-ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁਗਾਤਾਂ ਭੇਜਣੀਆਂ, ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸੁਗਾਤਾਂ ਭੇਟਾ ਕਰਨੀਆਂ, ਲਾਰਡ ਬਿੰਟਿਕ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀ ਮਿਲਣੀ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਦੁਰਭਿੱਖ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ, ਜਨਰਲ ਐਲਾਰਡ ਦਾ ਛੁੱਟੀ ਤੋਂ ਪਰਤਣਾ, ਕੌਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਆਹ, ਜਮਰੌਦ ਨੂੰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣਾ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਚਲਾਣਾ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਭੁੱਲ, ਰੈਜਮੈਂਟ ਦੀ ਵੰਡ, ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਵਰਦੀ, ਰਸਾਲੇ, ਤੋਪਖਾਨਾ, ਤੋਪਖ਼ਾਨਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਤੋਪਾਂ ਢਾਲਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮੁਲਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਹਜ਼ੂਰੀ ਬਾਗ ਦੀ ਬਾਰਾਂਦਰੀ, ਇਹ ਗੱਲ ਕਿੱਥੋਂ ਚੱਲੀ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਪਰ ਵਿਚਾਰ, ਵਿਦਿਆ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਰਜਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਪਾਰਸ ਦੀ ਕਹਾਵਤ, ਸ਼ੇਰਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੁਲ੍ਹਦਿਲੀ, ਉਸ ਦਾ ਬਾਹੂਬਲ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਸਮੇਂ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਧਨ ਪਦਾਰਥ ਸੀ?, ਕੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕੌਮ ਘਾਤਕ ਸੀ?, ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ, ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਸ਼ਹੀਦੀ ਯਾਦਗਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਅਸਚਰਜ ਤਸਵੀਰ, ਉਸ ਦੇ ਅਵਗੁਣ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪਾਠਕ ਵਾਕਫੀਅਤ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਕੌਮ ਜੀਉ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ, ਇਸ ਲਈ ਜੀਵਤ ਕੌਮਾਂ ਲਗਦੇ ਚਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦੇ ਸਹੀ ਹਾਲਾਤ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸਿਰਤੋੜ ਯਤਨ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਇਹ ਗੱਲ ਪ੍ਰਗਟ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ-ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੂਰਬੀ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ-ਹੈ, ਪਰ ਪੱਛਮੀ ਨੁਕਤੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਮੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਆਦਮੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਤੁਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਹਾਲਾਤ ਗੁੰਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਦੇ ਖੋਜੀ ਤੇ ਫਾਜ਼ਲ ਸਿੱਖ ਇਸ ਪਾਸੇ ਲੱਗਣਗੇ ਤਦ ਤਕ ਸਮੇਂ ਦੀ ਚਾਦਰ ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਹਾਲਾਤ ਦੱਸਣ ਵਾਲਿਆਂ ਜਾਂ ਕੰਨੀਂ ਸੁਣੇ ਹਾਲਾਤ ਸੁਨਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਪੇਟ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਰਵਾਇਤ ਵਲੋਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਅਵੇਸਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਮੁਲਪ੍ਰਾਤਾਂ ਵਾਲੇ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਮੌਖਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੋ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਲੈ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਾਵਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨ ਚੰਗੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਰਚੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਪੂਰਵਕ ਹਨ।\

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਕਿਰਨਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ਲਾ
ਕਵੀ : ਅਮਨ ਚਾਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼,ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 81460-44499

ਹੋਣਹਾਰ ਕਵੀ ਅਮਨ ਚਾਹਲ ਨੂੰ ਕਲਮ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਲਗਾਨ ਵਿਰਾਸਤ 'ਚ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਸ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋਚਾਹਲ ਦਾ ਫਰਜੰਦ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਕਰੀਬਨ ਸੱਤ ਦਰਜਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਨਜ਼ਮਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਨੁਮਾ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਰਵਾਨਗੀ, ਪਾਠਕ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਅਛੋਪਲੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਵਹਾ ਤੁਰਦੀ ਹੈ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਖਿਆਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ, ਕੋਮਲ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਾਵਿ-ਉਡਾਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਫ਼ਨਮੌਲਾ ਕਵੀ ਸਿੱਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਭਾਸਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕਵੀ ਅਮਨ ਚਾਹਲ ਦਾ ਇਹ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਵੱਲ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕਿਰਨਾਂ ਦਾ ਕਾਫ਼ਲਾ' ਨਾਲ ਪੁੱਟੇ ਇਸ ਪਲੇਠੇ ਕਦਮ ਨੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ 'ਕਿਸਾਨ', ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਏਸੇ ਸ਼ਹਿਰ 'ਚ ਡੇਰੇ, ਉਹ ਬੰਦੇ, ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੀ ਪਿਚਕਾਰੀ, ਜਵਾਨੀ ਭਟਕ ਰਹੀ, ਇਸ਼ਕ ਤੇਰੇ 'ਚੋਂ, ਮਾਂ ਹੈ ਜਿਊਂਦੀ, ਬਾਪੂ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਚਾਨਣ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੋਕ-ਕਵੀ ਜਿਹਾ ਦਰਜਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਿੱਜ ਅਤੇ ਪਰਾਏ ਦਰਦ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਦਾ ਉਸ ਕੋਲ ਨਿਰਾਲਾ ਫ਼ਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਵਿ-ਜਗਤ ਵਿਚ ਅਮਨ ਚਾਹਲ ਇਕ ਤਾਜ਼ਗੀ ਭਰੀ ਹਵਾ ਦਾ ਬੁੱਲਾ ਬਣ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਸਵਾਗਤ ਕਹਿਣਾ ਸਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਪਰ-ਪਰਾਰ ਦੀ ਗੱਲ
ਲੇਖਕ : ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਡੋਗਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬ ਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਭੀਖੀ (ਮਾਨਸਾ)
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98777-02068

'ਪਰ-ਪਰਾਰ ਦੀ ਗੱਲ' ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਡੋਗਰਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਉਸ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਪੁਰਾਤਨ, ਵਰਤਮਾਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਘੜਨ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ 'ਚੜ੍ਹਦੇ-ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਾਲਿਓ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਾਖੰਡੀ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 57 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। 'ਪੰਜਾਬ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕਵੀ ਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਦਸਤਕਾਰੀ ਸੁਪਨੇ 'ਚ ਆਈ ਮੁਟਿਆਰ ਪਾਤਰ ਰਾਹੀ ਬਾਖੂਬੀ ਚਿਤਰੀ ਹੈ। 'ਖਤ ਪੰਜਾਬ ਦਾ' ਨਾਮਕ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਦੋ ਦਿਨਾਂ 28 ਸਤੰਬਰ, 23 ਮਾਰਚ ਅਖੌਤੀ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਵਲੋਂ ਖੋਖਲੇ ਨਾਅਰਿਆਂ ਦੀ ਤਫਸੀਲ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਵਾਪਰਦੇ ਅਨਾਚਾਰ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ 'ਨਿੱਜ' ਤੋਂ 'ਪਰ' ਤੱਕ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਕਰਨ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਪਾਤਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ 'ਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦਿਕ ਹਾਲਤ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਭਵਿੱਖੀ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵੰਡ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦੇ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਗਹਿਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਵੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਨਫ਼ਰਤੰ ਦੀ ਅੱਗ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਪਾ, ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਾਂਝਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਕਰਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕੋ ਮਾਂ ਦੇ ਜਾਏ ਹਾਂ। ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਸੁਣੋ ਚੜ੍ਹਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕੋ,
ਨਾ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਘਰੋਂ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕੋ।
ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਇਕੋ ਮਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਜਾਏ। (ਪੰਨਾ : 11)
ਕਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਪਾਂਧੀ ਹੈ। ਪਾਂਧੀ ਹੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਤਲਾਸ਼ਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਸਫਰ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੀ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਵਲੋਂ ਪਾਏ ਪੂਰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹਰ ਬਸ਼ਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਰ-ਅਸਲ ਇਹ ਯਾਦਾਂ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਅਸਲ ਸਰਮਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਸਦੀਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਦੱਸੀ ਬੇਬੇ ਮੇਰੀ ਫੱਟੀ
ਤੇ ਦਵਾਤ ਕਿਥੇ ਖੋ ਗਈ...। (ਪੰਨਾ : 62)
ਮਿਲਵਰਤਨ ਤੇ ਸਾਦਗੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ 'ਚਾਰ ਰੋਟੀਆਂ' ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਛਾਬੇ ਦੇ ਵਿਚ ਚਾਰ ਰੋਟੀਆਂ
ਰਲ ਕੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਈ ਖਾ ਲਿਓ।
ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਡੋਗਰਾ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਲਈ ਤਾਕੀਦ। ਆਮੀਨ!

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਬੈਡ ਟਾਈਮ ਸਬਕ-10
(ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ)
ਲੇਖਕ : ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 89684-53335

ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਸਮਗਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਇਕ ਹੈ ਜੋ ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਬੈੱਡ ਟਾਈਮ ਸਬਕ-10 (ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ)' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਦੋਵਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਛਪੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ 'ਬੈੱਡ ਟਾਈਮ ਸਬਕ-10 (ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ)' ਵਿਚ ਚਾਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਰਥਾਤ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਫ਼ਤਹਿ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਲਾਸਾਨੀ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤੁੱਤੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਗ਼ਾਜ਼ ਮਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਪਰਸਪਰ ਸੰਵਾਦ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਜਿਗਿਆਸਾਪੂਰਵਕ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ। ਮਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੁਆਲਾਂ ਦੇ ਉਤਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਰਣਨ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਹਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸੰਘਰਸ਼, ਅਡੋਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਘਟਨਾ-ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬਾਲ-ਸ੍ਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਚਾਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨੇ ਤਤਕਾਲੀਨ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸਭਿਅਕ ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਅੱਗੇ ਈਨ ਨਾ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਹੱਕ, ਸੱਚ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਦੇਸ਼-ਕੌਮ ਦੇ ਹਿਤ ਲਈ ਹੱਸ ਹੱਸ ਕੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਜਾਮ ਪੀਤੇ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ, ਸੂਝ ਬੂਝ, ਯੁੱਧ ਆਦਿ ਕਲਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮੁਹਾਰਤ, ਕਰਤੱਵ ਪਾਲਣ, ਨਿਡਰਤਾ, ਸਵੈ ਮਾਣ, ਅਣਖ ਅਤੇ ਉਤਸਾਹ ਆਦਿ ਪੱਖਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਵਾਕਫ਼ੀਅਤ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਅਤੇ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦੀ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਢੁਕਵੇਂ ਅਤੇ ਚਹੁਰੰਗੇ ਚਿੱਤਰ ਵੀ ਛਾਪੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਸ੍ਰੋਤ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਤੇ 'ਬੈਡ ਟਾਈਮ ਸਬਕ' ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰਥ 'ਬੁਰੇ' ਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੈਡ ਦੀ ਥਾਂ 'ਬੈੱਡ' ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਖ਼ੈਰ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਾਖੀ-ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਵੀ ਆਗਾਹ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 9814423703

ਅਣਗੌਲਿਆ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆ
ਭਾਈ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਚੋਟੀਆਂ (ਮੋਗਾ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 68
ਸੰਪਰਕ : 94170-49417

ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਗੁੰਮਨਾਮ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਛਪਵਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚੋਟੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਅਣਗੌਲੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਗਿਆਨੀ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਤੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਤੇ ਫਿਰ ਪੁਲਿਸ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਕੇ ਚੀਨ, ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਡਿਊਟੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੀ ਸੇਵਾ-ਸੰਭਾਲ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਭਾਈ ਵਿਸਾਖਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਾਈ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1913 ਵਿਚ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ। ਉਹ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਗ਼ਦਰ' ਦੀ ਵੰਡਣ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। 1914 ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ 'ਕਾਮਾਗਾਟਾ ਮਾਰੂ ਜਹਾਜ਼' ਨੂੰ ਜਦ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਰੋਕ ਕੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਉਤਰਨ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕੈਨੇਡਾ ਰਹਿ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਵੀ ਉਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਵੈਨਕੂਵਰ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਸੁਤਿਆ ਤੂੰ ਜਾਗ ਸ਼ੇਰਾ' ਗਰਜਵੀਂ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਸੁਣਾਈ। 1916 ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਸਾਲ ਕਾਲੇਪਾਣੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਗਈ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰੀ ਬਾਗ਼ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਰਿਹਾਈ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੈਤੋ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਕਿਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਅਤੇ 1950 ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ। ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਉੱਪਰ ਸਾਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ।

-ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੂਰੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 93573-24241

ਠੰਢੀ ਅੱਗ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸੀਮਾ ਵਰਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਅਲਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ , ਮੱਲੀਆਂ ਖੁਰਦ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 99880-63780

'ਠੰਡੀ ਅੱਗ' ਲੇਖਿਕਾ ਸੀਮਾ ਵਰਮਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੋਵੇਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ 'ਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਨਾਲ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਹੱਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਉਸਦੀਆਂ 61 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇੰਨਾਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੱਧਵਰਗੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੁਆਲੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਤਿੜਕਣ, ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ, ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਜ਼ਜਬਾਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਲੇਠੀ ਕਹਾਣੀ 'ਉਸਦੀ ਮਾਂ' ਵਿਚ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ 'ਚ ਸਮਰਪਿਤ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। 'ਹੋਲੀ ਹੈ' ਕਹਾਣੀ ਗੁਰਬਤ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਇਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ। 'ਇਕ ਸੀ ਭੋਲਾ' ਕਹਾਣੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਗਹਿਰੇ ਲਗਾਅ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। 'ਲੜੀ ਦਾ ਮਣਕਾ' ਕਹਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੋਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਠੰਡੀ ਅੱਗ' ਕਹਾਣੀ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦੀ ਹੱਡ-ਭੰਨਵੀਂ ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਢਿੱਡ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀ ਅੱਗ ਠੰਡੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। 'ਸ਼ਿਕਰਾ ਤੇ ਗਿਲਹਰੀ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। 'ਫਿਲਟਰਡ' ਕਹਾਣੀ ਆਧੁਨਿਕ ਮੋਬਾਈਲ ਤਕਨੀਕਾਂ ਉਪਰ ਤਿੱਖੀ ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਮਈ ਚੋਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਮਖਮਲੀ ਡੱਬਾ', 'ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼', 'ਸਵੇਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਰਣ', 'ਭਰਮ', 'ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਸੱਚ', 'ਛੱਲੀ ਵਾਲਾ', 'ਸੱਤਰ ਸੇਂਟ', 'ਲੋਹੇ ਦੀ ਔਰਤ', 'ਤਿਰੰਗਾ ਪੁਲਾਓ', 'ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਿਲਾਂ ਦੀ', 'ਮਾਨਸਿਕਤਾ', 'ਉਹ ਦਰੋਪਤੀ', 'ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਹੰਝੂ ', 'ਰਾਹਤ', 'ਜੂਠੇ ਕੱਪ', 'ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਅਸਮਾਨ', 'ਬੋਧ', 'ਅਹਿਸਾਸ', 'ਫ਼ਿਫਟੀ ਪ੍ਰਸੇਂਟ', 'ਤਾਂਘ', 'ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ', 'ਪਾਕੇਟ ਮਨੀ', 'ਪ੍ਰੇਮ ਦੀਵਾਨੀ', 'ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ', 'ਮਕਸਦ', 'ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਰੰਗ', 'ਹਿਸਾਬ' , 'ਬਦਲਦੇ ਮੌਸਮ', 'ਰੌਸ਼ਨੀ ਵੱਲ', 'ਮਜ਼ਬੂਤ ਇਰਾਦੇ', 'ਇਕਵੀਂ ਸਦੀ' ਆਦਿ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਾਬਲੇ-ਤਾਰੀਫ਼ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ, ਰੂਪਕ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖ ਤੋਂ ਉਤਮ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਦਲਦਲ
ਲੇਖਕ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਣੋਚਾਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 158
ਸੰਪਰਕ: 99889-03378

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਦਲਦਲ' ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਣੋਚਾਹਲ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਵਰਦੀ ਦਾ ਮੁੱਲ' (ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਮੈਂ ਜਾਣਿਆ ਦੁੱਖ ਮੁਝ ਕ'-(ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ), 'ਬਦਲੇ ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ ਦੇ' (ਵਾਰਤਕ) ਅਤੇ 'ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਤੇ ਮੇਰੇ ਲੋਕ' (ਵਾਰਤਕ) ਲਿਖ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ 'ਦਲਦਲ' ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ 'ਮੁਜਰਿਮ ਕੌਣ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਕੇ ਅਸਲ ਮੁਜ਼ਰਿਮਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਪਾਪ ਕਮਾਂਵਦਿਆਂ ਤੇਰਾ ਕੋਇ ਨਾ ਬੇਲੀ ਰਾਮ' ਪਤੀ ਪਤਨੀ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਆਈ ਤਰੇੜ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। 'ਗੁਰਮੰਤਰ' ਕਹਾਣੀ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਲਾਂ 'ਚ ਤੇਲ ਕਿਥੇ?' ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। 'ਨਜ਼ਰ-ਵੱਟੂ' ਕਹਾਣੀ ਮੰਗਤੇ ਨਾਮੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਥੇ ਉਸ ਦਾ ਘੋੜੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਤੂੰ ਘਰੇ ਰਹੀਂ ਭਾਪਾ' ਕਹਾਣੀ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਖੋਹ ਬੈਠਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। 'ਦਲਦਲ' ਕਹਾਣੀ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਗਲਤਾਨ ਹੋਏ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਗਦੀ ਹੈ। 'ਫ਼ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਰਗੇ ਲੋਕ' ਕਹਾਣੀ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੁਭਾਵਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਆਪਣਾ ਘਰ' ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾ ਰਹੀ ਔਰਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਚਿਤਰਨ ਹੈ। 'ਕਿੱਥੋਂ ਭਾਲਦੈ ਬਜੌਰ ਦੀਆਂ ਦਾਖਾਂ' ਕਹਾਣੀ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮਾੜਾ ਕੀਤਾ। 'ਹਨੇਰੀ ਗਲੀ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਾਧੂ ਕਮਾਈ ਰਾਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ ਕਾਲੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਮੈਂ ਹੁਣ ਇੱਥੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀ' ਰਾਹੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲਾੜਿਆਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਈ ਹੈ। 'ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ' ਕਹਾਣੀ ਤਾਰੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ। 'ਸੁਲਘਦੇ ਹਰਫ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋਅ' ਕਹਾਣੀ ਸਾਡੇ ਘਟੀਆ ਸਿਸਟਮ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ, ਉਹ ਪਾਠਕ ਤੇ ਆਪਣਾ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਇਹ ਬੰਦੇ : ਇਹ ਤੀਵੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ- ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : jaspreetjagraon@hotmail.com

ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਕਾਮ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਨਸ਼ੀ ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਕਥਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਇਹ ਬੰਦੇ : ਇਹ ਤੀਵੀਆਂ' ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਨਿਗਾਰ ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਦੀ ਕਿਰਤ ਹੈ। ਮੰਟੋ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਬਾਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਘਿਰਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੰਟੋ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅੰਦਰ ਜੋ ਯਥਾਰਥ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਥਾ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅਣਗੌਲੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿਸ ਕਦਰ ਉਭਾਰਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਆਇਆ ਹੈ। ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਨਾਵਲਿਟ 'ਇਹ ਬੰਦੇ : ਇਹ ਤੀਵੀਆਂ' ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਮੰਟੋ ਆਪਣੇ ਨਿਵਕਲੇ ਤੇ ਅਦਭੁੱਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੰਟੋ ਦੇ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦਾ ਗੁੰਦਵਾਂ ਕਥਾਨਕ ਤੇ ਚੁਸਤ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਤੋਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਪੂਰੇ ਕਥਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਦਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੇ ਮਾਮਲੇ 'ਚ ਧਰਮਾਂ-ਜਾਤਾਂ ਦੀਆਂ ਵਲਗਣਾਂ ਉੱਪਰ ਗਹਿਰਾ ਕਟਾਖ਼ਸ਼ ਨਾਵਲਿਟ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸਈਦ ਦੀ ਮਨੋਸਥਿਤੀ 'ਚੋਂ ਥਾਂ-ਥਾਂ 'ਤੇ ਝਲਕਦਾ ਹੈ, 'ਜੇਕਰ ਉਹ ਪੁਸ਼ਪਾ, ਵਿਮਲਾ ਜਾਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗਊਆਂ ਅਤੇ ਸੂਰ ਉਸ ਗਲੀ ਵਿਚ ਇਕੱਠ ਹੋ ਜਾਂਦੇ'। ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸਈਦ ਲਈ ਬੇਸ਼ੱਕ ਪਿਆਰ ਮਾਸ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਹੇਠ ਦੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸੱਤਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਿਟ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਨ, ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਜੜ੍ਹਤ ਪਾਠਕ ਅੰਦਰ ਅਜੀਬ ਰਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਮੂੰਹੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ 'ਵਾਹ! ਵਾਹ!' ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਿਟ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਰੇਮ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਿਕ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵਾਕ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਕਥਨ ਬਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, 'ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਦਮ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਠੋਕਰਾਂ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, 'ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਕਰ ਕਬਰਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਤਿਹਾ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ'। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 'ਮੰਮੀ ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਹਾਣੀ ਜੋ ਸਈਦ ਕਾਟਜ 'ਚ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦੀ ਇਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਦੇ ਮਾਨਵੀ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ-ਭਾਵ ਦੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਉੱਪਰ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਬੁਛਾੜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮੰਟੋ ਨੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਅੰਦਰ ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਫ਼ੋਕ ਦਿਖਾਵੇ, ਸ਼ੋਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਰੂਰਤਾ ਨੂੰ ਨੰਗੇ ਚਿੱਟੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫ਼ਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਨੰਗੇਜ਼ 'ਤੇ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਦੀ ਬਿਆਨੀ, 'ਆਦਮੀ ਨੇ ਜ਼ਰੂਰ ਨਗਨਤਾ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਹੋਣਗੇ, ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਕ ਕੇ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਨਗਨਤਾ ਵੱਲ ਭੱਜਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।' ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ ਨੇ ਮੰਟੋ ਦੀ ਰੌਚਕ ਤੇ ਬੇਬਾਕੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲਾ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ 'ਸੰਦਲ'
ਰਚਿਤ ਲੋਕ-ਰੰਗ ਕਾਵਿ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 425 ਰੁਪਏ ਸਫ਼ੇ : 231
ਸੰਪਰਕ : 94170-49417

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਅਦੀਬ ਵੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਰਗਾ ਲਿਖਿਆ ਪਰ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਤੁਰ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਕਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਗਈਆਂ। ਕੁਝ ਵਿਰਲੇ ਟਾਵੇਂ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਨੇ ਸਾਂਭ ਲਿਆ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਲਮਕਾਰ ਸੀ ਬਾਬੂ ਰਜਬ ਅਲੀ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼ਾਇਰ ਮਰਹੂਮ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ 'ਸੰਦਲ' ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ 1893 ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਸੰਦਲ' ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਕਾਲ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪਿੰਗਲ ਆਧਾਰਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਛੰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਚਲੰਤ ਛੰਦਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ ਤੇ ਕੁਝ ਛੰਦ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਿੱਸਾਮੁਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਪੱਕਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ 'ਸੰਦਲ' ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। 83 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਹੰਢਾਅ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ ਸੰਦਲ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੇ 75 ਸਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਸਾਕਾ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਖ਼ਰੀ ਰਚਨਾ 'ਤਖ਼ਤੂਪੁਰੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ' ਤੱਕ ਅੱਪੜਦਿਆਂ ਸੰਦਲ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਰੰਗ ਇੰਦਰਧਨੁੱਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਕਾਲ ਦੇ ਹੋਰ ਕਵੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਮੈਨੂੰ 'ਸੰਦਲ' ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਕੁਝ ਵੱਖਰੀਆਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਹਾਸੇ-ਠੱਠੇ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਉੱਤੇ ਉਸ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਆਧਾਰਿਤ ਵੀ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ 'ਸੰਦਲ' ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਛਪੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 09884-44002

ਮਿੱਟੀ ਜਾਗ ਪਈ
ਲੇਖਿਕਾ : ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ਰਾਣਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98723-17516

'ਮਿੱਟੀ ਜਾਗ ਪਈ' ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ਰਾਣਾ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਲੇਖਿਕਾ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਪਾਠਕ ਸਮਰੱਥ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖਦੀ ਆਖਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਮਿੱਟੀ ਸੁੱਤੀ ਰਹੀ, ਮੈਂ ਜਾਗਦੀ ਰਹੀ, ਧੁਖ਼ਦੀ ਰਹੀ, ਰਿੱਝਦੀ ਰਹੀ ਤੇ ਤੜਪਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਕਦੋਂ ਇਹ ਜਾਗੇ, ਇਸ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਲਈ ਮੈਂ ਛੇ ਸਾਲ ਲੰਬੀ ਧੂਣੀ ਧੁਖ਼ਾਈ ਰੱਖੀ।' ਅਤੀਤ 'ਚ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਘਰ ਵਿਚ ਧੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਹਮਾਇਤੀ ਬਣ ਉਭਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਢੋਂਗੀ ਰੀਤਾਂ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਭਾਰਤ-ਪਾਕ ਵੰਡ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਵੰਡ ਦੀ ਮੰਦਭਾਗੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਅਭਿੱਜ ਨਾ ਰਿਹਾ, ਪਰ ਇਸ ਵੰਡ ਦੇ ਹਵਨ-ਕੁੰਡ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸੇ ਦੀ ਅਹੂਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਹਨ-ਔਰਤਾਂ। ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪਿਛਲ-ਝਾਤ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਕੰਵਲ ਤੇ ਜੈਬੀਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਉਸਾਰੀ ਗਈ ਹੈ। ਜੈਬੀਰ ਦੀ ਮਾਂ ਮੁਖਤਿਆਰ ਜਿਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਂਅ ਸ਼ਰੀਫ਼ਾਂ ਸੀ, ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਇਕੱਲੀ ਹੀ ਬਚੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੁੱਛੜ ਉਸ ਦਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਕਰਮਾ ਜਿਸ ਨੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਗ੍ਰਸੇ ਕਾਤਲਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਸ਼ਰੀਫਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੱਥ ਧਰਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਜ਼ੁਕ ਵੇਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾ ਲਈ ਉਸ ਸ਼ਰੀਫਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬਦਲ ਮੁਖਤਿਆਰੋ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਯੋਗ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਮੁਖਤਿਆਰੋਂ ਆਖਦੀ ਹੈ-'ਤੀਵੀਂ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਕੋਈ ਜਾਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਜਾਤ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਖਾਵੰਦ ਵਾਲ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।' ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਫ਼ਲ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਦੇ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਵੰਡ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਚਿਰ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਹਨ ਦੇ ਚੇਤਿਆਂ 'ਚ ਹੰਢਾਇਆ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਮਿੱਠਤ ਤੇ ਦਰਦਾਂ ਦੇ ਦਾਰੂ ਵਿਚ ਗੜੁੰਦ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਬੀਤੇ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਤੀਵੀਆਂ ਆਪਣੇ ਖੇੜਿਆਂ ਤੇ ਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ- ਅੜੇ-ਥੁੜੇ, ਖੇਤ-ਬੰਨੇ, ਹਲ, ਪੰਜਾਲੀ, ਬਲਦ-ਗੱਡੇ, ਜੱਟ-ਸੀਰੀ, ਚਰਖੇ-ਪੂਣੀਆਂ, ਚਿੜੀ-ਭੰਡਾਰ, ਤੀਆਂ-ਬੋਲੀਆਂ, ਗਿੱਧਾ, ਪਿੱਪਲ, ਅਲਗੋਜ਼ੇ-ਆਜੜੀ, ਰੇਤ ਦੇ ਟਿੱਬੇ, ਸੱਥ-ਸਪੀਕਰ, ਮੰਗ ਪਾਉਣਾ ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੀ ਧੁੰਦ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਿਖ਼ਰ ਤਦ ਬੱਝਦਾ ਹੈ- ਜਦੋਂ ਲੇਖਕਾ ਕੰਵਲ ਤੇ ਜੈਬੀਰ ਵਿਚ ਪੁੰਗਰਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਿਆਰ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਰਾ ਸਿਕੰਦਰ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰਥਕ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਫੋਕੀ ਮਰਦਾਊ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜੈਬੀਰ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜੁਆਨੀ ਤੇ ਜੀਵਨ ਭਖਦੀ ਦੁੱਖਾਂ-ਗਮਾਂ ਦੀ ਭੱਠੀ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। ਜੈਬੀਰ ਉਹਨਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਉਭਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿਉ ਦੀ ਪੱਤ ਲਈ ਆਪਣੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ ਦਮ ਘੋਟ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਸੁਮੀਤ ਜਿਸ ਨੇ ਝੂਠ ਬੋਲ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ, ਕਦੇ ਵੀ ਜੈਬੀਰ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਪੱਧਰ ਹਾਸਲ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਜੈਬੀਰ ਦਾ ਸਾਥ ਉਸ ਸਮੇਂ ਛੱਡ ਜਾਂਦਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਮਾਂ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਸੀ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਕੁੱਛੜ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਧੀ ਸੀ। ਇਕ ਥਾਂ ਲਾਚਾਰੀ ਵਿਚ ਜੈਬੀਰ ਆਖਦੀ ਹੈ-'ਮੇਰੀ ਵਰਗੀ ਔਰਤ ਜਿਹੜੀ ਬਾਪ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਨਾ ਬੋਲ ਸਕੀ, ਨਾਲੇ ਸੁਮੀਤ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੀ ਮਿੱਟੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਮਿੱਟੀ ਹੁਣ ਕੀ ਕਰਾਂਗੀ ਚੰਦਨ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪਾਲਾਂਗੀ? ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕੰਵਲ ਪਵਿੱਤਰ-ਦੈਵੀ ਤੇ ਨਿਛਾਵਰ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਉਭਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਮਿਟੀ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਵੀ ਜਾਨ ਫੂਕੀ ਗਈ। ਲੇਖਕਾ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਥੇ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੇ ਫੋਕੇ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਕਰਮ ਸਿੰਘ, ਕੰਵਲ, ਦਵਿੰਦਰ ਤੇ ਕੰਵਲ ਦੇ ਪਿਓ ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਮਰਦ ਨੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੈਂ ਇਹੀ ਕਹਾਂਗੀ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਿਰਫ਼ ਪੜ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਬਲਕਿ ਪਾਠਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੀਵਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਹਰ ਇਕ ਹੰਝੂ ਨੂੰ, ਹਰ ਵਲੂੰਧਰੇ ਅਹਿਸਾਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਲੇਖਕਾ ਰਣਬੀਰ ਕੌਰ ਰਾਣਾ ਜੀ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਤੇ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ, ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤ-ਜਗਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਨਿਹਾਲ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਬਰਕਤ ਦਾ ਜਾਗ ਲਾਈ ਰੱਖਣ।

-ਜਸਕਿਰਨਜੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 88476-94338

ਸ਼ਤਰੰਜ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਲੇਖਕ : ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੂਸਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਉਡਾਨ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 97797-18797

ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ, ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਨਵੀਂ ਫਿਜਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੂਸਾ ਦੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 45 ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਸੰਨ 2025 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਮੱਧਵਰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਮਜਬੂਰੀ, ਨਸ਼ਿਆਂ, ਰੁੱਖਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਆਪਣੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਇਸ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖਣਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਹੈ । ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ,ਉੱਥੇ ਉਸਦੇ ਕਲਾਤਮਕ ਅਤੇ ਗੁਣਾਤਮਿਕ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵੱਡੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦੇਣਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੇਂਡੂ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਤੋਂ ਉਪਜੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਲਪਨਾ ਲੋਕ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੀ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿਤਰਣ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਧਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਸ਼ਤਰੰਜ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ' ਦੇ ਪਾਤਰ ਫ਼ਤਿਹ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰ ਕੇ ਪੁਲਿਸ ਵਲੋਂ ਤਰੱਕੀਆਂ ਲੈਣ ਲਈ ਨੌਜਵਾਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਝੂਠੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਅਤੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣ ਦੀ ਕੌੜੀ ਸਚਾਈ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਨਾਲ ਕਰਕੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਪੁਖਤਾ ਪਕੜ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਣਗੇ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726 27136

ਮੈਂ ਕਾਰਵਾਂ ਖਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਹਾਂ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਆਰ. ਕੇ. ਪਵਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਸੰਤ ਸੁਹੇਲ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ :106
ਸੰਪਰਕ : 98785-60181

ਕਵੀ ਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ 97 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਇਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪਹੁੰਚ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ ਕਵੀ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ ਦੀਆਂ ਲਖਾਇਕ ਵੀ ਹਨ। ਕਵੀ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਤੰਗੀਆਂ ਤੁਰਸ਼ੀਆਂ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੱਟਦਿਆਂ ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਦਰਸ਼ ਮਿੱਥ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਚੰਗਾ ਖਾਸਾ ਪੜ੍ਹਕੇ ਉੱਚ ਪਦਵੀ 'ਤੇ ਜਾ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਸਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਵੀ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੁਣਗਾਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਦਰਸ਼ਮੁਖੀ ਹਨ ਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਇਕ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਖਲੋਂ੍ਹਦੀਆਂ ਆਪਣੀ ਬਾਤ ਪਾਠਕ ਤੋਂ ਮਨਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਦ੍ਰਿੜ ਸੰਕਲਪ ਤੇ ਜਜ਼ਬੇ ਨਾਲ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ ਬਿੰਬ ਉਭਾਰਿਆ ਹੈ ਤੇ ਬਾਬਾ ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਉਚਿਆਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦਾ ਮੁੱਢੋਂ-ਸੁੱਢੋਂ ਹੀ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਹਾਲੇ ਵੀ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਦੀ ਰੀਤ ਪੁਗਾਉਂਦਿਆਂ ਜਾਤਾਂ-ਪਾਤਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਆਰ.ਕੇ. ਪਵਾਰ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆ

 ਸੋਫੀ ਦਾ ਸੰਸਾਰ
(ਪੱਛਮੀ ਜਗਤ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਗਾਥਾ)
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਜਾਸਟਿਨ ਗਾਰਡਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 595 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 526
ਸੰਪਰਕ : 98145-28282

ਪੁਸਤਕ 'ਸੋਫੀ ਦਾ ਸੰਸਾਰ' ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੇਖਕ ਜਾਸਟਿਨ ਗਾਰਡਰ ਦੁਆਰਾ 526 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਇਕ ਦਿਲਚਸਪ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ 35 ਅਧਿਆਏ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੱਛਮੀ ਜਗਤ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੋਫੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇਕ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਗੁਮਨਾਮ ਪੱਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦਾਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਦਨ ਦਾ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਹੈਰਾਨੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਜਾਦੂਈ ਟੋਪੀ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਚੰਗਾ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਬਣਨ ਲਈ ਅਚੰਭਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤਤਕਰੇ ਵਿਚ ਪੌਰਾਣਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ, ਸੁਕਰਾਤ, ਅਰਸਤੂ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੱਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਸੋਫੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅਚਾਨਕ ਮਿਲਦੇ ਰਹੱਸਮਈ ਪੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਤਰ ਉਸ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਵਾਲਾਂ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਕਿਵੇਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਕੌਣ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੀ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਕਹਾਣੀ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਸੋਫੀ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਐਲਬਰਟੋ ਨਾਕਸ ਰਾਹੀਂ ਯੂਨਾਨੀ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਰੋਮਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਨਾਟਕੀ ਮੋੜ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੋਫੀ ਅਤੇ ਐਲਬਰਟੋ ਖੁਦ ਇਕ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ, ਜੋ ਹਿਲਡੇ ਮੋਲਰ ਨੈਗ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੈਟਾ-ਨੈਰੇਟਿਵ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੀਂ ਡੂੰਘਾਈ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਠਕ ਖੁਦ ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦੋਹਰੀ ਕਹਾਣੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੋਫੀ ਅਤੇ ਹਿਲਡੇ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨਿੱਖੜਵੇਂ ਅੰਗ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ, ਪੁਸਤਕ 'ਦਾ ਬਿਗ ਬੈਂਗ' ਵਰਗੇ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿਚਲੇ ਫਰਕ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗੁੰਝਲਤਾ 'ਤੇ ਵੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੱਚ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਮੂਲ ਭਾਵ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਗਮ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਖੂਬਸੂਰਤ ਛਾਪਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਸੋਫੀ ਦਾ ਸੰਸਾਰ' ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਅਨੋਖਾ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੇਬਾਈਲ : 98888-42244

ਡਾ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਦਾ ਸਮੀਖਿਆ ਸੰਸਾਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐਵਿਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98155-05287

ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਦੇ ਸਮੀਖਿਆ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਇਕ ਪੁਸਤਕੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮੇਟ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਮੀਖਿਆ ਸਮਰੱਥਾ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਕੇ ਉਸ ਦਾ ਇਕਾਗਰ ਬਿੰਬ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰ ਸਕੇ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 13 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ-ਦੋ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਭ ਦੇਖ ਕਿਸੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਸੰਭਵ ਹੈ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਜਾਂ ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹਿਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹੋਣ। 7 ਲੇਖ ਕਾਵਿ-ਵਿਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਲਵਿੰਦਰ ਮਥਾਰੂ (ਸੁਰ ਸਾਂਝ), ਅਮੀਨ ਮਲਿਕ (ਬੋਲਦੇ ਅੱਥਰੂ), ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ (ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ), ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀਤ (ਉਰਦੂ ਹਾਸਰਸ ਸ਼ਾਇਰੀ), ਗੁਰਦਾਸ ਸਿੰਘ ਪਰਮਾਰ (ਮੁੱਠ ਕੁ ਧਰਤੀ ਮੁੱਠ ਕੁ ਅੰਬਰ), ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ (ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਡਲੀ) ਤੇ ਓਂਕਾਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ (ਮਿੱਪਲ ਦੀ ਕੈਨਵਸ) ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕਾਂ/ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੋ ਲੇਖ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲੜਾ ਤੇ ਡਾ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਕੈਂਬੋ ਦੀਆਂ ਕਥਾ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਇਕ ਲੇਖ ਉਰਦੂ ਲੇਖਕ ਮਕਸੂਦ ਇਲਾਹੀ ਸ਼ੇਖ ਦੀਆਂ ਅਨੁਵਾਦਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਦੇ ਨਿਬੰਧ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਕੋਠੀ ਝਾੜ) ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਇਕ ਹੋਰ ਲੇਖ ਵਿਚ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢੇਸੀ ਦੀਆਂ ਵਾਰਤਕ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਰਾਏ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਮੀਖਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ, ਸੰਜੀਦਾ ਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਚਿੰਤਨ ਉਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਰੰਪਰਾ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਿੰਗਲ, ਅਰੂਜ਼, ਕਾਫੀਆ ਰਦੀਫ਼, ਬਹਿਰ, ਛੰਦ ਆਦਿ ਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਡੂੰਘੀ ਸੂਝ-ਸਮਝ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਭਰਵਾਂ ਤੇ ਨਿੱਠਵਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਥਾ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੁਝ ਪੇਤਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਆਧੁਨਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੇਮਾਂ ਦਾ ਸੀਮਤ ਗਿਆਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਇੱਥੇ ਨਾ ਆਇਓ
ਲੇਖਕ : ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਿਆ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 32
ਸੰਪਰਕ : 94785-90189

ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਇੱਥੇ ਨਾ ਆਇਓ' ਵਿਚ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਪ੍ਰੀਤੋ, ਪੁੱਤਰ ਮੰਗੂ ਅਤੇ ਮੰਗੂ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਵੈਸੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਧੀ, ਜੋ ਵਿਆਹੀ-ਵਰ੍ਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਗੂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੇ ਦੁਖੜੇ ਫਰੋਲਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆਈ ਮੰਦਹਾਲੀ ਦੀ ਝਲਕ ਵੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵੱਲ ਘੱਤਣ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਮੰਗੂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਤੀਹ ਪੈਂਤੀ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਤਨੀਂ ਮੁੜ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵਾਪਸ ਆਕੇ ਉਸਦਾ ਮੇਲ ਗੁਆਂਢੀ ਬੀਰੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਦਿਲ ਫਰੋਲਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵਿਚੋਂ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸਮਝ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਮੰਦੇ ਦੀ ਮਾਰ ਸਭ ਪਾਸੇ ਹੈ। ਮੰਦੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦਾ ਦਰਦ ਵੀ ਹੈ, ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵੀ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਵੀ ਮਾੜਾ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਮਨ ਦੀ ਚੀਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮੰਗੂ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਵਿਚ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਬਾਪੂ ਦਰਸ਼ਨ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਆਉਣ ਦੇਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਆਖੀਰ ਮੰਗੂ ਦਾ ਵਤਨ ਮੋਹ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਹਿਮਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਮੰਗੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਦਾ ਭਾਵੁਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ । ਨਾਟਕਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗੀਤ ਇਸ ਨਾਟਕ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਯਾਨਿ ਤਸਵੀਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਨਾਟਕ ਤੁਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਆਪੇ ਦੀ ਭਾਲ
ਲੇਖਕ : ਰਛਪਾਲ ਸਹੋਤਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ,
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 432
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਆਪੇ ਦੀ ਭਾਲ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਬੜੇ ਹੀ ਸਾਧਾਰਨ ਇਨਸਾਨ ਜੱਗੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਜੱਗੀ ਜੋ ਇਕ ਦਲਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਇਸੇ ਹੋਣੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਉੱਚ ਵਿਚਾਰ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਐਨ ਉਲਟ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦਕਿਆਨੂਸੀ ਸੋਚ ਉੱਪਰ ਹੀ ਕਾਇਮ ਹੈ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਅੱਜ ਵੀ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੂੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਦਲਿਤ ਲੋਕ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹੀਣ ਤਬਕਾ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਾਕੀ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਝਿਜਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸੋਚਣਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਿੰਦੋ ਜੋ ਕਿ ਜੱਗੀ ਦੀ ਮਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਕ ਸੁਪਨਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਵੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੇ ਕਾਲਜ ਜਾਏ। ਜੱਗੀ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਣਹਾਰ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰਸੂਖਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਵਾਰਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਕ ਕੀਰੀਆਂ ਦਾ ਜਵਾਕ ਹੋ ਕੇ ਉਹ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਵੱਲ ਰਹੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਜੱਗੀ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰਨਾ ਸਾਡੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਿਮਾਰ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:-
''ਮਾਨਸ ਕੀ ਜਾਤ ਸਭੇ ਏਕੈ ਪਹਿਚਾਨਬੋ''
ਪਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਅਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੱਗੀ ਦੇ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਹਰ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਦਲਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਥਾਹ ਔਕੜਾਂ ਝੱਲਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੀ ਦੱਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਾਰ ਅਲਹਿਦਾ ਵਸੀ ਹੋਈ ਕੀਰਿਆਂ ਦੀ ਬਸਤੀ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਖੌਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਸਮਝਣੋ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਬੜੀ ਹੀ ਸ਼ਾਲੀਨਤਾ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਆਮ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਵਰਤੀ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਨਾਵਲ ਇਕ ਸਫਲ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਸ ਤਬਕੇ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਇਸ ਅਖੌਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਆਉਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਵਲੋਂ ਇਹ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਉਪਲ
ਸੰਪਾਦਕ : ਕਮਲੇਸ਼ ਉਪਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 192
ਸੰਪਰਕ : 98550-68728

ਪ੍ਰੋੜ੍ਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਲਖਾਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ 4 ਭਾਗ ਹਨ ਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਵੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਚਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਦੂਸਰੇ ਵਿਚ ਜਨਰਲ ਲੇਖ ਹਨ ਮਸਲਨ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਤ, ਸਮਾਜਵਾਦ ਆਖਰ ਕੀ ਹੈ? ਤੀਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਹਾਸਲ ਦੇ ਰੀਵੀਊ ਹਨ ਅਤੇ ਚੌਥੇ ਵਿਚ ਮੋਹ ਭਰੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੇ ਇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ... ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਨੇ ਅਜੇ ਬਹੁਤੀਆਂ ਪੌੜ੍ਹੀਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੜ੍ਹੀਆਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਕ ਢਾਂਚਾ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਇਆ (ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੱਤ)। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਬਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ, ਡਾ. ਮੇਘਾ ਸਿੰਘ, ਉਜਾਗਰ ਸਿੰਘ, ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ, ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ। ਆਖਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਬਾਇਓ ਡਾਟਾ ਪੇਸ਼ ਹੈ। 2 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਉਪਲ ਹੁਰਾਂ ਦੇ ਜਜ਼ਬੇ ਤੇ ਲੰਬੇ ਸਫਰ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸੁਚੱਜੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕਮਲੇਸ਼ ਉਪਲ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

- ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98145-07693

ਕੁੰਡਲਜਾਲ
ਸ਼ਾਇਰ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98152-64132

ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੋਹਲ ਦੀਆਂ ਹਰ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਆਧਾਰਤ ਛੇ-ਛੇ ਸਤਰੀ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਤਮਾਮ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਕੁੰਡਲੀਆ ਛੰਦ ਵਿਚ ਹਨ ਤੇ ਕੁੰਡਲੀਆ ਛੰਦ ਤੇਜ਼-ਤਰਾਰ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਲਈ ਬੜਾ ਢੁਕਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਵਿਅੰਗ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸੀਮਤ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਅਦਬ ਵਿਚ ਸੰਜੀਦਾ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਦਾ ਆਪਣਾ, ਇਸ ਲਈ ਵਿਅੰਗ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਹਰ ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਢੁਕਵਾਂ ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨੇ ਹਨ। ਸੋਹਲ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਵਿਚ ਨਿੱਘਰ ਚੁੱਕੀ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਲੰਮੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੀ ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਤੋਂ ਪਰਦਾ ਉਠਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇਰੇ ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਅੰਗਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਿਲਮਾਂ, ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ, ਬਿਜਲੀ ਮੀਟਰਾਂ, ਗਧਿਆਂ, ਕਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਟੰਗਣ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਅਣਕਿਆਸੇ ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇ ਵੀ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਬੇਈਮਾਨ ਦਲਬਦਲੂਆਂ, ਦੌਲਤ-ਪੂਜਕਾਂ ਤੇ ਇਖ਼ਲਾਕ ਤੋਂ ਗਿਰੇ ਹੋਏ ਸਿਆਸਸਤਦਾਨ ਉਸ ਦੇ ਵਿਅੰਗ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ। ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਵਿਅੰਗ ਦੇ ਧਨੀ ਮਰਹੂਮ ਸ. ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਾਧ ਤੇ ਬਾਬੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਹਨ ਪਰ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁਮਰਾਹ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਸ 'ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਬਣਦਾ ਹੀ ਸੀ। ਚੰਗਾ ਵਿਅੰਗ ਪਚਾਉਣਾ ਔਖਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਫ਼ਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਫ਼ਾਈ ਸੋਹਲ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਵਿਅੰਗ ਤਿੱਖੇ ਤੇਵਰਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚੇ ਹੀ ਮੁਸਕਰਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨਗੇ ਤੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਵੀ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

 ਸੁਭਾਸ਼ ਪਰਿਹਾਰ @ Social Media
ਲੇਖਕ : ਸੁਭਾਸ਼ ਪਰਿਹਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫੋਰਮ, ਬਰਗਾੜੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98728-22417

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ 'ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਜਗਿਆਸਾ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਜੁਟਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ, ਸੁਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਈਆਂ, ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ/ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ / ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਤਰਕਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਪਰਿਹਾਰ' ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨ-ਪਸੰਦ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾਂ/ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ' ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰੋ. ਅਹਿਸਾਨ ਰਜ਼ਾ ਖਾਨ, ਪ੍ਰੋ. ਇਰਫ਼ਾਨ ਹਬੀਬ, ਰੋਮਿਲਾ ਥਾਪਰ, ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਗੋਹਾ, ਨੌਮ ਚੌਮਸਕੀ, ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ, ਸਲਮਾਨ ਰਸ਼ਦੀ, ਕੌਸ਼ਿਕ ਬਾਸੂ, ਲਿਉ ਟਾਲਸਟਾਇ, ਹਰਿਸ਼ੰਕਰ ਪਾਰਸਾਈ, ਰਸਕਿਲ ਬਾਂਡ, ਰਾਕੇਸ਼ ਰਮਨ, ਪ੍ਰੀਮੋ ਲੈਵੀ, ਸਿਮਰਤੀ ਜੈਡੀ ਸਮਿੱਥ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਤੀਰ, ਭੂਸ਼ਨ, ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ, ਪਾਸ਼, ਡਾ. ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਮਦਰਦ, ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਦੇਵ ਭਾਰਦਵਾਜ, ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਇਤਿ ਆਦਿ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦਾ ਅੰਤਹ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਬਾਰੇ (ਚਿੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ) ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਰੀਸ ਦੀ ਘੜੀਸ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਹਿਤ, ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੀ ਆਪ ਕੋਲਾਜ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਤਰਕਪੂਰਨ ਸੱਚੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਨੇ, ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਗੋਡੇ ਲੱਗਣ, ਭਾਵੇਂ ਗਿੱਟੇ, ਗੱਲ ਕੀ ਅਨੇਕਾਂ ਐਪੀਸੋਡ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਤੋਂ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲਿੰਕਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਿਹੜੇ ਲਿੰਕ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਬਾਰੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੋ ਨਿਬੜੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਸੰਤਾਲੀ ਤੋਂ ਚੁਰਾਸੀ ਤੱਕ
ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਭੁਜੱਗੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 118
ਸੰਪਰਕ : 78144-18894

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੋਈ ਆਮ ਪੁਸਤਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੀ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਕਿਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁੱਲ ਤੇ ਮਹੱਤਵ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਤੇ ਜੂਨ/ਨਵੰਬਰ ਚੁਰਾਸੀ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ/ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸੰਤਾਪ ਗ੍ਰਸਤ ਪੰਜਾਬੀ/ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਦਰਦ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮਾਪਣ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਲਟ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਚੁਣੀਂਦਾ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੂੰਘੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜੂਨ/ਨਵੰਬਰ ਚੁਰਾਸੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੀਮਤ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਘੋਰ ਦੀ ਦੁੱਖ ਦੀ ਘੜੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੂਕ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣੇ ਰਹਿਣਾ ਕੇਵਲ 'ਕਲਾ, ਕਲਾ ਲਈ' ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਇਸੇ ਲਈ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁੱਲ ਤੇ ਮਹੱਤਵ ਦਾ ਸੂਚਕ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਦਰਜ ਚਿੱਤਰ ਦੁੱਖੀ ਜੀਵਨ (ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ), ਚੀਖ ਤੇ ਇਕ ਮੂਰਤੀ (ਐਸ. ਐਲ. ਪਰਾਸ਼ਰ), ਰੀਯੂਨੀਅਨ, ਡਿਸਪੇਅਰ (ਧੰਨਰਾਜ), ਐਂਗਇਸ਼ਡ ਕਰਾਈਜ਼ (ਅਮਰਨਾਥ ਸਹਿਗਲ), ਮੈਰਨਰਸ (ਪ੍ਰਾਣ ਨਾਥ ਮਾਗੋ), ਬਿਨ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਖੰਨਾ) ਤੇ ਡਿਸਪੇਅਰ, ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਰਲਾਪ (ਸਤੀਸ਼ ਗੁਜਰਾਲ) ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਦ ਕਿ ਸਕਾਰਡ ਸਿਟੀ (ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ), ਬਲੈਕ ਅਰੇਨਾ (ਵਿਵਾਨ ਸੁੰਦਰਮ), ਆਫਟਰ ਦੀ ਮੈਸੇਕਰ, 1947 (ਅਰਪਨਾ ਕੌਰ), ਪਾਸਟ ਮੈਮੋਰੀਜ਼ (ਸੁਰਜੀਤ ਅਕਰੇ) ਤੇ ਸਟਾਰਮਿੰਗ ਆਫ਼ ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ (ਸਿੰਘ ਟਵਿਨਜ਼), ਚਿੱਤਰ ਜੂਨ ਤੇ ਨਵੰਬਰ ਚੁਰਾਸੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਪੀੜਾ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋਈ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜੂਨ ਚੁਰਾਸੀ ਵੇਲੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਸ਼ੀ ਕੇਵਲ ਸੁਰਜੀਤ ਅਕਰੇ ਤੇ ਸਿੰਘ ਟਵਿਨਜ਼ (ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੌਰ ਤੇ ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ) ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਅਤਿ ਅਹਿਮ ਪੱਖ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਖਸੂਸੀ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਮੁਹਾਵਰਾ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਸਮਕਾਲ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੁਵੱਲੇ ਕਾਲ-ਖੰਡ ਪਸਾਰੇ ਵਿਚ ਫੈਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਖ਼ੁਦ-ਬ-ਖ਼ੁਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਥ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦੇ ਨਾਇਕ-ਨਾਇਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਚਿੱਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕਿਰਤ 'ਦੁੱਖੀ ਜੀਵਨ' ਵਿਚ ਹੰਸਾ ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਅਜਿਹਾ ਅਪਵਾਦੀ ਕੰਮ ਹੋਰ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇ। ਫਿਲਹਾਲ ਇਕ ਵੱਡੇ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਤੇ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਕੁੱਜੇ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 94635-42896

ਸ਼ਾਇਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਟੇਟ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡੀ) ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦ-ਸਾਧਕ ਦੀ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਮੰਨਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਉਹ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਕ ਧਰੂ ਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਚਮਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਗਾਇਕਾ ਸਾਜ਼ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਕੰਨ ਰਸ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ 'ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 35 ਬਹੁ ਵਿਧਾਈ ਕਿਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 112 ਸਫ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 408 ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਕਿਹਾ ਹੈ) ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਨਾਮਵਰ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਾਂਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਣ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਤਰੱਦਦ ਕਰਕੇ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਪੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮੋਤੀ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ 'ਕੁੱਜੇ' ਅਤੇ 'ਸਮੁੰਦਰ' ਦੇ ਮੈਟਾਫ਼ਰ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੱਡੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਹੁ-ਅਯਾਮੀ ਤੇ ਬਹੁ-ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੇ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਨਾਲ ਸਿਲਪੀ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਲੇਖਕਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਕਟਾਕਸ਼ੀ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਧੜਿਆਂ ਦੀ ਗੰਧਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੁਗਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ੀਰਨੀ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰਨ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਤਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਿਰਗਿਟਾਂ ਵਾਂਗੂ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਤੇ ਲਾਰਿਆਂ ਦੇ ਗੁਬਾਰੇ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ ਵਿਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਵੀ ਬੜਾ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਕਾਵਿ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਫੜਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਿਠਵਰਗ 'ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਾਣਯੋਗ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਿਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਵੀ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਇਸ ਸਿਰੜੀ ਯੋਧੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਤਾਂ ਕਰਨੀ ਬਦਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਹੂ....
ਲੇਖਕ : ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 98555-43660

ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਨਾਂਅ ਅਤੇ ਸਰਬਾਂਗੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਵਾਰਤਕ, ਦੋਹੇ, ਬੁਝਾਰਤਾਂ, ਦੋਹੜੇ, ਗੀਤ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 'ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ' (ਵਾਰਤਕ-2015), 'ਬੀਬਾ ਰਾਣਾ' (ਬਾਲ-ਕਾਵਿ-2015), 'ਰਾਜ ਕਰੇਂਦੇ ਰਾਜਿਆ' (ਦੋਹੇ 2021), ਬੁੱਝ ਬੁਝੱਕੜ (ਬੁਝਾਰਤਾਂ-2022), 'ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ਸ਼ੇਰ ਜੰਗ ਜਾਂਗਲੀ' (ਸੰਪਾਦਿਤ-2023), ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ (ਵਾਰਤਕ-2024), 'ਦੋਹੜਾਵਲੀ' (ਦੋਹੜੇ) ਆਦਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪਾਈ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਰੂਹ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ' (ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਸਿਕੰਦਰ' ਅਤੇ 'ਅੰਬਰਵੇਲ' (ਨਾਵਲ), 'ਬੁਰੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰ' (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ) ਅਤੇ 'ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਨਾਂਦੇੜ' (ਮਹਾਂ-ਕਾਵਿ) ਆਦਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤਿਆਰੀ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸਰੋਤ ਜੰਨਤ ਨਸ਼ੀਨ ਸੂਫ਼ੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਅਨੁਭਵ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 'ਬਚਪਨ', 'ਰਚਨਾਕਾਰੀ', 'ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਕਲਾਮ', 'ਹੂ...', 'ਜੋਗੀ', 'ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ', 'ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਦਾ ਦੌਰ', 'ਇਸ਼ਕ ਚਿੰਗਾਰੀ', 'ਸੁੱਚੇ ਪਿਆਰ ਮੁਹੱਬਤ ਬਾਝੋਂ', 'ਪਿੰਡ', 'ਚਿਹਰਾ-ਪੋਥੀ', 'ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ', 'ਕਵੀਓ-ਵਾਚ', 'ਕੁਝ ਅੱਲ-ਪਟੱਲ' ਅਤੇ ਫੁਟਕਲ ਅਨੁਵਾਨਾਂ ਹੇਠ ਦੋਹੜਿਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਪੀੜ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ, ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿਚ ਢਾਲਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਸਾਦਗੀ, ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਬੋਲੀ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ ਸਾਰਥਕ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਦੀ ਪਿਰਤ ਪਾਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਫੇਸ-ਬੁੱਕੀ ਦੌਰ ਲਈ ਉਸ ਨੇ 'ਚਿਹਰਾ-ਪੋਥੀ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 80 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬੁੱਢੇ-ਬੁੱਢੀਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ। ਹੇਠਲਾ ਦੋਹੜਾ ਪੇਸ਼ ਹੈ :-
ਬੂਥਾ-ਪੋਥੀ ਉੱਤੇ ਅੱਜਕਲ੍ਹ,
ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨਾਰਾਂ ਹੂ।
ਸੱਤਰ ਅੱਸੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਉੱਪਰ,
ਕੁਝ ਅੱਲ੍ਹੜ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਹੂ।
ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਬਣ ਹੋਰਾਂ ਸੰਗ,
ਜੋੜੀ ਬੈਠੇ ਤਾਰਾਂ ਹੂ।
ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਰਾ ਜੋ 'ਸੂਫ਼ੀ',
ਨਿੱਗਰ ਕਰਨ ਵੀਚਾਰਾਂ ਹੂ।
ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ। ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬੁਹਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ
ਦੀ ਕਿਤਾਬ
ਲੇਖਕ : ਹੈਕਟਰ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਤੇ ਫ਼੍ਰਾਂਸੇਕ ਮਿਰਾਲੇਸ
ਅਨੁਵਾਦ : ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 98145-28282

ਜਾਪਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਠਿਨ ਕਾਰਜ, ਜਿਸ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨਾ ਹਾਰੀ-ਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀ ਲੇਖਕਾਂ, ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਰਸਮੋ-ਰਿਵਾਜ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਉਲਥਾਣਾ ਹੋਰ ਵੀ ਔਖਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ੍ਰੀ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਖਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਡੱਬੀਆਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੈਸਟਰ ਸੈਲਰ ਇਕੀਗਾਈ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ ਹਰ ਪਲ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਨਣ ਦੀ ਜਾਪਾਨੀ ਕਲਾ ਅਖਵਾਉਂਦੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਹ ਪੀਣ ਤੇ ਪਿਲਾਉਣ ਦੀ ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਧੀ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪਛਾਣ-ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਚੇਤੇ ਰੱਖੋ ਸ਼ੰਭਲਾ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਪਲ ਨੂੰ ਇਕ ਕੀਮਤੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਾਂਗ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁੱਧਮਤ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਟੇਕ ਲਈ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅਵਸਰ ਅਤੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਉਠਾਓਗੇ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਗੁਆਚ ਜਾਓਗੇ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਾਪਾਨੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੌਚਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਅਭੁੱਲ ਪਲਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਚੈਰੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ : ਅਸਥਾਈਪਣ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ, ਭਾਗ ਤੀਜਾ ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ ਦਾ ਛੋਟਾ ਸਕੂਲ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਹਨ। ਅੰਤ 'ਚ 10 ਨਿਯਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਈ ਕਥਨ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹਨ ; ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਸੂਝ ਹੈ। ਸੁਣਨ ਲਈ ਕੰਨ ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਅੱਖਾਂ ਵਰਤੋ। ਸਰੋਤੇ ਲਈ ਵਕਤਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ। ਮਨ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਵੱਡੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸੂਖ਼ਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ੇਜ਼ੇਨ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ। ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਗਿਆਨ ਵਰਧਕ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
(ਭਾਗ-1)
ਲੇਖਕ : ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 550 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 399
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਲੇਖਕ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 15 ਨਾਵਲ, 8 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ , 2 ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 1 ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ, 1 ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਇਕ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਾਰਜ ਵੀ ਸੰਪੰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸੁੱਕਾ ਪੱਤਾ ਤੇ ਹਵਾ' (16 ਕਹਾਣੀਆਂ), 'ਕਾਲਾ ਲਹੂ' (15 ਕਹਾਣੀਆਂ), 'ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਭਰ ਬਰਤਾਨੀਆ' (11 ਕਹਾਣੀਆਂ) ਅਤੇ 'ਖੂਹ ਵਾਲਾ ਘਰ' (11 ਕਹਾਣੀਆਂ) ਕੁੱਲ 53 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਯੱਕਮੁਸ਼ਤ ਪਾਠ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਧੇਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪੱਛਮ ਦੇ ਕਲਚਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਮਿਸ਼ਰਤ (ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ) ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸੀ-ਵਿਦੇਸੀ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਤਰ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚਲੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਕਲਚਰ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮੋਅ ਸਕੇ ਹਨ। ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਾਲੇ ਲਮਕਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਦਵੰਦ, ਉਲਝਣਾ, ਭਟਕਣਾ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਿਵੇਕਲੀ ਵਿਸ਼ਾ ਚੋਣ, ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਉਤੱਮ ਪੁਰਖੀ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਰਗੀਆਂ ਕਥਾ ਜੁਗਤਾਂ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਰਵਾਸੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਖਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਲੋਂ ਬਹਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰੋ. ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਦਵੰਦ (ਸੁੱਕਾ ਪੱਤਾ ਅਤੇ ਹਵਾ), ਪਿੰਡ 'ਚ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਸਮੇਂ ਮੁਖ਼ਤ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇਣ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੁੰਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾ ਬੇਟਾ ਆਉਣ ਤੇ ਬਦਲਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ (ਪਾਥੀਆਂ), ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਸਲਵਾਦ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਕਾਲੇ (ਭਾਰਤੀ) ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਦੀ ਬੇਹੁਰਮਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਾਲਾ ਲਹੂ, ਨਸਲਵਾਦ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਪ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਜਹਾਣੀ ਹੈ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਭਰ ਬਰਤਾਨੀਆ। ਇੰਜ ਹੀ ਤਲਾਕ ਮਗਰੋਂ ਨਵੇਂ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦੱਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਰਤਣਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਥਿੜਕਣਾ, ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ 'ਖੂਹ ਵਾਲਾ ਘਰ', ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਤੋਂ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲਿਆਂਦੀ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਇਕ ਬੱਚੇ ਸਮੇਤ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਛੱਡ ਦੇਣਾ (ਮਕਾਣ), ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਵਿਸ਼ਾ ਚੋਣ ਦੀਆਂ ਉਦਾਰਨਾਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਲੇਖਕ ਦਾ ਬਿਰਤਾਨੀਆਂ ਵਿਚ ਜਿਵੇ-ਜਿਵੇਂ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਹੋਰ ਪੁਖ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਕੋਲਿਤਰੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਸ਼ਿਲਪ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਾਉਣ ਅਤੇ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਕਰੂਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰਥ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ
ਲੇਖਕ : ਡਾ.ਐਸ.ਐਲ.ਵਿਰਦੀ ਐਡਵੋਕੇਟ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ (ਰਜਿ.) ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ: 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 9814517499

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਗੂ, ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ. ਸੰਤੋਖ ਲਾਲ ਵਿਰਦੀ ਐਡਵੋਕੇਟ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਜਗਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਹਿਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਵਿਰਦੀ ਨੇ ਜਿੱਥੇ 1994 ਵਿਚ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਖੇ ਪਹਿਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ ਸੰਮੇਲਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਾਹਿਤ-ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ, ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਯੋਧੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੁੱਗ ਪਲਟ ਦਿੱਤੇ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ, ਐਸੀ ਦਸ਼ਾ ਹਮਾਰੀ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਦਲਿਤ ਇਤਿਹਾਸ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦਲਿਤ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਮੀ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਲਿਤ, ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਕਿਸਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਰਜਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਮੇਂ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲ 'ਦਲਿਤ ਦਾਸਤਾਨ' ਅਤੇ 'ਸੱਚ ਦੀ ਲੋਅ' ਲਿਖੇ। ਵਿਰਦੀ ਜੀ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਸਥਾਪਤ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਧਾਰਾ ਵਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਜਾਤਪਾਤ : ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਅਜੂਬਾ, ਪੰਜਾਬ ਸਮੱਸਿਆ, ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਲੋਕ, ਬੇਗ਼ਮਪੁਰਾ ਸੰਗਰਾਮ, ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ 'ਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ' ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਵੱਡੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਚੇ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ' ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ 1910 ਤੋਂ 1950 ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਲਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਡਾ.ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਸ਼ਟ ਸਹਿ ਕੇ ਵਿੱਦਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾਪ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਡਾ. ਸੰਤੋਖ ਲਾਲ ਵਿਰਦੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਰੌਚਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹਰ ਗੱਲ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲ ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਨਾਵਲ ਦੇ 52 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਂਡ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਵਲੋਂ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਵਾਸੀ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਬੰਧੀ ਹਵਾਲੇ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ (ਜਾਤਪਾਤ) ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਇਹੋ ਹੀ ਰਹਿਣੀ ਹੈ,ਜੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵੀ ਹੁਣ ਵਰਗੀ (ਜਾਤੀ ਪਾਤੀ) ਹੀ ਰਹਿਣੀ ਹੈ, ਜੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦਲਿਤ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ,ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਜਿਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਵਲੋਂ ਇਕੱਲੇ ਦਲਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਔਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਿਤਾੜੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖੋਜ ਬੀਣ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਠਕ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਦਲੇਗਾ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਛੇੜੇਗੀ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਡਾ. ਐਸ. ਐਲ. ਵਿਰਦੀ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ: 94170-58020

ਕੰਦੀਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪਰਮ ਪ੍ਰੀਤ ਬਠਿੰਡਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 97805-63304
ਪਰਮ ਪ੍ਰੀਤ ਆਪਣੀ ਇਸ ਲੇਖ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ :
ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਨ ਦਾ ਕਰਨ ਸ਼ਿੰਗਾਰ,
ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇਣ ਨਿਖਾਰ
ਏਹ ਭਵਿੱਖ ਸੁਆਰਨ ਬੱਚਿਓ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ਬਦ ਗਿਆਨ ਭੰਡਾਰ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜੋ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਵਿਚਾਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਵਿਚ ਕਮਾਲ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣੇਗੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਲ 'ਤੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਪਟਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਮਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਵਧਾਈ ਦੀ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਸਦਕਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੁਨਰ, ਕਿਰਤ ਕਰਨਾ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਹੈ, ਚਿੰਤਾ ਚਿਖਾ ਸਮਾਨ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਤੇ ਬੱਚੇ, ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਰਾਜ਼, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ, ਆਲਸ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦੁਸ਼ਮਣ, ਇਨਸਾਨ ਕਿਉਂ ਭੁੱਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਅਦਬ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਆਦਿ ਲੇਖ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਹਰ ਗੱਲ ਜਿਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਕਾਬਲੇ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਧਾਰਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਇਹ ਹੂਕ ਹੈ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਦਾ ਯੁੱਗ ਡਿਜੀਟਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਜੋ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਸ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 092105-88990

ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੀਵਾਰ
ਸ਼ਾਇਰ : ਨਸੀਰ ਬਲੋਚ
ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ : ਮੁਨੱਜ਼ਾ ਇਰਸ਼ਾਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤਾਂ, ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟੱਪਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਗੁਲਦਸਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ, ਵਿਛੋੜਾ, ਇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਵਸਲ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :
-ਆਉਣ ਹਾਸੇ ਵਿਚੋਂ ਰੋਣ ਦੀਆਂ ਵਾਜਾਂ
ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਆਖਾ ਨਈਂ ਸੀ ਮੰਨਿਆ।
-ਅੱਖਾਂ ਬਾਲ ਕੇ ਹਨੇਰੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖਾਂ,
ਤੇ ਬਾਰੀ ਵਿਚ ਦਿਲ ਟੰਗਿਆ।
-ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਸਾਡੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸੀ,
ਦਿਨ ਈਦ ਸੀ ਤੇ ਰਾਤ ਸ਼ਬਰਾਤ ਸੀ।
ਨਸੀਰ ਹੋਏ ਫ਼ਕੀਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅਮੀਰ ਹੋਵੇ
ਜਿਹਨੂੰ ਇਹ ਮੌਤ ਨਾ ਮਾਰੇ ਹਯਾਤੀ ਮਾਰ ਛੱਡਦੀ ਏ।
-ਹਾਲੀਂ ਚਿੱਟੇ ਵਰਕੇ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਈਂ
ਕੀ ਲਿਖਣਾ ਏ ਦੁੱਖ ਦੇ ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਈਂ।
-ਖਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਾਸ ਨਿਮਾਣੀ ਕੀ ਕਰਦੀ,
ਤੇਰੇ ਬਾਝੋਂ ਆਸ ਨਿਮਾਣੀ ਕੀ ਕਰਦੀ।
ਇਹ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਨਗ਼ਮੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਤਰਬਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਚੇ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਲਿਬਾਸ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ, ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਅਤੇ ਮਾਣਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਦਫ਼ਤਰਨਾਮਾ
ਹੱਡਬੀਤੀ
ਲੇਖਕ : ਜੋਗੇ ਭੰਗਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 94659-52938

ਲੇਖਕ ਜੋਗੇ ਭੰਗਲ ਦੀ ਹੱਡ ਬੀਤੀ 'ਦਫ਼ਤਰਨਾਮਾ' ਇਕ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਹਾਸਰਸ ਭਰਪੂਰ, ਵਿੰਅਗਾਤਮਕ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਰ ਇਕ ਦਰਜੇ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਹੈਡਮਾਸਟਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੂਬ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਯੋਗ ਹਨ ਪਰ 'ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਆਦਮੀ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਧਰਮਪਾਲ ਨਾਂਅ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਸੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਸਧਾਰਨਤਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਆਦਮੀ ਹੀ ਦੱਸਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਲੇਖ 'ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ ਸਿੱਧੀ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਕੰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਕ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਦਫ਼ਤਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਰਿਸ਼ਵਤ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ 'ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ' ਸਿੱਧੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀਇਕ ਹੋਰ ਲੇਖ 'ਮੇਰੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਨਾ ਰੋਇਓ' ਵਿਚ ਇਕ ਲੀਡਰ ਦੇ ਪਖੰਡ, ਉਸ ਦੀ ਆਕੜ, ਉਸ ਵਲੋਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਨਾ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 'ਘੁੱਗੀ ਕੀ ਕਰੇ, ਇਕ ਮਿੰਟ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ, ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ, ਸੁਹਾਗੇ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜੱਟ, ਚੱਕ ਦੇ ਢੋਲੀਆ, ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਦੁਨੀਆ' ਆਦਿ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬੀ, ਵਿਹਲੜ ਅਧਿਆਪਕ, ਅਫ਼ਸਰੀ ਰੋਹਬ, ਕੁਰਸੀ ਦੀ ਸੱਤਾ, ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਈਮਾਨੀਆਂ, ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਚਲਾਕੀਆਂ, ਇਮਾਨਦਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਏਨੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਹੱਡ ਬੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਕੰਢੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 168
ਸੰਪਰਕ : 98763-23862

ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਵਸੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕੰਢੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਂਗੜਾ, ਊਨਾ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਹਾੜ ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਦੱਖਣ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਧੌਲੀਧਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਧੌਲੀਧਾਰ ਅਧੀਨ ਕਈ ਧਾਰਾਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਟਾਰਧਾਰ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਢਲਵਾਣੀ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕੰਢੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਬੜਾ ਜਰਖੇਜ਼ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ, ਲੋਕ ਗੀਤ, ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀਆਂ, ਲੋਕ-ਸਿਆਣਪਾਂ, ਅਖਾਣਾਂ, ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਪੁੱਠ ਵਧੇਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਕੰਢੀ ਦੇ ਇਸ ਲੋਕ-ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਨਾਇਕਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜਿਊਣਾ ਮੌੜ, ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ, ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਭਗਤ, ਸਰਵਣ ਕੁਮਾਰ, ਗੁੱਗਾ ਪੀਰ ਅਤੇ ਧੰਨਾ ਜੱਟ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੀਤ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਨਾਇਕਾਂ ਪੀਰ ਨਿਗਾਹਾ, ਵਤਨੂੰ ਡਾਕੂ, ਦੁਰਗਾ ਡਾਕੂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਗੀਤ, ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤ, ਲੋਕਨਾਚ ਗੀਤ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸੋਗ ਦੇ ਗੀਤ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕੰਢੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ' ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਾਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦੇਸ ਦੁਆਬਾ', 'ਧਰਤ ਦੁਆਬੇ ਦੀ', 'ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਹਿਕ' ਅਤੇ 'ਕੂੰਜਾਂ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਣਾਂ' ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਢੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਵਿਵਧਤਾ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰੇ ਹੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਬੜੇ ਮਕਬੂਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਬਣੇ ਰਹੇ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸੰਪਾਦਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਵੀ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਠੱਪਾ
ਲੇਖਕ : ਮੁਹੰਮਦ ਆਮਿਰ ਖਾਨ, ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਾ. ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ, ਐਸ.ਬੀ.ਐਸ. ਨਗਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 94634-74342

ਮੁਹੰਮਦ ਆਮਿਰ ਖਾਨ (ਜਨਮ 1981) ਨੂੰ 1998 ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਗੁਨਾਹੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ 14 ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ। 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਨਵਾਸ ਬਾਅਦ 'ਆਪਣੀ' ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਰਾਜਸੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੈਲਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਤਵਵਾਦੀ-ਧੌਂਸ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਕਿਸੇ ਗ਼ਰੀਬ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਵਨਵਾਦ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਕਰੂਰ ਅਤੇ ਆਪਹੁਦਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਰ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਇਕੱਲੇ ਮੁਹੰਮਦ ਆਮਿਰ ਦੀ ਲਿਖਤ ਨਹੀਂ, ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ ਦਾ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਨੁਮਾਯਾਂ ਯੋਗਦਾਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਾਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀ, ਵਕੀਲ, ਅਧਿਆਪਕਾ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ। 'ਗੁਲਮੋਹਰ ਕਿਤਾਬ' ਦਾ ਸੰਚਾਲਕ ਅਜੇ ਸਿੰਘ, ਹਿੰਦੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਰਾਜਿੰਦਰ ਚੌਧਰੀ, ਸਾਬਕਾ ਆਈ.ਏ.ਐਸ. ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਰਸ਼ ਮੰਦਰ, ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਐਸ. ਮੁਰਲੀਧਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਤਿੱਖੀ ਅਤੇ ਧਾਰਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਯਥਾਯੋਗ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਨੰਦਿਤਾ ਅਕਸਰ ਵਲੋਂ ਆਮਿਰ ਨੂੰ 'ਫਰੇਮਡ ਐਜ਼ ਅ ਟੈਰਸਿਟ' ਕਹਿਣਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਕਥਿਤ ਗਣਤਾਂਤਰਿਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ, ਵਿਵਸਥਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮੁਤਾਬਿਕ 'ਫਰੇਮ' (ਘੜੂ ਲੈਂਦੀ) ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਹਰ ਬੰਦਾ ਬਣਾਇਆ/ਘੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦੇ ਲਵੋ : ਸ਼ਹੀਦ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਫ਼ਖਰੇ-ਕੌਮ, ਗ਼ਦਾਰ, ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ... ਇਤਿ ਆਦਿ। ਉੱਪਰੋਂ ਸਿੱਤਮ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕੋ ਸ਼ਖ਼ਸ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਿਰਾਂ ਲਈ ਉਲਟ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ ਨੂੰ 'ਨੈਰੇਟਿਵ' ਸਿਰਜਣ ਵਿਚ ਕਮਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਆਮਿਰ ਖਾਨ ਰੋਹਤਕ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਦੇਖਦਾ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਅਦਭੁੱਤ ਕਾਰਜ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਮਹਾਨ ਕੀਰਤਨੀਏ ਭਾਈ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ 'ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ' ਪਟਿਆਲੇ ਵਾਲੇ
ਲੇਖਿਕਾ : ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਿਗੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਖੰਨਾ
ਮੁੱਲ : 1100 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 278
ਸੰਪਰਕ : 98884-11766

ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅਸਥਾਨ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮਹਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਬਾਬੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ ਰਬਾਬ ਉਤੇ ਸੰਗਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਰੋਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਗਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਸੱਚ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਕੀਰਤਨ ਕਲਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਬਾਬੀ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਕੀਰਤਨ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਸਿੱਖ ਰਾਗੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ।
ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਕੀਰਤਨ ਰਾਤ ਆਖਰੀ ਚੌਕੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੰਭਤਾ ਤੜਕਸਾਰ ਦੋ ਵਜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਥੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਰਾਗੀ ਜਥਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮੈਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹਾਂ, ਅਰਥਾਤ ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਅਜੇ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸਾਂ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ 10 ਰਾਗੀ ਜਥੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬਹੁਤ ਗੁਣੀਜਨ ਸਨ ਪਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਸਵਰਗੀ ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਰਸਭਿੰਨੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ ਸੁਰ ਹੋ ਕੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਗਤਾਂ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੀ ਬਤੌਰ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਵੀ ਬਤੌਰ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਹਾਲ ਕੀਤਾ।
ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੀ ਇਸ ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲਿਖਣ ਕਾਰਜ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੜੀ ਹੀ ਰੀਝ, ਖੋਜ, ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਠੋਸ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਭੂਮਿਕਾ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੰਨਾ : 13 ਤੋਂ 277 ਤੱਕ 5 ਅਧਿਆਏ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਹੋਰਨਾਂ ਕਲਮ ਨਵੀਸਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ, ਭਾਈ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤਾਨ ਪਟਿਆਲਾ, ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਕਲਮਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ, ਉਘੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕ ਸਿੰਘ ਬੰਧੂ ਭਾਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਾਬਕਾ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਬਾ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਈ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਵਾ ਪੰਥੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਪਿੰਗਲਵਾੜਾ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਉਘੇ ਲੇਖਕ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਯੂ.ਕੇ., ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤਰਨ ਤਾਰਨ, ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਤਰਨ ਤਾਰਨ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ, ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ, ਭਾਈ ਰਾਜ ਬਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ, ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਸਾਰੰਗੀ ਵਾਦਕ ਸ਼ਮਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਜਬਰ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਸਪੁੱਤਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਭਾਈ ਜਤਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੈਲਬੌਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਜਤਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੂੰਝਣ, ਡਾ. ਬ੍ਰਹਮਨੀਤ ਕੌਰ, ਆਰੋਹੀ ਬਰਾੜ ਅਤੇ ਡਾ. ਹਰਗੁਨੀਤ ਕੌਰ (ਪੋਤਰੀਆਂ) ਦੇ ਲੇਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ : ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਦਾਤ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਮੱਖਣ ਵਿੰਡੀ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜਦਾਰ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਪੁੱਤਰੀ ਰਾਮ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਪੁੱਤਰ ਉਘੇ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤਬਲੇ 'ਤੇ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਲੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਹੀ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਵੱਡਾ ਸਾਧਨ ਸੀ। ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਏ ਗਰੇਡ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਲੋਂ ਗਠਿਤ ਲਿਸਨਰਜ਼ ਪੈਨਲ ਦੇ ਵੀ ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਉਹ ਇਕੋ ਇਕ ਰਾਗੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਜਿਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਥੇ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਟੈਗੋਰ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਇਨਾਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੀਰਤਨ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਜੱਜਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਰੇਡੀਓ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਐਂਡ ਸਿੰਧ ਬੈਂਕ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸਵਰਗੀ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ 8 ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਯਾਦਾਂ ਤੇ ਸਾਂਝਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸੰਤਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸੰਸਕਾਂ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਫੇਰੀ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਆਭਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਏ ਪੰਜ ਦੇ ਕਈ ਪੰਨਿਆਂ ਉਤੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਮ ਨਵੀਸਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਹਸਤ ਲਿਖਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਅਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਮਹਿਫਿਲ' ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਪੂਰੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਬਹੁਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਤੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ (ਪੰਨਾ 164 ਤੋਂ 173)। ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਮਿੱਠ ਬੋਲੜੇ, ਨਿਮਰ, ਸਾਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚ ਮਿਕਨਾਤੀਸੀ ਖਿੱਚ ਸੀ। ਗਾਇਨ ਵੇਲੇ ਵੀ ਉਹ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਮਿਜਾਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਂਪ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗਾਇਨ ਸ਼ੈਲੀ ਸਮੇਤ ਹਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨੇ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ, ਕਾਗਜ਼ ਉਮਦਾ ਅਤੇ ਛਪਾਈ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਹਰ ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੋ ਨਿੱਬੜੀ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਥੰਮ੍ਹੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਕਦੀਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 9465656214

ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ, ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਨਾ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੰਨ 2025 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਥੰਮ੍ਹੀਆਂ' ਦਾ ਲੇਖਕ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਨੂੰ 9 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੀ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪੁਖਤਾ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖਣਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਪਰਿਵਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਕ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣ ਕੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਦੱਸ ਕੇ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿਰਮੌਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਕਲਮਕਾਰ ਇੱਕ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਖਤਾ ਪੈੜਾਂ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਲੇਖਕ ਨਵੇਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਦਿਲਚਸਪ ਸ਼ੈਲੀ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਬੁਣਨ ਦਾ ਸਲੀਕਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿਤਰਣ, ਭਾਸ਼ਾ, ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹੋਣਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਸਫਲ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ । ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅਖਾਣਾਂ, ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਤੇ ਠੇਠ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਪਕੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਦਰਦ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਥੰਮ੍ਹੀਆਂ ਵਿਚ ਹਰਮੇਸ਼, ਅਫ਼ਸਰ ਮੈਡਮ, ਸੁਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਫਤਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਰੰਗ-ਪ੍ਰਸੰਗ
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੇ
ਲੇਖਕ : ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 248
ਸੰਪਰਕ : 98726-02296

ਪੰਜਾਬੀ ਲੰਮੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸ਼ਾਹ-ਸੁਆਰ, ਉੱਚ ਦੁਮਾਲੜਾ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨਵੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਦਾ ਸਿਰਜਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਿਗਰੀ ਮਿੱਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਮੀਨਾਰ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਇਕ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਵਿਲੱਖਣ ਪੁਸਤਕ 'ਰੰਗ-ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੇ' ਲਿਖ ਕੇ ਕਿ ਹੋਰ ਤਗਮਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਕਥਨ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਹਨ। ਕਸੀਦ ਕੀਤੇ ਅਨੁਭਵ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ : ''ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਜੀਵਨੀ ਹੈ, ਨਾ ਆਲੋਚਨਾ। ਇਹ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚੋਂ ਕਸੀਦ ਕੀਤੇ ਸ਼ਰਬਤੀ ਤੁਪਕੇ ਹਨ। ਪਰ ਸੁਰਜੀਤ ਤਾਂ ਸੁਰ+ਜੀਤ ਸੀ। ਸ਼ਬਦ ਸੀ, ਸੁਰ ਸੀ, ਸੰਗੀਤ ਸੀ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਗੀਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਲਵਿਦਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਾ : ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦਾ ਉੱਚਾ ਸ਼ਮਲ੍ਹਾ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਅਸਮਾਨੀ ਬੁਰਜ ਢਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸੁੱਚੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਸੀ। 'ਹਵਾ 'ਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਛਪਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ : 'ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀ ਖਿੜਕੀ ਹੈ।' ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਲਿਖਦਾ : 'ਪਾਤਰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦਰਵੇਸ਼ ਰੂਹ ਸੀ। ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਲਾ ਧੀਰਜ, ਦਰੱਖਤਾਂ ਵਰਗਾ ਜਿਗਰਾ, ਉਹ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਜੀਵਿਆ ਤੇ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ, ਚੁੱਪ-ਚਪੀਤੇ ਤੁਰ ਗਿਆ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 50 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਤ 'ਚ ਜਿੱਥੇ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਲੋਂ ਪਾਤਰ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦਾ 'ਮੁਰਸ਼ਦਨਾਮਾ' ਹੈ, ਉਥੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਨਜ਼ਮ ਵੀ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇਵ ਦਿਲਦਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ।
ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਪਾਤਰ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਹਰਦੇਵ ਵਿਰਕ, ਦੀਦਾਰ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਤੇ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਤੀ ਪੂਰੀ। ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸਨੇਹੀਆਂ ਵਲੋਂ ਅਕੀਦਤ ਵਜੋਂ ਭਾਵ-ਪੂਰਵਕ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ, ਅਰਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ, ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਤੇ ਮੋਹਨਜੀਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਪਾਤਰ ਨਾਲ ਗੰਢੀ ਦੋਸਤੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਲਾਇਲਪੁਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਜਿਹੜੇ ਸਮਾਗਮ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਸ੍ਰੀ ਸੰਧੂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿੱਠ ਕੇ ਨਿਭਾਈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਪਾਤਰ ਤੇ ਸੰਧੂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ, ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਕਾ-ਚੌਂਧ ਕਰਦੀ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੜੀ ਰੌਚਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਜਲੌਅ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਵਾਂਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ 'ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ' ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਮਾਨਣਯੋਗ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ 'ਸੀਰਤ' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਕੱਢਣਾ ਤੇ ਪਾਤਰ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲਣਾ ਵੀ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਬਰੈਂਪਟਨ (ਕੈਨੇਡਾ) 'ਚ ਪਾਤਰ ਦੀ ਸੁਰਮਈ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ, ਸੰਧੂ ਨੇ ਸੁਆਲ-ਜੁਆਬ ਕਰਕੇ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਛੂਹ ਲਈਆਂ। ਜਿਥੇ ਪਾਤਰ ਦੀ ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ ਹੋਈ, ਉਥੇ ਕੁਝ ਨਿੰਦਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਰਬਚਨ ਵਲੋਂ ਕਿੜ ਕੱਢਣ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਖ਼ੂਬ ਵਿਆਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਿੰਦਣੀ ਆਲੋਚਨਾ ਬਾਰੇ ਪੰਜ ਲੇਖ ਹਨ : ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਤਰਸ ਦੇ ਪਾਤਰ, ਸੰਗਮਰਮਰ 'ਤੇ ਚਿੱਕੜ, ਬੰਬਾਂ ਤੇ ਡੱਬਾ ਰੱਖ ਕੇ ਚਲਾਉਣਾ, ਚਿੜੀਓ ਜਿਊ ਪਓ ਚਿੜੀਓ ਮਰ ਜਾਓ ਅਤੇ ਸੌਂਕਣੇ ਲੜ ਲੈ ਨੀ।' ਪਾਤਰ ਨੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਜਿਸ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਹੰਢਾਇਆ ਉਸ ਬਾਰੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਸੁਝਾਉ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਅੱਗੇ : 'ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲੈਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ' ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਠਕ ਗ਼ਮਗੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਨਾਮਾਂ, ਸਨਮਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਚੋਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚੰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੁਚੱਜਤਾ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਕੇ ਸੰਧੂ ਨੇ ਇਕ ਉੱਤਮ ਸਮੀਖਿਆ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਮੁੱਲਵਾਨ ਪੁਸਤਕ ਅਦਬ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਫਾਂਸੀ ਅਹਾਤੇ ਤੋਂ
(ਯੇਰਵੜਾ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਇਕ ਵਰ੍ਹਾ)
ਲੇਖਕ : ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ
ਮੁੱਲ :300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 94634-74342

ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਇਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਤੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਉੱਘੀ ਹਸਤੀ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ 2018 ਤੋਂ 2020 ਤੱਕ ਉਹ ਯੇਰਵੜਾ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰਹੀ ਅਤੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯੇਰਵੜਾ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਏ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨਾਲ ਪੂਰਨ ਨਿਆਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਵਾਦਕ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਤੱਕ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸੁਸਤ ਚਾਲ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਟੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਗਿਰਾਂ ਜਿਥੇ ਕੈਦੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੀ ਬੈਰਕ ਦੀ ਚਾਰਦਿਵਾਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਹੈ, ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਮਾਤਰ ਹੈ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਹੋਏਗਾ, ਸਮਾਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਵਰਗੇ ਕਈ ਅਣਸੁਲਝੇ ਸਵਾਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਹੂੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਘਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕਰਵਿਹਾਰ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਲੜਾਈ, ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ, ਖਾਣੇ ਪਿਛੇ ਝਗੜੇ, ਗਾਲੀਗਲੋਚ, ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਔਰਤ ਜੇਲਰਾਂ ਦੀ ਭੈੜੀ ਵਾਣੀ ਆਦਿ ਕਈ ਹੋਰ ਅਨੁਭਵ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜੇਲ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਰੱਤੀ ਭਰ ਵੀ ਹਮਦਰਦੀ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਹੈ। ਸਜ਼ਾਯਾਫ਼ਤਾ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਵੀ ਭੁਲਾ ਹੀ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮੁੱਕਦਮੇ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਧ ਲੈਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਔਰਤ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਜੀਦਾ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਛਾਨਣ ਪਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਔਰਤ ਕੈਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਪਣਾਉਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਸੁਕਰਾਤ
ਮੁਕੱਦਮੇ ਤੋਂ ਮੌਤ ਤੱਕ (ਚਾਰ ਸੰਵਾਦ)
ਮੂਲ ਯੂਨਾਨੀ ਲੇਖਕ : ਪਲੈਟੋ
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ : ਬੈਂਜਮਿਨ ਜੋਐੱਟ
ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ :  jaspreetjagraon@hotmail.com

ਵਿਦਵਾਨ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ (ਪਹਿਲਾ ਸੰਵਾਦ-ਯੂਥੀਫ਼ਰੋ, ਦੂਜਾ ਸੰਵਾਦ-ਅਪੌਲੋਜੀਆ ਕਬੂਲਨਾਮਾ, ਤੀਜਾ ਸੰਵਾਦ-ਕ੍ਰੀਟੋ, ਚੌਥਾ ਸੰਵਾਦ-ਫ਼ੀਡੋ) ਵੰਡ ਕੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਅਧਿਕਤਰ ਵਿਚਾਰ ਮੌਖਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਪਲੈਟੋ ਤੇ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰਾਂ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨੁਕਤੇ ਇਹ ਹਨ :-
ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ, ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਭਾਵ ਮੇਰੇ
ਅਸਤਿਤਵ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਆਦਿ ਦਾ ਜਵਾਬ ਕੇਵਲ ਸੁਕਰਾਤ ਵਰਗੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਸਤਿਤਵ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਜਾਂ ਪਾਲ ਸਾਰਤਰ ਨੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਮੁੱਲਵਾਨ ਨੁਕਤੇ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ, ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ, ਨੋਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਮਾਨਵ ਦਾ ਅਸਤਿਤਵ ਉਸ ਦੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਅੰਗ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੇਕੀ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਨਿੱਠ ਕੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਕਬੂਲਨਾਮਾ ਨਿਡਰਤਾ ਸਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਤੀਜੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ 'ਕ੍ਰੀਟੋ' ਵਿਚ 'ਏਥਨਜ਼' ਤੋਂ ਨਿਕਾਲੇ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਉਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਉਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਚੌਥੇ ਸੰਵਾਦ 'ਫ਼ੀਡੋ' ਵਿਚ ਰੂਹ (ਆਤਮਾ) ਦੀ ਸਦੀਵਤਾ (ਅਮਰਤਾ) ਬਾਰੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸ਼ਚਾ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਜਨਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤਮਾ ਇਕ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਦੂਜੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਲਈ ਮਾਨਵਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਬਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਭਾਣਾ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਚਾਰਵਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਘੁਮੱਕੜ ਬਣ ਕੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਤਤਕਾਲੀਨ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਕੇ ਵਿਹਾਰਕ (ਪ੍ਰਯੋਗਕ) ਉਪੇਦਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਨੇ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਦਭੁੱਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਸੱਚੇ ਚਿੰਤਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਪੀਣਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਪੂਰਬਲੇ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਸਿਰ-ਪਰਨੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਚਿੰਤਕ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharmchand@gmail.co

ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇੳ
ਲੇਖਕ : ਮਨਮੋਹਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 475 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 319
ਸੰਪਰਕ : 98682-52946

ਕਵੀ, ਖੋਜ ਕਰਤਾ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਮਨਮੋਹਨ ਦੇ 'ਨਿਰਵਾਣ' ਅਤੇ 'ਸਹਿਜ ਗੁਫ਼ਾ ਮਹਿ ਆਸਣੁ' ਮਗਰੋਂ ਤੀਜਾ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਨਾਵਲ ਹੈ 'ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇੳ'। ਇਹ ਨਾਵਲ ਸੰਗੀਤ, ਸ਼ਾਇਰੀ, ਇਤਿਹਾਸ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ, ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਬੋਧਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਪਾਰਸ, ਹਾਲਾਤ-ਏ-ਹਾਜ਼ਰਾ ਦਾ ਗਿਆਤਾ ਤਾਇਆ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ,ਬੋਧਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕੰਮੋ, ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਤਰੰਨਮ, ਹੈੱਡਮਾਸਟਰ ਅਹਿਮਦਦੀਨ, ਰਸ਼ੀਦ, ਮਾਸਟਰ ਰੁਲੀਆ ਰਾਮ, ਸਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਯੂਨੀਅਨਿਸ਼ਟ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਪਾਤਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਵਲ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਵੀਹਵੀ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਾਲੇ ਲਾਂਘਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ, ਜਿਨਾਹ, ਮਾਊਂਟਬੇਟਨ, ਪਟੇਲ, ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ, ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਉੇਸ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਾਥੀਆਂ ਸੁਖਦੇਵ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਬਿਸਮਿਲ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਅਤੇ ਗਦਰੀ ਆਗੂਆਂ ਸਹਿਤ ਕਈ ਹੋਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਵੇਰਵਾ ਦਰਜ਼ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਥਾ ਸ਼ਿਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬੋਧ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ, ਬਾਰਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਦੁਆਬੇ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਇਕ ਬਾਰ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਠੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ, ਹਾਲਤ ਮੁਤਾਬਕ ਮਨਪਸੰਦ ਕੰਮੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ, ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਜਨਮ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਨਾਸਾਜ਼ਗਾਰ ਹਾਲਾਤ ਬਣਨ 'ਤੇ ਬਾਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰਦੇਵ ਫਿਰ ਪਤਨੀ ਕੰਮੋ ਦਾ ਵਿਛੜਣਾ, ਜਬਰ ਜਿਨਾਹ ਮਗਰੋਂ ਕੰਮੋ ਦਾ ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਕਤਲ, ਰਸ਼ੀਦ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਅੰਬਰਸਰ ਪੁੱਜਣਾ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਹੱਥੋਂ ਸਿਰ ਧੜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦੇਣਾ, ਆਖ਼ਿਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਕਥਨ, 'ਵੰਡ ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਹੋ ਚਲੀ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ ਕਿ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੇ ਪੰਜ ਸੌ ਪੰਜਾਹਵੇਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਉੱਤੇ 9 ਨਵੰਬਰ 2019 ਨੂੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਾਂਘਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲਾਂਘੇ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰਾਂ 'ਚ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਗੋਪੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰਮੋਹਨ ਦੀ ਬੜੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ।' ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਇਹ ਕਥਨ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰਮੋਹਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਲਾਂਘਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਛੁੱਟ ਗਏ ਚਾਚੇ ਗੁਰਦੇਵ ਉਰਫ਼ ਗੁਲਾਮ ਅੱਬਾਸ (ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਚੁੱਕੇ) ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਉਪਰੰਤ ਨਾਵਲ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਥਾਨਕ ਵਿਚ ਤਬਲਚੀ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤਰੰਨਮ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਕਥਾ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਵੀ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹਰਿਵੱਲਭ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਮਾਰਫ਼ਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਉਸਤਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸੂਖ਼ਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਫ਼ਸੀਲ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਇਸਲਾਮ, ਇਸਾਈਅਤ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੱਲਾਂ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰੂਪ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਇਸ਼ਵਰਵਾਦ ਕਰਕੇ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਇਸਾਈਅਤ ਨੂੰ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਇਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਵਰਗ ਵੰਡ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਆਦਿ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵੀ ਨਾਵਾਚੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕੇ ਤਿਰਕੁਟੀ ਅਤੇ ਚਤੁਰਕੁਟੀ ਦੀ ਵੰਡ ਕਰਕੇ , ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਾਉਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੰਡਣ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਰਾਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਕੁਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਸਤੁਤੀਗਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਜਿਨਾਹ ਨੂੰ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦਾ ਕਟੱੜ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਮੁਤਾਬਕ ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ 'ਹੋਮ ਲੈਂਡ' ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਉਹੀ ਮੰਗ ਮਗਰੋਂ 'ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ' ਦੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਭਰੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪੱਕਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲੋਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ-ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਹਿੰਦੂ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਵਰਗ ਵੰਡ ਥੋਪ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਬੋਲਦਿਆਂ, ਸੋਚਦਿਆਂ, ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੂੰਹੋਂ ਕਬੀਰ, ਵਾਰਿਸ, ਇਕਬਾਲ , ਮੀਰ, ਦਾਗ਼, ਗ਼ਾਲਿਬ ਆਦਿ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਝਰਨੇ ਵਾਂਗ ਫੁਟਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ, ਗੀਤਾ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸੰਗਵਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦਾ ਸਾਕਾ, ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਤਬਾਦਲਾ ਆਬਾਦੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਨਾਅਪੂਰਣ, ਦਰਦਨਾਕ, ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ ਤੇ ਹੌਲਨਾਕ ਖੂਨੀ ਮੰਜ਼ਰ ਜਿਹੇ ਕਈ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਮਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਹੈ। ਕਾਵਿਕਤਾ ਵਾਲੀ ਅਲੰਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਮਨੋਵਚਨੀ,ਪ੍ਰਵਚਨੀ ਅਤੇ ਸੰਬੋਧਨੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ 'ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇੳ' ਨਿਵੇਕਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ।

-ਡਾ.ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬੀਲ : 98761-56964

ਨਗਰ-ਮਹਾਂਨਗਰ
ਲੇਖਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 211
ਸੰਪਰਕ : 98147-83069

ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ ਬਹੁ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਨਗਰ ਮਹਾਂਨਗਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਵਾਰਤਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਲਕੱਤੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਲਹਿਜਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੜਕਨਾਮਾ ਰਾਹੀਂ ਡਰਾਈਵਰਾਂ, ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਕਲਕੱਤੇ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਤਸਵੀਰ ਉਲੀਕਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਬਹੁਤ ਤਕੜਾ ਵਿਅੰਗ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਕਤ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਇਸ ਲਈ ਵਕਤ ਰਹਿੰਦੇ ਸੰਭਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਇਸ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਟਰੱਕ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਕਿੱਸੇ ਇਸ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੋਵੇਂ ਸੁਹਿਰਦ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕੌਤਕੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਚੇਤੰਨ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਰੇਦਦੇ ਰਹਿਣਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖਰ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਅਸਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਾਰਨ ਖਾਲੀ ਹੋ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਕਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਗੰਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਰਹੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸਮਝਣ ਤੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਨੁਕਤੇ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਬਦਲ ਰਹੇ ਅਰਥ, ਮੁਫਤਖੋਰ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਮੁਫ਼ਤੋ ਮੁਫ਼ਤ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਸੱਚ, ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚੋਂ ਭਵਿੱਖ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੇ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬੜੇ ਹੀ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਤੇ ਤਮੰਨਾ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਉਲਝੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਥੀ ਸੁਲਝਾਉਣੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਸੜਕਾਂ, ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਅਤੇ ਕਲਕੱਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੰਢਾਈਆਂ ਹੱਡਬੀਤੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿਚ ਵੀ ਲੇਖਕ ਆਸ਼ਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨੀਰਸਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਲੇਖ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ, ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਪੱਖੋਂ ਲੇਖਕ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਆਪ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਸਚਮੁੱਚ ਪੁਸਤਕ ਮਾਨਣ ਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ.ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਅੱਖਰ ਅੱਖਰ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 1000 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 472
ਸੰਪਰਕ : 98726-31199

ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬੜੀ ਰੀਝ ਅਤੇ ਸੁਹਜ-ਸਵਾਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ 7 ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ ਜੋ ਕਵੀ ਦੀ ਤੁਗ਼ਜ਼ਲ-ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਬੜਾ ਮਿਆਰੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 1973 ਈ. ਤੋਂ 2023 ਈ. ਤੱਕ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਗੁਣਾਤਮਕਤਾ ਤੋਂ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣਾ ਕਠਿਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਜਨੂੰਨੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਹਿੰਦਾ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਜਗਤਾਰ, ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਚੰਦ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ, ਕੰਵਰ ਚੌਹਾਨ, ਕੁਲਵੰਤ ਜਗਰਾਉਂ, ਅਜਾਇਬ ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਬੀਬਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ.. ਵਰਗੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਸਨ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਇਕ ਮਹਿਕ ਛਾਈ ਰਹੀ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ।
ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਈਥਾਸ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨੂੰ ਲੱਗ ਰਹੇ ਖੋਰੇ, ਇਸ ਦੌਰ ਦੇ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਅਧੋਗਤੀ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਕਾਦਾਰੀ-ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਅਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਹਿਦ ਵਿਚ ਇਕ ਖ਼ੁਸ਼-ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਉਪਲਬਧ ਰਿਹਾ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਟੀਸ ਜਿਹੀ ਚੁੱਭਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਹੋ ਕੀ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਆਪ-ਸਹੇੜੇ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਫਸਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ? ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਜੜੇ ਪਏ ਹਨ। ਉਹ ਸੁਹਜ-ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੇਖੋ। ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਸਰਵਰਕ ਦੇਖੋ। ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕਾਂ ਘਰ ਦੀ ਕਾਰਨਿਸ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੋਅ-ਕੇਸ ਵਿਚ ਜੜੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਬਸ ਵੇਖੀ ਜਾਈਏ। ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਕਰਿਸ਼ਤ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਅੰਦੋਲਿਤ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿੰਨਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਬਣਿਆ-ਠਣਿਆ ਕਵੀ ਆਪ ਹੈ। ਓਨੀਆਂ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਜੀਵੰਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਡਰ ਵੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਮੌਜੂਦਾ ਕੁਲਹਿਣੇ ਤੇ ਚੰਦਰੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ ਕਵੀ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਤਖ਼ਲੀਕ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਪਰ ਸੱਚੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸੁਹਿਰਦ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਉਹ ਹਰ ਭੈੜੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਰੱਬ ਕਰੇ ਉਹ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਰਹੇ।

ਹਿੰਦੂ! ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਕਿਉਂ ਬਣੇ?
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 94179-33831

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲ ਉੱਪਰ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਨਹੁੰ-ਮਾਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਖਰ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ (ਵੈਰੀ) ਕਿਉਂ ਬਣੇ? ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਘਰਾਂ-ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ। ਚਾਹੀਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਵੀਰ ਆਪਣੇ ਵਿਚੋਂ ਉੱਠੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦੇ, ਮਾਣ ਕਰਦੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੀ ਕਾਇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਤੱਕ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਵੀਰ, ਸਿੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਗ਼ੈਰ-ਸੰਜੀਦਾ ਹੀ ਰਹੇ।
ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਰਣ-ਵਿਵਸਥਾ, ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ, ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਤੀਰਥ-ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ 'ਕਥਿਤ ਢਾਹ' ਲਾਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰਾਂ (ਬਾਬਾ) ਸਿਰੀ ਚੰਦ, ਬਾਬਾ ਲੱਖਮੀ ਦਾਸ, ਦਾਤੂ ਜੀ, ਦਾਸੂ ਜੀ, ਮੋਹਨ ਜੀ, ਮੋਹਰੀ ਜੀ, ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਜੀ, ਧੀਰ ਮੱਲ ਜੀ, ਰਾਮ ਰਾਇ ਜੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਵਾਦੀ ਘੁਸ-ਪੈਠ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਅਤੇ ਗੰਗੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ... ਆਦਿ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਘਿਨਾਉਣੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਤੀਆਂ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 54 ਉਪਭਾਗ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਹਿੰਦੂ-ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦੇ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਲੇਖਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪੰਜ-ਸੱਤ ਹਿੰਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਅਨਿਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਓਂ ਸਜੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਾਂ ਲੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੱਖ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਬਣਦਾ ਸੀ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਵਲੋਂ ਕੱਢੇ ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136 

 ਕਥਾ ਸਾਗਰ
ਲੇਖਕ : ਦਵਿੰਦਰ ਮੰਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 376
ਸੰਪਰਕ : 99145-65255

ਪ੍ਰੋ. ਦਵਿੰਦਰ ਮੰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਚਿਹਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 53 ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੰਡ ਦੇ ਲਿਖੇ ਚਾਰ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚੋਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਖੁਸ਼ਬੂ ਅਤੇ ਖੰਡਰ (1998) ਦੀਆਂ 17 ਕਹਾਣੀਆਂ, ਬਾਕੀ ਦਾ ਦਰਦ ਕਿਤਾਬ (2003) ਦੀਆਂ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ, ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਘਾਟ (2013) ਵਿਚੋਂ 10 ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਚੌਥੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਫ਼ਾ 256 (2019 ) ਵਿਚੋਂ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਪਰ ਇਕੋ ਜਿਲਦ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸਬੱਬ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ ਨੇ ਲੇਖਕ ਮੰਡ ਬਾਰੇ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੰਡ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਸੁਰ ਵਾਲਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਗੰਗਾ ਜਲ ਦੋ ਵਾਰ ਛਪੀ ਹੈ (ਪੰਨਾ 33 ਤੇ 286) ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਕਥਾ ਰਸ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਵਿਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਹੋਸ਼ ਸੰਭਾਲੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ। ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਰਿਸਾਲੇ ਨਾਗਮਣੀ ਵਿਚ ਉਹ ਬਹੁਤ ਛਪਿਆ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਅਮਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਹੈ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਕਈ ਤਜਰਬੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੰਡ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਥਾ ਸਾਗਰ ਮੰਡ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਬੰਸਰੀ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਧੜਕਣ ਹੈ। ਮਰੋੜੀਆਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਰਾਸਧਾਰੀਆ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਹਨ। ਮਰਦ, ਔਰਤਾਂ, ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕ, ਪੇਂਡੂ-ਸ਼ਹਿਰੀ, ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਅਨਪੜ੍ਹ, ਅਮਲੀ, ਸ਼ਰਾਬੀ ਬਾਹਰਲੇ ਸੂਬਿਆ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਆਏ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਗੰਗਾਜਲ ਦੀ ਸ਼ੈਂਕਰੀ ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਹਾ ਕੇ ਸੁੱਚੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਘਰੋਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸੁਰ ਪ੍ਰਮੁਖ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆ ਬਸ਼ੀਰਾ, ਹਰੀ ਚਾਦਰ, ਰਿਸ਼ਤਾ ਮਲੰਗ, ਕੂੰਜਾਂ, ਲਿਖਤੁਮ ਜੈਕੁਰ, ਸੱਪ, ਸਿੰਮਲ ਦਾ ਰੁਖ, ਆਲ੍ਹਣਾ, ਪਰਦੇ ਪਿਛਲੇ ਇਕਾਂਗੀ, ਔਲੇ ਦਾ ਬੂਟਾ, ਨਸਲ, ਦਾਨੀ, ਟੁੱਟੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀ, ਸਫ਼ਾ ਨੰਬਰ 256 ਦਿਲਚਸਪ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਬਹੁਮੁੱਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵਧੀਆ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਹੀਰੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਖ਼ਤਮ
ਲੇਖਕ : ਬਰਿੰਦਰ ਮਸੌਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98885-88399

ਬਰਿੰਦਰ ਮਸੌਣ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਹਿੰਮਤ, ਹੌਸਲੇ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਥੀਮ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਟਲ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਨਾਂਅ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਵਲੋਂ ਵੇਟਰ ਤੋਂ ਹੋਟਲ ਮਾਲਕ ਬਣਨ ਤੱਕ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸਰਲ ਤੇ ਸਪਾਟ ਕਥਾ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਹੋਟਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਲਕਸ਼ ਨਾਂਅ ਦਾ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦਿਲਕਸ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਟਲ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸਕਸੈਨਾ, ਮੈਨੇਜਰ ਬਾਬੂ ਲਾਲ, ਰਿਸੈਪਨਿਸ਼ਟ ਮੈਡਮ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਅਤੇ ਮੈਡਮ ਗਰੈਬੀ ਵੀ ਅਹਿਮ ਪਾਤਰਾਂ ਵਜੋਂ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦਿਲਕਸ਼ ਦੀ ਅਸਧਾਰਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚ ਸਮੋਹਿਤ ਹੋਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦਿਲਕਸ਼ ਜਿਸ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਗੋਆ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਾਂਗ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿਲਕਸ਼ ਕੰਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਵਾਹਕ ਬਣ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੋਟਲ ਦੇ ਹੋਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਅਹਿਮ ਸੂਤਰ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਦਿਲਕਸ਼ ਨੂੰ ਹੀਰਾ ਬੰਦਾ ਸਿੱਧ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪਿੱਛੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਰਿੰਦਰ ਮਸੌਣ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਕਥਾ ਦੇ ਕਲਪਨਾ ਤੱਤ ਤੇ ਰੁਮਾਂਸਿਕ ਵਾਤਾਵਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨੱਸਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਚਿਤਰਣ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਹੀ ਹਲਕਾ-ਫੁਲਕਾ ਛੂਹਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਸਿਰਜਣ ਲਈ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

 ਘਟਨਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹ ਸਿਕੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 120 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98148-22601

ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹ ਸਿਕੰਦਰ ਇਕ ਕਵੀ ਹੈ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ, ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਹੈ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹੈ। ਦੋਹੜਾ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਤੇ ਉਸ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ।
'ਘਟਨਾਵਾਂ' ਉਸ ਦੀ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਸਿਰਜਣ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿਚ ਗਹਿਰੀਆਂ ਧਸ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਕੋਈ ਉਚੇਚ ਕਰਕੇ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਝ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਵਾਪਰਿਆ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਕੇ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਸ਼ੈਲੀ ਬੇਹੱਦ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ਹੱਡ ਬੀਤੀ ਅਤੇ ਜਗ ਬੀਤੀ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਸੁਮੇਲ ਸਿਰਜ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਸਣ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਰਲਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਰਸਭਿੰਨੀ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪਰੋਈਆਂ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਰਸ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਵੀ ਗੜੁੱਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੋਇਆ ਪਾਠਕ ਖੁਦ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, 'ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਲਈ ਨਹੀਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾ। ਜੀਵਨ ਸਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੇ ਉਸ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਮੈਂ ਰਾਈ ਮਾਤਰ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਮੇਰਾ ਜੀਣ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।' ਲਿਖਣ ਸੇਵਾ ਦੀ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਫੜੀ ਕਲਮ ਨੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਟੋਟੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਸ੍ਰਦਾਈ', 'ਵੱਡੇ ਘਰ ਦਾ ਬੰਦਾ', 'ਖਜਲ ਖੁਆਰੀ', 'ਮਹਿੰਗਾ ਸੌਦਾ', 'ਮੱਤ ਦੀ ਗੱਲ', 'ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ', 'ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਭਾਰ' ਅਤੇ 'ਸਹਾਰਾ' ਆਦਿ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਨੂੰ ਗਿਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਈਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਿਰੀਆਂ-ਪੁਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹਨ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:
'ਏਨੇ ਨੂੰ ਭੀੜ ਚੀਰਦਾ ਇਕ ਦਾਨਾ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵਧਿਆ, 'ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਪੰਜ ਸੱਤ ਜੁੱਤੀਆਂ ਮਾਰ ਲਵੋ' ਮੈਂ ਸਹਿਮ ਗਿਆ। ਉਹਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਸਾਂ, 'ਬਾਊ ਜੀ, ਇਹ ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਈ, ਤੁਸੀਂ ਮੈਥੋਂ ਵੱਡੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦਾਂ।'
'ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਇਹ ਮੇਰਾ ਭਤੀਜਾ ਹੈ ਗਿਆਨੀ ਜੀ' ਮੈਂ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ 'ਭਤੀਜਾ ਹੈ ਤਾਂ ਘਰ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਓ ਪਰ ਇਹਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿਓ ਬੰਦਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹੇ।'
ਰਾਜ਼ੀਨਾਮੇ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਹੋਏ ਤੇ ਮੈਂ ਸ਼ੁਕਰ ਕੀਤਾ। ਗੱਲ ਮੁੱਕੀ, ਸਾਰੇ ਘਰੋ ਘਰੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਤਾਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਉਦੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਹੱਥ ਵਿਚ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਗੇਟ 'ਤੇ, ਉਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਮੁੜ ਕੋਈ ਉਪੱਦਰ ਨਾ ਹੋਇਆ। (ਪੰਨਾ-27)। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਨਸੀਹਤਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਗੁੰਝਲ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਉਸ ਵਿਚ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਸਬਕ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਸਿਖਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਵਾਲੇ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਨਣਯੋਗ ਵੀ।

-ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 94171-94812

ਮੇਰੇ ਕਾਰਨਾਮੇ
ਲੇਖਕ : ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਜ਼ਨਜ਼
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98159-45018

ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਅਮਲੀਆਂ ਅਤੇ ਛੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰਸਦਾਇਕ ਗੱਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ 'ਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਿਕਤਾ ਬਾਰੇ, ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਬਾਜਵਾ ਬਾਰੇ, ਭੂਤ-ਵਾੜੇ ਦੇ ਲਾਲੀ ਦੀ ਅਲੌਕਿਕ-ਵਿਦਵਤਾ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦਰਵੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਬਾਰੇ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਦਾ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫੱਖਰ, ਮਸਤ-ਮਲੰਗ ਤੇ ਬਹੁ-ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਿਮਰਤੀਆਂ 'ਚ ਕਈ ਰੰਗ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦਾ। ਅੰਦਰੋਂ ਵਿਦਵਾਨ, ਬਾਹਰੋਂ ਚੰਗਾ ਇਨਸਾਨ, ਗੁਣਵੰਤਾ ਤੇ ਮੋਹਵੰਤਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦਾ ਪਰੰਤੂ ਨੇੜਿਓਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ। 'ਮੇਰੇ ਕਾਰਨਾਮੇ' ਉਸ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੀ-ਖਾਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੱਚ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਨੂੰ ਮਾਨਣ ਦਾ ਸੁਆਦ ਆਉਂਦਾ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਆਮ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਰਗੀ। ਕੋਈ ਉਚੇਚ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਓਹਲਾ ਚੋਰੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਕਦੇ ਹਸਾਉਂਦੀ, ਕਦੇ ਗੰਭੀਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ। ਏਨਾ ਸੱਚ ਅਤੇ ਤਨਜ਼, ਜੌਹਲ ਹੀ ਸਿਰਜ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਬੇਲੀ ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ (ਕੈਨੇਡਾ) ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੰਦ (ਜਨਮੇਜੇ ਦੀ ਗੱਲ) ਲਿਖਣ ਲਈ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼-ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਕਾਰਜ-ਸ਼ੈਲੀ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਹੀ ਮਾਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ਉਸ ਦੇ ਜਨੂਨ ਦੀ ਹੱਦ ਹੈ। ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਚਿੱਤ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ, ਉਸ ਲਈ ਉਹ ਮਰ ਮਿਟਣ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਮਨ ਮਰਜ਼ੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਲੇਖੇ ਲਾਉਣਾ ਉਸ ਦਾ ਅਕੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਕਿ ਜੌਹਲ ਨੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਸੰਘਰਸ਼ ਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਕੁਠਾਲੀ ਹੈ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਪੜ੍ਹੋਗੇ, ਮਾਣੋਗੇ। ਕਿੰਨਾ ਅਜੀਬ ਹੈ, ਜੌਹਲ ਬੇਬਾਕ/ਫ਼ਕੀਰੀ ਨੂੰ ਅਮੀਰੀ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਹਰ ਹਾਲਾਤ 'ਚ ਜਿਊਣ ਵਾਲਾ, ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਮਾਨਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਮਾਲਕ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਅਕਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ
ਲੇਖਕ : ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 77103-69138

ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਸਿਆਟਲ (ਯੂ. ਐਸ. ਏ.) ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਚਰਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਬਾਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ 27 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਬੋਧ ਤੇ ਵਿਰਸਾ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੈਦਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਚਾਰਟ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ 13 ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ 'ਅਕਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ' ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ 'ਅਕਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ' ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਮੋਗੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਵਹਿਣੀਵਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਹਰਮਨਪਿਆਰੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਮਰਪਨ ਵੀ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਪਿਤਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਦੇ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਹੋਏ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬੱਝਵਾਂ ਹੈ। ਸਾਧਾਰਨ ਵਾਰਤਕ ਹੈ। ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮਹਿਕ ਹੈ । ਕਹਾਣੀ 'ਘੋਨਾ ਸਾਧ' ਵਿਚ ਪਖੰਡੀ ਸਾਧ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਅਖੌਤੀ ਸਾਧ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਘੋਰ ਬੇਅਦਬੀ' ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਦੇ ਪਹਿਨੇ ਸੂਟ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੰਕਤੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤੂਫਾਨ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਤਫ਼ਤੀਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੜਤਾਲ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਰੁਮਾਲੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ (ਲੇਖਕ ਦਾ ਚਾਚਾ) ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਛੋਹ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਲੁਕਣਮੀਚੀ', ਵਿਚ ਇਹ ਰੰਗ ਹੈ। ਪਤੀ ਸੰਦੂਕ ਵਿਚ ਲੁਕਦਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਬਾਹਰੋਂ ਤਾਲਾ ਲਾ ਕੇ ਟਿਭ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਕਦ ਮੰਦਾ ਹੋਇ, ਵੁੱਕਤ, ਅਹਿਸਾਸ, ਕਰਨੀ ਦਾ ਫਲ, ਜੱਗ ਵਿਚ ਸੀਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਚੰਗੀ ਹੈ। ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਮਾਧੋ
ਲੇਖਕ : ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਇਕਰਾਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਖੰਨਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 78379-63067

2025 'ਚ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦੇ ਮੁੜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਇਸ 'ਮਾਧੋ' ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 59 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ, ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਵਲੋਂ ਲਿਖਣਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੁਖਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਇਸ ਕਲਮਕਾਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿਤਰਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੰਵਾਦ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਤੀਬਰ ਇੱਛਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਕਲਪਨਾ ਨਾਲੋਂ ਹਕੀਕਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਵੇਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਤਰ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਮਾਧੋ' ਪੈਸੇ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਗੁਆਚੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਤ ਵਿਚ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਜਾਣ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। 'ਅੰਨਦਾਤਾ' ਕਹਾਣੀ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਦੀ ਚੱਕੀ ਵਿਚ ਪਿਸ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਦਸਤਾਰ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਫੈਸ਼ਨ-ਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਿਚ ਵਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਕਟਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਸ ਕੁਰੀਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਾਅ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਫਰਕ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਕੁਰੀਤੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾਉਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੁਹ ਕੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਉਸਾਰੂ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਸ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98157-69164

ਸੰਪਾਦਕ ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ ਹਥਲੇ ਸਾਂਝੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ''ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਸ਼'' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਜਨ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਹਤਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ। ਰਾਜਨ ਆਨਲਾਈਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਕਾਵਿ-ਸਾਂਝਾਂ' ਰਾਹੀਂ ਨਵੇਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੀ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸਾਂਝੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਪੁਰਾਣੇ 45 ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਰਾਜਨ ਇਕ ਸਿਰੜੀ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿਚੋਂ ਪੁੰਗਰ ਰਹੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਖਸੁੱਟ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਕਿਤਾਬ ਛਪਵਾਉਣਾ ਪੁਰਸਲਾਤ ਦੀ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਰਗੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਰਾਜਨ ਸਾਹਿਬ ਇਹ ਮੰਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਕੇ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਗਰਾਂ ਦੇ ਪਾਂਧੀ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਫਿਕਰਾਂ ਨੂੰ 136 ਸਫ਼ਿਆਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਲਈ ਪਿਆਰ, ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਗਿਲੇ ਸ਼ਿਕਵੇ, ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਅਠਖੇਲੀਆਂ, ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪੰਡ ਆਦਿ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਪੱਤਝੜਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੈ, ਦਰਸ਼ਨ ਬੁੱਟਰ ਮਨ ਦੀ ਮੈਲ ਕਾਫ਼ੂਰ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਲਖਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ ਵਕਤ ਦੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਦੇ ਪੰਧ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਜੇਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਲਵੰਤ ਔਜਲਾ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਹੇਰਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਰਾਜਨ ਹਨੇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ਼ ਹੈ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ। ਜ਼ਰਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵੇ ਦੇ ਦੋਹੜੇ ਦੀ ਰਮਜ ਪਹਿਚਾਨਣਯੋਗ ਹੈ। ਜਰਾ ਨਮੂਨਾ ਦੇਖੋ :
'ਸਾਡੇ ਛੰਨੇ ਵਿਚਲੀ ਚੂਰੀ, ਖੋਹ ਕੇ ਖਾਧੀ ਕਾਵਾਂ।
ਤਾਂ ਹੀ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ ਛਾਈ, ਸਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਗਰਾਵਾਂ।
ਅੰਨ੍ਹਿਆਂ ਹੱਥ ਬਟੇਰੇ ਆਏ, ਹੋਰ ਕੀ ਮੈਂ ਸਮਝਾਵਾਂ।
ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਜਰਖੇਜ਼ ਮਿੱਟੀ 'ਚੋਂ, ਸੂਹੇ ਫੁੱਲ ਉਗਾਵਾਂ।'

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਭੱਟੀ ਭਾਈਚਾਰਾ
(ਭੱਟੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ)
ਲੇਖਕ : ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸੇਲਬਰਾਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 203
ਸੰਪਰਕ : 98146-13178

ਹਰ ਬੰਦਾ ਜਾਂ ਹਰ ਖਾਨਦਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਫਰੋਲਣੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਇਹ ਬਦ ਕਿਸਮਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸਾਂਭਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਜਿੰਨਾ ਕੂ ਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਵੀ ਕੁੱਝ ਸਾਂਭਿਆਂ-ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਵੀ ਰਲਾਅ-ਦਰ-ਰਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਜਾਂ ਉਹ ਸ਼ਰਧਾ, ਨਿੱਜ-ਮੋਹ ਜਾਂ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੈ। ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵਡਿਆਉਣਾ ਅਤੇ ਦੁਸਰੇ ਦਾ ਜਲੌਅ ਲਕਾਉਣਾ ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਭੈੜ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਾਂਗ ਬਹੁਤੇ ਕੁਨਬਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਇਤਿਹਾਸ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਝਵਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਕਮੀ ਦੇ ਬਾਵਯੂਦ ਚਿੰਤਕ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੇਲਬਰਾਹ ਜਿਥੇ ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਢ ਯਤਨਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਐਂਤਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਰਾਜ-ਪ੍ਰੀਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਰਹੇ 'ਭੱਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ' ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਅਤੇ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਤਵਾਰੀਖ ਲਿਖਣ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਦਰਾਂ ਪਾਠਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ (ਦੋ ਸਬਦ, ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ) ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਰੇਕ ਪਾਠ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ੍ਰੋਤ-ਟੂਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਚਰਚਿਤ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੂਤ ਕਬੀਲੇ 'ਭੱਟੀ ਕੁਨਬੇ', ਭਾਵੇਂ, ਮਗਰੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ ਜਾਤਾਂ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਰਾਣੇ, ਜੱਟ ਤੇ ਦਲਿਤ ਆਦਿ) ਅਤੇ ਉਪ-ਗੋਤਾਂ 'ਚ ਬਦਲ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ/ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਜੜ੍ਹ (ਮੂੰਹੀ) ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਜਲੌਅ ਨਹੀਂ ਘੱਟਦਾ।
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 'ਭੱਟੀਆਂ' ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ-ਮਿਥਿਹਾਸ,ਰੱਤ-ਡੋਲ੍ਹਵੇਂ ਕਿੱਸੇ, ਗੌਰਵ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਗਾਥਾਵਾਂ, ਗੜ੍ਹੀਆਂ-ਕਿਲਿਆਂ, ਖਾਨਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਿਰਾਂ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਦਿਲਚਪਸ ਕਾਂਡ ਹਨ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਸਾਏ ਗਏ ਪਿੰਡਾਂ-ਨਗਰਾਂ ਤੇ ਉਸਾਰੇ ਗਏ ਮਹਿਲਾਂ-ਹਵੇਲੀਆਂ, ਤਾਲਾਬਾਂ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦੇ ਧੜਵੈਲ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਜਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਣ-ਮਿਣਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਹੁਣ ਦੀਆਂ ਸੈਰਗਾਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪੁਖਤਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਬੇਹੱਦ ਤਰੱਦਦ ਨਾਲ ਸੇਲਬਰਾਹ ਦੁਆਰਾ ਕਲਮਬੱਧ ਉੱਕਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਰਾਸਤੀ, ਦਿਲਚਪਸ ਅਤੇ ਨਵੇਕਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ ਜਿਹੜੀ 'ਭੱਟੀ' ਕੁਨਬਿਆਂ, ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਗੋਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦ, ਪੜ੍ਹ ਅਤੇ ਸਾਂਭ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ-ਅਗਲੇਰੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਵੀ। ਹਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਜਨ-ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਜਾਤਾਂ-ਗੋਤਾਂ ਦੀ ਚੀੜ-ਫਾੜ ਵਿਚ ਦਿਲਚਪਸੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹ-ਵਾਚ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਵਿਜੈ ਬੰਬੇਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94634-39075

 ਹਾਇਕੂ ਲੋਕ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98148-14791

''ਹਾਇਕੂ ਲੋਕ ਰੰਗ'' ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ ਦੀ ਹਾਇਕੂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹਨ। ਹਾਇਕੂ ਕਾਵਿ-ਸੰਬੰਧੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਹਾਇਕੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ 53 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸੂਚੀ ਹੈ। 'ਹਾਇਕੂ ਲਹਿਰ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ : ਹਾਇਕੂ, ਤਾਂਕਾ, ਚੋਕਾ, ਸੇ ਦੋਕਾ, ਹਾਇਗਾ, ਹਾਈਬਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਹਾਇਕੂਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਵਰਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 41 ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ : ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ (ਪੰਜਾਬੀ), ਡਾ. ਮਨੋਹਰ ਸਿੰਗਲ, ਡਾ. ਨਿਤਨੇਮ ਸਿੰਘ (ਪੰਜਾਬੀ), ਚੌਧਰੀ ਅਮੀਂ ਚੰਦ, ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ, ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਦਵਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ ਹੁਰੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰਾ ਸ਼ਾਕਿਆਂ ਨੇ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਬੰਧ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀ ਰੂਪ-ਗਤ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ-ਗਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਾਮੇਸ਼ਵਰ ਕੰਬੋਜ ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿਬੰਧ 'ਲਘੂ ਗੀਤ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਵਿਆਪਕ ਸੰਵੇਦਨਾ' ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਪੱਕ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ-ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। 'ਇਕ ਕਿਰਨ', ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ ਵਲੋਂ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਰਤਾਰੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਮੀ ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਯਤਰੀ ਛੰਦ ਹਾਇਕੂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਜਾਪਾਨ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀਕਰਨ ਹੋ ਕੇ ਵਾਪਿਸ ਭਾਰਤ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਇਕਸਾਰ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖੀ ਮੁਦਰਾਵਾਂ, ਅਭਿਨੈ ਇਕਸਾਰ ਹੀ ਹਨ। ਮੁਸਕਰਾਹਟ, ਗ਼ਮ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚੋਂ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਛੰਦਾਂ ਬੰਦੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰਿਆਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਮੀਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਇਕੂ-ਗ਼ਜ਼ਲ, ਹਾਇਕੂ-ਰੁਬਾਈ, ਹਾਇਕੂ ਮੁਕਤਲ, ਹਾਇਕੂ ਦੋਹੇ, ਹਾਇਕੂ ਸਰਸੀ, ਹਾਇਕੂ ਦੋਹਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਹਾਇਕੂ ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ ਨੇ ਹਾਇਕੂਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਾਂਗ ਹੀ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਖਾਇਕ ਹੈ। ਪੀਰਾਂ, ਫ਼ਕੀਰਾਂ, ਵਲੀਆਂ, ਗੁਰੂਆਂ, ਸੂਰਮਿਆਂ, ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ-ਬਹਿਤਲ 'ਚ ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ, ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ, ਆਸ਼ਕਾਨਾ, ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ, ਮਸਤੀ ਫਲਸਫ਼ਾਨਾ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਵਿਧਤਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਾਇਕੂ ਵਿਧਾ 'ਚ ਨਿਭਾਉਣ ਦੋ ਸਾਰਥਿਕ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਬਾ-ਦਸਤੂਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਵਹਿੰਦੇ ਦਰਿਆ ਵਾਂਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਵਹਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ :ਮਾਲਵਾ ਇਤਿਹਾਸ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 20 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 107
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

'ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ' ਪੁਸਤਕ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਬੀਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼, ਕੌਮ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2005 ਵਿਚ ਛਾਪੀ ਗਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਦੂਸਰਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 2025 ਵਿਚ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ, ਸ਼ਹੀਦ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਦੌਲਾ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲੀਆ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ 93 ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 15 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ 6 ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 2020-2022 ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦਿੱਲੀ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ 82 ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਲਾਕ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀ,ਬਲਾਕ ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ 48 ਗੁੰਮਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦ/ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੇ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਬਾਰੇ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਤੱਥਾਂ ਸਹਿਤ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਰੇਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇਵਾਰ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਛਪਵਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕ
ਲੇਖਕ : ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪਰਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 0181-5097300

ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ. ਦੇ ਕਾਮਰੇਡ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਤੇ ਸੁਹਿਰਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਰਨ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਵਿਅਕਤੀ/ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ ਦੀ ਲਗਨ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੂੰ 2013 ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਦੀ ਸੰਚਾਲਕ ਸੰਸਥਾ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਗੜਗੱਜ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਐਤਵਾਰਤਾ ਵਿਚ 'ਮੇਰੀ ਧਰਤੀ ਮੇਰੇ ਲੋਕ' ਕਾਲਮ ਹੇਠ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਪਾਠਕਾਂ ਤੋਂ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਲਾਘਾ ਮਿਲੀ। ਹਥਲੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ 'ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕ' ਨਾਂਅ ਥੱਲੇ ਛਾਪੀ ਗਈ ਰਚਨਾ, ਜਿਹੜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕਮਲਾ ਸ਼ਰਮਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਅਨੂਪਮ ਤੇ ਜਵਾਈ ਅਮਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ ਦੀ ਕੀਤੀ ਕੀਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ।
ਇਕ ਸਫਲ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖ ਸੱਚ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਹੱਕ-ਸੱਚ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਲੇਖ ਆਪਣੇ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲਿਖਤੀਨਾਮਾ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੜੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 'ਚ 'ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਆਂ : ਕਾਮਰੇਡ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ', ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 'ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕ' ਵਿਚ 31 ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਭਾਵ-ਪੂਰਤ ਲੇਖ ਹਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਯੋਗਦਾਨ, ਸਮਾਜਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਘਾਣ, ਧਨ-ਕੁਬੇਰਾਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ, ਪਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਵਿਡੰਬਨਾ, ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦਾ ਗੁਣਗਾਣ, ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ, ਬਾਬਾ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਰੂਪ, ਸਰਵਣ ਪੁੱਤਰੀ ਜਿਉਤੀ ਕੁਮਾਰੀ, ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਨਿੱਜੀਕਰਨ, ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਿਰਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ 'ਤੇ ਹਥੌੜਾ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਵਿਉਪਾਰ, ਰਾਫ਼ੇਲ ਦਾ ਸੱਚ, ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਦੇਸ ਨਿਜੀਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕੀ ਦੇਸ ਦੀ ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਗਲਬਾ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਲਈ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ। ਬੇਬਾਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਨੂਰ ਦੇ ਨੇੜੇ
ਲੇਖਕ : ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੇ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਰੇਟਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 94640-76257

ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਨੂਰ ਦੇ ਨੇੜੇ' ਕਲਾਤਮਕ ਲਘੂ ਲੇਖਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਉਸ ਨੇ ਬਲਾਗ ਨੂਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਮਾਰਚ 2021 ਤੋਂ ਫੇਸਬੁਕ 'ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਤ ਕਰਕੇ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 80 ਲਘੂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ ਨੇ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਲਈ ਸਵੈ-ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਸਰਲ ਤੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੋਸਤੀ-ਦੁਸ਼ਮਣੀ, ਜਿੱਤ-ਹਾਰ, ਸਵਰਗ-ਨਰਕ, ਡਰ-ਦਲੇਰੀ, ਸਿਫ਼ਰ-ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨਤਾ-ਮੂਰਖਤਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰਮ ਕਰਨ, ਇਲਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਅਕਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੌਤ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਕਾਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਸ, ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਸਲ ਗੁਣ ਪਰ ਅਣਜਾਣਪੁਣੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗ਼ਲਤੀ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਯੋਗ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਹਰ ਉਸ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਵਿਹਲੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਪਨਪਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਓ ਤਾਲਸਤਾਏ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚਾਨਣ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਅਗਿਆਨਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜ ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਯਕੀਨੀ, ਹੰਕਾਰ, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਈ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਕਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਲਾਲਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਦਤਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ ਦੇ ਲਿਖੇ ਇਹ ਲਘੂ ਲੇਖ ਪਾਠਕ ਲਈ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਬਣ ਸਾਂਭਣ ਯੋਗ ਹੋ ਨਿਬੜਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਆ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀਏ
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਲ ਚੀਰਵੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਓ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ :
-ਹੈ ਦਿਲੋਂ ਜੇ ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਨਾਲ ਤੁਰੀਂ
ਬੇਵਫ਼ਾਈਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਬੁੱਕਲ 'ਚ
ਕਦੇ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਨਿਭਦੇ।
ਤੇਰਾ ਅਹਿਸਾਸ,
ਰੁੱਖੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ 'ਚ ਤ੍ਰੇਲ ਜਿਹਾ
ਪੱਤਝੜ ਵਿਚ ਬਹਾਰ ਜਿਹਾ
ਖਲਾਂ ਲਈ ਬਰਸਾਤ ਜਿਹਾ।
-ਨਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ, ਨਾ ਪਿਆਰ,
ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਵਪਾਰ।
-ਤੂੰ ਹੋਵੇਂ ਕੋਈ ਲੋਕ ਗੀਤ ਤੇ ਮੈਂ ਗਾਵਾਂ।
ਤੂੰ ਬਣ ਗਾਨੀ ਦਾ ਮਣਕਾ ਮੈਂ ਗਲ ਪਾਵਾਂ।
-ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ,
ਕੋਈ ਪੰਛੀ ਨਾ ਚਹਿਚਹਾਉਂਦਾ
ਨਾ ਮੁਰਗਾ ਬਾਂਗ ਦਿੰਦਾ
ਬੱਸ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਘੜੀ ਦੀ।
-ਗੂੰਜਣ ਕਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਚੁਫ਼ੇਰੇ
ਪਰ ਚੁੱਪ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਨਾ ਕੋਈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੇ ਅਹਿਸਾਸ ਹਨ, ਸੰਵੇਦਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਇਕੱਲਤਾ ਅਤੇ ਸੰਤਾਪ ਸਮੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਇਕ ਵਧੀਆ, ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ, ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹੀ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 150, ਸਫ਼ੇ : 140
ਸੰਪਰਕ : 98553-54554

'ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹੀ' ਕਿਤਾਬ ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਤਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕੁੱਲ 113 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸ ਉੱਪਰ ਡੂੰਘੀ ਪਕੜ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਡੇਰਾਵਾਦ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਇਮਾਨੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੌੜ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਹੱਥੋਂ ਹੁੰਦੀ ਲੁੱਟ ਉੱਪਰ ਡੂੰਘਾ ਕਟਾਖ਼ਸ਼ ਵੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ਵਿਚ ਆਏ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ 'ਬੜੇ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਾ ਰਹੇ ਇਹ ਨਾ ਮੁੱਕਿਆ, ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਾਨ ਉੱਚੀ ਰੱਖੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ। ਉੱਠਣਗੇ ਫਿਰ ਸੂਰਮੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ, ਫੇਰ ਬਣੇਗਾ ਇਹ ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਜੀ (ਪੰਨਾ ਨੰ- 32)। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ 'ਚੋਰ ਕੁੱਤੀ ਦੋਵੇਂ ਰਲੇ ਹੋਏ ਨੇ, ਲੋਕ ਵਿਚਾਰੇ ਬਹੁਤ ਡਰੇ ਹੋਏ ਨੇ।' ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਈ ਕਿਰਤ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਵੀ ਨੂੰ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕ ਰਹਿ-ਰਹਿ ਕੇ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਨਾ ਹਾਲੀ ਕਿਤੇ ਹਲ ਚਲਾਉਂਦੇ ਦਿਸਦੇ, ਨਾ ਰੋਟੀ ਖੜਦੀ ਸਵਾਣੀ ਛਾਹ ਵੇਲੇ।' (ਪੰਨਾ-57)। ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਿਆ ਕਵੀ ਕਲਮ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਹੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਲੋਚਦਾ ਹੈ 'ਜੋ ਕਲਮ ਝੂਠ ਸੰਗ ਜਾਵੇ ਨੱਚਦੀ, ਸੱਚ ਦੀ ਕਚਿਹਰੀ 'ਚ ਨਾ ਜੱਚਦੀ। ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਖਾਸ ਕਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ਼ 1984 'ਚ ਹੋਏ ਧੱਕੇ ਕਾਰਨ ਉਸਦਾ ਮਨ ਕੁਰਲਾ ਉੱਠਦਾ ਹੈ, 'ਚੁਰਾਸੀ ਦਾ ਹਮਲਾ ਆਪਣਿਆਂ ਕਰਵਾਇਆ, ਵਰਨਾ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਕਿਸੇ ਨਾ ਪਾਇਆ।' ਕਵੀਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਸ਼ੱਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਯੁੱਗ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਖਾਲਿਆਂ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ਼ੋਂ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, 'ਠੰਢਕ ਹਵਾ 'ਚੋਂ ਲੈ ਗਏ ਏ.ਸੀ. ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ, ਬੋਹੜ, ਪਿੱਪਲ ਗਏ, ਗਏ ਝੰਗ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਪਰਨਾਏ ਹੋਏ ਕਵੀ ਨੂੰ ਮਲਾਲ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਅਸਲੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੋਮੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੀ ਹਨ, 'ਬੰਦ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਚ ਲਫ਼ਜ਼ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਕਰਦੇ, ਦਮ ਘੁਟਦਾ ਠੰਢੇ ਹੌਕੇ ਪਏ ਭਰਦੇ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

 ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ
ਲੇਖਕ : ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98552-28224

ਜੀਵਨੀ, ਸਵੈਜੀਵਨੀ, ਮਹਾਂਕਾਵਿ, ਖੰਡ ਕਾਵਿ, ਅਖੰਡ ਕਾਵਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਵਿਧਾਵਾਂ ਸਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉੱਚੇ ਮਿਆਰ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪੂਰਨ ਸੁਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰਥਿਕ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਤੱਥਾਂ ਸਹਿਤ ਕੋਈ ਹੋਰ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 16 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ 'ਜਾਗੋ' ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ-ਸੁਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ, ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ, ਘਾਲਣਾ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ, ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ, ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦੇਣ, ਮੰਗਲਾ ਚਰਣ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵਾ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਬੰਸਾਵਲੀ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵਗਦਾ ਦਰਿਆ-ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਅੱਜ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਤੇ ਸਿੱਖੀ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਮੋਢੀ-ਸੁਆਮੀ ਹਰੀ ਦਾਸ ਜੀ, ਮਿਰਾਸੀ ਭੱਟ ਤੇ ਭਾਟ ਇਕੋ ਹੀ ਕਿੱਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ 'ਜਾਗੋ' ਸੰਗੀਤ-ਸੁਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਏ ਭੋਇ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿਖੇ ਜਨਾਬ ਬਦਰਾ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਲੱਖੋ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ 6 ਫਰਵਰੀ, 1459 ਈ. ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਲਈ, ਫਿਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਭਾਈ ਇੰਦਰਸੈਨ ਉਰਫ਼ ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ ਤੋਂ ਲਈ। ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ ਪਿੰਡ ਭੈਰੋਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਪੂਰਥਲਾ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਘਟਾਉੜਾ ਗੋਤ ਧੀਮਾਨ ਜਾਤ ਦੇ ਤਰਖਾਣ ਸਨ। ਰਬਾਬ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਜਾਉਣ ਦੇ ਧਨੀ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਸਤਾਦੀ ਸ਼ਗਿਰਦੀ ਕਰਕੇ ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਬੀਬੀ ਅੱਲਾ ਰੱਖੀ ਉਰਫ਼ ਬੀਬੀ ਨਜ਼ੀਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਦੋ ਲੜਕੇ ਰਜ਼ਾਦਾ, ਸਜ਼ਾਦਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੇਟੀ ਕਾਕੋ ਉਰਫ਼ ਕਾਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਚਾਰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਤ 54 ਸਾਲ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸੀ ਤਾਂ ਕੁਰਮ (ਖੁਰਮ) ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੋਲ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ 12 ਨਵੰਬਰ, 1534 ਈ. ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਰੀਰ ਅਗਨੀ ਭੇਟ ਕਰਕੇ ਓਥੇ ਹੀ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਅਸਥੀਆਂ ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ 75 ਸਾਲ 9 ਮਹੀਨੇ 6 ਦਿਨ ਕੁੱਲ ਉਮਰ ਭੋਗੀ।
ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੇਦਾਂ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮਾਜੀ ਦੀ ਤਾੜੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ। ਅੱਗੋਂ ਇਹ ਸ਼ਿਵ, ਸਰਸਵਤੀ, ਨਾਰਦ, ਅਪੱਛਰਾਂ, ਗੰਧਰਵਾਂ, ਕਿੰਨਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਾਲਮੀਕਿ ਜੀ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਹੋਇਆ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਰਾਗ ਭੈਰਵੀ, ਹਿੰਡੋਲ, ਮਾਲਕੌਸ, ਦੀਪਕ ਅਤੇ ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਛੇਵਾਂ ਰਾਗ ਮੇਘ ਪਾਰਬਤੀ ਨੇ ਬਣਾਇਆ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੇ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦਰਜ ਹੈ।
ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਇਕ ਮਿੱਥ ਏਦਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਮੌਸੀਕਰ ਨਾਂਅ ਦਾ ਪੰਛੀ ਕਾਕੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪਰਬਤਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਚੁੰਝ ਉੱਤੇ ਸੱਤ ਛੇਕ ਹਨ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਥਲੇ ਤੱਕ ਇਹ ਚੁੰਝ ਸੁਰ ਲਹਿਰਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸੁਰ-ਸਪਤਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੌਸਿਕੀ (ਮਿਊਜ਼ਿਕ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਗਮ ਇਸੇ ਚੁੰਝ 'ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ । ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਕਿ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਐਰਾਵਤ ਹਾਥੀ ਤੋਂ, ਮੋਰ ਤੋਂ ਸ਼ੜਜ, ਰਿਖਭਾ ਬੱਕਰੇ ਤੋਂ, ਗੰਧਰਭ ਕਾਂ ਤੋਂ, ਮਧਮ ਕੋਇਲ ਤੋਂ, ਪੰਚਮ ਡੱਡੂ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾ, ਰੇ, ਗਾ, ਮਾ, ਪਾ, ਧਾ, ਨੀ, ਦੇ ਸੱਤ ਸੁਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਹ ਸੁਰ ਇੰਦਰਸੈਨ ਉਰਫ਼ ਫਿਰੰਦਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਕੋਲ ਆਏ। ਫੇਰ ਬੈਜੂ ਬਾਬਰਾ, ਤਾਨਸੈਨ ਮਾਈ ਬੰਨੋ ਜੀ, ਗੋਪਾਲ ਲਾਲ ਕੋਲ ਆਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਹੀ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣਾ, ਆਗਰਾ ਘਰਾਣਾ, ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣਾ, ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਣਾ, ਸ਼ਾਮ ਚੁਰਾਸੀ ਘਰਾਣਾ, ਢਾਕਾ ਘਰਾਣਾ, ਗਯਾ ਘਰਾਣਾ, ਵਾਰਾਨਸੀ ਘਰਾਣਾ, ਸੋਹਦੀਆਂ ਘਰਾਣਾ, ਪੁਖਵਾਜ਼ ਘਰਾਣਾ, ਕਵਾਲ ਘਰਾਣਾ, ਮੇਵਾੜੀ ਘਰਾਣਾ, ਰਾਮਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ, ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣਾ, ਲਖਨਊ ਘਰਾਣਾ, ਜੈਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣਾ, ਉਦੈਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਘਰਾਣਾ, ਤਲਵੰਡੀ ਘਰਾਣਾ, ਹਰਿਆਣਾ ਘਰਾਣਾ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਭਿੰਡੀ ਘਰਾਣਾ, ਜਵੱਦੀ ਟਕਸਾਲ, ਹਰਗਣਾ ਟਕਸਾਲ, ਦਾਉਧਰ ਟਕਸਾਲ, ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ, ਮਸਤੂਆਣਾ ਟਕਸਾਲ ਆਦਿ ਟਕਸਾਲਾਂ, ਘਰਾਣੇ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਏ। ਚੌਧਵੀਂ ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਇਕ ਪੁਰਖੀ ਰਾਜ ਸੀ। ਅਮੀਰਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਪ੍ਰਚਾਵੇ ਲਈ ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਦੇ ਭੱਟ, ਭਾਟੜੇ, ਮਰਾਸੀ ਅਮੀਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਗਾ ਕੇ ਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਕਮਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਵੀ ਇਸੇ ਵਰਗ ਦੀ ਮਿਰਾਸੀ ਜਾਤ ਵਿਚੋਂ ਸਨ।ਲੰਕਾ ਪਤੀ ਰਾਵਣ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਵੀਣਾ ਸਾਜ਼ਿਕ ਅਤੇ ਵੀਣਾ ਵਾਦਕ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਤੋਂ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਅਰੰਭ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਬੜੀ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਪਣਾ ਭਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਦੀ ਤਾਰ ਨਾਲ ਸੱਜਣ ਠੱਗ, ਕੌਡਾ ਰਾਕਸ਼, ਮਲਕ ਭਾਗੋ, ਬਲੀ ਕੰਧਾਰੀ, ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਇਆ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਕਾਵਿ, ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਕੀਰਤਨ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਮਾਣ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕਾਵਿ, ਬਾਣੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਠਕ, ਸਰੋਤਾ, ਸੋਧਕ ਅਤੇ ਸੁਰਬੱਧ ਕਰਕੇ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸੁਰ 'ਚ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਸੰਸਾਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਸੰਸਾਰੀ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਅਲੌਕਿਕ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਲੌਕਿਕ ਹਨ।
ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਤਾੜੀ, ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਡੌਰੂ, ਨਾਰਦ ਦਾ ਤੂੰਬਾ, ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਵੀਣਾ, ਰਾਵਣ ਦੀ ਰਾਵਣ ਵੀਣਾ, ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੇ ਛੈਣੇ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਬੰਸਰੀ, ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਜ਼, ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀਆਂ ਖੜਤਾਲਾਂ, ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ ਦੀ ਰਬਾਬ ਆਦਿ ਲੋਕ ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਮਰਾਸੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਮਰਾਸੀ ਦਾ ਅਰਥ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬੰਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ। ਜਿੱਥੇ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਕੀਤਾ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਬਾਬੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰਬਾਬ ਦੀ ਸੁਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਗਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਭਾਈ ਰਜਾਦਾ ਅਤੇ ਸਜਾਦਾ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਭਾਈ ਯਾਦੂ ਜੀ, ਭਾਈ ਸਾਦੁ ਜੀ, ਭਾਈ ਗੁਲਾਬਾ ਜੀ, ਭਾਈ ਗਾਮੂੰ ਜੀ, ਭਾਈ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਜੀ, ਭਾਈ ਆਸ਼ਕ ਅਲੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਸੈਨ ਭਾਈ ਕਰਮ ਹੁਸੈਨ ਜੀ ਨੇ ਰਬਾਬ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸੁਖਵੰਤ ਕੌਰ ਵੱਸੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 79732-7796

ਸ਼ਾਇਰਾ ਸੁਖਵੰਤ ਕੌਰ ਵੱਸੀ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਸਫਰ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਲਬੂਤੇ ਬੀ.ਐੱਡ ਅਤੇ ਐਮ.ਏ. ਹਿੰਦੀ ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਭਾਵੇਂ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਅਧਿਆਪਕਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਲਈ ਡੁੱਲ੍ਹਦਾ ਪਿਆਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਨੂੰ 104 ਸਫਿਆਂ 'ਤੇ ਕਾਵਿਤਾਇਆ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਪੁਰਸੋਜ਼ ਤਰੰਨਮੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਨਜ਼ਮਾਂ ਤੇ ਗੀਤ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਅਕਸਰ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਵਿੰਗ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੀ ਨਿਭਾਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਕੌਲ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਣੇ ਹੀ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਫ਼ਰਜ਼ ਵੱਸੀ ਸਾਹਿਬਾ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀਆਂ ਦੀ ਸਰਕਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਬਲਕਿ ਸਾਦ-ਮੁਰਾਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਿਲਪ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠਕ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਰਨ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਅਸਾਡੇ ਮਨ ਉਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਲੈਸ਼ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਕਦੇ ਇਹ ਫਲੈਸ਼ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਧਨ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਅਠਖੇਲੀਆਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਸਾਵਣ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਕੁੱਖ ਵਿਚ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਧੀਆਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਗੰਧਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੰਤਰ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਵੱਸੀ ਸਾਹਿਬਾ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਅਸਹਿਮਤੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਦੀਵੇ ਬਾਲਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਹਿਲਾ ਦੀਵਾ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਜਗਾਉਣਾ, ਦੂਜਾ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਲਈ ਬਾਲਣਾ, ਤੀਜਾ ਦੀਵਾ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਲਈ ਬਾਲਣਾ, ਚੌਥਾ ਦੀਵਾ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ, ਪੰਜਵਾਂ ਦੀਵਾ ਫ਼ੌਜੀ ਭਰਾਵਾਂ ਲਈ, ਛੇਵਾਂ ਦੀਵਾ ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਲਈ ਅਤੇ ਸੱਤਵਾਂ ਦੀਵਾ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਬਾਲਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੀਵੇ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਸੱਤਵਾਂ ਅਸਮਾਨ ਵੀ ਜਗਮਗਾ ਉਠੇਗਾ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ 'ਆਗਾਜ਼ ਤੋਂ ਅੱਛਾ ਹੈ, ਅੰਜ਼ਾਮ ਖ਼ੁਦਾ ਜਾਨੇ' ਖ਼ੈਰ ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ ਤੇ ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ
(ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਲੋਅ ਵਿਚ ਤਾਰਕਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਰਾਮ ਮੂਰਤੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਅਲਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਨਕੋਦਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94174-49665

ਡਾ. ਰਾਮ ਮੂਰਤੀ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਸੁਆਮੀ ਹੈ। ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਆਲੋਚਕ ਵੀ ਹੈ। ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ, ਜੀਵਨੀ, ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਸੰਸਕਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 12 ਕਾਂਡਾਂ (ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਜੀਵਨ ਜੁਗਤ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਵਹਿਮ ਭਰਮ, ਕੁਝ ਮਨਾਹੀਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੱਚ, ਪੁੱਛਾਂ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਸੱਚ, ਮੜ੍ਹੇ ਮਸਾਣੀ ਨਾ ਜਾਈਂ, ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ : ਤਾਰਕਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਸੁਖਾਲਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਵਿਧੀ, ਭਰਮ ਰਹਿਤ ਹੋਣਾ, ਸਾਡੇ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਰੱਬ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਵਸਤੂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਕੱਚ ਸੱਚ) ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਖੋਜ ਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸੰਪੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਮਰਹੂਮ ਸਰਦਾਰ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ, ਪੀਰਾਂ, ਸੰਤਾਂ-ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਤੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੇ ਭਾਰੂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਖਾਈ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤਿਸ਼ਾਂ, ਸ਼ਰਾਬਾਂ, ਤੀਰਥ-ਇਸ਼ਨਾਨਾਂ, ਦਾਨ-ਪੁੰਨ, ਵਰਤਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੱਥੇ ਲੱਗਣ ਦੇ ਵਹਿਮਾਂ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਵੀ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿਚ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕੁਝ ਵਰਜਨਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁੱਛਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ 'ਤੇ ਕਠੋਰ ਵਿਅੰਗ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਮਸਾਣਾਂ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਵਿਆਹਾਂ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਭੋਗ ਸਮੇਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਵਿਖਾਵੇ ਲਈ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾਵੇ। 'ਰੱਬ' ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਢੂੰਡਣਾ ਵਿਅਰਥ ਹੈ। ਉਹ ਤਾਂ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ 'ਤੇ ਅਮਲ ਵੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਸਤੂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਮਕਾਨ ਉਸਾਰੀ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੁਕਤੇ ਦਰਸਾਏ ਨੇ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪ ਬੀਤੀਆਂ, ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ, ਸੁਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ, ਵਿਵਿਹਾਹਕ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ। ਆਪਣੀਆਂ ਢੁਕਵੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਨੇ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲੇ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਰੌਚਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀਆਂ ਨੇ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਉਤਮ-ਪੁਰਖੀ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ' 'ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।' (ਵੱਟ ਟੂ ਡੂ) ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਵੱਟ ਨੌਟ ਟੂ ਡੂ) ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ (ਨੈਰੇਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ) ਕਾਫੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ, ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdharamchand@gmail.com

ਤੇਰੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਕੇਵਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਭੀਖੀ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-17191

'ਤੇਰੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੇਵਲ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਵੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਅਤਾ-ਪਤਾ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸਮਰਪਣ ਨਹੀਂ। ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਦਰਜ 1 ਤੋਂ 79 ਤੱਕ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿਰਲੇਖ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਅੰਕ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਅਤਾ-ਪਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅਸਤਿੱਤਵ ਦਾ, ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ, ਉਸ ਦੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਦਾ। ਪ੍ਰੋ. ਬੀਰ ਇੰਦਰ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਡੂੰਘਿਆਈ, ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇਪਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਸਧਾਰਨਤਾ ਵਿਚੋਂ ਅਸਧਾਰਨਤਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਇਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸਫ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਨੰਬਰ 1 ਤੋਂ 4 ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਿਆਂ 'ਭਟਕਣ' ਦੇ ਅਰਥ, ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਏ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਉਕਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਬਦ 'ਤਿੱਖਣਾਂ' ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਕਸਾਉਣਾ, ਸ਼ਿਸ਼ਕੇਰਨਾ, ਕੁਰੇਦਣਾ ਹੀ ਤਾਂ ਇਲਮ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਸਮਝਣ-ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਵਿਚ 'ਜਵਾਰ-ਭਾਟਿਆਂ' ਦਾ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੰ: 5 ਤੋਂ 10 ਤੱਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਨੰ: 11 ਤੋਂ 40 ਤੱਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਘਰ ਤੋਂ ਮਕਾਨ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ, ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ 'ਚ ਪਈਆਂ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਬੇ-ਸਬਰਾ ਹੋ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੰ: 41 ਦੀਆਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ, ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ ਇਹ ਸਤਰਾਂ :
ਕੋਠੇ ਉਪਰਲਾ ਕਮਰਾ
ਕਦੇ ਤੇਰਾ ਹੋਇਆ
ਕਦੇ ਤੇਰੇ ਭਾਈ ਦਾ
ਕਦੇ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦਾ
ਕਦੇ ਤੇਰੀ ਝਾਈ ਦਾ
ਰਿਸ਼ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ
ਆਪਣਾ ਪਲੰਘ ਵਿਛਾਉਂਦੇ ਰਹੇ
ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਸਰਾ ਤੱਕਦੇ ਰਹੇ
ਧਰਤ ਮਾਂ 'ਤੇ ਵਿਛਾਈ ਚਟਾਈ ਦਾ।
ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਨਾਲ, ਇਕਾਗਰਚਿੱਤ ਹੋ ਪਾਠਕ ਪਾਸੋਂ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਝੜੀ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਸਲਾਮ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਬਾਪੂ ਦੀ ਸੱਥ
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 89686-72526

ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਅਤੇ ਲੀਹੋਂ ਹਟਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਨ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੂਠੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮਹਾਨ ਚਿੰਤਕਾਂ/ਸੋਝੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਵਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਉਚਾਰੇ ਉਹ ਮਹਾਨ ਕਥਨ/ਬੋਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਨਰੋਈ ਸੇਧ ਦੇ ਸਕਣ ਦੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਕਥਨ/ਮਹਾਂਬੋਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਨਿੰਮੋਝੂਣੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਝੀਵਾਨ ਕਥਨ, ਨਵੀਂ ਨਰੋਈ ਸੋਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਲੋੜ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਉੱਤੇ ਸਾਬਤਕਦਮੀ ਨਾਲ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੀ। ਆਓ, ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਕਥਨ, ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹਨ, ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
-'ਮੁਸੀਬਤ ਸਭ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਬਿਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਨਿੱਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' (ਸਫ਼ਾ-7)
-'ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸੱਚੇ ਬੜੇ ਸਰਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।' (ਸਫ਼ਾ-10)
-'ਜੇ ਸਰੀਰ ਬਿਮਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਅਰੋਗ ਰੱਖੋ।'
(ਸਫ਼ਾ-11)
-ਈਰਖਾ, ਹੀਣਤਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਹੈ।' (ਸਫ਼ਾ-79)
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਰਵਿਲ, ਬੋਵੀ, ਡਿਕਸਨ, ਸਰਵੇਂਟਿਸ, ਕਾਰਡੀਨਲ, ਰੋਮਸਿਨ, ਰੂਸੋ, ਇਮਰਸਨ, ਵਰਲ, ਮਾਰਕਸ, ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਤੀਰਥ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ, ਭਰਤਹਰਿ, ਥੋਰੋ, ਸ਼ੇਖ ਸਾਅਦੀ, ਗੋਰਕੀ, ਸੁਕਰਾਤ, ਸੰਤ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ, ਲੈਨਿਨ, ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ, ਮਹਾਂਦੇਵ ਵਰਮਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਖਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ, ਰਹੀਮ, ਬੁੱਧ, ਸਿਸਰੋ, ਅਰਸਤੂ, ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ, ਮੈਰੀ ਬਰਾਊਨ, ਕਨਫਿਊਸਿਸ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ, ਟਾਲਸਟਾਇ, ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ, ਡੈਲ ਕਾਰਨੇਗੀ, ਰਸੂਲ ਹਮਜ਼ਾਤੋਵ, ਨੈਪਲੀਅਨ, ਅਬਰਾਹਮ ਲਿੰਕਨ, ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ, ਡਾ. ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਵਾਲਮੀਕਿ ਜੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਪਲੈਟੋ, ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ, ਲਿੰਕਨ, ਸਚਤ ਚੰਦਰ, ਚਾਣਕਯ, ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੀਨੀ, ਅਰਬੀ, ਫਾਰਸੀ ਕਹਾਵਤਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ, ਹਜ਼ਰਤ ਈਸਾ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ, ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਦਰਜ ਹਨ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਾਵਿਕ ਵੰਨਗੀਆਂ ਵੀ, ਸੇਧ ਦੇਣ ਹਿਤ, ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਨਿਵੇਕਲੇ ਜਾਵੀੇ ਤੋਂ ਸੰਪਾਦਿਕ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆਂ, ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਰੋਈ ਦਿਸ਼ਾ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਕਥਨ 'ਮਾੜਾ ਡਾਕਟਰ, ਕਾਤਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।' (ਸਫ਼ਾ-166)। ਸੰਪਾਦਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਉੱਘੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ
ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ
(ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਗਰੀਬਦਾਸ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 99149-92424

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਬੜੀ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕੀਤੀ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਹੋਈ, ਕੁਝ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੇ ਕਈ ਗੁੰਮਨਾਮੀ ਵਿਚ ਹੀ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰਦੇ ਬਣੇ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇੜੇ ਪੁਆਧ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਹੋ ਗੁਜ਼ਰੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਸਕੱਤਰੇਤ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ (ਰਜਿ.) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਵਿਨੀਪੈਗ (ਕੈਨੇਡਾ) ਰਹਿੰਦੇ ਬੇਟਿਆਂ (ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਵਾਇਆ ਤੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ। ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ (7 ਮਈ, 1913- 1 ਜੂਨ, 1988) ਨੇ ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਉਮਰ ਭੋਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ (1933) ਹੋ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਪੰਜ ਸਾਲ (1940-45) ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟੀ ਤੇ ਕਰੀਬ ਇਕ ਸਾਲ ਘਰ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰਹੇ। ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਪਿੱਛੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1972 ਵਿਚ ਤਾਮਰ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕੈਨੇਡਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਇਸ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੋਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੇ ਮਿਲੇ ਖਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ. ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੇ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਹ ਚਿੱਠੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸ. ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਅਤੇ ਬਰਸੀ 'ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੇ ਇਕ ਭੁੱਲੇ-ਵਿੱਸਰੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀਏ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਕੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਗੋਲਵਲਕਰਵਾਦ
ਇਕ ਅਧਿਐਨ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚਿੰਤਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲੋਕਪੱਖੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਹੀਆਂ। ਉਸ ਵਲੋਂ ਗੋਲਵਲਕਰ ਵਰਗੀ ਵਿਵਾਦਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਉੱਪਰ ਇਤਿਹਾਸਕ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ-ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਇਕ ਨਿੱਗਰ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਉੱਪਰ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਠੀਕ ਹੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਉੱਪਰ ਸਾਵਰਕਰ ਦੇ ਪੂਰਵਾਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਛਾਪ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ ਅਤੇ ਹਿਟਲਰ ਵਲੋਂ ਲੱਖਾਂ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਮੰਨਦੇ ਸਨ... ਸ਼ਮਸੁਲ ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਮੇਰੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਇਕ ਅਭਿੰਨ ਅੰਗ ਹੈ।' (ਦੇਖੋ ਬੈਕ ਟਾਈਟਲ)
ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਦੇਖੋ ਕਿ ਇਕ ਪਾਸੇ ਉਹ ਹਿਟਲਰ ਦੁਆਰਾ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਯਹੂਦੀਆਂ (ਇਜ਼ਰਾਈਲ) ਵਲੋਂ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਰੂਰਤਾ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਥਿਆਰ ਬਣੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਹੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸ ਜਮਾਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਉਦਾਰ, ਬਹੁਭਾਸ਼ੀ, ਬਹੁਧਰਮੀ ਅਤੇ ਬਹੁਨਸਲੀ ਦੇਸ਼ ਉੱਪਰ ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਹ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਤਿਕਾ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਵਰਤੇ 187 ਦੁਰਲੱਭ ਹਵਾਲੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਸ਼ੋਧ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਵੱਲ ਭਰਵੇਂ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੋ-ਮਾਸ ਬਾਰੇ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਵਲੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਰਿਜ ਕਰਦਾ ਉਹ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਇਕ ਸਮਾਂ ਉਹ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਊ-ਮਾਸ ਖਾਧੇ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜੋ ਗਊ-ਮਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖਾਂਦਾ, ਉਹ ਚੰਗਾ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ ਸੀ।' (ਪੰਨਾ 101), ਜਾਤੀਵਾਦ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਰਵਸ੍ਰੇਸ਼ਠਤਾ, ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ, ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡਾਂ ਨਾਲ ਲਗਾਉ ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ-ਸੂਤਰ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਧੁਨਿਕ ਸਟੇਟ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ : ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 1500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 857
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਬਹੁਪੱਖੀ ਤੇ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲ ਕਮਾਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮੁੱਚੀ ਹਯਾਤੀ ਅਨੋਖੀ ਲਗਨ, ਸਮਰਪਣ ਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਈ ਹੈ। ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਕਵਿਤਾ, ਵਾਰਤਕ, ਨਿਬੰਧ ਰਚਨਾ, ਕਹਾਣੀ, ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ, ਸਮੀਖਿਆ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਜੀਵਨੀ, ਸਵੈਜੀਵਨੀ, ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ, ਅਨੁਵਾਦ, ਸੰਪਾਦਨ ਆਦਿ। ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕੋ ਜਿੰਨੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਤਾਅਉਮਰ ਕਿਵੇਂ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਵਿਰਲੀ ਉਦਾਹਰਨ ਡਾ. ਕੋਮਲ ਦਾ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ-ਸੰਸਾਰ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਜਾਣਗੇ ਕਿ ਡਾ. ਕੋਮਲ ਹੁਣ ਤੱਕ 19 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 25 ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 9, 15 ਅਨੁਵਾਦ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਹਿਤ ਸਮੀਖਿਆ ਦੀਆਂ 14 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਮੇਤ ਕੁੱਲ 150 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ 10ਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪਾ ਚੁੱਕੀ, ਇਸ ਕਰਮਯੋਗੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਅਦਬੀ ਸਫਰ ਹਾਲਾਂ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸੰਬੰਧੀ, ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਾ ਇਕ ਚੰਗੀ ਸਵਾਗਤਯੋਗ ਸਾਹਿਤਕ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' 'ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਪਾਦਕ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਗ੍ਰੰਥ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸਮੱਗਰ ਬਿੰਬ ਤਾਂ ਉਸਾਰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਦੂਜੇ ਲੇਖਕਾਂ, ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੋਮਾ ਵੀ ਹੋ ਨਿੱਬੜਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਵੱਡਅਕਾਰੀ 'ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ' ਸਮੁੱਚੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਤਿਆਰੀ, ਮੈਟਰ ਦੀ ਚੋਣ ਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਮੈਟਰ ਦੀ ਚੋਣ, ਤਰਤੀਬ ਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਧੀਨ ਇਸ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਡਾ. 'ਬੱਦਨ' ਦਾ ਲੰਮਾ ਅਨੁਭਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਮੈਟਰ ਨੂੰ 17 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਹਨ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਅੰਕਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਡਾ. ਬੱਦਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ/ਸਿਮਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਚੰਗਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਸਟੀਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 16ਵੇਂ ਤੇ 17ਵੇਂ ਭਾਗ ਵਿਚ ਡਾ. ਕੋਮਲ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵੰਨਗੀ ਤੇ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਕੁਝ ਨਮੂਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇਹ ਪੱਖ ਵੀ ਧਿਆਨਯੋਗ ਹੈ, ਕਿ ਇਹ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਪਰੀ ਦੀ ਉਡਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਸਤਪਾਲ ਭੀਖੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 36
ਸੰਪਰਕ : 98761-55530

ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਕਾਂਗੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਘਾਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਤਪਾਲ ਭੀਖੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ 'ਪਰੀ ਦੀ ਉਡਾਰੀ' ਇਸੇ ਸਿਨਫ਼ ਨਾਲ ਤਾਅਲੁਕ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 6 ਬਾਲ ਇਕਾਂਗੀਆਂ ਸੰਮਿਲਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਿਰਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਦਾਣਾ ਮੰਡੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਨੰਨ੍ਹੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪ੍ਰਥਮ ਇਕਾਂਗੀ 'ਧਰਤੀ ਬੋਲੀ' ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੜ੍ਹ, ਤਣਾ, ਟਾਹਣੀ, ਪੱਤੇ, ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫ਼ਲ ਆਦਿ ਹਨ। ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਕੁਝ ਕਿਰਦਾਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਮਹਾਨਤਾ ਤੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋਣ ਦਾ ਢੌਂਗ ਰਚਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕੱਲੇ ਇਕੱਲੇ ਉਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਅਸਤਿੱਤਵ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਏਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਸਾਰਥਿਕ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। 'ਮਿਲ ਕੇ ਰਹੀਏ' ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ, ਨਲਾਇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਲਬਾਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਝੂਠਲ, ਨਕਲੂ, ਗਾਲੂ, ਲੜਾਕੂ, ਆਲਸੂ ਆਦਿ ਪਾਤਰ ਵੀ ਤਕੱਬਰ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅੰਤ ਉਹ ਵੀ ਇਕ ਹੋਰ ਪਾਤਰ ਸਚਿਆਰ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਨਿੱਗਰ ਜੀਵਨ-ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਕੌਣ ਮੋਨੀਟਰ' ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਵਸਤੂ-ਜਗਤ ਵੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਅੰਬ, ਸੇਬ, ਕੇਲਾ, ਪਪੀਤਾ, ਅਨਾਰ, ਤਰਬੂਜ਼, ਖ਼ਰਬੂਜ਼ਾ, ਬੇਰ, ਲੀਚੀ, ਅਮਰੂਦ, ਰੁੱਖ ਆਦਿ ਪਾਤਰ ਇਹ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸਰਬਸੰਪੰਨ ਹੋਣ ਸਦਕਾ ਜਮਾਤ ਦਾ ਮੋਨੀਟਰ ਬਣਨ ਦਾ ਹੱਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਰੁੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੂੰ-ਤੂੰ ਮੈਂ-ਮੈਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਇਸ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ-ਜਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਫ਼ਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਮਾਤ ਦਾ ਮੋਨੀਟਰ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ। 'ਪਰੀ ਦੀ ਉਡਾਰੀ' ਇਕਾਂਗੀ ਦੇ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲੀ ਰਸਾਲਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਅਮੁੱਕ ਪਰਵਾਹ ਸਦੈਵ ਪਰਵਾਹਮਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਦਕਾ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ। 'ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰੀਏ ਕੰਮ' ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ-ਮਾਟੋ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲਾਂ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਖ਼ਰੀ ਇਕਾਂਗੀ 'ਜਸ਼ਨ ਦਾ ਸਨਮਾਨ' ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਈਮਾਨਦਾਰੀ, ਸੱਚਾਈ, ਫ਼ਰਜ਼ਸੱਨਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤੂਲਿਕਾਵਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਚਿੱਤਰਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੰਠ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਆਮ ਬਾਲ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ-ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
(ਭਾਗ-2)
ਲੇਖਕ : ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 625 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 504
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਇਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਵੰਨ ਵੇਅ' ਅਤੇ 'ਰੇਤ' ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨਾਵਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬੌਰਨ ਦੇਸੀ', 'ਸਵਾਰੀ' ਅਤੇ 'ਜੇਠੂ' ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਰਹੇ ਨਾਵਲ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉੱਭਰਦੀ ਮੁੱਖ ਸੁਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਤਬਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਇਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
'ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' (ਭਾਗ ਦੂਜਾ) ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਠਵੇਂ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਇਕ ਸੱਚ ਮੇਰਾ ਵੀ', 'ਨਵੇਂ ਗੀਤ ਦਾ ਮੁੱਖੜਾ', 'ਇਕ ਗੱਲ ਜੇ ਦਿਲ ਲੱਗੇ', 'ਮਸਤ' ਆਦਿ ਵਿਚਲੀਆਂ 56 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਰੀਵਿਊ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਥੇ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ 56 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਏਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਜੇਕਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਵਿਚਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਕੜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਸੰਤੁਲਨਮਈ ਮਾਹੌਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਜਿਕ ਆਪਾ ਕੇਵਲ ਪਰਵਾਸ ਭੋਗ ਰਹੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਇਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਕਟਾਂ ਨਾਲ ਦੋ-ਚਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭੂ-ਹੇਰਵੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਣਾਓ, ਪੀੜ੍ਹੀ ਪਾੜੇ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅਗਾਂਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਨਵੇਂ ਅੰਤਰ ਵਿਰੋਧ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਸਤ, ਨਵੇਂ ਗੀਤ ਦਾ ਮੁਖੜਾ, 'ਜਸ਼ਨ', 'ਚਿੱਪੀ' ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਵੇਂ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦਾ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਗ-ਦੂਜਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇਗਾ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

 ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 143
ਸੰਪਰਕ : 98141-45047

ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਭੇਟ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਉੱਪਰ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਉੱਘੀ ਧਾਰਮਿਕ ਹਸਤੀ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਹਿਤੈਸ਼ੀ, ਸੰਤ-ਸੂਰਮੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ-ਪੀਣ ਤੱਕ ਨੂੰ ਭਾਵ-ਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਬੰਸੀ ਦਾਨੀ ਪਿਤਾ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਮਾਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਵਰੋਸਾਏ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੀਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਨਾਂਦੇੜ ਤੱਕ ਨਿਭਾਈ। ਇਸੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੰਪ੍ਰਦਾ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅੰਸ਼-ਵੰਸ਼ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਰਾਜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸਗੋਂ 'ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ' ਦੇ ਨਾਲ 'ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰਕਾਰ' ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਬਣਾਇਆ। ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਇਸ 'ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ' ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। 40 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਖਾਤਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਪਿੱਠੂਆਂ ਤੇ ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੌ-ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰਵਾਏ। ਭਰਾ ਮਾਰੂ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੌਰੰਗਾਬਾਦ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ ਪੀਤੇ। ਇਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਾਬਾ ਖੁਦਾ ਸਿੰਘ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰਹੇ। ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਡਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਲੜਿਆ। ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਵਾ ਕੇ ਹੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂਪੁਰ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਕਾਲ ਕੋਠੜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। 5 ਜੁਲਾਈ, 1856 ਵਿਚ ਇਸੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਚੌਦਾਂ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਲਾਤ, ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ, ਬਚਪਨ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਾਜ, ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੌਰੰਗਾਬਾਦ ਤੇ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੌਰੰਗਾਬਾਦ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ, ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੁਲਤਾਨ ਫੇਰੀ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ. ਚਤਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਚੇਲਿਆਂਵਾਲੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜੰਗ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟਣਾ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਦੋ-ਸ਼ਬਦ ਉੱਘੀ ਧਾਰਮਿਕ ਹਸਤੀ ਬਾਬਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਰਖੋਵਾਲ (ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ) ਨੇ ਲਿਖ ਕੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਹੌਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਯੋਗ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸੁਖੈਨ-ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਹਵਾਲਾ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੋਲ ਸਨ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸੁਆਸਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜੁਟਿਆ ਰਹਾਂਗਾ। ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ
ਲੇਖਕ : ਡਾ: ਹੇਮ ਰਾਜ ਗੇਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ. ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 40
ਸੰਪਰਕ : 62394-65172

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ ' ਲੇਖਕ ਡਾ: ਹੇਮ ਰਾਜ ਗੇਰਾ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 24 ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਪਿਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਤਰਾਨੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਤੜਪ ਵੀ ਹੈ। 'ਹੱਥ ਦੀ ਲਕੀਰ', 'ਮਾਸੂਮ ਚਿਹਰਾ', 'ਚੋਰ', 'ਮੁਕੱਦਰ', 'ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ', 'ਫ਼ਕੀਰੀ', 'ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ', 'ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ', 'ਤੇਰਾ ਹਾਸਾ' ਆਦਿ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਕਦੇ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੇ ਝਰਨੇ ਵਹਿੰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵਿਛੜੇ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਰੁਦਨ ਦੀ ਹੂਕ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ :
ਜਜ਼ਬਾਤ, ਦਿਲ, ਹੌਸਲੇ ਟੁੱਟੇ ਨੇ ਸਾਰੇ।
ਕੀ ਸ਼ਿਕਵਾ ਕਰੀਏ ਤੇਰੇ ਨਾਲ,
ਅਸੀਂ ਹਾਂ ਧੁਰੋਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ। (ਪੰਨਾ : 23)
ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਬਰਕਤਾਂ ਦੀ ਪੱਲਾ ਫੜ ਕੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਗੜੁੱਚ, ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਸਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਵੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਰਤਾਰੇ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਡਾਹਢਾ ਖਫ਼ਾ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਸੰਤਾਪੀ ਨੌਜਵਾਨੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਨਪੀੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਆਮ ਆਦਮੀ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵੋਟ-ਵਟੋਰੂ ਖੇਖਣ ਉਸਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰਦੇ ਹਨ :
ਹਰ ਪਾਸੇ ਲਾਸ਼ਾਂ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਮਾਰ।
ਬਸ ਕਰੋ ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਸਰਕਾਰ। (ਪੰਨਾ : 36)
ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅੰਨਦਾਤਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਹੱਕੀ ਮੰਗਾਂ ਲਈ ਰੁਲਦਾ ਅਤੇ ਖੱਜਲ ਹੁੰਦਾ ਉਸ ਤੋਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ :
ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੇ ਘਰਾਂ 'ਚ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਹਰ ਇਕ ਤਿਉਹਾਰ।
ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਲਈ ਹੱਡ ਤੋੜਵੀਂ ਠੰਡ 'ਚ ਛਾਤੀ ਤੇ ਸਹਿੰਦਾ ਤੇਜ਼ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੌਛਾਰ। (ਪੰਨਾ : 38 )
ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦਾ ਮੂੰਹ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਮੋੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਡਾ: ਹੇਮ ਰਾਜ ਗੇਰਾ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਹੋਰ ਉਤਮ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਦੀ ਆਸ ਬੱਝਦੀ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਅਤੀਤ ਦੇ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਔਲਖ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 94647-70121

ਅਤੀਤ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਕਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮੋਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਓ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਾਖੂਬੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਭਾਵਕ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਲਛਮਣ ਬਾਰੀਆ ਵਿਚ ਲਛਮਣ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਦਲੀਪੋ ਦਾ ਨਾਜਰ ਵਿਚ, ਦਲੀਪੋ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਫੇਰ ਦਲੀਪੋ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਜਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਪਾਸੋ ਦਾ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਆਖਰੀ ਚੋਰੀ, ਸ਼ੇਰੇ ਦਾ ਜਲਸਾ, ਬਾਬੇ ਦਾ ਭਾਨਾ, ਨਸੀਬੋ, ਬਾਬਾ ਗਾਲੜ ਸ਼ਾਹ ਆਦਿ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮੂੰਹ ਬੋਲੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਤਭੇਦ ਸੀ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪੇਂਡੂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਔਖਿਆਈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਹਿਜਰ ਵਸਲ ਦੀਆਂ ਘੜੀਆਂ
ਸ਼ਾਇਰ : ਦਿਓਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 09811986433

ਬਖਤਾਵਰ ਸਿੰਘ ਦਿਓਲ ਉਰਫ਼ ਦਿਓਲ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਦੀਬ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਅਦੀਬ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਰ ਵਿਧਾ ਲਿਖਦਾ ਸੀ ਤੇ ਦਿਓਲ ਨੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਨਾਟਕ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਲਿਖੀ। ਦਰਅਸਲ ਦਿਓਲ ਦਾ ਲਘੂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਿਜਰ ਵਸਲ ਦੀਆਂ ਘੜੀਆਂ' ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ 1965 ਵਿਚ ਛਪਿਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਿੰਗਲਈ ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਤਰੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਚਾਰ ਸਤਰੀ ਜੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੰਦ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸ਼ੈਲੀ, ਸ਼ਬਦਾਬਲੀ ਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਨੂੰ ਅਜੋਕੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬੀਤ ਚੁੱਕਿਆ ਕੱਲ੍ਹ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਹਿਜਰ ਤੇ ਵਸਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਦੀਵ ਹਨ ਤੇ ਏਦਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਪਹਿਲੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਬੈਂਤ ਵਿਚ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਨਾਂਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਰਹਿ-ਰਹਿ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਲੰਬੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕੁਝ ਕਾਵਿ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਤ ਹੋ ਕੇ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੱਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਕੱਜਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜਣ ਨੂੰ ਮਿਹਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ ਉੱਥੇ ਫੁੱਲ ਹੀ ਫੁੱਲ ਹਨ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਸੂਲ਼ੀ 'ਤੇ ਟੰਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੁਹੱਬਤ ਤੇ ਵਿਛੋੜੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਚਿਤਰਕਾਰੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਤਿੜਕੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ
ਲੇਖਕ : ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਹਿਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ :200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 94174-67104

ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਵਲ 'ਤਿੜਕੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ' ਪੇਂਡੂ ਤਬਕੇ ਦੀ ਹਰ ਉਸ ਔਰਤ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ 'ਕਰਮੀ' ਵਰਗਾ ਸੰਤਾਪ ਭੋਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਆਪਣੀ ਹਰ ਇੱਛਾ ਦਾ ਦਮਨ ਕਰ ਦੇਣਾ ਲੱਗਭਗ ਹਰ ਔਰਤ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅੰਦਰ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 'ਕਰਮੀ' ਜੋ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਹੈ ਆਪਣੀ ਹਰ ਸੱਧਰ ਨੂੰ ਮਰਦੇ ਹੋਏ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹਾਲਾਤ ਹੱਥੋਂ ਮਜਬੂਰ ਕਰਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਕੌੜੇ ਘੁੱਟ ਨੂੰ ਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਸੁਖਾਲਾ ਹੋਏਗਾ ਪਰ ਸਭ ਕੁਝ 'ਕਰਮੀ' ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਉਲਟ ਹੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਕਰਮੀ' ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬੱਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਔਰਤ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਕਰਮੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦੀ ਖਾਤਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਹਟਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਕਰਮੀ' ਦਾ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਖਿਡਾਉਣ ਵਿਚ ਹੀ ਕਦੋਂ ਬੀਤ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ 'ਕਰਮੀ' ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅਣਭੋਲ ਪਣੇ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਸਾਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 'ਕਰਮੀ' ਬੜੀ ਨੱਟਖਟ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਤੇ ਰੌਣਕੀ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਘਟਨਾ ਐਸੀ ਵਾਪਰੀ ਕਿ 'ਕਰਮੀ' ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਰੁੱਸ ਗਈ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ, ਚੁਲਬਲੀ 'ਕਰਮੀ' ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਧਾਰ ਲਈ ਅਤੇ ਹਰ ਹਲਾਤ ਨੂੰ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਸਹਾਰਦੀ ਗਈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ, ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਸ਼ਰੀਕੇਦਾਰੀ ਸਹੀ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਆਪਣੇਪਣ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਘੁਣ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਦਿਨ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣਾ ਬਾਣਾ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ 'ਕਰਮੀ' ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਆਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਫ਼ਲਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ (ਡਾ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 325 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 220
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਫ਼ਲਾ' ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ਦੀ ਧੜਕਣ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ 31 ਕਲਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪੰਜ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੈ ਜਗਵਿੰਦਰ ਜੋਧਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ:
ਸਿਰੋਂ ਹੌਲਾ ਤੇਰੀ
ਗੁਰਦੱਸ਼ਣਾ ਦਾ ਭਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਮੈਂ ਇਸ ਵਾਰੀ ਅੰਗੂਠਾ ਦੇਣ ਤੋਂ
ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਰੇਕ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਰਗੀ ਸਹਿਜਤਾ ਅਤੇ ਸਾਗਰ ਵਰਗੀ ਗਹਿਰਾਈ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਗਗਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕੇ ਬਹਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ:
ਮਹਿਜ਼ ਇਤਫ਼ਾਕ ਹੈ ਜਾਂ
ਮਨ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਚੋਰ ਆਇਐ।
ਤੇਰੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਸੁਪਨੇ 'ਚ
ਕੋਈ ਹੋਰ ਆਇਐ।
ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਖ਼ੁਦ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਚਮਨਦੀਪ ਦਿਓਲ, ਜਗਵਿੰਦਰ ਜੋਧਾ ਅਤੇ ਪਾਲੀ ਖ਼ਾਦਿਮ ਜਿਹੇ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਅ ਵੀ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਅ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛਪੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਆਂ ਨੇ ਵਜ਼ਨ-ਬਹਿਰ ਅਤੇ ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਅਠਾਰਾਂ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ 123 ਸ਼ਿਅਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸੁਹਿਰਦ ਉਪਰਾਲੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਮੜਕ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ :98146-28027

 ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲੇ
(ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਭਾਈ ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ 'ਕੋਹਾਲਾ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 79018-67665

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸੂਝਵਾਨ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕਰਕੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਤੇ ਚਿਰਸਥਾਈ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਾਡੇ ਖਾਲਸਾਈ ਬੋਲੇ ਇਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ। ਇਹ ਬੋਲੇ ਅੱਜ ਕੇਵਲ ਸਾਡੀਆਂ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਹਨ। ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਾਚਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੌਂਗਟੇ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਿਆਂ ਉੱਪਰ ਹੰਢਾਇਆ। ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਲਾਂਬੱਧੀ ਸਾਡੇ ਘਰ-ਘਾਟ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਿੱਠਾਂ ਉੱਪਰ ਰਹੇ। ਜੰਗਲ-ਬੇਲੇ ਹੀ ਸਾਡਾ ਅਸਲ ਟਿਕਾਣਾ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਸਦੇ-ਰਸਦੇ ਘਰ-ਘਾਟ ਛੱਡ ਕੇ ਘਰੋਂ-ਬੇਘਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ ਨਵਾਬ ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ 264 ਦੇ ਕਰੀਬ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ਇਕੋ ਦਿਨ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਚਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਪਤ ਕੋਡਾਂ (ਭਾਵ ਬੋਲੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦਾਂ) ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਸਕੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਪਸ਼ਤੋ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਹਿਲਕਾਰ ਸਾਡੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਪਤ ਕੋਡਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਮਝ ਸਕਦੇ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਲਈ ਇਹ ਬੋਲੇ ਭੈਅ ਅਤੇ ਡਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਤੰਗੀ-ਤੁਰਸ਼ੀ ਤੇ ਮੁਸੀਬਤ ਮਾਰੇ ਸਿੰਘ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਾਮ, ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਕੜਾਕਾ, ਇਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਵਾ-ਲੱਖ ਕਹਿ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮੁਗ਼ਲੀਆ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਸਾਡੇ ਰਹਿਣ-ਬਸੇਰੇ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹੋ ਬੋਲੇ ਸਾਡੀ ਉੱਚ-ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਲਈ ਮੌਤ ਜਾਂ ਮਰ ਗਿਆ ਨਹੀਂ ਖ਼ਾਲਸਾ 'ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ', ਇਕ ਲੱਤ ਕੱਟੀ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੰਗੜਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ 'ਸੁਚਾਲਾ ਸਿੰਘ', 'ਅੰਨ੍ਹੇ ਨੂੰ 'ਸੂਰਮਾ', ਬੋਲੇ ਨੂੰ 'ਚੁਬਾਰੇ ਚੜ੍ਹਿਆ', ਇਕ ਅੱਖ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 'ਲੱਖ ਨੇਤਰਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਵੀ ਹੈ।
ਦੋਵੇਂ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ, ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰੋ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਦੇ 'ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਬੋਲੇ' ਤੇ ਸਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਸੰਤ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਪੁਰ ਖੇੜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖ 'ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਤਾਕਤ ਸੀ।' ਅਗਲੇ ਚੌਥੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ (ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ) 30-32 ਸਫ਼ੇ ਵਿਚ 'ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲੇ' ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਭਾਗ ਵਿਚ ਭਾਈ ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ 'ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲੇ' ਵਿਚ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਖਰ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਸੱਚੀ-ਸੁੱਚੀ ਰਹਿਣੀ-ਕਹਿਣੀ, ਬਹਿਣੀ ਤੇ ਬੌਧਿਕ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਉਪਜ ਹਨ। ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਪੂੰਜੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੁਹੱਬਤ ਕੱਚੀ-ਪੱਕੀ
ਲੇਖਕ : ਵੀਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 102
ਸੰਪਰਕ : 98723-29064

'ਮੁਹੱਬਤ ਕੱਚੀ-ਪੱਕੀ' ਲੇਖਕ ਵੀਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹਪੁਰੀ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਦੋ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਅਤੇ 'ਸਵੇਰਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 74 ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਮਹਿਕ ਵੀ ਹੈ, ਬ੍ਰਿਹਾ ਦੀ ਕਸਕ ਵੀ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਕੋਝੀ ਖੇਡ ਖਿਲਾਫ਼ ਸਖ਼ਤ ਘ੍ਰਿਣਾ ਵੀ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਤਾਂ-ਪਾਤਾਂ, ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪੱਤਾ ਖੇਡ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਰੇਟੀਆਂ ਸੇਕਣ ਖਿਲਾਫ਼ ਵਿਦਰੋਹ ਵੀ ਉਮੜਦਾ ਹੈ :
ਨਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਐ, ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਐ।
ਇਹ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇ ਮਤਲਬੀ,
ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਐ।
(ਪੰਨਾ : 22)
ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਉਸ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਵਲੂੰਧਰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਕਿਰਤੀ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਿਸਟਮ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਅੰਨ੍ਹੀ ਕਤਲੋਗਾਰਤ ਅਤੇ ਹੱਕ ਮੰਗਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਰ੍ਹਦੀਆਂ ਡਾਂਗਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ :
ਜਿੱਥੇ ਅਕਸਰ ਦੰਗੇ ਹੁੰਦੇ,
ਜਿੱਥੇ ਨਿੱਤ ਲਗਦੀਆਂ ਅੱਗਾਂ।
ਮੈਂ ਉਸ ਦੇਸ ਦਾ ਵਾਸੀ ਹਾਂ,
ਜਿੱਥੇ ਹੱਕ ਮੰਗੇ ਤੋਂ ਲੱਥਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ।
(ਪੰਨਾ : 49)
ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਆਟਾ-ਦਾਲ ਸਕੀਮ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁਫਤਖੋਰੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ 'ਚ ਉਲਝਾ ਕੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਧਿਆਨ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਕਵੀ ਡਾਹਢਾ ਚਿੰਤਤ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਰਵਾਨਗੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਵੀਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹਪੁਰੀ ਦੇ ਇਸ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੁਹੱਬਤ ਕੱਚੀ-ਪੱਕੀ' ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕੋਸ਼
ਲੇਖਕ : ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਗਹਿਰੀ 'ਬੁੱਟਰ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 328
ਸੰਪਰਕ : 98151-60994

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ-ਪੌਰਾਣਿਕ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਾਮਾਵਲੀ, ਦੀ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ. ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ 'ਅੰਕੜਾ ਕੋਸ਼' ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਕਵੀ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਗਲਪਕਾਰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ ਪਰ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਜਟਿਲ ਮਾਰਗ ਉੱਪਰ ਚੱਲਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਉਤਸ਼ਾਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਸਾਡੇ ਧੰਨਵਾਦ ਦਾ ਯੋਗ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਇਥੇ ਇਹ ਤੱਥ ਦੱਸਣਾ ਵੀ ਯੋਗ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੰਬਰ 2023 ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ 2024 ਈ. ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵੀ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 160 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਦਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਕਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਏਨੇ ਹੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ 200 ਇੰਦਰਾਜ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪਾਠ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਨਾਵਾਂ-ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਉੱਪਰ ਅਟਕ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਗ੍ਰੰਥ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦਾ 'ਗੁਰਸ਼ਬਦ ਰਤਨਾਕਰ' ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਕੁਝ ਕੋਸ਼ ਮਿਲਦੇ ਤਾਂ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਟੈਕਨੀਕਲ ਕੋਸ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਇੰਦਰਾਜਾਂ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾ ਸਕਣਾ ਵੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਸਮਵਿੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਮਜਬੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ-ਲਿਖਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਆਮ ਪਾਠਕ ਵੀ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਤੋਂ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-24040

ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਦੂਰ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਵੀਰ ਕੌਰ ਜੋਤੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 77079-89079

ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਦੂਰ ਨਾਵਲ ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਮਰ ਭਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੱਲ ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਪੁੱਟਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿਚ ਜਿਊਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੌਤ ਵੱਲ ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਪੱਟ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਕਿਧਰੇ ਖਾਲੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਧਰਾਤਲ ਮਾਲਵੇ ਦੀ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਜੀਤੋ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਮਾਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਔਰਤ ਮਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀ ਥਾਂ ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੋਸਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਉਹ ਅੰਬੋ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਾਲਮ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਰੀ ਚਾਚੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਦਿੰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪਿਆਰ ਵਿਹੂਣੀ ਜੀਤੋ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਰ, ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਤੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਤੀਆਂ ਝੱਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਚੋਂ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਤਲਾਸ਼ਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਵਿਹਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਕਦਰ ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜਾ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤਲੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੀੜ ਮੁਕਤ ਹੋਈ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕਹਿਰੀ ਬਣਤਰ ਵਾਲੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਪਾਠਕ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਸਰਲ ਸਧਾਰਨ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੂਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਨਾਵਲ ਮਰਦ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਜਗੀਰੂ ਸੋਚ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਪਾਏ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ; ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਪ੍ਰਿੰ.
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 238
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵਿਮੈਨ, ਸਿੱਧਵਾਂ ਖ਼ੁਰਦ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਰਵਾਏ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿਚ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਵਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਸਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਰੀਬ 27 ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਦੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਲੇਖ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ, ਨਾਟਕ ਆਦਿ ਦੀ ਸਿਰਜਾਣਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਤ ਹਨ। ਨਾਰੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਹਸਤੀ ਦਾ ਸਵਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਰਗੇ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਹੋਣਾ ਗੰਭੀਰ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਸਲਾ ਸਿਰਫ ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੁਰਸ਼ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਮਾਮ ਪਿੱਤਰੀ ਬਣਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਦਾ ਭਾਰੂ ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਦਮਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਮਨ ਦੀ ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਹੁਤ ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੇ ਸਹਿਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਿਕਾ ਸਾਈਮਨ ਡੀ. ਬੀਵੂਅਰ ਦਾ ਕਥਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰਥਿਕ ਹੈ ਕਿ 'ਨਾਰੀ ਜੰਮਦੀ ਨਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਸਾਹਿਤ ਨਾਰੀ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਠੋਸ ਸਮਝ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਵਿਚ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਨਾਰੀ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਕਰਵਾਏ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋ. ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੱਸਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਔਰਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਡਾ ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ, ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ, ਅਰਵਿੰਦਰ ਢਿਲੋਂ ਤੇ ਡਾ. ਮੇਘਾ ਸਲਵਾਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਹਾਸ਼ੀਅਗਤ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੈਲੀ ਹੋਂਦ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਹਨ। ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ 'ਆਧੁਨਿਕ' ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਵੀ ਔਰਤ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਚਿੰਤਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਔਰਤ ਕਲਮ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਾਂਕਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕਾਫੀ ਲੇਖ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੇਖ ਅਕਾਦਮਿਕ ਲੋੜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਭੁਜੰਗੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 280 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 76
ਸੰਪਰਕ : 098990-91186

ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਕਲਾ-ਨਿਬੰਧਾਂ ਤੇ ਕਲਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਤੇ ਕਲਾ ਪਾਰਖੂਆਂ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਕਲਾ-ਸੂਝ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਤਾਰਕਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਹਿਜ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਰਿਵਾਇਤੀ ਨੇਮ-ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਫਰੇਮ ਵਿਚ ਫਿੱਟ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਅਨੰਤ ਅਰਥ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਬੋਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਡੂੰਘੀਆਂ ਫ਼ਲਸਫਾਨਾਂ ਰਮਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਾਹਕ ਬਣ ਕੇ ਅਛੱਪਲੇ ਹੀ ਪਾਠਕਾਂ/ਦਰਸ਼ਕਾਂ/ ਕਲਾ ਪਾਰਖੂਆਂ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿਚ ਟਿਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਜਨਮਸਾਖੀ - ਪਰੰਪਰਾ' (ਬੀ-40) (2020), 'ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ' (2021) ਜਾਂ 'ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ' (2024) ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲੇਖ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਛਪੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸੰਤਾਲੀ ਤੋਂ ਚੁਰਾਸੀ ਤੱਕ' (2025) ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਵਿਚ ਹੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ' (2025) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੁੱਲਵਾਨ ਕਾਰਜ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਘੂਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਅੱਠ ਚਿੱਤਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ, ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਹਾਜ਼, ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤ, ਪੰਜਾਬ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ, ਮੰਥ ਆਫ਼ ਜਨਵਰੀ, ਮਾਈਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ-ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਤਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਰ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਤੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਚ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦਾ ਘੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੂ-ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਕਿਰਤ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਂਤਕ (ਪੰਜਾਬ) ਦੀ ਮਹਿਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਮਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਠ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭਰਪੂਰ ਸਮਰੱਥ ਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਸਿਫ਼ਤਯੋਗ ਕੰਮ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਕੇ ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਲਾ ਜਗਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

 ਸੱਥ ਵਿਚਾਰਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 250, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98516-00000

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ' ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੌਮੀ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਹਰ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਤਬਸਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਸਹਿਜ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਖੋਰਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਥ ਵਰਗੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਕਾਈ ਵੀ ਇਸ ਧੁੰਦਲ ਕੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਨ ਦੇ ਚੇਤਿਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸੱਥ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਸਜੀਵ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੇਂਡੂ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਮਾਜ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਜਨਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤੀ ਜੋ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਠੇਠ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਰਸੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦੁਆਰਾ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਹ ਪਾਤਰ ਵੀ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਪੇਸ ਤੋਂ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਅਮਲੀ, ਛੜੇ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਜਮਾਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਰ ਕਿਰਦਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮੌਲਿਕ ਫਲਸਫਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਇਸੇ ਵਿਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਹੋਰ ਖੂਬੀ ਇਸ ਅੰਦਰ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਵਾਸਤਵਿਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੱਥ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮੌਲਿਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਟੀਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਕਲਪ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਜਗੀਰੂ ਕਹਿ ਕੇ ਨਿੰਦਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਅੰਦਰ ਭਾਰੂ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਰ ਦੌਰ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਦੀ ਲਕੀਰੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਗੀਰੀ ਦੌਰ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਆਪਣੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਅਸੀਮਤ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲੋਕ ਵਸੇਬੇ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁਨਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ ਰਹਿਤਲ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਾਇ ਕਾਇਮ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਰਾਮਾਤ ਵੀ ਪੂਰੇ ਜੋਬਨ 'ਤੇ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਵਿਧੀ ਸਮੇਤ ਅਖਾਣ, ਮੁਹਾਵਰੇ, ਲੋਕ ਸਿਆਣਪਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਵਾਲੀ ਹੁਨਰੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਗਿਆਨਮਈ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਵਕਤ ਦੀ ਖੇਡ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੋਹਰਾ ਪਬਲੀਸ਼ਰ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 71
ਸੰਪਰਕ : 98780-36188

ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 32 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਆਲੋਚਨਾ, ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਨਾਟਕ, ਅਨੁਵਾਦ, ਲਿੱਪੀ ਅੰਤਰਣ, ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲੇਖਕ, ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹੰਢਿਆ ਵਰਤਿਆ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਈ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਉੱਘੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਆਖਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰਲੀ ਹੂਕ ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲਾ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਹਲੂਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਦੇ ਨਾਲ ਲੰਬੀ ਉਡਾਰੀ ਦਾ ਵੀ ਮਾਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਕਮਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਏਨੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਕੋਈ ਖਾਲਾ ਜੀ ਦਾ ਵਾੜਾ ਨਹੀਂ। ਜੋ ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤੋੜਨ ਦੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੋੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਹੀ ਵਧੀਆ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸੋਚ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਦੀ ਬਲਕਿ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਲੂਣ ਕੇ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਕਤ ਦੀ ਖੇਡ, ਧਰਤੀ ਜੀਣ ਯੋਗ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਸ਼ਰੀਕ, ਤੇਰੀ ਮੇਰੀ ਸੋਚ, ਵਕਤ ਹੈ ਬੇਲਿਹਾਜ, ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ, ਪਿਆਸ ਧਰਤੀ ਦੀ, ਦੋ ਰੋਟੀਆਂ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਜੋਤ, ਇਹ ਨਾ ਕਰੋ, ਅੱਜ, ਬਾਪੂ ਦੇ ਬੰਦਰ, ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਪਾਰਖੂ ਅੱਖ ਹੋਵੇ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 092105-88990

ਪਾਣੀ ਨਿਵਾਣ ਨੂੰ ਵਗਣੈ
ਲੇਖਕ : ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਿਆ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 32
ਸੰਪਰਕ : 94785-90189

ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪਾਣੀ ਨਿਵਾਣ ਨੂੰ ਵਗਣੈ' ਵਿਚ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹੈ। ਵਿਨੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਵੇਨੂੰ ਦਾ ਛੋਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪ ਹਨ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਰੇਣੁਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਵਿਨੇ ਦੀ ਭੈਣ ਬਿੱਲੋ ਅਤੇ ਰੇਣੁਕਾ ਦਾ ਪਤੀ ਸੁਨੀਲ ਵੀ ਹਨ।
ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਧਾਰਨ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਜਕ ਸੇਨੇਹੇ ਲਈ ਕਾਫੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਵਿਨੇ ਦੀ ਧੀ ਰੇਣੁਕਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸੁਨੀਲ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵਿਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਰੇਣੁਕਾ ਨੂੰ ਘਰ ਬਠਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ । ਰੇਣੁਕਾ ਦੀ ਮਾਂ ਵੇਨੂੰ ਨੂੰ ਇਹ ਦੁੱਖ ਵੱਢ ਵੱਢ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧੀ ਦੇ ਘਰ ਬੈਠਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਵੱਡਾ ਦੁੱਖ ਸਹੇੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਵਿਨੇ ਦੀ ਹਊਮੈ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਵਾਈ ਸੁਨੀਲ ਨੂੰ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਫਸਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਨੇ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਨੀਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਨੀਲ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਕੇ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵਸਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਵਿਨੇ ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਉਲਟ ਵੇਨੂੰ ਅਤੇ ਬਿੱਲੋ ਸੁਨੀਲ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਨੇ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਨਾਟਕਕਾਰ ਇਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਧੀਆਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਘਰ ਸਹੁਰਾ ਘਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਤਾਂ ਇਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਾਂਗ ਵਰਤ-ਵਰਤਾਅ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੁੱਖ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਾਨੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਨਾਟਕ ਤੁਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814078799

ਪੰਛੀ ਤੇ ਕੁਦਰਤ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਖਵਾਲੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98550-36444

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਔੜ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਿੜ ਅੰਦਰ ਚੋਣਵੇਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੀ ਹਨ, ਜੋ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਮੰਨਣਾ ਤੇ ਖੁਸ਼ਆਮਦੀਦ ਕਹਿਣਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਖਵਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਛੀ ਤੇ ਕੁਦਰਤ' ਰਾਹੀਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾਈ ਹੈ। 72 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਅੰਦਰ ਕੁੱਲ 63 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲ ਮਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਾਯਾਬ ਤੋਹਫ਼ਿਆ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਵੀ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬੇਹੱਦ ਪਸੰਦ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਛਾਪ ਕੇ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਬਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸੂਝ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਖੇਡ ਵਿਧੀ ਨਾਲ 'ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਰੂਲ, ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ, ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬੱਚੇ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਬਾਵਾਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਭਲੀਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨ ਦੀ ਕੋਰੀ ਸਲੇਟ 'ਤੇ ਉਕਰੇ ਹੋਏ ਗੁਣ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭੈੜੀ ਅਲਾਮਤ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਸਫ਼ਾਈ ਦੇ ਫ਼ਾਇਦੇ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ, ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮਹੱਤਵ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਸਲੀ ਮਕਸਦ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਸਤਰਾਂ, ਜੋ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਨਾਅਰਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਠੰਢੀ-ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦੇ ਸਾਥੀ, ਸਾਡੇ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਕਰਦੇ ਰਾਖੀ (ਰੁੱਖ), ਟਾਈਮ ਪੀਸ ਦੀ ਹਰੇਕ ਸੂਈ ਚਲਦੀ ਹੀ ਜਾਵੇ, ਰੁਕਣਾ ਨਈਂ ਥੱਕਣਾ ਨਈਂ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾਵੇ (ਟਾਈਮ ਪੀਸ), ਆਓ ਸਾਰੇ ਸੱਚੀ ਸੌਂਹ ਖਾਈਏ,ਆਪਾਂ ਰਲਕੇ ਬਿਜਲੀ ਬਚਾਈਏ (ਬਿਜਲੀ), ਹੱਕ ਸੱਚ ਦੀ ਗੱਲ ਪੱਗ ਕਰਦੀ, ਬੁਰਾਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਏਸ ਤੋਂ ਡਰਦੀ (ਪੱਗ)। ਕਿਤਾਬ ਅੰਦਰ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਕਮੀਆਂ-ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਆਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65925

ਵਹਿਣ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ
ਲੇਖਕ : ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਰੈਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94784-83529

'ਵਹਿਣ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ' ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਰੈਹਲ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਵੀ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਾਏ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪਰਪੱਕਤਾ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਖੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵੇਲੇ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪਠਾਨਕੋਟ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ ਤੇ ਉਥੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਆਮ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਰੈਹਲ ਨੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਬਚਪਨ, ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਕਾਵਿਕ ਹੋ ਗਈ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹਤਾ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੱਦੋਂ-ਕਾਠੋਂ ਨਿਕਚੂ ਜਿਹਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ, ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਟਿੱਚਰਾਂ ਦਾ ਭਾਗੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਹਾਰਿਆ ਤੇ ਦੁੱਧ ਮੱਖਣਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਚੰਗਾ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਕੱਢ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਅਗਾਂਹ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਪਟਵਾਰੀ ਬਣਦਾ-ਬਣਦਾ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ਼ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਥੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਿਰੜ ਸਦਕਾ ਚੰਗੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਅਥਾਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿਚ ਕਈ ਪੋਸਟਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਗੁਣ ਸਦਕਾ ਉਸ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਵਿਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਣਾਉਣੇ, ਪਾਲਣੇ ਅਤੇ ਨਿਭਾਉਣੇ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਵੀ ਆਇਆ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋਸਤੀਆਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪੱਕੇ ਪੀਡੇ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਬਹੁਤ ਅਨੂਠਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਬੋਲੀ ਬਹੁਤ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਉਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਧੀਆ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਰਨ ਕਈ ਕਮਾਲ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਖਿੱਚੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਰੌਚਿਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਕੌਲ ਫੁੱਲ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਂਡਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 79736-84107

'ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਕੌਲ ਫੁੱਲ' (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਂਡਰਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਜਨੀਕ ਮਾਤਾ ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਟੇਕ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਰੂਹ ਨਨਕਾਣੇ' ਤੱਕ ਦੀਆਂ 84 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਫੁੱਲ ਕੌਲ ਦਾ' ਅਤੇ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੀਰ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤਤਕਰੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਸੁਰ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈ ਸੋਚ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਗੁਰ-ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਗੁਰ-ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਪਰਨਾਏ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਂਡਰਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਚਨਾਂ/ਕੌਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਹਿਦ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਸਿੱਖ ਦਰਸ਼ਨ' ਦਾ ਸਰਲਤਾ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਕੌਲ ਦਾ ਫੁੱਲ' ਅਤੇ 'ਫੁੱਲ ਕੌਲ ਦਾ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਮਰ ਭਾਵ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੇਠਲੀਆਂ ਸੂਤਰਾਂ ਇਸ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ :
ਕੌਲ ਦਾ ਫੁੱਲ ਉਦੋਂ ਹੈ ਖਿੜਦਾ
ਜਦੋਂ ਮਨ ਸਤਿਗੁਰ ਨੂੰ ਭਾਵੇ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਬਬੀਹਾ ਬੋਲੇ
ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਮਨ ਨੂੰ ਚੈਨ ਆਵੇ।
ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਚ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਅਗੰਮੀ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਦਾ ਸਾਧਨ ਮਾਤਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਵਸਥਾ ਸੂਫ਼ੀ ਸਾਧਕਾਂ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਅਤੇ ਮੁਰੀਦ ਦੀ ਇਕ-ਮਿੱਕਤਾ ਸਭ ਦੂਰੀਆਂ, ਸੰਸੇ ਭਰਮ ਮਿਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਲੋਕ-ਕਲਿਆਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ, ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ, ਸਤਿਗੁਰ ਕਬੀਰ ਅਤੇ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਹਨ। ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। 'ਮਾਏ ਮੇਰੀਏ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਨੂੰ 'ਰੱਬ' ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਤੇਰੇ ਚਿਹਰੇ 'ਚ ਮੈਨੂੰ ਰੱਬ
ਘਰ ਦਿਸਦਾ ਐ।
ਬੈਠ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲੋਅ 'ਚ ਮਾਏਂ
ਰੱਬ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ ਦਾ ਪਿਆਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਕਾਦਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਮਨਮੁੱਖ ਤੋਂ ਗੁਰਮੁਖ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ-ਦੀਦਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਾਧਕ ਦਾ ਰਾਹ ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਹਰ ਕਰੇ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

 ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਮਿਲਦਿਆਂ...
ਲੇਖਕ : ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 98726-02296

ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਇਕ ਨਵੇਂ ਨਿਵੇਕਲੇ ਜਾਵੀਏ ਤੋਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਗਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਲੇਖਕ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਜਿਸ ਅਨੋਖੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਰੋਲ-ਘਚੋਲੇ ਅਤੇ ਆਪਾਧਾਪੀ ਵਾਲੇ ਅਜੋਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਉਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਨੇ ਕਿ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ, ਅਨੇਕਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਤਾਂ ਹਨ ਹੀ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਦਮਦਾਰ ਲੇਖਣੀ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ (ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲਿਪੀ) ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਸਤਕਾਂ (ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਸਮੇਤ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਬਹੁ ਅਯਾਮੀ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦਾ ਸ਼ਰਫ਼ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 17 ਅਧਿਆਏ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ 2 ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿਕ ਟੂਕ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿ ਗਈ ਹੈ।
ਬਾਬਾ! ਸਾਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਲੈ,
ਹਮ ਪਾਪੀ ਵੱਡ-ਗੁਨਾਹਗਾਰ।
ਗੱਲੀਂ ਲਾਈਏ ਅੰਬਰੀਂ ਟਾਕੀ,
ਲੀਰ-ਲੀਰ ਕਿਰਦਾਰ।
ਇਹ ਕਾਵਿਕ ਟੂਕ ਸਾਡੇ ਦੋਹਰੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਪਾਜ ਉਘੇੜਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਏ ਹੈ 'ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ' ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ। ਲਿਖਤ ਦੀ ਪੁਖਤਗੀ ਲਈ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਵੇਖੋ, 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਹਸਤੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮੇਰੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਵਿਚਰਦੀ, ਵਸਦੀ, ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ, ਧੜਕਦੀ ਹਸਤੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੇਰੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਸੰਘਣੀ ਛਾਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮੇਰੇ ਘਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲਾ ਤੇ ਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੀਅ ਹੈ।' (ਪੰਨਾ : 9)
ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੇ ਇਕ ਲੇਖ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਛਪਵਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਲਿਖਤ ਇਕ ਪ੍ਰੇਮ ਗੀਤ ਹੈ। 'ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ' ਕਿ 'ਹਿੰਦੂਸਤਾਨ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਵੇਖੋ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ' ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਦਿਸਦੀ ਸੀ। (ਪੰਨਾ : 14)
'ਕਿਛੁ ਸੁਣੀਐ, ਕਿਛੁ ਕਹੀਐ' ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਵਾਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਨਾ : 14)
ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ ਹੈ-'ਸਿੱਖੀ ਵੀ ਵਪਾਰ ਬਣ ਗਈ', ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪੁਰਤਗਾਲ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਵਾਸਕੋਡੇ-ਗਾਮਾ 1460 ਵਿਚ ਜੰਮਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ 1469 ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਅੱਗੜ-ਪਿੱਛੜ ਸੰਸਾਰ ਯਾਤਰਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਪਦ-ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਮਕਸਦ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਇਕ ਨੇ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਭਲੇ ਦੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੇ 'ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ' ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਸੁੱਖ ਮੰਗੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਸੀ। ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੂੰ 'ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ' ਆਖਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਨਹੀਂ) ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੇੜਾ ਕੱਢ ਕੇ ਹੁਣ ਵਾਰ ਹੀ ਤਾਂ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਏਡੀ ਕੌੜੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਲੇਖਕ ਹੀ ਏਨੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹੋਰ ਅਧਿਆਏ ਹਨ-ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਫਲਸਫਾ, ਏਕ ਜੋਤਿ-ਦੋਇ ਮੂਰਤੀ (ਪੰਨਾ 38 ਤੋਂ 43 ਤੱਕ) ਨਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਘਾੜਤ (ਪੰਨਾ 44 ਤੋਂ 55 ਤੱਕ), ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਜਾਂ ਆਦਮੀ ਕਹਿ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੱਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ। ਖੋਜੀ ਉਪਜੈ ਬਾਦੀ ਬਿਨਸੈ (ਪੰਨਾ 56 ਤੋਂ 66 ਤੱਕ), ਮੇਰਾ ਨਾਨਕ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ (ਪੰਨਾ 67 ਤੋਂ 79 ਤੱਕ), ਇਹ ਅਧਿਆਏ ਰਬਾਬੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲੰਮੇਰੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਤ੍ਰੀਵ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ 58 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਵਿਚਰ ਕੇ ਰਬਾਬ ਛੇੜਦਿਆਂ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਛਹਿਬਰ ਲਾਈ, ਅੱਜ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਬੰਸ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਰਬਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੌੜੀ ਸੋਚਣੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 'ਹਿੰਦੂ ਕਾ ਗੁਰੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਾ ਪੀਰ' (ਪੰਨਾ 80 ਤੋਂ 89 ਤੱਕ), 'ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਤੱਤ ਦਾ ਫਰਕ', ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਣੀ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 90) 'ਕਰਾਮਾਤੀ' ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ (ਪੰਨਾ 100 ਤੋਂ 118)। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਾਖੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਜੋੜ ਕੇ ਸਿੱਖ-ਮਾਨਸ ਨਾਲ ਕਹਿਰ ਹੀ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ (ਪੰਨਾ 118)। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ (ਪੰਨਾ 119 ਤੋਂ 130 ਤੱਕ)। 'ਫਿਰਿ ਬਾਬਾ ਆਇਆ ਕਰਤਾਰ ਪੁਰਿ' (ਪੰਨਾ 131 ਤੋਂ 163 ਤੱਕ)। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖ ਹੈ 'ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ' (ਪੰਨਾ : 164 ਤੋਂ 179 ਤੱਕ) ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਆਖਿਰਕਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ 'ਸੰਵਾਦੀ ਕਰਾਮਾਤ' ਨੇ ਹੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਫਤਹਿ ਦਿਵਾਈ। ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੇਲੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸੰਬੰਧੀ ਲਿਖੀਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 'ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਰੱਬ' (ਪੰਨਾ 180 ਤੋਂ 187 ਤੱਕ)। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਨਾਨਕਤਵ (ਪੰਨਾ 188 ਤੋਂ 206 ਤੱਕ)। 'ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ' ਇਸ ਲਾਜਵਾਬ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਤਲੇ ਅਧਿਆਏ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਸਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਸਾਡਾ ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕਿਥੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ?' ਉਹ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਣ ਕੇ ਟਿਕ ਗਿਆ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 212)।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ, 'ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਰਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਗਿਆਨੀ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਵੈਰਾਗੀ, ਸਰ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ, ਬਾਬੂ ਫਿਰੋਜ਼ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ, ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਭਾਈਆ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਅਤੇ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਰੌਚਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮੇਰੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਲੋਚਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਥਾਏਂ ਪਾਵੇ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸ. ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98141-45047

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 14 ਅਧਿਆਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਸੇਵੀ, ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਹਾਮੀ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਵਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਮੈਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮਹਾਨ ਆਤਮਾ ਬਾਰੇ ਮੇਰੇ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਤੇ ਫ਼ਿੱਕੇ ਨਾ ਪੈ ਜਾਣ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੰਢੀ-ਵਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ੰਤਰਤੀਬਵਾਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੇ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਜੋ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਭ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਾਲੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਬਾਰੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਜਾਣ ਸਕਣ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰੰਗੀਨ ਫੋਟੋਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮੂਹੋਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵਾ ਤਨ, ਮਨ ਤੇ ਧਨ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਰ ਵਿਚ ਕਿਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਤੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਵੀ ਕੋਈ ਬੇਸਹਾਰਾ, ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਦੀ ਟੀਮ ਆਪ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਘਰ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਇਲਾਜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਠੀਕ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਦਕੇ ਜਾਈਏ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੂਰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਭਾਂਬੜ
ਸ਼ਾਇਰ : ਸਾਦਿਕ ਤਖਤੂਪੁਰੀਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 99151-41606

ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਈ ਰੰਗ ਵਿਦਮਾਨ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ, ਇਲਾਹੀ, ਵਤਨ ਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਮਹਿਕਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ:
-ਸ਼ੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਲਿਖਣੀ ਪੜ੍ਹਨੀ ਨਹੀਂ
ਬਣ ਕੇ ਬਗਲੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਕਰਨ ਅਨਰਥ ਓ ਚੰਡੀ ਦੇ।
-ਚਲੋ ਮਿੱਟੀ ਫਰੋਲੀਏ ਪਿੰਡ ਦੀ ਖ਼ਬਰੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਲੱਭ ਜਾਵਣ।
ਦੱਬੇ ਇਸ ਦੀ ਜੋ ਕੁੱਖ ਹੀਰੇ, ਨਾ ਗੁਮਨਾਮ ਕਿਤੇ ਤੁਰ ਜਾਵਣ।
-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ਖ਼ੁਦ ਇਨਸਾਨ ਕੀਤੀ ਹਰ ਤਬਾਹੀ ਦਾ।
ਨਹੀਂ ਪਰ ਦੋਸ਼ ਸੱਜਣਾ ਕੁਦਰਤ 'ਤੇ ਲਾਈਦਾ।
-ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਜਦਾ, ਰਹਿਮਤਾਂ ਨੇ ਤੇਰੀਆਂ,
ਤਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਲਾ, ਨੇ ਖਤਾਵਾਂ ਮੇਰੀਆਂ।
-ਐ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਅੱਜ ਹੀ ਜਿਊਣ ਲੱਗੇ ਹਾਂ।
ਬਿਰਖ ਬਣ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹਿੱਕ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਹਾਂ।
-ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਤੇ ਮਜਲੂਮਾਂ ਲਈ ਕਲਮ ਇਕ ਢਾਲ ਬਣਦੀ ਏ,
ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਤੇ ਹਤਿਆਰਿਆਂ ਲਈ ਕਲਮ ਹਥਿਆਰ ਬਣਦੀ ਏ।
ਜਿਹਨੇ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਦਮ 'ਤੇ, ਝੁਕਾਇਆ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ,
ਜ਼ਫ਼ਰਨਾਮਾ ਬਣ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਣਦੀ ਏ।
ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਬੋਲ ਮਿੱਟੀ ਦਿਆ ਬਾਵਿਆ
(ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਨਰੇਸ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 650 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 313
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਖੋਜੀ ਲੇਖਕ, ਗਲਪਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮੀਖਿਅਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੋਜ, ਚਿੰਤਨ, ਵਿਦਵਤਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕਤਾ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੰਗ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਇਕਾਂਗੀ, ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੋਖਾ ਨਾਂਅ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਾਹਿਤ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਇਤਿਹਾਸ, ਦਰਸ਼ਨ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪਤਾ ਤੇ ਸੰਜਮਤਾ ਨਾਲ ਲਿਖੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦਰਪਣ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਹਿਮ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣਾ ਤਬਸਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਬਸਰਾ ਖੋਜੀ ਨੀਝ ਵਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਸੰਜਮ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਸੰਖੇਪਤਾ ਦੁਆਰਾ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ, ਇਸਲਾਮ ਵਰਗੇ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਿਥਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ ਨਸ਼ਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ, ਸੂਫੀ ਕਾਵਿ, ਵਾਰ ਕਾਵਿ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਚਿੰਤਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪਾਤਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਹਿਰ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਤਹਿਰੀਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਆਪ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਮਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਮੇਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਨਸਪਤੀ, ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੁਕਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਕਲਾ, ਸਾਹਿਤ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਲਘੂ ਲੇਖ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਚੰਗੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਹ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਇਸੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 224
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਲੈਅ ਤੇ ਸੰਗੀਤਆਤਮਿਕਤਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਵਾਰਤਕ ਤੁੱਲ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਪਰਪੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਵਿਧਾਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਛੰਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪਿੰਗਲ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪਿੰਗਲ ਤੇ ਅਰੂਜ਼' ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੰਦ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਬਾਰੇ ਛਪੀ ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪਿੰਗਲ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਵਿਸਤਰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਨੂੰ ਸਤਾਰਾਂ ਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਉੱਪ-ਖੰਡ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪਿੰਗਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਨੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਨਵੇਂ ਤੱਥ ਵੀ ਰੱਖੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ, ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ, ਮਾਤਰਾਵਾਂ, ਛੰਦਾਂ, ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ, ਅਲੰਕਾਰਾਂ, ਬਿੰਬਾਂ, ਰਸਾਂ, ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਤੇ ਖੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਛੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਛੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਕਾਫ਼ੀ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਖੰਡ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਵਿਚ ਚੋਣਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸ਼ਿਅਰ ਵੀ ਛਾਪੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪਿੰਗਲ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਬਾਹਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੋਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ
ਲੇਖਕ : ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਸ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 94640-27466

ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ' 15 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕਲਨ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲਿਤਾੜੇ, ਦਰੜੇ ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਆਗਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕਤਾ, ਸੁਰ-ਤਾਲ, ਲ਼ੈਅ ਆਦਿ ਇਨਾਂ੍ਹ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਸਮਕਾਲ ਦੇ ਤਰਾਸਦਕ ਅਤੇ ਉਤਪੀੜਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਕ ਯਥਾਰਥ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਧੁਰਾ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਅਤੇ ਕੇਸਰੀ ਪੱਗ ਇਹ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੋਈ ਨਿਆਂ ਹੈ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਦਹੇਜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੀ ਜਿਊਂਦੀ -ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਖੋਟੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਗੈਂਗਸਟਰਵਾਦ ਦੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਉਂਗਲ ਧਰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਅਤੇ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਯੋਧੀ, ਅਪੰਗਤਾ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦੇ ਕੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਲਈ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੰਜ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕਹਾਣੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਕਿਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦਾ ਮਾਰਮਿਕ ਚਿੱਤਰਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਆਪਣੇ ਸਿਰਲੇਖ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਮੁਲਕ ਦੀ ਵੰਡ ਵਾਲੀ ਮਹਾਤਰਾਸਦੀ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਅਤੇ ਨਾਸੂਰ ਬਣ ਕੇ ਰਿਸਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਬਿੰਬ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੁਲਾਬ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਦਰਦ ਭਰਿਆ ਤਰਜਮਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਟਾਈਟਲ ਕਹਾਣੀ ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਕਰਕੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਘਾਣ ਦਾ ਲਹੂ ਭਿੱਜਿਆ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਆਪਾਂ ਮਿਲਾਂਗੇ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਅਦਰਸ਼ਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਨਮ ਅਕਾਰਥ ਕੀਨੁ ਫੈਟਂਸੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਰਾਹੀਂ ਚੰਗੇ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਦੁਹਰਾ ਜੀਵਨ ਜੀ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਮੌਤ ਦੀ ਅਟਲ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ੳਦਾਸੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਫਿਰ ਵੀ ਗ਼ਮੀ 'ਚੋਂ ਖੁਸ਼ੀ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ 'ਚੋਂ ਆਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ 'ਚੋਂ ਅਨੰਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਕਹਾਣੀਆਂ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿਕਤਾ ਹੈ। ਰਵਾਨੀ ਹੈ, ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ, ਰੌਚਕਤਾ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਚਰਿਤਰ ਚਿੱਤਰਣ ਹੈ। ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਯਥਾਰਥਮਈ ਉਸਾਰੀ ਹੈ। ਸੰਵਾਦ ਤਰਕਪੂਰਣ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲਾਗ-ਲਪੇਟ, ਕਿਸੇ ਵਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜੁਰੱਅਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁੱਤੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ 14 ਦਿਨ
ਲੇਖਕਾ : ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਥਿੰਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 495 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 246+36
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਥਿੰਦ ਇਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਲੇਖਕਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਉਹ ਕੈਲਗਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ। ਉਹਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 14 ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 6 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 5 ਨਾਵਲ, 2 ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇਕ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਇਕ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਵੀ ਹੈ। 70-ਸਾਲਾ ਇਹ ਲੇਖਕਾ ਅਜੇ ਵੀ ਲੇਖਨ ਵਿਚ ਮਸਰੂਫ਼ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਬਿਤਾਏ 14 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023 (ਵੀਰਵਾਰ) ਤੋਂ 1 ਮਾਰਚ 2023 (ਬੁੱਧਵਾਰ) ਤੱਕ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ, ਬੇਟੇ, ਭਰਾ ਤੇ ਭਾਬੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਇਹਦਾ ਸਬੱਬ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਾਨਫਰੰਸ ਮੁਲਤਵੀ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਅਹਿਮਦ ਰਜ਼ਾ ਹੁਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਭੇਜਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਲੇਖਿਕਾ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੁਹੇਲ ਮਾਮੂੰਕਾ, ਦੀਪ ਸਾਈਦਾ, ਤਾਰਿਕ ਜਟਾਲਾ, ਬਾਬਾ ਨਜਮੀ, ਆਸ਼ਿਕ ਰਹੀਲ, ਈਸਾਨ ਬਾਜਵਾ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਾਥ ਮਾਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਵਿਚ 34 ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਚ 5 ਚੈਪਟਰ ਹਨ। ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮਜ਼ਾਰ, ਸ਼ਾਦਮਨ ਚੌਕ, ਅਨਾਰਕਲੀ ਬਜ਼ਾਰ, ਪਿੰਡ ਗੱਟੀ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਫ਼ੈਜ਼ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਸ਼ਾਲਾਮਾਰ ਬਾਗ਼,ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸ਼ਹਿਰ ਲਾਹੌਰ, ਬਸਤੀ ਦਾਨਿਸ਼ਬੰਦਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ, ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ, ਫੈਸਲ ਮਸਜਿਦ, ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਜੂਲੀਆਮਾ, ਬੁੱਧ ਮੱਠ ਦੇ ਖੰਡਰ, ਲਾਇਲਪੁਰ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਦੀਪ ਸਾਈਦਾ, ਬੇਬਾਕ ਸ਼ਾਇਰ ਬਾਬਾ ਨਜਮੀ, ਈਸਾਨ ਬਾਜਵਾ, ਆਸ਼ਿਕ ਰਹੀਲ, ਅਹਿਮਦ ਰਜ਼ਾ ਨਾਲ ਬੜੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ (ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ) ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅੰਤਕਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ 87 ਰੰਗੀਨ ਫੋਟੋਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੇਖਕਾ ਦਾ ਬਿਆਨ ਢੰਗ ਇੰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417691015

ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੋਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 158
ਸੰਪਰਕ : 98727-57367

ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੋਹੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿੱਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਵੀ ਹਨ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਕੋਈ 50 ਲੇਖ ਹਨ ਜੋ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਇਸ ਯੱਗ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸਿਰਫ ਘਟਿਆ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਚੰਗੇ ਪਾਠਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਹੁਣ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਲੇਖ ਵਿਚ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਗੂਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਘੜੀਐ ਸਬਦੁ ਸਚੀ ਟਕਸਾਲ' ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗੂਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਇਸ ਤਕਨੀਕੀ ਯੁੱਗ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਸਗੋਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਟਕਸਾਲ ਨੂੰ ਵੀ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ।ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀ ਇਸੇ ਕਰ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਬੱਚੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਸਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਗਲ ਨੂੰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਡੀਆਂ ਦੋਸਤ ਹੀ ਹਨ ਸਗੋਂ ਇਕ ਸੱਚਾ ਸਾਥ ਵੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਕ ਸੱਚੇ ਅਤੇ ਪਿਆਰੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਵਾਈ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੇ ਕਰ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਿਲ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਸਿਰਫ ਛਲਾਵਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਜੇਕਰ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਤਕਨੀਕੀ ਨੂੰ ਗਲ ਲਾਇਆ। ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੀ ਨਾ ਰਹੀਆਂ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚੋਂ ਕਿਤਾਬ ਰੂਪੀ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਵੇਦਨਾਹੀਣ ਹੋ ਜਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭੋ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰੋ ਖਾਸ ਕਰ ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ ਜਿਸ ਦੀ ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵੱਲ ਘੱਟ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਲੋੜ੍ਹ ਹੈ ਨਾਨਕ ਦੇ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:-
ਧੰਨੁ ਸੁ ਕਾਗਦੁ ਕਲਮ ਧੰਨੁ ਧਨੁ ਭਾਂਡਾ ਧਨੁ ਮਸੁੁ।।
ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ ਜਿਨਿ ਨਾਮੁ ਲਿਖਾਇਆ ਸਚੁ।।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ
ਲੇਖਕ : ਪੀ. ਐੱਸ. ਮਿੱਤਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98781-80944

ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀ. ਐੱਸ. ਮਿੱਤਲ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਵਾਲੀਆਂ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਸਿੰਘ ਸਜੇ ਮਿੱਤਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ, ਹੱਸਦਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵਸਦੇ, ਵਰਣ ਵਿਵਸਥਾ ਇਕ ਕੱਚਾ ਕੋਹੜ ਅਤੇ ਹੱਡ-ਬੀਤੀਆਂ (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ) ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪਵਨ ਗੋਇਲ, ਤਰਸੇਮ ਲਾਲ, ਆਰ. ਕੇ. ਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਭੁਵਨ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਤੇ ਅੰਤ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁਢਲੇ ਦੌਰ ਭਾਵ 1857 ਦੇ ਗ਼ਦਰ-ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਮੁੱਢ ਜੋ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਨੇ ਪਾਇਆ, ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਨਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਾਂਭੀ ਬੈਠੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਲਹੂ-ਭਿੱਜੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਯੋਗਦਾਨ ਕਲਮਬੱਧ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਵਰਗ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ 30 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਹੈ। 1911 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਗਰਵਾਲ ਦੀ ਜਨ-ਸੰਖਿਆ 27 ਲੱਖ, 28 ਹਜ਼ਾਰ, 980 ਸੀ, ਭਾਵ 6/7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ, ਪਰੰਤੂ ਏਨੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਕੋਈ ਸੱਤਾ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਅਗਰਸੈਨ ਰਾਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਨਗਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵੰਸ਼ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅਗਰਵਾਲਾਂ ਦੇ 18 ਗੋਤ ਵਿਗਸਤ ਹੋਏ। ਮਿੱਤਲ, ਗਰਗ, ਗੁਪਤਾ, ਸਿੰਗਲ, ਜੈਨ, ਸਿੰਗਲਾ, ਬਾਂਸਲ, ਗੋਇਲ, ਜਿੰਦਲ ਆਦਿ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸਜੇ, ਕੁਝ ਜੈਨੀ, ਕੁਝ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮੀ, ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਆਦਿ ਬਣੇ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਵੀ ਬਣੇ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਖੋਜ ਕਰਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ 'ਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀ, ਦਿੱਲੀ, ਬਿਹਾਰ, ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਬਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿਲ ਕੰਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਸਾਕਾ, ਡਾਂਡੀ-ਯਾਤਰਾ, ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ, ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਭਾਵ ਤਤਕਾਲੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ 'ਚ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਦੁੱਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ., 100 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਪੂਨਯ ਪ੍ਰਸੂਨ ਬਾਜਪਾਈ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਔਲਖ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪੈਲ ਬਾਊਂਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 210
ਸੰਪਰਕ : 98764-10867

ਪਿਛਲੇ 11 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਉੱਪਰ ਕਾਬਜ਼ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜਨਮਦਾਤਾ ਆਰ.ਐੱਸ.ਐੱਸ. ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਾਜਪਾਈ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਦੇ ਜਿਹਨ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਉੱਠਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਰਗੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਉਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸੱਤਾ ਵੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਧਰਮਾਂ, ਨਸਲਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ 'ਸਭ ਨੂੰ ਇਕ ਜੈਸਾ' ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲਵੇ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਜਿੱਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਜਾਵੇ? ਬਾਜਪਾਈ ਨੇ ਬੜੀ ਸਿਦਕਦਿਲੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਢੁਕਵੇਂ ਜਵਾਬ ਲੱਭੇ ਹਨ।
ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੋਇਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ' ਡਾ. ਕੇਸ਼ਵ ਬਲਰਾਮ ਹੈਡਗੇਵਾਰ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਇਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ, ਜੋ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੈ। ਹੈਡਗੇਵਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1889 ਈ. ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਦੇ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਕੇਸ਼ਵ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ ਉੱਪਰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ, ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਥਾਂ ਇਥੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਉਭਾਰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਉੱਪਰ ਸਮਰੱਥ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਅਸਰ ਸੀ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ੰਕਾਵਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੁੱਛੇ ਸਨ। ਹੈਡਗੇਵਾਰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ 1922 ਈ. ਵਿਚ 'ਸੋਇਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ' ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਸੰਘ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਪਰ ਬਾਜਪਾਈ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਬੇਲਾਗ਼ਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਹੈ। ਉਹ ਖੰਡਨ-ਮੰਡਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪਿਆ, ਬਲਕਿ ਜੋ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਵਾਪਰਿਆ, ਉਸ ਦਾ ਅੰਕਣ ਕਰਦਾ ਗਿਆ ਹੈ। 36 ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ 'ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ' ਕਾਲ ਤੱਕ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੋਦੀ-ਕਾਲ ਵਿਚ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਿੱਛੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਰਾਜਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਤਿਕੜਮਪੰਥੀ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਅਥਾਹ ਦੌਲਤ ਦੀ ਤਾਕਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਤੋੜੇ ਬਿਨਾਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ...ਇਹ ਇਕ ਚੰਗੀ ਹਵਾਲਾ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਜ਼ੁਮੈਟੋ ਗਰਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਲੀਬਰ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 190 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 86
ਸੰਪਰਕ : 98154-48958

ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਮਾਹੌਲ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲਿਆ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਲੇਖਿਕਾ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਾਮਵਰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ, ਸਿੱਖਿਆ, ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਝਾਨ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਦੀ ਐਂਕਰ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਡਿਪਲੋਮਾ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਥਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਜਲਸਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਰਪੰਚੀ, ਬੇਮੇਲ ਵਿਆਹ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜੁੜਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾ ਦੇ ਦਿਲ, ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰੇ, ਫਸਲਾਂ, ਮੌਸਮ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਾਂ, ਸਵੇਰਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸਾਦਮੁਰਾਦਾ ਬਚਪਨ, ਪਰਦੇਸਾਂ ਨੂੰ ਗਏ ਲੋਕ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਮਲਵਈ ਸੰਵਾਦ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਕਲਾਤਮਿਕ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ ਇਕ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿਚੋਂ ਸਾਮਾਨ ਲੈ ਕੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਰੱਖ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਦੇ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬਦਲ ਕੇ ਸੁਖਜੀਤ ਤੋਂ ਸਕਿੰਟੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਹਰਮਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਿਹਨਤੀ ਤੇ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਬੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਹੰਢਿਆਇਆ ਨੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਪ ਬੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਟਾਈਪਿਸਟ ਹੈ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਖਰੜੇ ਟਾਈਪ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਰੂਹ ਦਾ ਸਾਕ ਗ਼ਰੀਬ ਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਲੀਵ ਆਊਟ ਦਾ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਪੋਤਰੀ ਦਾ ਗ਼ੈਰ ਜਾਤੀ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਹੋਣ 'ਤੇ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਖੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਧੀ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਉਦਾਸ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲ ਗਈ ਮਾਸੀ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਜੰਜਾਲ ਹੈ, ਧੁਰੋਂ ਪਾਰ ਗਏ ਵਿਚ ਖੰਡਾਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੱਲ ਹੈ। ਸਿਵੇ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਦੁਖਾਂਤਿਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਰ ਥਈਆ ਥਈਆ ਵਿਚ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਪ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਸੀ। ਅਖੀਰ ਇਸੇ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਲ੍ਹੜ ਵਰੇਸਾਂ, ਪਲ ਪਲ ਸਹਿਕਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਮੁਛ ਮਰੋੜ, ਟੌਰੇ ਵਾਲੀ ਪੱਗ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੁਰਬਾਨ ਕਥਾ ਰਸ ਭਰਪੂਰ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

 ਗੁਰ ਗਿਆਨ
(ਤੀਜੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਲੜੀ)
ਲੇਖਕ : ਲੈਕ: ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਟਕਪੂਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 70 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 94171-85565

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਤੀਜੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 450 ਸਾਲਾ ਜੋਤੀ-ਜੋਤਿ ਪੁਰਬ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ 320 ਸਾਲਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਵਾਲਾਂ-ਜਵਾਬਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ (ੳ) ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?
ਉੱਤਰ : 23 ਮਈ, 1479 ਈ. ਨੂੰ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਤੇ ਪਰਮਾਰਥਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰੇਕ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਇਸੇ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਕਿੰਨੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ ਬਣੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ : 17 ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ। (ਪੰਨਾ 17)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ : ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਗੁਰਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਰਹੇ? ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ : 22 ਸਾਲ, 5 ਮਹੀਨੇ। (ਪੰਨਾ 27)
ਇਸੇ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਏ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਵਲੋਂ ਰਚਿਤ ਬਾਣੀ ਦੇ ਕੁਝ ਚੋਣਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਅਗਲੇ ਅਧਿਆਏ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ-1, ਦੂਜਾ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ-2, ਇਸ ਭਾਗ ਵਿਚ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 40 ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ, (ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ) ਦਰਜ ਹਨ (ਪੰਨਾ-39)। ਅਗਲਾ ਭਾਗ-ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ-ਬਾਬਾ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ (ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ-4) ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਉੱਤਰਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਭਾਗ ਬੀਬੀ ਹਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ, ਭਾਈ ਰਾਮਾ ਤੇ ਭਾਈ ਤਿਲੋਕਾ ਜੀ ਦੀ ਮਹਾਨ ਘਾਲਣਾ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਪੰਨੇ 44 ਤੋਂ 53)। ਸੱਤਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਮਹਾਨ ਸਿਦੀਕੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਬਾਬਾ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੈ (ਪੰਨੇ 54 ਤੋਂ 56 ਤੱਕ)।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ - ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ' (ਪੰਨਾ 56 ਤੋਂ 60 ਤੱਕ)
ਇਸ ਵਿਚ ਜ਼ੁਲਮੀ ਰਾਜ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਮਹਾਂਬਲੀ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਲਾਮਿਸਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। 271ਵਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦਾ ਹੈ-'ਸ੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕਿੰਨੇ ਅਤੇ ਕਿਸ ਕਿਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਪਰ ਗੇਟ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ?' ਉੱਤਰ - 'ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮਲ ਗੇਟ, ਬਾਬਾ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਗੇਟ, ਨਵਾਬ ਸ਼ੇਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਂ ਗੇਟ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਗੇਟ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਬੋਹੜ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ , ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98768-01309

ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਬੋਹੜ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਡਾਕਟਰ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਬਾਕਮਾਲ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ, ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਹੋਣ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹਨ ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਹਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੀ ਛਾਪ ਛੱਡਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਬੋਹੜ ਸੱਚੇ ਤੇ ਰੂਹੀ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਦੋਨੋਂ ਪਾਤਰ ਕੋਮਲਜੀਤ ਤੇ ਪੁਖਰਾਜ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਅਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਪਾਉਂਦੇ ਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਉਦੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਬਦਲੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ, ਹੁਣ ਵਾਪਸੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਵਿਚ ਅਧੂਰੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ, ਉਪਲੀ ਵਾਲਾ ਸਾਧ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਘਿਨਾਉਣੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਰਾਮ ਗਊ ਕਹਾਣੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ,ਐਰੋ ਐਰਾ ਰਲਦਿਆਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਰੁਝਾਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਘਣਾ ਸਿੰਘ, ਲੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਘਰਕੀਟ ਤੇ ਲੁਕਣ ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣ ਕੇ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਤੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੋਖ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇੰਝ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਯਥਾਰਥਕ ਹੋਣ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੇਂਡੂ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਸ਼ੈਲੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਪਰ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਔਖੇ ਵਰਤੇ ਹਨ। ਹਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ। ਦਿੱਖ ਪੱਖੋਂ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਕਵਰ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਤਲ ਤੋਂ ਆਕਾਸ਼ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 175
ਸੰਪਰਕ : 98883-65000

'ਐਵੇਂ ਪੰਗਾ ਲੈ ਲਿਆ' ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਵੱਲ ਪਰਤਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਬਾਲਾਂ ਲਈ 'ਤਲ ਤੋਂ ਆਕਾਸ਼ ਤੱਕ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਅਦਭੁੱਤ ਤੇ ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਪੁਸਤਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਵਡਮੁੱਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ, ਸੌਰ-ਮੰਡਲ ਬਾਰੇ ਵਡਮੁੱਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ, ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਤੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੋਮਾ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਾਡਾ ਯੁੱਗ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁੱਢਲੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੜੀ ਸੌਖ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗਿਆਨ ਔਖਾ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਗਿਆਨ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਬਹੁਤ ਖਿੱਚਪਾਊ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਓ ਬੱਚਿਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਈਏ। ਉਹ ਪੁੱਛਦਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਵਸਤੂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੈ? ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਗਿਆਨ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਹਨ ਤੇ ਸੌਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਲ ਮਨ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਯੰਤਰ ਬਾਰੇ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਕੋਸ਼ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਛੋਟੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਸਿਲਬੇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਬਣਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦਾ ਇਹ ਕਾਰਜ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਨਿਵਣੁ ਸੁ...
ਲੇਖਕ : ਸੰਜੀਵ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 78889-66168

ਸੰਜੀਵ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਨਾਮਵਰ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ ਲਗਭਗ ਉਸ ਦੀ ਨਿਤ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤੇ ਕਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਚਿੱਠੀ ਰਾਹੀਂ। ਉਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਕ 'ਚ ਕਹੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਨੂੰ ਭਾਅ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪੰਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੱਥ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਹੀ ਜੋ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭੈੜੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਨਕਾਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭੰਡਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਕਦੇ ਵੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰੋ, ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਦਿਓ। ਪੰਨਾ 46 'ਤੇ 'ਆਖ਼ਿਰ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਜਬਰ ਕਦੋਂ ਤੱਕ' ਲੇਖ 'ਚ ਜੋ ਆਰ. ਜੀ. ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਜੂਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਜੋ ਹੋਇਆ ਇਕ ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਗੱਲ ਕੀ ਹਰ ਲੇਖ 'ਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਗੱਲ ਬਿਲਕਿਸ ਬਾਨੋ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਨਿਰਭੈਯਾ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਗੁਜਰਾਤ 'ਚ ਦੰਗਾ ਪੀੜਤ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ। ਗੱਲ ਔਰਤ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਉਮਰ ਹੰਢਾਈ ਹੈ, ਲਗਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਪਰਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਨ-ਬਿਨ ਸਾਰੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਾਕਾਰੀ ਉਸ ਦੀ ਬਾ-ਕਮਾਲ ਦੀ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਉੱਪਰ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਗੀਤ ਲਾਉਂਦੇ, ਮੋਟਰਸਾਈਕਲਾਂ ਨਾਲ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣੇ। ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ, ਦਹੇਜ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਵਰਗੀਆਂ ਭੇੜੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤੜਪ ਨੂੰ ਬੜੇ ਹੀ ਸੁਹਜਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵਧੀਆ ਲੱਗਾ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ 100 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 29 ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਜੇ 'ਚ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਕਹਾਂਗੇ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਜਜ਼ਬਾਤ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਮਜਾਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੌਸ਼ਨ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98721-93237

ਸੁਰਜੀਤ ਮਜਾਰੀ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਿਰਕੱਢ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪਰਚਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਜਜ਼ਬਾਤ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਨਾਵਲ 'ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਰਹੇ' ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ 'ਚ ਔਰਤ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਸ਼ਿਅਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦਾ ਹੈ:
ਜੇਕਰ ਪੀੜ ਪਰਾਈ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ।
ਸਮਝ ਲਵੀਂ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਨਹੀਂ।
ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਉਂਗਲੀ ਫੜ ਕੇ ਤੁਰਦੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਜੋਕਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲੁੱਟਤੰਤਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇਸ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਣਾ ਵੀ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਧੱਕੇ ਗਏ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਠੋਕ-ਵਜਾ ਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:
ਕਿੱਥੋਂ ਭਾਲ ਰਿਹਾ ਏਂ ਸੱਜਣਾ ਤੂੰ ਏਥੇ ਹਰਿਆਲੀ।
ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਉਜਾੜੇ ਬਾਗ਼ ਤੇਰੇ ਦਾ ਮਾਲੀ।
ਸੁਰਜੀਤ ਮਜਾਰੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਹੱਥੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦਾ ਮਸਲਾ ਕੇਵਲ ਸੱਤ੍ਹਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਣਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੀਤ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕ ਕਲਿਆਣ ਦਾ ਪਰਚਮ ਲਹਿਰਾਉਂਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ, ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਬਰਾਬਰੀ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਹੈ। ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ
ਲੇਖਕ : ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 94633-53760

ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਇਕ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਜਿਹੜੀ ਸੰਸਮਰਨ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 'ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ' ਉਸ ਦਾ 2024 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ' ਕੌਣ ਹੋਣਗੇ। ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵੇਲੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਵੀ ਆਪਣਿਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੋਧੇ ਨਾਲ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਜੋਖ਼ਮ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਰੋਡ ਸ਼ੋਅ' ਵਰਗੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹਨ ਪਰ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦੁੱਖਾਂ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਧਨ ਸੀਮਤ ਹਨ ਪਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਮੋੜਦੇ। 'ਮੋਮਬੱਤੀ ਦੀ ਜੂਨ' ਵਿਚਲੀ ਪਾਤਰ ਗੋਲਡੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਹੈ। 'ਸਦਾ ਰਹੇ ਤੇਰੀ ਛਾਂ' ਵਿਚਲੀ ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਭਾਗੇ ਦੀ ਮੌਤ ਪਿੱਛੋਂ ਜੂਝਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਪੋਸ਼ਣਾ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਜੋਬਨ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲਾ ਜੋਬਨ ਗ਼ਰੀਬ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਪਰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ 'ਪਲਟਵਾਰ' ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਤੜੀ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ। ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਚਰਦੇ ਹੱਡ-ਮਾਸ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੰਮੀਆਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਕਹਿਰੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਥਾ ਰਸ ਬਹੁਤ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਿਰਜ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਐਥੇ ਹੀ ਟਿਕੇ ਰਹੋ' ਕਹਾਣੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਦੀਆਂ 18 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814168611

 ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 99100-05278

ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 4 ਭਾਗਾਂ ਅਤੇ 9 ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 'ਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ), ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਸੰਤਾਨ, ਜੀਵਨ ਲਗਨ ਤੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ, ਦੁਰਗਾ ਦੱਤ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ, ਨਿਗੁਰੇ ਕਾ ਹੈ ਨਾਉ ਬੁਰਾ, ਗੁਰੂ ਮਿਲਾਪ, ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸੇਵਾ, ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਦਾ ਮੇਵਾ ਮਿਲਣਾ-ਵਰਾਂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ, ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ। ਦੂਸਰੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ, ਬਾਬਾ ਦਾਤੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣਤਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਸਰਕੇ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣਾ। ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ 'ਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿੱਤ ਕਰਮ, ਭਾਈ ਸਾਵਣ ਮੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਤੋੜਨਾ, ਲੋਭੀ ਤਪੇ ਦਾ ਪਾਜ ਉਧੇੜਨਾ, ਗੰਗੂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਨਾਨਕ ਸੇਈ ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਏ, ਮਹੇਸ਼ੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦਾ ਉਧਾਰ, ਪੰਡਿਤ ਮਾਈ ਦਾਸ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ, ਬੇਣੀ ਪੰਡਤ ਦਾ ਨਿਸਤਾਰਾ, ਲੰਬੇ ਭਾਈ ਪ੍ਰੇਮਾ ਦੀ ਲੱਤ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਨੂੰ ਸੋਭਾ ਬਖਸ਼ਣੀ, ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮਹੂਰਤ ਉਹ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਾਮ ਜਪਦਾ ਹੈ, ਮਾਣਕ ਹੁਇ ਮਰਤੋ ਨਾਹੀ, ਬੀਰਬਲ ਨੂੰ ਚੁਕਾਵਾ ਕਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਪ੍ਰੇਮਾ ਕੋਹੜੀ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਬਾਲ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ 'ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ' ਦਾ ਵਰ ਦੇਣਾ, ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਮੋਹਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ। ਚੌਥੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੋਂਦੇ ਮਰਵਾਹੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਸਨਾਤਨੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਦੇਣ, ਗੁਰਿਆਈ ਬਖਸ਼ਣ ਲਈ ਪਰਖ ਕਰਨਾ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਉਮਰ ਅਤੇ ਗੁਰਿਆਈ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ, ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਨੂੰ ਗੁਰਿਆਈ ਸੋਢੀ ਬੰਸ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵਰ ਦੇਣਾ, ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਪਮਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹਵਾਲਾ-ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ) ਆਪ ਨਰਾਇਣੁ ਕਲਾ ਧਾਰ, ਸੇਵਾ, ਸਿਮਰਨ, ਨਿਮਰਤਾ ਤੇ ਨਿਰਮਲਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ, ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ, ਮਿਹਰਾਂ ਦੇ ਸਾਈਂ, ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਥਨੀ ਦੇ ਪੂਰੇ, ਸੱਚ ਦੇ ਪਾਲਣਹਾਰ, ਅਕਾਲ-ਰੂਪ, ਸੰਤ ਕਵੀ, ਉਦਾਰ ਚਿੱਤ ਤੇ ਤਿਆਗੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ) ਵੈਸਾਖ ਸੁਦੀ 14, ਸੰਮਤ 1536 ਬਿਕਰਮੀ ਮੁਤਾਬਕ 5 ਮਈ 1479 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਬਾਸਰਕੇ ਗਿੱਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਚ ਭਾਈ ਤੇਜ ਭਾਨ ਜੀ ਭੱਲੇ ਖੱਤਰੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸੁਲੱਖਣੀ (ਲੱਛਮੀ, ਲੱਖੋ, ਰੂਪ ਕੌਰ, ਬਖਤ ਕੌਰ) ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਚੌਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੋਵੇਂ ਬਹੁਤ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨ ਸਨ। ਆਪ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਕਰਮ ਨਿਸ਼ਠਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲੀ। ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਵੱਲੋਂ ਦਿਤੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ :300, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 80000-00584

ਰੂਸ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀਕਲਾ, ਕਥਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿੱਤਰਨ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਬਿਰਤਾਂਤ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਗਵਾਹੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਆਏ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਸ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕ ਟਿਕਾਅ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦਾ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਉਤਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਹਾਣੀ ਰਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ' ਵਿਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਹਨੇਰਾ ਭੋਗ ਰਹੇ ਛੱਬੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਤਾਨੀਆ ਨਾਂਅ ਇਕ ਕੁੜੀ ਵੱਲ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਉਸ ਤੋਂ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੇਰਾ ਪਹਿਲਾ ਪਿਆਰ' ਵੀ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਹੁਸੀਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜਨਮ' ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਬਾਜ ਦਾ ਗੀਤ' ਮਿਥ ਰੂੜੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ 'ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਾਇਲ' ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ 'ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਤ' ਵੀ ਇਕ ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਰਾਤ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ
ਲੇਖਕ : ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98154-61710

ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਹੋਣਾ, ਧਰਮਾਰਥ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਕ-ਮਾਰਗ, ਰੂਹਾਨੀਅਤ-ਆਤਮਾ ਵਾਲਾ ਹੀ ਮਾਣ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਤੇ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਕਰੱਤਵ ਨੂੰ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਆਭਾ ਦਾ ਜਲੌਅ ਸਿੱਖ-ਜਗਤ ਵਿਚ ਬਖੇਰਿਆ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 23 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਹੈ 'ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਜਨ ਨਹੀਂ ਛੁਟਕਾਰਾ' ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਹੁਕਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਰੱਬੀ ਰਜ਼ਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਇਕ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਜਨ ਕੋ ਪ੍ਰਭ ਅਪਨੈ ਕਾ ਤਾਣ ਸੰਕਲਪ, ਲੋਕਾਚਾਰ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ, ਮਿੱਤਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਨਾਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪਰਉਪਕਾਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੱਚ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਭੱਟਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਥਾਨ, ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ, ਜਾਣਹੁ ਜੋਤਿ ਨ ਪੁਛਹੁ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੰਦੇਸ਼। ਇੰਝ ਇਹ ਲੇਖ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਦਾ ਉੱਤਮ ਉੱਦਮ ਹੈ। ਸ. ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਿਰੋਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਛੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, 15 ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਕੀਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਿਆਰਾਂ ਭੱਟ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਬਾਣੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਜਿਵੇਂ ਜੌਹਨ ਮਿਲਟਨ ਆਦਿ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਮ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਾਣੀ, ਜੀਅੜੇ ਤੋਂ ਮਰਜੀਵੜਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾਂਸ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੂਹਾਨੀ, ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਡੂ ਐਪਿਕ ਸ਼ਿਟ
ਲੇਖਕ : ਅੰਕਰ ਵਾਰਿਕੂ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਗੁਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ ਪਬਲਿਸ਼ਰ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 287
ਸੰਪਰਕ : 91158-72450

'ਡੂ ਐਪਿਕ ਸ਼ਿਟ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਆਮ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਅੰਕੁਰ ਵਾਰਿਕੂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਚਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੀ-ਕੀ ਅਕਸਰ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਇਕੋ ਹੀ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਮੋਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖ ਕੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਆਇੰਟ ਬਣਾ ਕੇ ਹਰ ਗੱਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ 6 ਭਾਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਫਲਤਾ (ਅਤੇ ਅਸਫ਼ਲਤਾ) ਆਦਤਾਂ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਉਦਮਤਾ, ਪੈਸਾ, ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਉਪਸੰਹਾਰ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰ ਗੁਜ਼ਾਰ-ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਵੀ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਆਪਣੇ ਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਪੈਸੇ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੇ ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਨਾਰੀ ਚੇਤਨਾ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 215
ਸੰਪਰਕ : 01624-234967

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਰੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਰਾਜਸੀ, ਅਸਤਿੱਤਵ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗ-ਜਣਨੀ ਵੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿ ਸਚਾਈ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਜੀਵਨ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ 25 ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ 6 ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਖੋਜ-ਪਰਚੇ ਲਿਖਵਾ ਕੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਖੋਜ-ਪਰਚੇ ਬਹੁਤਾ ਕਵਿੱਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਬਤ ਹਨ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਬਾਬਤ ਵੀ ਹਨ। ਖੋਜੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਗਹਿਣ-ਆਲੋਚਨਾ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੁ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਆਲੋਚਨਾ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਰੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਾਂ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੇਬਾਕ ਹੋ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਪੈਂਤੜੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿੱਤਰੀ ਪੀਰੋ-ਪ੍ਰੇਮਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਰੀ ਗਲਪ ਸਿਰਜਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਉਹ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਨਾਰੀ ਚਿੰਤਕ ਦਾ ਬੋਧ ਬੜੇ ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਕਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤ-ਵਿਧਾਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚਾ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਰੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਕੱਲੀ ਇਕੱਲੀ ਲੇਖਿਕਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਤਰਸਪਾਲ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਬੱਲੀ ਆਦਿ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਰਚੇ ਗਏ ਨਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਨਾਰੀ ਦੀ ਸੁਖਦ-ਦੁਖ਼ਦ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਪੜਾਅ-ਦਰ ਪੜਾਅ ਵਿਅਕਤ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ 'ਚੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਕਰੂਰ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਯਥਾਰਥ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾ ਬੁਸ਼ਰਾ ਏਜਾਜ਼ ਦਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਡਾ. ਵਨੀਤਾ ਅਤੇ ਬਲਜੀਤ ਬੱਲੀ ਅਤੇ ਕੁਲਬੀਰ ਬਡੇਸਰੋਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲਣਾ ਸੰਬੰਧ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਖੋਜ-ਪਰਦ ਵੀ ਪਾਠਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ। ਕਾਲਜ ਵਲੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-09732

ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਅਸਵਾਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ੋਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99141-45-47

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੁਚੱਜੀ ਵਾਰਤਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਥਾਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
'ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਅਸਵਾਰ' ਉਸ ਦਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਉੱਪਰਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਦੇਖਿਆਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਨਾਂਅ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਟੱਬਰ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਹਾਦਰ ਕੌਰ ਵੱਡੇ ਜਿਗਰੇ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਗਾਂਹ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਦੁਲਾਰ ਨਾਲ ਪਾਲਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਧੀਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਧੀ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਵਿਆਹ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ-ਭਰਜਾਈ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਭੈੜੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਨਿਕੰਮੀ ਅਤੇ ਬਦਲਾਖੋਰ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਭੈੜਾ ਵਰਤਾਉ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਨ ਭਰ-ਭਰ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਉਸ ਦੇ ਏਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ 'ਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖੋ, ਹਿੰਮਤ ਰੱਖੋ, ਕਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਉਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਟੀਚਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਦੀ। ਉਹ ਸਾਂਝੇ ਘਰ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਬੈਂਕ ਬੈਲੇਂਸ 'ਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ।
ਸਮਾਜੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਨਿਭਾਅ ਦੇ ਕੁਝ ਅਸੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਤੇ ਰਾਖਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਖਲਨਾਇਕ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਖਲਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਵਧੀਆ ਨਿਭਾਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਆਸਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੋਈ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਨਾਵਲਕਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਅਪਣਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਵਿਚ ਹਿੰਮਤ, ਨਿਸ਼ਠਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94636-37050

 ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਹੰਡਿਆਇਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98721-88762

ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਫਰੇਬ ਅਤੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਡਾ. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਹੰਡਿਆਇਆ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਤਰਕ, ਬੌਧਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਵੇਕ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦਿਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਤਾਰਕਿਕ ਸੋਝੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੀਵਨੀ ਦੀ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਬਣ ਜਾਣ ਦੇ ਸਫਰ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਰਦਪੁਰ ਵਿਚ ਸਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਅਵਤਾਰ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ, ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਲਾਚਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਵੱਲੋਂ 1989 ਵਿਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਪੁੱਜਣ 'ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਸੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਵੱਜੋਂ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉੱਸਲਵੱਟੇ ਲੈਣ ਲੱਗੀ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਫਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ ਫਰੂਟ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੱਕ ਜਾ ਪੁੱਜਿਆ।
ਲੇਖਕ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਕਈ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਅਵਤਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਪਰੂਨਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮ, ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ ਵਿਚ ਕੰਮ ਸਮੇਤ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਪੈਂਦੇ ਅਸਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਇੰਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਪਿਸਦੇ ਕੱਚੇ ਕਾਮਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ ਤੇ ਵਰਕਰ ਤੋਂ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣ ਜਾਣਾ ਉਸਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਰੱਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਅਵਤਾਰ ਵਲੋਂ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੌਧਿਕਤਾ, ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਲਗਨ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਮਤ, ਹੋਣੀ ਜਾਂ ਲਾਚਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦਾ, ਵਿਵੇਕ ਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੀ ਇਸ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੀ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਦਾਨਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ
ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਲੇਖਕ : ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀ-ਥਿੰਕ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 499
ਸੰਪਰਕ : 94648-95424

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਖਿਆਣ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਗਿੱਲ ਦੀ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੋਚ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਲੇਖ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ, ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ, ਦੂਜਾ-ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਲੇਖ-ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਦਰਭ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਗਾਂਜ਼ ਵਜੋਂ ਵਿੱਚ ਗਿੱਲ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਦੋ ਹੋਰ ਸਿਰਲੇਖ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਚਰਚਾ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ 'ਸੱਚ ਖੰਡ ਵਸੈ ਨਿਰੰਕਾਰੁ' ਅਤੇ 'ਅੰਤਿਮ ਵਿਆਖਿਆਨੁਮਾ ਅਨੁਵਾਦ' ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗਿੱਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ 'ਸੈਨਤ ਸ਼ਾਸਤਰ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋੜ-ਗਿਆਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 'ਜਪੁਜੀ' ਵਿਚਲੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ-ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗਿੱਲ ਦੇ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਟਨ ਕਰਨ ਜਾਂ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਨ ਦੀ ਵੀ ਖ਼ੂਬ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖ਼ਾਨਾ ਬਦੋਸ਼ੀ ਜਾਤ-ਬਰਾਦਰੀ, ਦੇਸ਼, ਧਰਮ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਉਘਾੜਦਾ ਹੈ। ਮੂਰਤੀ ਕਲਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਰ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਸਹਿਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਰਹਿਤਲਕਸ਼ੀ' ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ 'ਹਰਫ਼ ਅੱਵਲ : ਅੱਖ ਤੇਰੀ ਮੈਂ ਪਾਵਾਂ ਬੁਰਮ ਸਲਾਈ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨੂੰ ਗਿੱਲ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਗੌੜ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੜੇ ਢੁਕਵੇਂ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਵੀਨ ਸ਼ਬਦਲਾਵਲੀ ਵੀ ਸਿਰਜੀ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਕੈਨਵੈੱਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹੇਗੀ।

-ਡਾ. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-0}{bo

ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨ ਕੋਸ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 0175-2282574

ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਲਈ ਅਨੰਤ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ-ਧਾਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਦਬੀ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਿਆਣੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਇਕ ਕੋਸ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੋਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਭੰਡਾਰ ਜਾਂ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦੀਆਂ ਉਚਾਣਾਂ ਜਾਂ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਰਬੋਤਮ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪੁਆਉਣ ਦਾ ਉੱਤਮ ਉਪਰਾਲਾ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਬਾਬਤ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਅਰਕਮੂਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ, ਕਰਮਯੋਗ, ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਛਿਣਭੰਗਰਤਾ, ਰੂਹ ਦੇ ਅਗਰਤਵ, ਗੁਰੂ, ਪੀਰ ਤੇ ਰਹਿਬਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਏਕਾਂਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਪ੍ਰੇਮ, ਬਿਰਹਾ, ਵਸਲ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਉਂ ਸਾਡੀ ਸੁਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਤ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਵਾਚ-ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਅੰਗ-ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝ ਕੇ ਚੱਲੀਏ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਂਝ ਇਹ ਕ੍ਰਮ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਅੱਗੇ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਵਿਸ਼ਾ-ਵੱਖਰਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੁਝ ਕਥਨ ਇਥੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :
1. ਉੱਡਿਆ ਭੌਰ, ਥੀਆ ਪਰਦੇਸੀ, ਅੱਗੇ ਰਾਹ ਅਗਮ ਦਾ
ਕੂੜੀ ਦੁਨੀਆ, ਕੂੜ ਪਸਾਰਾ, ਜਿਉਂ ਮੋਤੀ ਸ਼ਬਨਮ ਦਾ
-ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ
2. ਭਲੀ ਕਰੇ ਤੇ ਸੁਰਗ ਬਸਾਵੈ।
ਪੂੰਜੀ ਬੁਰੀ ਨਰਕ ਲੈ ਜਾਵੈ।
ਜੈਸਾ ਬੋਵੈ ਵੈਸਾ ਲੈ।
ਧਰਮੀ ਜੈ, ਅਰ ਪਾਪੀ ਖੈ।
-ਗੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ ਰੋਹਤਕੀ
ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਅਨਮੋਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਸਫ਼ਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੇ ਨੁਸਖੇ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 131
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ 85 ਵਰ੍ਹੇ ਭੋਗ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਲਖ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਠੀਕ ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਆਦਲੇ ਤੇ ਸੋਹਜਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਵਧੀਆ ਤੇ ਰੌਚਿਕ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਰੌਚਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ 'ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗਰਾਊਂਡ 'ਚ ਖੇਡਦਿਆਂ ਰੁਪਈਆ ਲੱਭਣਾ ਜੋ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਣਾ, ਬਚਪਨ 'ਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨਾਲ 10ਵੀਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਫੀਸ ਵੀ ਮਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੇਟਾ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕਲਕੱਤੇ 'ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 50 ਰੁਪਏ ਮੰਗੇ ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ 40 ਰੁਪਏ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਾਈਕਲ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਕੋਲੋਂ 10 ਰੁਪਏ ਪਾ ਕੇ 50 ਰੁਪਏ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੇਜਣੇ। ਬਾਲ ਬਰੇਸ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਦਿਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਬੀ.ਏ. ਪਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਯੰਤਰਾਂ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਰੰਗ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਧਪੁਰ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਾਣੂ ਸੱਜਣ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਲੱਗਣਾ। ਲੇਖਕ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਿਆ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਆਖਣਾ ਕਿ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਿਸ ਚਲੀ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੇ ਇੰਝ ਹੀ ਕੀਤਾ।
ਲੇਖਕ ਚਾਰ ਭਰਾ ਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। 27 ਮਾਰਚ, 1965 ਨੂੰ ਬੇਬੇ ਦੇ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਪਰ ਉਹ ਘਰੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ, ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਪਿਆਰ ਖਲੂਸ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੀ ਘਟਨਾ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪ ਸੀ।
ਲੇਖਕ ਐੱਮ.ਏ. ਐੱਮ.ਐੱਡ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਕਾਲਖ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ। ...ਲੇਖਕ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਵੀ ਭਾਗ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਨਿੱਠ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਰੌਲ਼ਿਆਂ ਵੇਲੇ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 187
ਸੰਪਰਕ : 95309-44345

ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਪਰਖਣ ਦੀ ਨੀਝ ਅਤੇ ਸੂਝ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 1947 ਦੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਜਿਹੜਾ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਪਰਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਰੌਲ਼ਿਆਂ ਵੇਲੇ' ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਓਪਰੀ ਨਜ਼ਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਵੀ 1947 ਦੀ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਪੈਂਤੜੇ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਤਰ ਭਾਵ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਰਾਹੀਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਚਰ ਕੇ ਸਾਰੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਿਤਾਂ ਲਈ ਸਾਂਝੀ ਰਹਿਤਲ ਕਿਵੇਂ ਤਬਾਹ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਨਾਵਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੇ ਪਾਤਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਅਵਚੇਤਨੀ ਬਿਰਤੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਾਸ਼ ਹੀ ਹੈ। 1947 ਵੇਲੇ ਵੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਦੌਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਪਾਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ 1947 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦੀ ਗਵਾਹੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦੁਖਾਂਤ ਹੱਢੀਂ ਹੰਢਾਇਆ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੜਕੀ ਆਬਿਦਾ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਮਾਲਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਪਰਕ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਸਤੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਵਧਦਿਆਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਬਣਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਦੇ ਆਬਿਦਾ ਦੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼, ਈ-ਮੇਲ ਸੁਨੇਹੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੀ ਗਾਥਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ 1947 ਦੇ ਉਜਾੜੇ ਵੇਲੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਈ ਸੀ। ਬਲਵੀਰ ਪਵਰਾਨਾ ਆਪਣੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਕਟਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਛੇੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਇਸਤਰੀ ਕਥਾ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਟਰੂ ਸਪਆਰੋ ਪਬਲਿਸ਼ਰ
ਮੁੱਲ 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99151-67003

ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ 'ਇਸਤਰੀ ਕਥਾ' ਨਾਰੀਵਾਦ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕਥਾਨਕ ਅਰਥਾਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਰਨਣ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਕ ਔਰਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਚੰਨੀ ਜੋ ਕਿ ਅਜੇ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਹੀ ਸੀ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਸ਼ੇੜੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਨਸ਼ੇੜੀ ਹੋਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਅਪਣਾ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਪਾਤਰ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਨੀ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ, ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ, ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਆਦਿ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਜੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੰਨੀ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੀ ਭੂਆ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹੈ ਤੇ ਜੋ ਆਪਣੀ ਭਾਬੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੰਨੀ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੰਨੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਸਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਸੂਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਨੀਆਂ ਦਰਦ ਤੇ ਤਕਲੀਫਾਂ ਸਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਅੰਤ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਲੀਲ੍ਹਾ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਤਰਸਦੀ ਹੋਈ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਉਲਝਣਾਂ ਵਿਚ ਫਸੀ ਹੋਈ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਸੁਹਾਗਾਂ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਬੋਰੀਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਇਕ ਵਾਰ ਮਨ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਨਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਿੱਖ ਪੱਖੋਂ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਗਾਲ਼ ਹੈ ਦੁਨੀਆ
ਲੇਖਕ : ਕੇਵਲ ਧਰਮਪੁਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਉਡਾਨ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98788-01561

ਸ਼ਾਇਰ ਕੇਵਲ ਧਰਮਪੁਰਾ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗਾਲ਼ ਹੈ ਦੁਨੀਆ' ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਤੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਦੇ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਵਿਚ ਉਲੇਖ ਹੈ। 'ਅਹਿਸਾਸ ਹਰ ਬੰਦੇ ਦਾ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ, ਬਸ ਇਹੀ ਵਿਡੰਬਨਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਅਨੋਖਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੋ, ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 96 ਸਫਿਆਂ ਤੇ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ, ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਤਾਂ ਲਿਆ ਹੀ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵੇਗ ਵਰਗੇ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਜਜ਼ਬੇ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਦੀ ਚਾਸ਼ਣੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ 'ਫਕੀਰਾਂ ਦਾ ਚੇਲਾ' ਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ 'ਇਤਰਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਉਸ ਵੇਲੇ 'ਸਿਖਰ' ਛੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ ਦਾਗ਼ਦਾ ਹੈ। 'ਮੈਂ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਛੋਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਦਰਦ ਖੁਦਾ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ, ਟੋਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ।' ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਮੁਲਕ ਨਜ਼ਮ 'ਫੋਟੋ' ਵਿਚ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਰਾਂ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਲਟਕਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਛੁਪਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜੰਗਬਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਲਾਹਨਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਮਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਪਾਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਣੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮਰਾਂ ਦਾ ਕੁੱਬ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਦ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਰਾਂਗਲਾ ਚੂੜਾ ਭੰਨ ਕੇ ਸਤਰੰਗੇ ਡੋਰੀਏ ਦੀ ਥਾਂ ਚਿੱਟੀ ਚੁੰਨੀ ਓੜ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵੀ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੇ ਜੋ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸੇ ਚੁੰਮ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਿਆਂਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਗਿਰਗਿਟੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਤੇ ਛੁਪੇ ਬੈਠੇ ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਦੇ ਖੰਭ ਨੋਚ ਲਏ ਹਨ ਤੇ ਚੁੰਝ ਤੋੜ ਮਰੋੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ 'ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ, ਇਹ ਆਸ ਹੀ ਖ਼ਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਯਤਨ ਬਾਕੀ ਹੈ, ਹਿੰਮਤ ਜਦ ਅਸਾਡੇ ਪਾਸ ਹੈ' ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਪਰੂਫ ਰੀਡਿੰਗ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਾਂਅ ਵਿਚ ਆਏ 'ਦੁਨੀਆਂ' ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਆਏ ਕੰਨਾ ਉਤੇ ਬਿੰਦੀ ਗਾਇਬ ਹੈ ਤੇ 'ਦੁਨੀਆ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਫੀਆ ਮਿਲਾਉਣ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ 'ਗਾਲ਼' ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਰੜਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਂਅ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਤਿਅਮ, ਸ਼ਿਵਮ, ਸੁੰਦਰਮ ਦੀ ਲੱਜ ਪਾਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-79254

 ਰੌਂਗ ਨੰਬਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪਵਿੱਤਰ ਕੌਰ ਮਾਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਊੜਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮੋਗਾ
ਮੁੱਲ : 280ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 135
ਸੰਪਰਕ: 98147-93108

ਪਵਿੱਤਰ ਕੌਰ ਮਾਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਇਸਤਰੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਲੱਗ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਛਪਦੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਔਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਤੜਪ ਵੀ। ਉਸ ਦੇ ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫਰ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦਸ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਆਸ ਅਤੇ ਧਰਵਾਸ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੀਤੇ ਤੋਂ ਸਬਕ ਲੈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਵੀ ਉਸਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਭਾਵੇਂ ਔਰਤ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੇ ਮਰਦ ਪਾਤਰ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਹਾਣੀ ਯੂ ਟਰਨ ਵਿਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਜਮਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲਈ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਤਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਿਆਰ ਉਸਦੇ ਮਨ ਚੋਂ ਕਦੇ ਨਿਕਲ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਔਖ ਸੌਖ ਕੱਟਦਿਆਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਮਾਣਦਾ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਕਸਕ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ਤੜਪ ਪੈਦਾ ਕਰੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਯੂ ਟਰਨ ਲੈ ਆਪਣਿਆਂ ਵੱਲ ਪਰਤਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੰਦਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਬੰਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਅਤੇ ਮੋਹ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮਤਲਬ ਸਮਝ ਆ ਜਾਣ 'ਤੇ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਐਸੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਰੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਹੀ ਬੱਚੀ ਦੀ ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਟੋਕਣ 'ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਉਸ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਮਾਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਵੱਲੋਂ 911 ਡਾਇਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਕਹਿਣ ਲਈ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਆ ਉਹ ਇਸ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਵਾਕਿਫ਼ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਹਊਆ ਬਣਦੇ ਨੰਬਰ 911 ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਧੁਆਂਖੀਕਿਰਨ ਦੀ ਸੁਖੀ ਜਦੋਂ ਲਾਟ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸੇਕ ਭਾਂਬੜ ਮਚਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਔਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਦਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੋਟੇ ਬੰਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਖਰੇ ਵਿਚ ਨੁਕਸ ਛਾਂਟ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੌਡੀਓਂ ਖੋਟੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸਰੀਰਕ ਨੁਕਸ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਂਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਬਾਂਝ ਸਾਬਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਂ ਪੈਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਵੱਟ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਤੜਫ ਅਜੇ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਗਵਾਚ ਰਹੇ ਨਿੱਘ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਜ਼ਰੀਆ ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਭਰੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲ ਰਹੀ ਗੰਦਗੀ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਨਾਇਕਾ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਛਪਾਅ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਲਹਿਜੇ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਧੀ ਦਾ ਤਿਕੋਣ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਲ ਪਲ ਮਰਦਿਆਂ ਦੇਖ ਰਹੀ ਉਸਦੇ ਹਰ ਪਲ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ, ਕੈਂਸਰ, ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲੇਵਰ ਵਿਚ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਸੱਸ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਗੋਸੀ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਚਲਦਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਲਈ ਸਟੈਂਡ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਵਾਰਸ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸਤਰ 'ਕਮਰਾ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ' ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਅਰਥ ਦੇ ਸਿਖਰ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਪਾਤਰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਜਬੂਤ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖੋਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਨਿਭਾ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਰੂਰ ਪਸੰਦ ਆਏਗਾ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਬਤੱਖ਼ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਨ
ਲੇਖਕ : ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਸ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98154-21589

ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਥਾਕਾਰ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਚੌਥਾ ਨਾਵਲਿਟ 'ਬਤੱਖ਼ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਨ' ਇਕ ਆਤਮ ਕਥਾਤਮਿਕ ਨਾਵਲਿਟ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਮੁਤਾਬਕ ਲੇਖਕ 45 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਨੌਕਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਭੁਪਾਲ ਵਿਖੇ ਬੀ. ਐੱਡ. ਦੀ ਰੈਗੂਲਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਟੂਡੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਤੋਸ਼ ਨਾਂਅ ਦੀ ਹਮਜਮਾਤਣ ਲੜਕੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸਾਂਝ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਾਲੇ ਲਗਭਗ 22 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮੰਜ਼ਿਲੇਮਕਸੂਦ 'ਤੇ ਪੁੱਜਿਆਂ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਿੱਛੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਬਾਕੀ ਉਮਰ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਪਾਉਂਦੇ। ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਸੀਨ ਇਕ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ-ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਸਤੇ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਅਤੇ ਕਥਾਨਾਇਕਾ ਸੰਤੋਸ਼ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਕ ਟੀਸ ਉਸ ਦੇ ਮੰਨ ਵਿਚ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤੋਸ਼ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਕਥਾਨਕ ਵਿਚ ਗਿੱਲ-ਸੰਤੋਸ਼ ਦੀ ਕਥਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਜੌਹਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਪਕਥਾ ਵੀ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਅੰਜਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਗੁੰਦਵਾਂ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੀਆ ਹੋਰ ਹਮ ਜਮਾਤਣਾਂ ਭੱਲਾ, ਸੁਨੀਤਾ ਬਾਜਵਾ, ਦਲਜੀਤ, ਸ਼ਬਨਮ, ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ, ਪਰਵੀਨ, ਪ੍ਰੇਮਲਤਾ ਅਤੇ ਮਰਦ ਪਾਤਰਾਂ ਸੋਨੀ, ਮਿਸ਼ਰਾ, ਸਕਸੈਨਾ, ਫ਼ਾਰੂਕੀ, ਖਲੀਲ, ਕੁਰੈਸ਼ੀ, ਨਸੀਮ, ਗਾਂਗੁਲੀ, ਛੋਟੇਲਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਰਮਾ ਆਦਿ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿੱਤਰਣ ਬਾਖੂਬੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪਾਤਰ ਜੀਵੰਤ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਡਮ ਜੌਹਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੀ ਹੈ। ਸਟੂਡੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾ, ਮੈਡਮ ਜੌਹਲ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕੀਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਾਵਿਮਈ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਉਸਾਰੀ ਲਾਜਵਾਬ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਸਹਿਜਤਾ, ਸਰਲਤਾ , ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ, ਸੰਖੇਪਤਾ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੀਚਿਤ, ਅਵਸਰ, ਪਦ, ਨਿਹਿਤ, ਚਿਤ-ਪ੍ਰੀਚਿਤ, ਸਚਿਵ, ਨਿਗਾਹ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਆਦਿ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਵਲਿਟ ਸਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ ਦੀ ਉੱਤਮ ਵੰਨਗੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਬੁਖ਼ਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਯਾਮਲ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਪ੍ਰੋਮਿਲਾ ਅਰੋੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 219
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਨਾਵਲ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਯੁੱਧ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ (ਲੇਹ-ਲਦਾਖ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਅਣਐਲਾਨੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਕਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਾਈਨਸ ਚਾਲੀ-ਪੰਜਾਹ ਡਿਗਰੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਭਿਆਨਕ ਮੌਸਮ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬਦਬੂ ਫੈਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਹ ਵੀ ਔਖਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੇਟ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਬਿਲਟ ਹੀ ਟਿਕਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ 'ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ' ਗੋਲੇ ਵਰ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜਾਨਲੇਵਾ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫੌਜੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਮਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ, ਪਤਨੀ ਦਾ ਮੁਖੜਾ, ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਸਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਐਵੇਂ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਬਰ-ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੈ। ਸਿਆਚਿਨ ਚੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਅੰਡੇਮਾਨ ਨੂੰ 'ਕਾਲਾ ਪਾਣੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 'ਚਿੱਟਾ ਪਾਣੀ' ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ ਚੀਨੀ 'ਕਾਵਾਂ' ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਟਕਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਕਲਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂਹਨ। ਸੈਨਿਕ 'ਸਲੀਪਿੰਗ ਬੈਗਾਂ' ਵਿਚ ਕੁਝ ਚੈਨ ਤਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭੈਅ ਅਤੇ ਭਟਕਣ ਨਹੀਂ ਹਟਦੀ। ਪਾਠਕ ਸੋਚਦੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ- ਕੀ ਸੈਨਿਕ ਉੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਸੱਚੀਆਂ ਹਨ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ 'ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਂਅ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਇਕ 'ਆਲੋਕ' ਹੈ ਜੋ ਆਦਿ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਲੱਗੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵੰਡਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਵੰਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬੁਖਾਰੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਅੱਗ ਸੇਕਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਲੋਕ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ 'ਅੰਤਰਾ' ਅਤੇ ਬੇਟੀ 'ਤੋਤ੍ਰਾ' ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੰਮੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵੀ, ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਵੱਖਰਤਾ ਨਾਲ, ਇਹੋ ਹਾਲ ਹੈ। ਆਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਖੜਿਆ ਉਖੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਥੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ 'ਟਿਨ-ਫੂਡ' ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੱਤ ਵੀ ਘਬਰਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਲਟੀਆਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਬਰਫ਼ੀਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। 'ਬੁਖ਼ਾਰੀ' ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਜਨਮਦਾਤਾ ਵਸਤੂ ਨੂੰ 'ਬੁਖ਼ਾਰੀ' ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : atish.dharamchand@gmail.com

ਕਵਾਸੀ ਰੋਟੀ
ਲੇਖਕ : ਜਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 120
ਸੰਪਰਕ: 98148-03254

ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਜਿੰਦਰ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਬਾਕ ਲਿਖਤਾਂ ਕਰਕੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੈ। ਉਹਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 17 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਦੀਆਂ 3 ਕਿਤਾਬਾਂ, 2 ਗਲਪ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 3 ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਤੇ ਇਕ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਕਈ ਕਈ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹਦੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਿੰਦੀ, ਮਰਾਠੀ, ਸਿੰਧੀ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਕਥਾ ਜਗਤ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਹ-ਸਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਪੂਰਾ ਅਬੂਰ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਇਹ ਚੌਥੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਹੈ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ 1998 ਵਿਚ ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ 2024 ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਉਦੋਂ ਛਪੀ ਜਦੋਂ ਲੇਖਕ ਚੌਥੇ ਦਹਾਕੇ ਨੂੰ ਟੱਪ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਸੱਤਵੇਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹਨੇ 5-7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਮੁੱਖਬੰਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 8 ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਤੇ ਪਰਵੇਜ਼ ਸੰਧੂ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ ਦਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਿਤਾ, ਪਤਨੀ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਸਕ੍ਰਿਪਟ (ਪਿੱਛੋਂ ਸੁੱਝੀ) ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ (ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ) ਬਾਰੇ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਪਿਤਾ (ਭਾਪਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ), ਮਾਂ (ਵੱਡਾ ਰੁੱਖ, ਬਿਲਗੇ ਵਾਲੀ ਮਾਂ), ਪਤਨੀ (ਦਰਦੇ ਦਿਲ-ਦਰਦੇ ਗ਼ਮ ਬਨਾਮ ਪੁਸ਼ੀ), ਪੁੱਤਰ (ਅੜਬ ਬੱਚਾ-ਸੈਫ਼ੀ), ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਤਰਸੇਮ (ਭੋਲਾ ਪੰਛੀ) ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਬਾਰੇ (ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ)। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਬਦ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਪੰਚਮ, ਅਕਸ, ਲਕੀਰ, ਹਰਕਾਰਾ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੰਗਿਆਈਆਂ/ਗੁਣਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਹੀ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਤਰ ਦਾ ਰੇਖਾਂਕਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹਦੇ ਔਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਾਫ਼ਗੋਈ ਨਾਲ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ- ਇਹੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਮਹਿਜ਼ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਬਣ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਏ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਕਥਾ-ਰਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ। ਉਹਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਛੋਹ ਲਓ, ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਛੱਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ!

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417692015

ਟੁੱਟੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ ਪਲਾਹੀ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 256
ਮੋਬਾਈਲ : 98158-02070

ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ ਇਕ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਚਿੰਤਕ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਉਸਾਰੂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਕੰਮ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿਣਾ ਉਸ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਸਹਾਰੇ ਜਾਂ ਜੁਗਾੜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਇਕ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ। 'ਟੁੱਟੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ' ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਇਕੀ ਦਾ ਇਕ ਲੱਛਣ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੈ। ਖੇਡ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਨਿਰਾਲੀ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ, ਜਾਨ ਲੇਵਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਕਿਧਰੇ ਆਪਣਾ ਉਜਾੜਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਥਨ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਖੇਡ-ਖੇਡ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁਲ ਵਰਗਾ ਟਹਿਕਦਾ-ਮਹਿਕਦਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਹ ਕੌਮ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਲਗਭਗ 56 ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਇਕ ਦੀ ਸੂਚੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ : ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਸਿਆਸੀ ਬੇਈਮਾਨੀ, ਰਾਮ ਰਾਜ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ, ਲਿੰਗਕ ਨਾ-ਬਾਰਬਰੀ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ, ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ, ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ (2014-2024), ਮੋਦੀ ਬਨਾਮ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. (ਨੂਰਾ ਕੁਸ਼ਤੀ), ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਅਨੇਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਮਨੀਪੁਰ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਇੰਡੀਆ ਗੱਠਜੋੜ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘਾਣ, ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਨੀਤੀ, ਵਧ ਰਿਹਾ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ...ਇਤਿਆਦਿ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਆਜੀਵਕਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾ ਕੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਚੁਣੌਤੀ ਅਜਿਹੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਕੇਵਲ ਬਦਲਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵੇ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਲਾਭ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦਾ ਹੋਵੇ (ਪੰਨਾ 20)। ਲੇਖਕ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੇਖ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਅੰਕੜੇ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਉਹ ਏਨਾ ਕੁ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਲੇਖ 15-20 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਾਡੇ ਬਹੁਤੇ ਲੇਖਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਵਾਂਗ 20-25 ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਲੇਖ ਲਿਖ ਛੱਡਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਰਗਾਂ ਵਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਮੈਂ ਪਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਸ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ
ਲੇਖਕ : ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਰਦਪੁਰ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦੱਖਣੀ ਔਕਲੈਂਡ ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਲੇਖਕ ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ 40ਪ੍ਰੇਣਾਦਾਇਕ ਲੇਖ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਲਗਭੱਗ ਕੋਰੋਨਾ ਦੌਰਾਨ 'ਚ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ'ਚ ਵਰਤਿਆ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ-ਰੋਮਨ ਸ਼ਬਦ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਦਾ ਭਾਵ 'ਪੇਰਨਾਦਾਇਕ' ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ 'ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲੋ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗੀ' ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਭਰੀ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਕਰਕੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚੋਖਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਜ਼ਰੀਆ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਚੇਸ਼ਠਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰੇਣਾ ਲੈ ਸਕਣ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਬਣਾ ਕੇ, ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਚਲੰਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਪੁੱਤ', 'ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ', 'ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦਰਿਆ', 'ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਤਮਾ ਤੇ ਦਮਾ', 'ਫੋਨ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ', 'ਦਾਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ' ਅਤੇ 'ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ' ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਲੇਖ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ'ਚ ਦੋ ਗਲਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ਬਦ 'ਮੌਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 51 ਉਤੇ ਲੇਖ 'ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋੜ' ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਓਹੀ ਲੇਖ ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 105 ਉਤੇ ਵੀ ਹੈ। ਖੈਰ, ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੋਚਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛਪਵਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਵੰਡਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98888-42244

ਪੇਖਨ ਸੁਨਨ ਸੁਨਾਵਨੋ
ਲੇਖਕ: ਇੰਜੀ. ਡੀ. ਐਮ. ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ: 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 112
ਸੰਪਰਕ: 98155-09390

ਇੰਜੀ. ਡੀ. ਐਮ. ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਰਚਿਤ ਹੱਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪੇਖਨ ਸੁਨਨ ਸੁਨਾਵਨੋ' ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਹਿਜ, ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਉੱਥਲ-ਪੁੱਥਲ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਫਰੋਲਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਕਵੀ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਵਿਕ ਮਨ ਨੂੰ ਉਪਰਾਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਨਮੋਸ਼ੀ ਭਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਲੂਡੋ' ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਰਜਦੇ ਹਨ:
ਇਕ ਸਫ਼ੈਦ ਸੀਟ 'ਤੇ
ਕੁਝ ਰੰਗੀਨ ਲਕੀਰਾਂ
ਕਿਤੇ ਸੱਪ ਅਤੇ ਲੈਡਰਜ਼
ਆਂਕੜੇ ਸਫ਼ਰਾਂ ਦੇ
ਸੁੱਟ ਗੀਟਾ ਪਾਓ ਵਹੀਰਾਂ।
ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੇਵਿੰਦਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰੀ ਪਦਾਰਥਕ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਅੰਦਰਲੇ ਸਦੀਵੀ ਆਨੰਦ ਨਾਲੋਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜਦੇ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਆਗਿਆਕਾਰ ਬਣਨ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨਾਮਾਤਰ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵੀ ਕਵੀ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ-ਦੋਹਤਿਆਂ ਦਾ ਸੁੱਖ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਤਣਾਓ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ-ਠੱਗਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਉਹ ਵੇਖ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ
ਕਿਆ ਜਸ਼ਨ ਕਿਆ ਬਹਾਰ ਹੈ,
ਸੱਤ ਅਸਲ ਦਿਆ ਮਦੱਈਆ,
ਕਿੱਥੇ ਤੇਰੀ ਕਤਾਰ ਹੈ?
ਉਪਰੋਕਤ ਮੁੱਖ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮੁਕਤੀ, ਸੱਤ ਅਸਲ ਦਿਆ ਮੁਦੱਈਆ, ਸੱਚ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ, ਸੱਤ ਸੁਰ, ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ, ਪਿੱਛੇ ਲਗਿਓਂ ਸਮਾਜ ਦੇ, ਵਾਹ ਇਲੈਕਸ਼ਨ, ਸੁਰਤ ਧੁਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਲੀਡਰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਮਨੋਰਥ ਨਾਮਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਉਸਾਰੂ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸੁਹਿਰਦ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਸੰਪਰਕ: 98146-28027

ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ,
ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਨੋਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 96460-26885

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ ਅਤੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਨੋਆ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਹੈ 'ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ' ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਸਤਾਰਾਂ ਲਘੂ ਨਾਟਕ ਬਲਕਿ ਨੈਨੋ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਘੱਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਲੇਠੇ ਚੈਪਟਰ ਵਿਚ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਰੁਪਾਲਹੇੜੀ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੇਕ ਰੂਹ, ਗੁਰਮੁੱਖ ਸੋਚ ਅਤੇ ਫਕੀਰੀਪਣ ਵਿਚ ਭਿੱਜੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਧੰਨੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਬਾਬੇ ਦੀਆਂ ਸਬਕ ਪੜਾਉਂਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਨੈਨੋ ਨਾਟਕ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਪਰ ਸੁਨੇਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ। ਪਹਿਲਾ ਲਘੂ ਨਾਟਕ 'ਗੋਲਸਿੰਗੀ' ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੂਬੇਦਾਰਨੀ, ਬਾਬਾ ਪੂਰਨ ਦਾਸ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਚੌਥਾ ਪਾਤਰ ਗੋਲ ਸਿੰਗਾਂ ਵਾਲੀ ਮੱਝ ਹੈ ਬਾਬਾ ਪੂਰਨ ਦਾਸ ਕਰਨੀ ਕਥਨੀ ਵਾਲਾ ਭਗਤ ਕਿਸਮ ਦਾ ਤਪੱਸਵੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਦਾਤਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਅਰਦਾਸ ਨਾਲ ਗੋਲਸਿੰਗੀ ਮੱਝ ਮੁੜ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਦਾਤਰੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਤ ਸਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। 'ਰਿਸ਼ਤਾ' ਨਾਮ ਦੇ ਛੋਟੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਚਿੱਟੀ ਤੇ ਕਾਲੀ' ਵਿਚ ਦਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਉਮਰ ਦੇ ਤਕਾਜ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਚਲਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਬਾਰ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਰੰਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਮਰ ਲੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੰਦਾ ਉਮਰੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। 'ਪਗੜੀ' ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਵਿਲੱਖਣ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿਵੇਂ ਪੱਗ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਧਰਮ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਇਕ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਸੰਤ ਕਿਰਪਾ ਰਾਮ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨੇਤਾ ਵੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਹੈ, ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਮੱਠੀ ਮੱਠੀ ਤਕਰਾਰ ਉਭਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਿਮਤੀ ਇਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੇਹਤਰੀ ਹੈ। 'ਕਰਜ਼ਾ' ਨਾਟਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹੈ, ਮਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦਸ ਪਾਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਆਰਵਾਂ ਪਾਤਰ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜੋ ਉਮਰ ਦੇ ਪੜਾਅ ਨਾਲ ਦੂਹਰਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਾਦਾ ਹੈ।
ਅਸ਼ਾਂਤ ਆਤਮਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਖਰੀ ਲਘੂ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਝਲਕਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਦੋ ਜਾਤਾਂ ਦੀ ਗਰਜੇ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜੱਟ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਲੇ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਮਰਨ ਪਿਛੋਂ ਉਸਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਪਾਠ ਪੂਜਾ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਗਰੀਬ ਨੂ ਤਾਂ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਗਰੀਬੀ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਹੰਕਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਨਾਟਕ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਭਰਦੇ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਛੋਟੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਕਾਂਗੀ ਆਪਣਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਸੰਜੀਵਨੀ ਇੱਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 104
ਸੰਪਰਕ: 97791-17238

ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਛੱਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 38 ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ। (ਸਿਸਟਮ, ਕਾਂ-ਕਾਂ, ਕੁਆਲਟੀ, ਜਿਉਤਸ਼ ਵਿੱਦਿਆ, ਸੰਸਕਾਰ ਡਿਫਰੈਂਟ)। ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਵਧੇਰੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦੀ। ਨਾ ਹੀ ਲੰਮੇ ਬਿਰਤਾਂਤ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ ਨੇ ਲਿਖੇ ਹਨ...ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ ਨਿਪੁੰਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਮਾਇਣ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਸੰਜੀਵਨੀ ਬੂਟੀ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਹਨ। ਸਾਂਝੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਦਾਦੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਪੋਤਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ (ਕਾਂ-ਕਾਂ) ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸ਼ੋਰ ਸਹਿਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਹਾਣੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵਿਚ ਦਾਦਾ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਲਈ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਦੁੱਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੋਤਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਇਸ ਦੇ ਅਰਥ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਦਾਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ...ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਸਮਝਣਾ ਹਊਆ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਕਹਾਣੀ 'ਗਿਣਤੀ' ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ 55 ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਫਟੀ ਫਾਈਵ ਨੂੰ ਵਿਵਾਹਾਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਨਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਦੋਨੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਰੁਝਾਂਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਣਾ (ਕਰਜ਼ਈ), ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡ, ਗਿਆਨ ਦੀ ਪਿਆਸ (ਤ੍ਰੇਹ) ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਕਾਰਨ ਮਜਬੂਰੀ (ਜੇ+ਕਰ) ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਪਤੀ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪਤਨੀ ਤੇ ਅਸਰ (ਪ੍ਰਭਾਵ) ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ( ਮੁੱਦਾ ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਟੀ ਦਾ ਦੀਵਾ, ਖੇਮਾ, ਲਾਇਕ, ਐਮਰਜੈਂਸੀ, ਰੋਲ ਮਾਡਲ, ਰੁਤਬਾ,, ਸੰਸਕਾਰ, ਮਹਾਂਦਾਨ, ਡਿਗਰੀ, ਧੁੰਦ, ਚਿੜੀ ਵਿਚਾਰੀ ਕੀ ਕਰੇ, ਚਲ ਮੇਰਾ ਕੀ ਐ, ਏਕੇ 'ਚ ਬਰਕਤ ਚੰਗੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ, ਬਿਰਤਾਂਤ, ਅਖਾਣਾਂ, ਲੋਕ ਉਕਤਾਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਕਾਵਿ ਸਤਰਾਂ ਮੁਖ ਜੁਗਤਾਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਦਿੱਖ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ। ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਦਾਸਤਾਨ ਸਿੱਧੂ ਬਰਾੜ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਭੇਟਾ: 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ: 98728-53473

ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਰੌਚਕ ਤੱਥ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਦੁਆਪੁਰ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਦਾ ਉਲੇਖ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 35 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ, ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਾਜ ਜੈਸਲ, ਜੈਸਲਮੇਰ ਤੋਂ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਬਾਹੀਆ ਤੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ, ਸਿੱਧੂਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਤੇ ਠੁਲ੍ਹੇ, ਪੰਜ ਕਲਿਆਣਾ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਠੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੀ ਕਲਿਆਣ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਸਰਪੰਚ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ/ਅੰਤਰਾਸ਼ਰਟਰੀ ਖਿਡਾਰੀ ਤੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਮਲਵੱਈ ਗਿੱਧਾ, ਪੱਤੀ ਥਰਾਜ, ਪੱਤੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਪੱਤੀ ਸਾਧੂ, ਪੱਤੀ ਜਿਉਣ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਸੰਧੂ ਤੇ ਭੁਚੋ ਵਾਲੇ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਧਾਲੀਵਾਲ ਤੇ ਗਿੱਲ ਪਰਿਵਾਰ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਖੇਮ ਪੱਤੀ (ਪੱਖੋ ਕੇ), ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਜੱਦੀ ਪੰਡਤ, ਸੰਤਾਲੀ ਦਾ ਉਜਾੜਾ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਿੰਦੂ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਪੰਡਿਤ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਵਪਾਰੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਸੋਨੀ ਭਗਤ (ਸੁਨਿਆਰ), ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਮਿਸਤਰੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਰਵੀਦਾਸੀਏ ਸਿੱਖ, ਬਾਜ਼ੀਗਰ, ਘੁਮਿਆਰ ਤੇ ਝੀਵਰ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਦਿਆਲਪੁਰਾ ਵਾਲੇ ਮਜ੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਸੰਘੇੜੇ ਤੇ ਉੱਪਲੀ ਵਾਲੇ ਮਜ੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ (ਗੌਰੇ), ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਤੱਤ।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰ ਹਨ ਪਰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਖੇਤਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਜਾ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਘੋਖ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਨੇ ਹੀ ਤੱਥ ਜਾਂ ਹਵਾਲੇ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੀ ਕੜੀ ਫੜਦਿਆਂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਦੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਆ ਪੁੱਜਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਗੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬਾਹਰ-ਮੁਖੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹੁੰਚ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਰਲ-ਗੱਡ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਤਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹੜੀ ਕੜੀ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਦੀ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਖੋਜ ਰਵਾਇਤ ਨਾਲ ਵੀ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋਣਾ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ-ਹਾਰਾਂ, ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ-ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਸਥਾਨਕਤਾ ਦਾ ਗੌਰਵ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਬਹੁਤ ਬੇਕਿਰਕੀ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਰੌਚਕ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਆਪੁਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਗਵਾਨ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਠੋਸ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਨੂੰ ਉਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਜੈਸਲ ਰਾਓ ਤੱਕ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਤੱਕ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਜੈਸਲਮੇਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਅਤੇ ਫੇਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਗੋਤ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਮਨੌਤਾਂ, ਵੱਡ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੈ। ਵੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹੀਏ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੱਕ ਦੀ ਗਾਥਾ, ਬਠਿੰਡੇ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ। ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਨੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਕਥਾ ਇਸ ਖਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਮੇਲਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜੈਸਲ ਰਾਓ ਦੀ ਵੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਗੋਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ, ਬਾਬਾ ਮੋਹਣ ਦੀ ਅੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਰੂਪ ਚੰਦ ਦੇ ਘਰ ਬਾਬਾ ਸੰਦਲੀ ਤੇ ਬਾਬਾ ਫੂਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਸੰਦਲੀ ਦੇ ਘਰ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਸੁੱਖਾ, ਬਾਬਾ ਸੱਦਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸੱਤ ਬੇਟੇ ਮੱਲ, ਬੇਗੂ, ਜਵਾਹਰ, ਮਲੂਕ, ਬੱਲਾ ਪੁਰਾਣਾ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਬੰਨ੍ਹੀ, ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ, ਥਰਾਜ, ਸਾਧੂ ਤੇ ਜਿਉਣ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ/ਵਿਚੋਂ ਥਰਾਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਥਰਾਜ-ਫੁੰਮਣ-ਚੈਨ-ਜਮੀਤ-ਜੁਆਲਾ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ। ਸ. ਜੁਆਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਹਰ ਕੌਰ (ਹੰਡਿਆਇਆ) ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ, ਜੱਗਰ ਸਿੰਘ, ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਚੌਥੇ ਸ. ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ 27-10-1957 ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸ. ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਛਾਪੀਆਂ ਹਨ ਉਥੇ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਤੀਆਂ ਦੇ ਕੁਰਸੀਨਾਮੇ, ਤੇ ਫੋਟੋਆਂ ਸਹਿਤ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਮਿਹਨਤ ਭਰਪੂਰ ਕਾਰਜ਼ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

 ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ
ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ
ਲੇਖਕ : ਤਸਕੀਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 595, ਸਫ਼ੇ : 516
ਸੰਪਰਕ : 98140-99426

ਤਸਕੀਨ ਇਕ ਸੰਜੀਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਹਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 5 ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚਾਰ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਹਨ-ਸੱਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ, ਰੋਲਾਂ ਬਾਰਤ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ : ਅਤੀਤ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ, ਸਹਿ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ- ਸਰਗਮ ਵਿਹੂਣੇ ਸਾਜ਼। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦੀਰਘ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਬਣਨ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੈਪਟਰਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਹਿਤਲ, ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬ : ਸਿੱਖ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ; ਮੰਡੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਚ ਬਠਿੰਡਾ ਮਾਰਕਾ ਗਾਇਕੀ; ਐਨ.ਆਰ.ਆਈ. ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀਆਂ ਬਰਕਤਾਂ; ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ-ਪੌਪ, ਪੋਰਨ ਤੇ ਪਾਪੂਲਰ ਦੀ ਖਪਤ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਬਨਾਮ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣਾ: ਵਕਤ ਦੀ ਲੋੜ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਪਣੇ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਏਥੇ ਹੀ ਬਸ ਨਹੀਂ, ਅੰਤਕਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ/ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਪੁਣਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਕ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਵਾਂਗ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹਵਾਲੇ ਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਤ ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਥਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਠੋਸ/ਸਾਰਥਕ ਹਵਾਲੇ ਹਰ ਚੈਪਟਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਗੀਤਾਂ/ ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲਾਂ, ਸਾਹਿਤਕ/ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਖੋਜ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਸੂਖਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਵਾਚਿਆ ਹੈ। ਭਖਦੇ ਮੁੱਦੇ ਤੇ ਬਾਦਲੀਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤਸਕੀਨ ਬੜੀ ਜ਼ੁੱਰਅਤ ਤੇ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਆਖਦਾ ਹੈ : 'ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੇ ਅਰਥ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਬਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਗੌਰੀ ਲੰਕੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਉਮਰ ਖ਼ਾਲਿਦ, ਵਰਵਰਾ ਰਾਓ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਤਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਰੜਕਦੇ ਜਿੰਦਾਨ ਦੇ ਡੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿਖਤ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ, ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਮਲ ਬਣ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ' ਲੇਖਕ ਚੱਕਵੇਂ/ਤੱਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੀਮਤ ਜਿਹੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਸਗੋਂ ਉਹਨੇ ਇਹਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਸਮਕਾਲ ਦਾ ਵੀ ਨਿਕਟ ਮੁਤਾਲਿਆ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੋ-ਅਰਥੀ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਐਨਆਰਆਈ, ਪੌਪ-ਪੋਰਨ-ਪਾਪੂਲਰ ਕਲਚਰ ਦੇ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਕੁਰੇਦਦਿਆਂ ਚਮਕੀਲਾ ਬਰਾਂਡ ਬਨਾਮ ਲੋਕ ਹਿਤ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸੂਖਮ ਚੀਰਫਾੜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਉੱਤੇ ਅਗਲੇਰੀ ਤੇ ਨਵੀਨਤਮ ਖੋਜ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ/ ਖੋਜੀਆਂ/ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਤਸਕੀਨ ਦੀ ਡੂੰਘੇ ਬਿਬੇਕ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੇਂ ਦਿੱਸਹੱਦੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਹਿਤ ਅਗ੍ਰਸਰ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ

navsangeetsingh6957@gmail.com

ਬੇਲੱਜ
ਲੇਖਕ : ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ 220, ਸਫ਼ੇ : 99
ਸੰਪਰਕ : 98147-34035

ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 12 ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਵਾਲਾ ਖ਼ਬਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਣੀ ਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਬੰਦਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਉਡਾਰੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖ ਕਿਸੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਧਾ 'ਮਿਡਲ' ਵਰਗੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਦਿਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪਿਛਲੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਸਮੋਇਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਾਰ ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਾਟ ਕਲਾ ਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਾਕੀ ਲੇਖ ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਆਦਰਸ਼ਕ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਰਾਜਸੀ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਦੋਗਲੇ ਕਿਰਦਾਰ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ, ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਅਦਾਲਤੀ ਗੁੰਝਲਾਂ, ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਗੁਆਚਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਥੀਮ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਵਿਚਲੇ ਕਲਪਿਤ ਪਾਤਰ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਰਗੇ ਤੱਤ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗਤਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਛਪਾਈ ਵੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89765

ਸਿੱਧੇ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਲੇਖਕ : ਬੋਬੀ ਰੱਲ੍ਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਰਕਤ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਲੇਰ ਕੋਟਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 102
ਸੰਪਰਕ : 86994-34613

ਸਿੱਧੇ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਬੋਬੀ ਰੱਲ੍ਹ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖ ਅਧਿਆਤਮਕਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਜਿਉਣ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸਹਿਜਾਤਮਕਤਾ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਕਸ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਵਰਿਸ਼, ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾਉਣਾ ਆਦਿ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਘਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ, ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਆਦਿ। ਸੋ ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰਿਆਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਹਿਜ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕੀਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝਾਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ ਕੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਚਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਤ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਨ, ਹੰਕਾਰ, ਈਰਖਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਮਾੜੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣਗੇ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਲੇਖਕ : ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1982 ਈ. ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ, ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ 2025 ਵਿਚ ਛਪਿਆ, ਇਹ ਦੂਜਾ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ, ਇਸ ਵਿਚ ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਦੀਆਂ 71 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਨੇ ਰਵਿੰਦਰ ਰਵੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅਤੇ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਤੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਤਿੱਖਾ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਰਵਾਇਤੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਾ ਵੀ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਸੰਯੋਗ ਦੇਖੋ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਲੋਕਪ੍ਰਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਹ ਲੇਖਕ (ਸਮੇਤ ਮਹਿਰਮਯਾਰ) ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਉਹ ਇਧਰ ਪਰਤ ਵੀ ਆਇਆ ਸੀ ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਸਾਥੋਂ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਵਿ ਵਰਗੇ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਕੁਝ ਅਸ਼ਆਰ ਦੇਖੋ, 'ਰਣ ਖੇਤਰ 'ਚ ਹੁੰਮ-ਹੁਮਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਲੱਕੜ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਚਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਇਹ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਰੌਣ ਜਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਅਵਤਾਰਾਂ ਦਾ ਚੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਧੜ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਚਿਹਰੇ ਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਦੇਖੋ ਕੈਸਾ ਸਵਾਂਗ ਬਣਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਇਸ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਡੀਗਾਂ ਮਾਰਨ ਉਥੇ ਪਰ ਨੱਕ ਰਗੜਦੇ ਕਸਮਾਂ ਖਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। (ਪੰਨਾ : 31, ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੰ. 11)
ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਸ਼ੀਸ਼ੇ' ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਨਗਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਟਾਫਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਇਕ ਦੀਵਾਰ ਉਸਰ ਆਈ ਹੈ, ਜਿਥੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਘੁਲਿਆ-ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਰ ਮਨੁੱਖ, ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਦਬਾਵਾਂ ਸਦਕਾ, ਇਕੱਲਾ, ਖੰਡਿਤ ਅਤੇ ਵਿਯੋਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇਸ ਛਬੀ ਦਾ ਬੜਾ ਸਟੀਕ ਅਭਿਵਿਅੰਜਨ ਹੋਇਆ ਹੈ, 'ਉਹ ਸਮਝੇ : ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂ ਗਾ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਇਹ ਘਰ ਲੈ ਕੇ, ਇਸ ਵਿਚ ਕਿੰਜ ਜੀਵਾਂਗਾ ਹਰ ਪਰ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਮੈਂ ਡਰ ਲੈ ਕੇ' ਉਹ ਜਾਣਨ, ਇਸ ਰਾਹੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਅੱਗੇ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਹਨ ਲੋਕ ਖਲੋਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੱਥਰ ਲੈ ਕੇ। (ਪੰਨਾ 85) ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਦੂਜੀ ਛਾਪ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਗਾਤ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9876052136

ਅਰਸਤੂ
(ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ)
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਮੁਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ, ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 15 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਸਲਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਰਸਤੂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਤਾ ਵਲੋਂ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੇ ਅਰਸਤੂ ਵਰਗਾ ਸ਼ਿਸ਼ (ਵਿਦਿਆਰਥੀ) ਅਤੇ ਪਲੈਟੋ ਵਰਗਾ ਗੁਰੂ (ਅਧਿਆਪਕ) ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਪਲੈਟੋ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਕਾਦਮੀ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਗਣਿਤ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਤਰਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਿਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਪਲੈਟੋ ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਅਕਾਡਮੀ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਸੋਡੋਨੀਆ ਦਾ ਜਾਸੂਸ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨੂੰ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਥੇਨੇਜ਼ ਦਾ ਲੋਕਾਂ ਹੱਥੋਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਐਥੇਨਜ਼ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੁਬਾਰਾ ਪਾਪ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੇ। ਜਿਹੜੀ ਮੌਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਸੁਕਰਾਤ ਵਰਗੀ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹਾਮੀ ਸੀ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਿਆਰਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਧਨੀ ਅਰਸਤੂ, ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਯੂਨਾਨੀ ਚਿੰਤਕ ਅਧੀਨ ਹੋਮਨਕਾਲੀਨ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਹੈਸੀਓਡ ਦਾ ਦੇਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਰਨਣ, ਆਰਫੀਅਸ ਦਾ ਸੰਗੀਤ, ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਭੌਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਬੁੱਧੀਵਾਨਾਂ, ਪਾਇਥਾਗੋਰਸ, ਪਾਰਮੇਨਾਈਡੀਜ਼, ਐਨੇਕਾਜ਼ਾ ਗੋਰਸ, ਸੋਫਿਸਟ ਵਿਚਾਰਕ, ਸੁਕਰਾਤ, ਤਰਕਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਨੈਤਿਕ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਸੁਕਰਾਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ, ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਆਤਮ-ਵਿਗਿਆਨ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਵਿਚਾਰਵਾਦ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੀਜੇ, ਚੌਥੇ ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ 'ਯੂਨਾਨੀ ਚਿੰਤਨਧਾਰਾ' ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜੀਵਨ, ਅਰਸਤੂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਛੇਵੇਂ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਸੱਤਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਮੀਮਾਂਸਾ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਾਨਣਯੋਗ ਦੀ ਪਹਿਲ, ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਗਣਿਤ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ, ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ, ਅਚਾਨਕ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਵਿਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ, ਦਵੰਦਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਆਗਮਨ ਨਿਗਮਨ, ਇਹ ਤੋਂ ਅੱਗੇ 'ਅਰਸੂਤ ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ' ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕਤਾ, ਅਸੀਮ ਦਾ ਅਰਥ, ਸਿਫਰ ਦਾ ਅਰਥ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ, ਗਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ, ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਪਹਿਲੇ ਚਾਲਕ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ, ਪਹਿਲੇ ਚਾਲਕ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਰਸਤੂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਐਥੇਨਜ਼ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੰਦਰਭ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੂਝਵਾਨ ਅਨੁਵਾਦਕ ਤੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਹੈ
ਲੇਖਕ : ਲਿਪੀ ਦ ਮਹਾਂਦੇਵ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ: 97802-00264

ਲਿਪੀ ਦ ਮਹਾਂਦੇਵ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਹੀ ਪਰੰਪਰਿਕ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਜਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਾਜਿਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਰੂੰ-ਖੇਰੂੰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਧਿਰ ਦਾ ਕੁੜੱਤਣ ਭਰਿਆ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਧਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਭਾਗ ਲਈ ਲੜਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਲੜਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਬੀਜਣ, ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਂਅ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਸੀਹਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਸ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਕੋਲ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਚਾ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਕੀੜਿਆਂ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਰ-ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਕੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਡਾਂ ਸਿਰ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਜਾਂ ਗੁਹਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਨਮ ਦੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਦਾਤੀਆਂ ਬਣਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਅਜਿਹੀ ਬੇਬਾਕ, ਨਿਧੜਕ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ:
ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਇਕ ਧਰਤੀ ਹੁੰਦੀ
ਫਿਰ ਆਕਾਸ਼ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ
ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਥਾ ਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ, ਬਸ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ
ਯਤਨ ਕਾਟੋਆਂ ਵਾਂਗ ਹੈ ਕਰਨਾ
ਸੱਪ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਲੈਂਦੀਆਂ
ਜੀਵਿਤ ਆਪਣਾ ਨਿਆਣਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਹਿਜ਼ਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਅਜ਼ੀਜ਼'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਯ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 99153-38661

ਸ਼ਾਇਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਅਜ਼ੀਜ਼' ਦੇ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਿਜ਼ਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਾਂ 'ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ', 'ਤੇਰੇ ਨਾਲ' ਅਤੇ ਇਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ 'ਬੇਬਾਕੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦਸੂਤਰ ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਧ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਵੈ ਕਥਨ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, 'ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਵਾਕਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਖ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ, ਹਕੀਕਤ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਉਮਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ, ਪਰਖਿਆ ਉਹ ਇਕ ਪੱਥਰ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਮੂਰਤ ਸਮਝ ਪੂਜਣਾ ਵਿਅਰਥ ਲੱਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਅੰਤਰੀਵ ਭਾਵ ਮੇਰੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਅੜਚਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਖੂਬ ਨਜਿੱਠਿਆ ਅਤੇ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।' ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਹਿਜਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ ਦੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਉਲੰਘਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਗ੍ਰਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ 'ਮਨੁ ਤੂ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪਛਾਣ' ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਾਈ. ਬੀ. ਯੀਟਸ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।' ਇਸੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਗੁੱਸਾ ਹਰ ਇਕ ਨਾਲ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਲੜ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਹਾਸਿਲ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਖੋਣ ਤੋਂ ਡਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ।' ਸ਼ਾਇਰ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਤੇ ਮੰਥਨ ਕਰਦਿਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿਲਾ ਕੇ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਦੀ ਅਗਾਊਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਵੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁਹੱਬਤੀ ਛਿਣਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਵੀ ਅਧਿਆਤਮ ਵੱਲ ਮੋੜਾ ਕੱਟਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਰਯੋਧਨ, ਬਾਬਰ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਕੋਲ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਸਨ ਪਰ ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਰਾਜੇ ਰਣਜੀਤ ਕੋਲ ਹਨ, ਉਸ ਇਕੋ ਅੱਖ ਸੁਲੱਖਣੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਅ ਨਾਂਅ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਪਿੰਗਲ, ਅਰੂਜ਼ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਕਾਵਿ ਸ਼ਿਲਪ ਤੋਂ ਝੋਲ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦੀ ਅਤੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ
ਲੇਖਕ : ਮਾ. ਗਿਆਨ ਚੰਦ ਨਈਅਰ
ਪਬਲਿਸ਼ਰ : ਮਨੀਸ਼ਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਭੇਲਾ (ਜਲੰਧਰ)
ਕੀਮਤ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 180
ਸੰਪਰਕ : 94652-29722

ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ, ਮਰਹੂਮ ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਪਟਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿਰਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਲੰਚਰਾਂ ਗਿਆ। ਲਲਿਤ ਲੱਕੀ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜੋ ਬੀਤੀ ਉਸ ਦਾ ਘਾਟਾ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਸਦਮੇ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇੰਝ ਜਰਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 160 ਦੇ ਕਰੀਬ ਯਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਤੁਰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਭਾਵੁਕਤਾ ਏਨੀ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨੇ ਪਰਤਣੇ ਵੀ ਔਖੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਚੀਸ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਟਸ-ਟਸ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੱਕੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਘਟਨਾ, ਮਾਂ, ਬਾਪ, ਦਾਦਾ, ਦਾਦੀ, ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ, ਸਨੇਹੀਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਰਦ ਭਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹਨੇਰ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਛੱਡ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣਾ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਦਰਦ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ। ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਆਪੇ ਹੀ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਹੀਰੇ ਜਿਹਾ ਲਾਲ, ਕੀਤਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਰੱਬਾ, ਮਾਂ ਦੇ ਕੀਰਨੇ, ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਹੌਕੇ ਭਰਦੀ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਨਾ ਵਿਛੜੇ, ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ, ਅੱਧਵਾਟੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਪੁੱਤ ਨਾ ਵਿਛੜੇ, ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਕੱਖ, ਮਾਂ ਲੱਕੀ ਨੂੰ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਲੱਕੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਅੰਦਰਲਾ ਦਰਦ, ਭਾਣਾ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਵਰਤ ਗਿਆ, ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ, ਚੁੱਪ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕਬਰਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਟਾਹਣੀਓਂ ਟੁੱਟਾ ਫੁੱਲ, ਕਹਿਰ, ਮਾਂ ਦੀ ਪੁਕਾਰ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਹਾਲ ਕਰਗਿਆ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਦਰਦ ਜੋ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਅੰਦਰਲੀ ਚੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ਤੇ ਵੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਦਰਦ ਭਰੀ ਘਟਨਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਹੰਝੂ ਵਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰੂਪ ਲਾਲ ਰੂਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:
ਲੋਕੋ ਅਸੀਂ ਦੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲੱਭਣ ਵਾਲੇ ਸੀ,
ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੱਟ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ....

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਬੀ. ਅਲੈਕਸੇਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 75082-35110

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਪਰੰਤ ਪੈਪਸੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਰੰਭ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਂ, ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਉੱਚ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਹਿਤ, ਕਵਿਤਾ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣ ਲਈ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 9 ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਧਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੈਪਸੂ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤੀ ਪੰਜਾਬ, ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਆਰੰਭ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਅਸੂਲ ਤੇ ਮੰਗਾਂ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਜਿੱਤ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਆਧਾਰ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਹਨ। 15 ਜੁਲਾਈ, 1948 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਠ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਪਟਿਆਲਾ, ਨਾਭਾ, ਜੀਂਦ, ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ, ਕਪੂਰਥਲਾ, ਨਾਲਾਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਕਲਸੀਆ ਸਨ। ਪੈਪਸੂ ਭਾਵ 'ਪਟਿਆਲਾ ਐਂਡ ਈਸਟ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟਸ ਯੂਨੀਅਨ' ਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੱਠ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਪਟਿਆਲਾ, ਬਰਨਾਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ, ਮੁਹਿੰਦਰਗੜ੍ਹ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਅਤੇ ਕੰਡਾਘਾਟ ਪੈਪਸੂ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 17ਵੀਂ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੈਪਸੂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਣਾ, ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਚੇਤੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਜਨ-ਸਧਾਰਨ ਵਿਚ ਚੇਤੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਹਿੱਤ ਨਿਯਮ, ਮੰਤਵ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਆਦਿ ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 1956 ਈ. ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਵਰਗ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਮੁਢਲੇ ਅਤੇ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਬੀ. ਅਲੈਕਸੇਈ ਵਲੋਂ ਇਸ ਖੋਜ ਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਡਾਇਰੀਆਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ, ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਗੁਪਤ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ੍ਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵਰਨਣ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਧਾਰ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਹੰਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬੀਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ, ਵੀਰ ਪਰੰਪਰਾ, ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰੇਗੀ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786