ਸੁਭਾਸ਼ ਪਰਿਹਾਰ @ Social Media
ਲੇਖਕ : ਸੁਭਾਸ਼ ਪਰਿਹਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫੋਰਮ, ਬਰਗਾੜੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98728-22417

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ 'ਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਜਗਿਆਸਾ ਨੂੰ ਤ੍ਰਿਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਜੁਟਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹੀਆਂ-ਪੜ੍ਹਾਈਆਂ, ਸੁਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ, ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਈਆਂ, ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ/ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ / ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਤਰਕਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਪਰਿਹਾਰ' ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਨ-ਪਸੰਦ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾਂ/ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ' ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰੋ. ਅਹਿਸਾਨ ਰਜ਼ਾ ਖਾਨ, ਪ੍ਰੋ. ਇਰਫ਼ਾਨ ਹਬੀਬ, ਰੋਮਿਲਾ ਥਾਪਰ, ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਗੋਹਾ, ਨੌਮ ਚੌਮਸਕੀ, ਅਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ, ਸਲਮਾਨ ਰਸ਼ਦੀ, ਕੌਸ਼ਿਕ ਬਾਸੂ, ਲਿਉ ਟਾਲਸਟਾਇ, ਹਰਿਸ਼ੰਕਰ ਪਾਰਸਾਈ, ਰਸਕਿਲ ਬਾਂਡ, ਰਾਕੇਸ਼ ਰਮਨ, ਪ੍ਰੀਮੋ ਲੈਵੀ, ਸਿਮਰਤੀ ਜੈਡੀ ਸਮਿੱਥ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਤੀਰ, ਭੂਸ਼ਨ, ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ, ਪਾਸ਼, ਡਾ. ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹਮਦਰਦ, ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ, ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਬਲਵੰਤ ਗਾਰਗੀ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ, ਦੇਵ ਭਾਰਦਵਾਜ, ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਇਤਿ ਆਦਿ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦਾ ਅੰਤਹ ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਬਾਰੇ (ਚਿੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ) ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਰੀਸ ਦੀ ਘੜੀਸ ਲਈ ਕੋਈ ਥਾਂ ਨਹੀਂ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ, ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਹਿਤ, ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੀ ਆਪ ਕੋਲਾਜ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਸਮਰਥਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਤਰਕਪੂਰਨ ਸੱਚੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਨੇ, ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਗੋਡੇ ਲੱਗਣ, ਭਾਵੇਂ ਗਿੱਟੇ, ਗੱਲ ਕੀ ਅਨੇਕਾਂ ਐਪੀਸੋਡ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਤੋਂ ਉਪਲਬਧ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਲਿੰਕਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਿਹੜੇ ਲਿੰਕ ਤੋਂ ਕਿਹੜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਬਾਰੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੋ ਨਿਬੜੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਪਾਤਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਸੰਤਾਲੀ ਤੋਂ ਚੁਰਾਸੀ ਤੱਕ
ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਭੁਜੱਗੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 118
ਸੰਪਰਕ : 78144-18894

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੋਈ ਆਮ ਪੁਸਤਕ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੀ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੋਜ ਭਰਪੂਰ ਕਿਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁੱਲ ਤੇ ਮਹੱਤਵ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ। ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਤੇ ਜੂਨ/ਨਵੰਬਰ ਚੁਰਾਸੀ ਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ/ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸੰਤਾਪ ਗ੍ਰਸਤ ਪੰਜਾਬੀ/ਸਿੱਖ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਦਰਦ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਮਾਪਣ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਲਟ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਚੁਣੀਂਦਾ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡੂੰਘੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜੂਨ/ਨਵੰਬਰ ਚੁਰਾਸੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੀਮਤ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਘੋਰ ਦੀ ਦੁੱਖ ਦੀ ਘੜੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੂਕ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣੇ ਰਹਿਣਾ ਕੇਵਲ 'ਕਲਾ, ਕਲਾ ਲਈ' ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਪੈਰਵਾਈ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਕੰਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਥਾਂ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਇਸੇ ਲਈ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੁੱਲ ਤੇ ਮਹੱਤਵ ਦਾ ਸੂਚਕ ਕਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਦਰਜ ਚਿੱਤਰ ਦੁੱਖੀ ਜੀਵਨ (ਸ਼ੋਭਾ ਸਿੰਘ), ਚੀਖ ਤੇ ਇਕ ਮੂਰਤੀ (ਐਸ. ਐਲ. ਪਰਾਸ਼ਰ), ਰੀਯੂਨੀਅਨ, ਡਿਸਪੇਅਰ (ਧੰਨਰਾਜ), ਐਂਗਇਸ਼ਡ ਕਰਾਈਜ਼ (ਅਮਰਨਾਥ ਸਹਿਗਲ), ਮੈਰਨਰਸ (ਪ੍ਰਾਣ ਨਾਥ ਮਾਗੋ), ਬਿਨ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਖੰਨਾ) ਤੇ ਡਿਸਪੇਅਰ, ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਰਲਾਪ (ਸਤੀਸ਼ ਗੁਜਰਾਲ) ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਦ ਕਿ ਸਕਾਰਡ ਸਿਟੀ (ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ), ਬਲੈਕ ਅਰੇਨਾ (ਵਿਵਾਨ ਸੁੰਦਰਮ), ਆਫਟਰ ਦੀ ਮੈਸੇਕਰ, 1947 (ਅਰਪਨਾ ਕੌਰ), ਪਾਸਟ ਮੈਮੋਰੀਜ਼ (ਸੁਰਜੀਤ ਅਕਰੇ) ਤੇ ਸਟਾਰਮਿੰਗ ਆਫ਼ ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ (ਸਿੰਘ ਟਵਿਨਜ਼), ਚਿੱਤਰ ਜੂਨ ਤੇ ਨਵੰਬਰ ਚੁਰਾਸੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਪੀੜਾ ਗ੍ਰਸਤ ਹੋਈ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਜੂਨ ਚੁਰਾਸੀ ਵੇਲੇ ਦੀ ਸਰਕਾਰੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਸ਼ੀ ਕੇਵਲ ਸੁਰਜੀਤ ਅਕਰੇ ਤੇ ਸਿੰਘ ਟਵਿਨਜ਼ (ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੌਰ ਤੇ ਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ) ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਪਲਬਧ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਅਤਿ ਅਹਿਮ ਪੱਖ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਖਸੂਸੀ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਮੁਹਾਵਰਾ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਿੱਤਰ ਦੀ ਸਮਕਾਲ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦੁਵੱਲੇ ਕਾਲ-ਖੰਡ ਪਸਾਰੇ ਵਿਚ ਫੈਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਖ਼ੁਦ-ਬ-ਖ਼ੁਦ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਥ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ ਦੇ ਨਾਇਕ-ਨਾਇਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਚਿੱਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕਿਰਤ 'ਦੁੱਖੀ ਜੀਵਨ' ਵਿਚ ਹੰਸਾ ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਅਜਿਹਾ ਅਪਵਾਦੀ ਕੰਮ ਹੋਰ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇ। ਫਿਲਹਾਲ ਇਕ ਵੱਡੇ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ ਖੋਜ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਤੇ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਕੁੱਜੇ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 94635-42896

ਸ਼ਾਇਰ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਸਟੇਟ ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡੀ) ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦ-ਸਾਧਕ ਦੀ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਮੰਨਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਉਹ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਕ ਧਰੂ ਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਚਮਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਗਾਇਕਾ ਸਾਜ਼ ਅਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੇ ਕੰਨ ਰਸ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ 'ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ 35 ਬਹੁ ਵਿਧਾਈ ਕਿਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 112 ਸਫ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 408 ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਕਿਹਾ ਹੈ) ਅੰਕਿਤ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਨਾਮਵਰ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਾਂਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਣ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਤਰੱਦਦ ਕਰਕੇ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਪੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਮੋਤੀ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ 'ਕੁੱਜੇ' ਅਤੇ 'ਸਮੁੰਦਰ' ਦੇ ਮੈਟਾਫ਼ਰ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੱਡੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਚਿੱਟੇ ਦਿਨ ਵਾਂਗ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਹੁ-ਅਯਾਮੀ ਤੇ ਬਹੁ-ਦਿਸ਼ਾਵੀ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੇ ਫ਼ਿਕਰਾਂ ਨਾਲ ਸਿਲਪੀ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਲੇਖਕਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਕਟਾਕਸ਼ੀ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਦਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਧੜਿਆਂ ਦੀ ਗੰਧਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੁਗਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ੀਰਨੀ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰਨ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਤਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਗਿਰਗਿਟਾਂ ਵਾਂਗੂ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਤੇ ਲਾਰਿਆਂ ਦੇ ਗੁਬਾਰੇ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ ਵਿਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਵੀ ਬੜਾ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਕਾਵਿ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਫੜਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਿਠਵਰਗ 'ਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਾਣਯੋਗ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੰਕਰ ਦਿਆਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਵਾਰਡੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਿਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਵੀ ਹੈ। ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਇਸ ਸਿਰੜੀ ਯੋਧੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਤਾਂ ਕਰਨੀ ਬਦਣਦਾ ਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਹੂ....
ਲੇਖਕ : ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 98555-43660

ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਨਾਂਅ ਅਤੇ ਸਰਬਾਂਗੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਵਾਰਤਕ, ਦੋਹੇ, ਬੁਝਾਰਤਾਂ, ਦੋਹੜੇ, ਗੀਤ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 'ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ' (ਵਾਰਤਕ-2015), 'ਬੀਬਾ ਰਾਣਾ' (ਬਾਲ-ਕਾਵਿ-2015), 'ਰਾਜ ਕਰੇਂਦੇ ਰਾਜਿਆ' (ਦੋਹੇ 2021), ਬੁੱਝ ਬੁਝੱਕੜ (ਬੁਝਾਰਤਾਂ-2022), 'ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ਸ਼ੇਰ ਜੰਗ ਜਾਂਗਲੀ' (ਸੰਪਾਦਿਤ-2023), ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ (ਵਾਰਤਕ-2024), 'ਦੋਹੜਾਵਲੀ' (ਦੋਹੜੇ) ਆਦਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਛਪਾਈ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਰੂਹ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ' (ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ), 'ਸਿਕੰਦਰ' ਅਤੇ 'ਅੰਬਰਵੇਲ' (ਨਾਵਲ), 'ਬੁਰੇ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰ' (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ) ਅਤੇ 'ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਨਾਂਦੇੜ' (ਮਹਾਂ-ਕਾਵਿ) ਆਦਿ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤਿਆਰੀ ਅਧੀਨ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਸਰੋਤ ਜੰਨਤ ਨਸ਼ੀਨ ਸੂਫ਼ੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਅਨੁਭਵ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 'ਬਚਪਨ', 'ਰਚਨਾਕਾਰੀ', 'ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਕਲਾਮ', 'ਹੂ...', 'ਜੋਗੀ', 'ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ', 'ਤਾਲਾਬੰਦੀ ਦਾ ਦੌਰ', 'ਇਸ਼ਕ ਚਿੰਗਾਰੀ', 'ਸੁੱਚੇ ਪਿਆਰ ਮੁਹੱਬਤ ਬਾਝੋਂ', 'ਪਿੰਡ', 'ਚਿਹਰਾ-ਪੋਥੀ', 'ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ', 'ਕਵੀਓ-ਵਾਚ', 'ਕੁਝ ਅੱਲ-ਪਟੱਲ' ਅਤੇ ਫੁਟਕਲ ਅਨੁਵਾਨਾਂ ਹੇਠ ਦੋਹੜਿਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਪੀੜ ਨੂੰ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ, ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿਚ ਢਾਲਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਸਾਦਗੀ, ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਬੋਲੀ ਅਪਣਾਉਂਦਿਆਂ ਸਾਰਥਕ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਦੀ ਪਿਰਤ ਪਾਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਫੇਸ-ਬੁੱਕੀ ਦੌਰ ਲਈ ਉਸ ਨੇ 'ਚਿਹਰਾ-ਪੋਥੀ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 80 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬੁੱਢੇ-ਬੁੱਢੀਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ। ਹੇਠਲਾ ਦੋਹੜਾ ਪੇਸ਼ ਹੈ :-
ਬੂਥਾ-ਪੋਥੀ ਉੱਤੇ ਅੱਜਕਲ੍ਹ,
ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਨਾਰਾਂ ਹੂ।
ਸੱਤਰ ਅੱਸੀ ਤੋਂ ਕੁਝ ਉੱਪਰ,
ਕੁਝ ਅੱਲ੍ਹੜ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਹੂ।
ਮੁੰਡੇ, ਕੁੜੀਆਂ ਬਣ ਹੋਰਾਂ ਸੰਗ,
ਜੋੜੀ ਬੈਠੇ ਤਾਰਾਂ ਹੂ।
ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ ਜ਼ਰਾ ਜੋ 'ਸੂਫ਼ੀ',
ਨਿੱਗਰ ਕਰਨ ਵੀਚਾਰਾਂ ਹੂ।
ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ। ਅਮਰ ਸੂਫ਼ੀ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬੁਹਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ
ਦੀ ਕਿਤਾਬ
ਲੇਖਕ : ਹੈਕਟਰ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਤੇ ਫ਼੍ਰਾਂਸੇਕ ਮਿਰਾਲੇਸ
ਅਨੁਵਾਦ : ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 98145-28282

ਜਾਪਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਠਿਨ ਕਾਰਜ, ਜਿਸ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨਾ ਹਾਰੀ-ਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀ ਲੇਖਕਾਂ, ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਰਸਮੋ-ਰਿਵਾਜ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਉਲਥਾਣਾ ਹੋਰ ਵੀ ਔਖਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਸ੍ਰੀ ਹੁੰਦਲ ਨੇ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਖਾਨਿਆਂ ਅਤੇ ਡੱਬੀਆਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੈਸਟਰ ਸੈਲਰ ਇਕੀਗਾਈ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ ਹਰ ਪਲ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਨਣ ਦੀ ਜਾਪਾਨੀ ਕਲਾ ਅਖਵਾਉਂਦੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ 'ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਾਹ ਪੀਣ ਤੇ ਪਿਲਾਉਣ ਦੀ ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਧੀ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪਛਾਣ-ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਚੇਤੇ ਰੱਖੋ ਸ਼ੰਭਲਾ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਪਲ ਨੂੰ ਇਕ ਕੀਮਤੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਾਂਗ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁੱਧਮਤ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਟੇਕ ਲਈ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅਵਸਰ ਅਤੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਉਠਾਓਗੇ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਗੁਆਚ ਜਾਓਗੇ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਜਾਪਾਨੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੌਚਿਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਅਭੁੱਲ ਪਲਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਚੈਰੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ : ਅਸਥਾਈਪਣ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ, ਭਾਗ ਦੂਜਾ ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨਾ, ਭਾਗ ਤੀਜਾ ਇਚੀਗੋ ਇਚੀ ਦਾ ਛੋਟਾ ਸਕੂਲ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਹਨ। ਅੰਤ 'ਚ 10 ਨਿਯਮ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕਈ ਕਥਨ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹਨ ; ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਕਸਿਤ ਸੂਝ ਹੈ। ਸੁਣਨ ਲਈ ਕੰਨ ਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਅੱਖਾਂ ਵਰਤੋ। ਸਰੋਤੇ ਲਈ ਵਕਤਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਉਮਰ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ। ਮਨ ਦੀ ਸਾਧਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਵੱਡੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸੂਖ਼ਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਜ਼ੇਜ਼ੇਨ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ। ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਗਿਆਨ ਵਰਧਕ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
(ਭਾਗ-1)
ਲੇਖਕ : ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 550 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 399
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਲੇਖਕ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 15 ਨਾਵਲ, 8 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ , 2 ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 1 ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ, 1 ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਇਕ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕਾਰਜ ਵੀ ਸੰਪੰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸੁੱਕਾ ਪੱਤਾ ਤੇ ਹਵਾ' (16 ਕਹਾਣੀਆਂ), 'ਕਾਲਾ ਲਹੂ' (15 ਕਹਾਣੀਆਂ), 'ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਭਰ ਬਰਤਾਨੀਆ' (11 ਕਹਾਣੀਆਂ) ਅਤੇ 'ਖੂਹ ਵਾਲਾ ਘਰ' (11 ਕਹਾਣੀਆਂ) ਕੁੱਲ 53 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਯੱਕਮੁਸ਼ਤ ਪਾਠ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰਚਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਧੇਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪੱਛਮ ਦੇ ਕਲਚਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਮਿਸ਼ਰਤ (ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ) ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸੀ-ਵਿਦੇਸੀ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪਾਤਰ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚਲੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਕਲਚਰ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਮੋਅ ਸਕੇ ਹਨ। ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਾਲੇ ਲਮਕਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਦਵੰਦ, ਉਲਝਣਾ, ਭਟਕਣਾ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਿਵੇਕਲੀ ਵਿਸ਼ਾ ਚੋਣ, ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਉਤੱਮ ਪੁਰਖੀ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਵਰਗੀਆਂ ਕਥਾ ਜੁਗਤਾਂ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਰਵਾਸੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਖਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਲੋਂ ਬਹਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਲੜਕੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰੋ. ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਦਵੰਦ (ਸੁੱਕਾ ਪੱਤਾ ਅਤੇ ਹਵਾ), ਪਿੰਡ 'ਚ ਅੰਤਿਮ ਸਸਕਾਰ ਸਮੇਂ ਮੁਖ਼ਤ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇਣ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੁੰਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾ ਬੇਟਾ ਆਉਣ ਤੇ ਬਦਲਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ (ਪਾਥੀਆਂ), ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਸਲਵਾਦ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਨੂੰ ਕਾਲੇ (ਭਾਰਤੀ) ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਦੀ ਬੇਹੁਰਮਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਾਲਾ ਲਹੂ, ਨਸਲਵਾਦ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਪ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਜਹਾਣੀ ਹੈ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਭਰ ਬਰਤਾਨੀਆ। ਇੰਜ ਹੀ ਤਲਾਕ ਮਗਰੋਂ ਨਵੇਂ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦੱਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੁੜ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਰਤਣਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਥਿੜਕਣਾ, ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ 'ਖੂਹ ਵਾਲਾ ਘਰ', ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਤੋਂ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲਿਆਂਦੀ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਇਕ ਬੱਚੇ ਸਮੇਤ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਛੱਡ ਦੇਣਾ (ਮਕਾਣ), ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਵਿਸ਼ਾ ਚੋਣ ਦੀਆਂ ਉਦਾਰਨਾਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਲੇਖਕ ਦਾ ਬਿਰਤਾਨੀਆਂ ਵਿਚ ਜਿਵੇ-ਜਿਵੇਂ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਵਰਤਣ ਦਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਹੋਰ ਪੁਖ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਕੋਲਿਤਰੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਸ਼ਿਲਪ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਾਉਣ ਅਤੇ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਕਰੂਰ ਯਥਾਰਥ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰਥ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ
ਲੇਖਕ : ਡਾ.ਐਸ.ਐਲ.ਵਿਰਦੀ ਐਡਵੋਕੇਟ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ (ਰਜਿ.) ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ: 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 9814517499

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਗੂ, ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ. ਸੰਤੋਖ ਲਾਲ ਵਿਰਦੀ ਐਡਵੋਕੇਟ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਜਗਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਹਿਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਵਿਰਦੀ ਨੇ ਜਿੱਥੇ 1994 ਵਿਚ ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਖੇ ਪਹਿਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ ਸੰਮੇਲਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਾਹਿਤ-ਦਲਿਤ ਸਾਹਿਤ, ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਯੋਧੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜੁੱਗ ਪਲਟ ਦਿੱਤੇ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ, ਐਸੀ ਦਸ਼ਾ ਹਮਾਰੀ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਦਲਿਤ ਇਤਿਹਾਸ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦਲਿਤ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਮੀ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਲਿਤ, ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਕਿਸਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਰਜਨਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਸਮੇਂ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲ 'ਦਲਿਤ ਦਾਸਤਾਨ' ਅਤੇ 'ਸੱਚ ਦੀ ਲੋਅ' ਲਿਖੇ। ਵਿਰਦੀ ਜੀ ਕਿੱਤੇ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਇੱਕ ਸਥਾਪਤ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਹਟ ਕੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਧਾਰਾ ਵਗਾ ਦਿੱਤੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਜਾਤਪਾਤ : ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਅਜੂਬਾ, ਪੰਜਾਬ ਸਮੱਸਿਆ, ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਦਲਿਤ ਲੋਕ, ਬੇਗ਼ਮਪੁਰਾ ਸੰਗਰਾਮ, ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ 'ਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ' ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਵੱਡੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਚੇ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ' ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ 1910 ਤੋਂ 1950 ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਲਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਡਾ.ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਨੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਸ਼ਟ ਸਹਿ ਕੇ ਵਿੱਦਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾਪ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਡਾ. ਸੰਤੋਖ ਲਾਲ ਵਿਰਦੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਰੌਚਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਥੇ ਹਰ ਗੱਲ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲ ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਵਾਰ ਵਾਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤਕ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਨਾਵਲ ਦੇ 52 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਾਂਡ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਵਲੋਂ ਦਲਿਤ ਸਮਾਜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਵਾਸੀ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਬੰਧੀ ਹਵਾਲੇ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਜੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾ (ਜਾਤਪਾਤ) ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਇਹੋ ਹੀ ਰਹਿਣੀ ਹੈ,ਜੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵੀ ਹੁਣ ਵਰਗੀ (ਜਾਤੀ ਪਾਤੀ) ਹੀ ਰਹਿਣੀ ਹੈ, ਜੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦਲਿਤ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਮਜ਼ਦੂਰ,ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ, ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦਬਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਜਿਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ?
ਉਨ੍ਹਾਂ ਡਾ. ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਵਲੋਂ ਇਕੱਲੇ ਦਲਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਔਰਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲਿਤਾੜੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੀਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖੋਜ ਬੀਣ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਠਕ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਦਲੇਗਾ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਛੇੜੇਗੀ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਡਾ. ਐਸ. ਐਲ. ਵਿਰਦੀ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਤੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਘਾਲਣਾ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ ਨੰਬਰ: 94170-58020

ਕੰਦੀਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪਰਮ ਪ੍ਰੀਤ ਬਠਿੰਡਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 97805-63304
ਪਰਮ ਪ੍ਰੀਤ ਆਪਣੀ ਇਸ ਲੇਖ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ :
ਕਿਤਾਬਾਂ ਮਨ ਦਾ ਕਰਨ ਸ਼ਿੰਗਾਰ,
ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇਣ ਨਿਖਾਰ
ਏਹ ਭਵਿੱਖ ਸੁਆਰਨ ਬੱਚਿਓ।
ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ਬਦ ਗਿਆਨ ਭੰਡਾਰ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜੋ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਵਿਚਾਰ ਖਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਵਿਚ ਕਮਾਲ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣੇਗੀ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਪਲ 'ਤੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਪਟਾਰਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਮਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਵਧਾਈ ਦੀ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਸਦਕਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਹੋਰਨਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੁਨਰ, ਕਿਰਤ ਕਰਨਾ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਹੈ, ਚਿੰਤਾ ਚਿਖਾ ਸਮਾਨ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਤੇ ਬੱਚੇ, ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਅਸਲੀ ਰਾਜ਼, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ, ਆਲਸ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦੁਸ਼ਮਣ, ਇਨਸਾਨ ਕਿਉਂ ਭੁੱਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਅਦਬ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਆਦਿ ਲੇਖ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਹਨ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਹਰ ਗੱਲ ਜਿਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਹੀ ਹੈ, ਉਹ ਕਾਬਲੇ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਧਾਰਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਇਹ ਹੂਕ ਹੈ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਦਾ ਯੁੱਗ ਡਿਜੀਟਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਗਹੁ ਨਾਲ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਜੋ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਉਸ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 092105-88990

ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੀਵਾਰ
ਸ਼ਾਇਰ : ਨਸੀਰ ਬਲੋਚ
ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ : ਮੁਨੱਜ਼ਾ ਇਰਸ਼ਾਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨੂੰ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਗੀਤਾਂ, ਬੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਟੱਪਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਗੁਲਦਸਤਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ, ਵਿਛੋੜਾ, ਇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਵਸਲ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ :
-ਆਉਣ ਹਾਸੇ ਵਿਚੋਂ ਰੋਣ ਦੀਆਂ ਵਾਜਾਂ
ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਆਖਾ ਨਈਂ ਸੀ ਮੰਨਿਆ।
-ਅੱਖਾਂ ਬਾਲ ਕੇ ਹਨੇਰੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖਾਂ,
ਤੇ ਬਾਰੀ ਵਿਚ ਦਿਲ ਟੰਗਿਆ।
-ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਸਾਡੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸੀ,
ਦਿਨ ਈਦ ਸੀ ਤੇ ਰਾਤ ਸ਼ਬਰਾਤ ਸੀ।
ਨਸੀਰ ਹੋਏ ਫ਼ਕੀਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅਮੀਰ ਹੋਵੇ
ਜਿਹਨੂੰ ਇਹ ਮੌਤ ਨਾ ਮਾਰੇ ਹਯਾਤੀ ਮਾਰ ਛੱਡਦੀ ਏ।
-ਹਾਲੀਂ ਚਿੱਟੇ ਵਰਕੇ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਈਂ
ਕੀ ਲਿਖਣਾ ਏ ਦੁੱਖ ਦੇ ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਈਂ।
-ਖਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਾਸ ਨਿਮਾਣੀ ਕੀ ਕਰਦੀ,
ਤੇਰੇ ਬਾਝੋਂ ਆਸ ਨਿਮਾਣੀ ਕੀ ਕਰਦੀ।
ਇਹ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਨਗ਼ਮੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਤਰਬਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਚੇ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਅੱਖਰਾਂ ਦਾ ਲਿਬਾਸ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ, ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਅਤੇ ਮਾਣਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਦਫ਼ਤਰਨਾਮਾ
ਹੱਡਬੀਤੀ
ਲੇਖਕ : ਜੋਗੇ ਭੰਗਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 94659-52938

ਲੇਖਕ ਜੋਗੇ ਭੰਗਲ ਦੀ ਹੱਡ ਬੀਤੀ 'ਦਫ਼ਤਰਨਾਮਾ' ਇਕ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਅਧਿਆਪਕ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਹਾਸਰਸ ਭਰਪੂਰ, ਵਿੰਅਗਾਤਮਕ ਤੇ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਰ ਇਕ ਦਰਜੇ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਹੈਡਮਾਸਟਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੂਬ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਯੋਗ ਹਨ ਪਰ 'ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਆਦਮੀ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਧਰਮਪਾਲ ਨਾਂਅ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਨ ਕਿਸਮ ਦਾ ਇਨਸਾਨ ਸੀ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬੱਚੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਸਧਾਰਨਤਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਆਦਮੀ ਹੀ ਦੱਸਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਲੇਖ 'ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ ਸਿੱਧੀ' ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਕੰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਕ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਵਿਚ ਦਫ਼ਤਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਰਿਸ਼ਵਤ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਸੀ ਕਿ 'ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੂਛ' ਸਿੱਧੀ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀਇਕ ਹੋਰ ਲੇਖ 'ਮੇਰੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਨਾ ਰੋਇਓ' ਵਿਚ ਇਕ ਲੀਡਰ ਦੇ ਪਖੰਡ, ਉਸ ਦੀ ਆਕੜ, ਉਸ ਵਲੋਂ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਨਾ ਕਰਨਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 'ਘੁੱਗੀ ਕੀ ਕਰੇ, ਇਕ ਮਿੰਟ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ, ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ, ਸੁਹਾਗੇ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜੱਟ, ਚੱਕ ਦੇ ਢੋਲੀਆ, ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਦੁਨੀਆ' ਆਦਿ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬੀ, ਵਿਹਲੜ ਅਧਿਆਪਕ, ਅਫ਼ਸਰੀ ਰੋਹਬ, ਕੁਰਸੀ ਦੀ ਸੱਤਾ, ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਈਮਾਨੀਆਂ, ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਚਲਾਕੀਆਂ, ਇਮਾਨਦਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਏਨੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਹੱਡ ਬੀਤੀ ਹੈ ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦੇਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਕੰਢੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 168
ਸੰਪਰਕ : 98763-23862

ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਵਸੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕੰਢੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਂਗੜਾ, ਊਨਾ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਹਾੜ ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਬਤ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਦੱਖਣ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਧੌਲੀਧਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਧੌਲੀਧਾਰ ਅਧੀਨ ਕਈ ਧਾਰਾਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਟਾਰਧਾਰ ਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਢਲਵਾਣੀ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਕੰਢੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਬੜਾ ਜਰਖੇਜ਼ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ, ਲੋਕ ਗੀਤ, ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀਆਂ, ਲੋਕ-ਸਿਆਣਪਾਂ, ਅਖਾਣਾਂ, ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਪੁੱਠ ਵਧੇਰੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਕੰਢੀ ਦੇ ਇਸ ਲੋਕ-ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਨਾਇਕਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, ਦੁੱਲਾ ਭੱਟੀ, ਜਿਊਣਾ ਮੌੜ, ਹੀਰ-ਰਾਂਝਾ, ਸੋਹਣੀ ਮਹੀਵਾਲ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਭਗਤ, ਸਰਵਣ ਕੁਮਾਰ, ਗੁੱਗਾ ਪੀਰ ਅਤੇ ਧੰਨਾ ਜੱਟ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੀਤ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਨਾਇਕਾਂ ਪੀਰ ਨਿਗਾਹਾ, ਵਤਨੂੰ ਡਾਕੂ, ਦੁਰਗਾ ਡਾਕੂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੋਕ ਗੀਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਗੀਤ, ਲੋਹੜੀ ਦੇ ਗੀਤ, ਲੋਕਨਾਚ ਗੀਤ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸੋਗ ਦੇ ਗੀਤ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕੰਢੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗੀਤ' ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਚਾਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਦੇਸ ਦੁਆਬਾ', 'ਧਰਤ ਦੁਆਬੇ ਦੀ', 'ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਮਹਿਕ' ਅਤੇ 'ਕੂੰਜਾਂ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਣਾਂ' ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਢੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਵਿਵਧਤਾ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰੇ ਹੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਬੜੇ ਮਕਬੂਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵੀ ਬਣੇ ਰਹੇ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸੰਪਾਦਿਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਵੀ ਸੁਹਿਰਦ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਠੱਪਾ
ਲੇਖਕ : ਮੁਹੰਮਦ ਆਮਿਰ ਖਾਨ, ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਾ. ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ, ਐਸ.ਬੀ.ਐਸ. ਨਗਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 94634-74342

ਮੁਹੰਮਦ ਆਮਿਰ ਖਾਨ (ਜਨਮ 1981) ਨੂੰ 1998 ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੇਗੁਨਾਹੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ 14 ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ। 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਨਵਾਸ ਬਾਅਦ 'ਆਪਣੀ' ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਰਾਜਸੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਬਦਤਰ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੈਲਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਸਾਡੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਤਵਵਾਦੀ-ਧੌਂਸ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਕਿਸੇ ਗ਼ਰੀਬ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਹੀ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਾਵਨਵਾਦ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਕਰੂਰ ਅਤੇ ਆਪਹੁਦਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਰ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਟੈਕਸਟ ਇਕੱਲੇ ਮੁਹੰਮਦ ਆਮਿਰ ਦੀ ਲਿਖਤ ਨਹੀਂ, ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ ਦਾ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਨੁਮਾਯਾਂ ਯੋਗਦਾਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਾਰੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀ, ਵਕੀਲ, ਅਧਿਆਪਕਾ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ। 'ਗੁਲਮੋਹਰ ਕਿਤਾਬ' ਦਾ ਸੰਚਾਲਕ ਅਜੇ ਸਿੰਘ, ਹਿੰਦੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਰਾਜਿੰਦਰ ਚੌਧਰੀ, ਸਾਬਕਾ ਆਈ.ਏ.ਐਸ. ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਰਸ਼ ਮੰਦਰ, ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਐਸ. ਮੁਰਲੀਧਰ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਟੈਕਸਟ ਨੂੰ ਤਿੱਖੀ ਅਤੇ ਧਾਰਦਾਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਯਥਾਯੋਗ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਨੰਦਿਤਾ ਅਕਸਰ ਵਲੋਂ ਆਮਿਰ ਨੂੰ 'ਫਰੇਮਡ ਐਜ਼ ਅ ਟੈਰਸਿਟ' ਕਹਿਣਾ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੇ ਕਥਿਤ ਗਣਤਾਂਤਰਿਕ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ, ਵਿਵਸਥਾ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮੁਤਾਬਿਕ 'ਫਰੇਮ' (ਘੜੂ ਲੈਂਦੀ) ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਹਰ ਬੰਦਾ ਬਣਾਇਆ/ਘੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦੇ ਲਵੋ : ਸ਼ਹੀਦ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਫ਼ਖਰੇ-ਕੌਮ, ਗ਼ਦਾਰ, ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ... ਇਤਿ ਆਦਿ। ਉੱਪਰੋਂ ਸਿੱਤਮ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕੋ ਸ਼ਖ਼ਸ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਿਰਾਂ ਲਈ ਉਲਟ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ ਨੂੰ 'ਨੈਰੇਟਿਵ' ਸਿਰਜਣ ਵਿਚ ਕਮਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਆਮਿਰ ਖਾਨ ਰੋਹਤਕ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਆਪਣੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਦੇਖਦਾ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਅਦਭੁੱਤ ਕਾਰਜ ਕੇਵਲ ਉਹੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਮਹਾਨ ਕੀਰਤਨੀਏ ਭਾਈ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ 'ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ' ਪਟਿਆਲੇ ਵਾਲੇ
ਲੇਖਿਕਾ : ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਿਗੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਖੰਨਾ
ਮੁੱਲ : 1100 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 278
ਸੰਪਰਕ : 98884-11766

ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅਸਥਾਨ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਇਹ ਮਹਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਬਾਬੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਲ ਰਬਾਬ ਉਤੇ ਸੰਗਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਰੋਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਗਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਕੀਰਤਨ ਨਾਲ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਸੱਚ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਕੀਰਤਨ ਕਲਾ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਬਾਬੀ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਕੀਰਤਨ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਸਿੱਖ ਰਾਗੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ।
ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਕੀਰਤਨ ਰਾਤ ਆਖਰੀ ਚੌਕੀ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਆਰੰਭਤਾ ਤੜਕਸਾਰ ਦੋ ਵਜੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਥੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਰਾਗੀ ਜਥਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮੈਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਹਾਂ, ਅਰਥਾਤ ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਅਜੇ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸਾਂ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ 10 ਰਾਗੀ ਜਥੇ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬਹੁਤ ਗੁਣੀਜਨ ਸਨ ਪਰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਸਵਰਗੀ ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ ਰਸਭਿੰਨੀ ਆਵਾਜ਼ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ ਸੁਰ ਹੋ ਕੇ ਕੀਰਤਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਗਤਾਂ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੀ ਬਤੌਰ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਵੀ ਬਤੌਰ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਹਾਲ ਕੀਤਾ।
ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੀ ਇਸ ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਲਿਖਣ ਕਾਰਜ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੜੀ ਹੀ ਰੀਝ, ਖੋਜ, ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਠੋਸ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਭੂਮਿਕਾ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਪੰਨਾ : 13 ਤੋਂ 277 ਤੱਕ 5 ਅਧਿਆਏ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਹੋਰਨਾਂ ਕਲਮ ਨਵੀਸਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਾਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਂਤ, ਭਾਈ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤਾਨ ਪਟਿਆਲਾ, ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਜ਼ੂਰੀ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਕਲਮਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ, ਉਘੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਗਾਇਕ ਸਿੰਘ ਬੰਧੂ ਭਾਈ ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਾਬਕਾ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਬਾਬਾ ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਈ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੇਵਾ ਪੰਥੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਪਿੰਗਲਵਾੜਾ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਉਘੇ ਲੇਖਕ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਯੂ.ਕੇ., ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤਰਨ ਤਾਰਨ, ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਤਰਨ ਤਾਰਨ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ, ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ, ਭਾਈ ਰਾਜ ਬਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤਬਲਾ ਵਾਦਕ, ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਸਾਰੰਗੀ ਵਾਦਕ ਸ਼ਮਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਜਬਰ ਸਿੰਘ ਪਟਿਆਲਾ, ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਬੇਟੀਆਂ ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ, ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਸਪੁੱਤਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਭਾਈ ਜਤਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮੈਲਬੌਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਜਤਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰ ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੂੰਝਣ, ਡਾ. ਬ੍ਰਹਮਨੀਤ ਕੌਰ, ਆਰੋਹੀ ਬਰਾੜ ਅਤੇ ਡਾ. ਹਰਗੁਨੀਤ ਕੌਰ (ਪੋਤਰੀਆਂ) ਦੇ ਲੇਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ : ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਦਾਤ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲੀ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ ਪਿੰਡ ਮੱਖਣ ਵਿੰਡੀ ਵਿਚ ਫ਼ੌਜਦਾਰ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਪੁੱਤਰੀ ਰਾਮ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਭਾਈ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਪੁੱਤਰ ਉਘੇ ਰਾਗੀ ਭਾਈ ਜਵਾਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਤਬਲੇ 'ਤੇ ਸੰਗਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਲੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਹੀ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਵੱਡਾ ਸਾਧਨ ਸੀ। ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਏ ਗਰੇਡ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਲੋਂ ਗਠਿਤ ਲਿਸਨਰਜ਼ ਪੈਨਲ ਦੇ ਵੀ ਉਹ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਉਹ ਇਕੋ ਇਕ ਰਾਗੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਵਲੋਂ ਜਿਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਰਾਗੀ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਥੇ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਟੈਗੋਰ ਥੀਏਟਰ ਵਿਚ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਇਨਾਮੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੀਰਤਨ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਾਮਵਰ ਜੱਜਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਰੇਡੀਓ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਐਂਡ ਸਿੰਧ ਬੈਂਕ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸਵਰਗੀ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ 8 ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਯਾਦਾਂ ਤੇ ਸਾਂਝਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਸੰਤਾਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ, ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸੰਸਕਾਂ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਫੇਰੀ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਆਭਾ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਧਿਆਏ ਪੰਜ ਦੇ ਕਈ ਪੰਨਿਆਂ ਉਤੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਮ ਨਵੀਸਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਬਾਰੇ ਹਸਤ ਲਿਖਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।
ਅਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 'ਮਹਿਫਿਲ' ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਪੂਰੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਬਹੁਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਤੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ (ਪੰਨਾ 164 ਤੋਂ 173)। ਭਾਈ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਮਿੱਠ ਬੋਲੜੇ, ਨਿਮਰ, ਸਾਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚ ਮਿਕਨਾਤੀਸੀ ਖਿੱਚ ਸੀ। ਗਾਇਨ ਵੇਲੇ ਵੀ ਉਹ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੀ ਸੰਗਤ ਦੇ ਮਿਜਾਜ਼ ਨੂੰ ਭਾਂਪ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗਾਇਨ ਸ਼ੈਲੀ ਸਮੇਤ ਹਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨੇ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ, ਕਾਗਜ਼ ਉਮਦਾ ਅਤੇ ਛਪਾਈ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਹਰ ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੋ ਨਿੱਬੜੀ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਥੰਮ੍ਹੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਕਦੀਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 9465656214

ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ, ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤ ਸਾਧਨਾ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੰਨ 2025 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਥੰਮ੍ਹੀਆਂ' ਦਾ ਲੇਖਕ ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਨੂੰ 9 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੀ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪੁਖਤਾ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖਣਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਪਰਿਵਾਰਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਕ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣ ਕੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਦੱਸ ਕੇ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿਰਮੌਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਕਲਮਕਾਰ ਇੱਕ ਨਾਮਵਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਬਣਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਖਤਾ ਪੈੜਾਂ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇਹ ਲੇਖਕ ਨਵੇਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਦਿਲਚਸਪ ਸ਼ੈਲੀ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਤਾਣਾ-ਬਾਣਾ ਬੁਣਨ ਦਾ ਸਲੀਕਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿਤਰਣ, ਭਾਸ਼ਾ, ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹੋਣਾ ਲੇਖਕ ਦੇ ਸਫਲ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ । ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅਖਾਣਾਂ, ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਤੇ ਠੇਠ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਤੇ ਪਕੜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਦਰਦ,ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵੀ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਥੰਮ੍ਹੀਆਂ ਵਿਚ ਹਰਮੇਸ਼, ਅਫ਼ਸਰ ਮੈਡਮ, ਸੁਰਜੀਤ ਅਤੇ ਦਫਤਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਰੰਗ-ਪ੍ਰਸੰਗ
ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੇ
ਲੇਖਕ : ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 248
ਸੰਪਰਕ : 98726-02296

ਪੰਜਾਬੀ ਲੰਮੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸ਼ਾਹ-ਸੁਆਰ, ਉੱਚ ਦੁਮਾਲੜਾ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨਵੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਦਾ ਸਿਰਜਕ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਿਗਰੀ ਮਿੱਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਮੀਨਾਰ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੂੰ ਇਕ ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਵਿਲੱਖਣ ਪੁਸਤਕ 'ਰੰਗ-ਪ੍ਰਸੰਗ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੇ' ਲਿਖ ਕੇ ਕਿ ਹੋਰ ਤਗਮਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਕਥਨ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਹਨ। ਕਸੀਦ ਕੀਤੇ ਅਨੁਭਵ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ : ''ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਜੀਵਨੀ ਹੈ, ਨਾ ਆਲੋਚਨਾ। ਇਹ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚੋਂ ਕਸੀਦ ਕੀਤੇ ਸ਼ਰਬਤੀ ਤੁਪਕੇ ਹਨ। ਪਰ ਸੁਰਜੀਤ ਤਾਂ ਸੁਰ+ਜੀਤ ਸੀ। ਸ਼ਬਦ ਸੀ, ਸੁਰ ਸੀ, ਸੰਗੀਤ ਸੀ, ਧਰਤੀ ਦਾ ਗੀਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਲਵਿਦਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦਾ : ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦਾ ਉੱਚਾ ਸ਼ਮਲ੍ਹਾ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਅਸਮਾਨੀ ਬੁਰਜ ਢਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸੁੱਚੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਹੈ। ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਾਦੂਗਰ ਸੀ। 'ਹਵਾ 'ਚ ਲਿਖੇ ਹਰਫ਼' ਛਪਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ : 'ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵੱਲ ਖੁੱਲ੍ਹਦੀ ਖਿੜਕੀ ਹੈ।' ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਲਿਖਦਾ : 'ਪਾਤਰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਦਰਵੇਸ਼ ਰੂਹ ਸੀ। ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਲਾ ਧੀਰਜ, ਦਰੱਖਤਾਂ ਵਰਗਾ ਜਿਗਰਾ, ਉਹ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਜੀਵਿਆ ਤੇ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ, ਚੁੱਪ-ਚਪੀਤੇ ਤੁਰ ਗਿਆ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 50 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਤ 'ਚ ਜਿੱਥੇ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਲੋਂ ਪਾਤਰ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕਮਾਲ ਦਾ 'ਮੁਰਸ਼ਦਨਾਮਾ' ਹੈ, ਉਥੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਨਜ਼ਮ ਵੀ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇਵ ਦਿਲਦਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ।
ਵਿਦੇਸ਼ 'ਚ ਪਾਤਰ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਹਰਦੇਵ ਵਿਰਕ, ਦੀਦਾਰ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਤੇ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦੋਸਤੀ ਪੂਰੀ। ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਮਿੱਤਰਾਂ-ਸਨੇਹੀਆਂ ਵਲੋਂ ਅਕੀਦਤ ਵਜੋਂ ਭਾਵ-ਪੂਰਵਕ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ, ਅਰਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ, ਸਵਰਾਜਬੀਰ ਤੇ ਮੋਹਨਜੀਤ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਪਾਤਰ ਨਾਲ ਗੰਢੀ ਦੋਸਤੀ ਨੂੰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਲਾਇਲਪੁਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਜਲੰਧਰ ਵਿਖੇ ਜਿਹੜੇ ਸਮਾਗਮ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਸ੍ਰੀ ਸੰਧੂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿੱਠ ਕੇ ਨਿਭਾਈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਪਾਤਰ ਤੇ ਸੰਧੂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੁਮੇਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ, ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਕਾ-ਚੌਂਧ ਕਰਦੀ। ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੜੀ ਰੌਚਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਕੇ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਜਲੌਅ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਵਾਂਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ 'ਸੂਰਜ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ' ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਮਾਨਣਯੋਗ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ 'ਸੀਰਤ' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਕੱਢਣਾ ਤੇ ਪਾਤਰ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲਣਾ ਵੀ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਬਰੈਂਪਟਨ (ਕੈਨੇਡਾ) 'ਚ ਪਾਤਰ ਦੀ ਸੁਰਮਈ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ, ਸੰਧੂ ਨੇ ਸੁਆਲ-ਜੁਆਬ ਕਰਕੇ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਛੂਹ ਲਈਆਂ। ਜਿਥੇ ਪਾਤਰ ਦੀ ਬੱਲੇ-ਬੱਲੇ ਹੋਈ, ਉਥੇ ਕੁਝ ਨਿੰਦਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਰਬਚਨ ਵਲੋਂ ਕਿੜ ਕੱਢਣ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਖ਼ੂਬ ਵਿਆਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨਿੰਦਣੀ ਆਲੋਚਨਾ ਬਾਰੇ ਪੰਜ ਲੇਖ ਹਨ : ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਤਰਸ ਦੇ ਪਾਤਰ, ਸੰਗਮਰਮਰ 'ਤੇ ਚਿੱਕੜ, ਬੰਬਾਂ ਤੇ ਡੱਬਾ ਰੱਖ ਕੇ ਚਲਾਉਣਾ, ਚਿੜੀਓ ਜਿਊ ਪਓ ਚਿੜੀਓ ਮਰ ਜਾਓ ਅਤੇ ਸੌਂਕਣੇ ਲੜ ਲੈ ਨੀ।' ਪਾਤਰ ਨੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਜਿਸ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਹੰਢਾਇਆ ਉਸ ਬਾਰੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਸੁਝਾਉ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਅੱਗੇ : 'ਪਾਤਰ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲੈਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ' ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਠਕ ਗ਼ਮਗੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਇਨਾਮਾਂ, ਸਨਮਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੀ ਚੋਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚੰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪਾਤਰ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੁਚੱਜਤਾ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਕੇ ਸੰਧੂ ਨੇ ਇਕ ਉੱਤਮ ਸਮੀਖਿਆ ਵਾਲਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਮੁੱਲਵਾਨ ਪੁਸਤਕ ਅਦਬ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਫਾਂਸੀ ਅਹਾਤੇ ਤੋਂ
(ਯੇਰਵੜਾ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਇਕ ਵਰ੍ਹਾ)
ਲੇਖਕ : ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਬਾਬਾ ਬੂਝਾ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ
ਮੁੱਲ :300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 94634-74342

ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਇਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਤੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਵਾਲੀ ਉੱਘੀ ਹਸਤੀ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ 2018 ਤੋਂ 2020 ਤੱਕ ਉਹ ਯੇਰਵੜਾ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰਹੀ ਅਤੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯੇਰਵੜਾ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਏ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਮਹਿਮੂਦਪੁਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨਾਲ ਪੂਰਨ ਨਿਆਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਅਨੁਵਾਦਕ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਦੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣ ਤੱਕ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸੁਸਤ ਚਾਲ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਰਹੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਟੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਗਿਰਾਂ ਜਿਥੇ ਕੈਦੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੀ ਬੈਰਕ ਦੀ ਚਾਰਦਿਵਾਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਹੈ, ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਮਾਤਰ ਹੈ ਪਰਿਵਾਰ ਸਾਥ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਹੋਏਗਾ, ਸਮਾਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ? ਵਰਗੇ ਕਈ ਅਣਸੁਲਝੇ ਸਵਾਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਹੂੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਧਾਰ ਘਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸੁਧਾ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕਰਵਿਹਾਰ, ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਆਪਸੀ ਲੜਾਈ, ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ, ਖਾਣੇ ਪਿਛੇ ਝਗੜੇ, ਗਾਲੀਗਲੋਚ, ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਔਰਤ ਜੇਲਰਾਂ ਦੀ ਭੈੜੀ ਵਾਣੀ ਆਦਿ ਕਈ ਹੋਰ ਅਨੁਭਵ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜੇਲ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਰੱਤੀ ਭਰ ਵੀ ਹਮਦਰਦੀ ਨਹੀਂ ਕਿਸੇ ਲਈ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਹੈ। ਸਜ਼ਾਯਾਫ਼ਤਾ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਾਨੂੰਨ ਵੀ ਭੁਲਾ ਹੀ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮੁੱਕਦਮੇ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਧ ਲੈਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਔਰਤ ਕੈਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਜੀਦਾ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਛਾਨਣ ਪਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਔਰਤ ਕੈਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਅਪਣਾਉਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਸੁਕਰਾਤ
ਮੁਕੱਦਮੇ ਤੋਂ ਮੌਤ ਤੱਕ (ਚਾਰ ਸੰਵਾਦ)
ਮੂਲ ਯੂਨਾਨੀ ਲੇਖਕ : ਪਲੈਟੋ
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ : ਬੈਂਜਮਿਨ ਜੋਐੱਟ
ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ :  jaspreetjagraon@hotmail.com

ਵਿਦਵਾਨ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ (ਪਹਿਲਾ ਸੰਵਾਦ-ਯੂਥੀਫ਼ਰੋ, ਦੂਜਾ ਸੰਵਾਦ-ਅਪੌਲੋਜੀਆ ਕਬੂਲਨਾਮਾ, ਤੀਜਾ ਸੰਵਾਦ-ਕ੍ਰੀਟੋ, ਚੌਥਾ ਸੰਵਾਦ-ਫ਼ੀਡੋ) ਵੰਡ ਕੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਅਧਿਕਤਰ ਵਿਚਾਰ ਮੌਖਿਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਸੰਵਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਪਲੈਟੋ ਤੇ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ। ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰਾਂ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨੁਕਤੇ ਇਹ ਹਨ :-
ਸੰਸਾਰ ਕੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਕੀ ਹਾਂ, ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਭਾਵ ਮੇਰੇ
ਅਸਤਿਤਵ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਵ ਹੈ ਆਦਿ ਦਾ ਜਵਾਬ ਕੇਵਲ ਸੁਕਰਾਤ ਵਰਗੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੀ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਸਤਿਤਵ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਬਾਰੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਜਾਂ ਪਾਲ ਸਾਰਤਰ ਨੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਉਪਰੋਕਤ ਚਾਰ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਜੋ ਮੁੱਲਵਾਨ ਨੁਕਤੇ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ, ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ, ਨੋਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਮਾਨਵ ਦਾ ਅਸਤਿਤਵ ਉਸ ਦੀ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਅੰਗ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੇਕੀ, ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਨਿੱਠ ਕੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ ਕਬੂਲਨਾਮਾ ਨਿਡਰਤਾ ਸਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਤੀਜੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚ 'ਕ੍ਰੀਟੋ' ਵਿਚ 'ਏਥਨਜ਼' ਤੋਂ ਨਿਕਾਲੇ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਉਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਇਉਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਚੌਥੇ ਸੰਵਾਦ 'ਫ਼ੀਡੋ' ਵਿਚ ਰੂਹ (ਆਤਮਾ) ਦੀ ਸਦੀਵਤਾ (ਅਮਰਤਾ) ਬਾਰੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸ਼ਚਾ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਜਨਮ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤਮਾ ਇਕ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਦੂਜੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗਣ ਲਈ ਮਾਨਵਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਬਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਭਾਣਾ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਹੋਰਨਾਂ ਪੁਰਾਤਨ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਚਾਰਵਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਘੁਮੱਕੜ ਬਣ ਕੇ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਤਤਕਾਲੀਨ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾ ਕੇ ਵਿਹਾਰਕ (ਪ੍ਰਯੋਗਕ) ਉਪੇਦਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਨੇ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਦਭੁੱਤ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਸੱਚੇ ਚਿੰਤਨ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਪੀਣਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਪੂਰਬਲੇ ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਸਿਰ-ਪਰਨੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਚਿੰਤਕ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਗ਼ੈਰ-ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vatish.dharmchand@gmail.co

ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇੳ
ਲੇਖਕ : ਮਨਮੋਹਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 475 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 319
ਸੰਪਰਕ : 98682-52946

ਕਵੀ, ਖੋਜ ਕਰਤਾ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਮਨਮੋਹਨ ਦੇ 'ਨਿਰਵਾਣ' ਅਤੇ 'ਸਹਿਜ ਗੁਫ਼ਾ ਮਹਿ ਆਸਣੁ' ਮਗਰੋਂ ਤੀਜਾ ਵੱਡ ਆਕਾਰੀ ਨਾਵਲ ਹੈ 'ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇੳ'। ਇਹ ਨਾਵਲ ਸੰਗੀਤ, ਸ਼ਾਇਰੀ, ਇਤਿਹਾਸ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ, ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਬੋਧਾ ਹੈ। ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮਾਹਿਰ ਪਾਰਸ, ਹਾਲਾਤ-ਏ-ਹਾਜ਼ਰਾ ਦਾ ਗਿਆਤਾ ਤਾਇਆ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ,ਬੋਧਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕੰਮੋ, ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਤਰੰਨਮ, ਹੈੱਡਮਾਸਟਰ ਅਹਿਮਦਦੀਨ, ਰਸ਼ੀਦ, ਮਾਸਟਰ ਰੁਲੀਆ ਰਾਮ, ਸਰਦਾਰ ਸਾਹਿਬ ਯੂਨੀਅਨਿਸ਼ਟ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਪਾਤਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਵਲ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਵੀਹਵੀ ਸਦੀ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਾਲੇ ਲਾਂਘਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ, ਜਿਨਾਹ, ਮਾਊਂਟਬੇਟਨ, ਪਟੇਲ, ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ, ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਉੇਸ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਾਥੀਆਂ ਸੁਖਦੇਵ, ਰਾਜਗੁਰੂ ਅਤੇ ਬਿਸਮਿਲ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਅਤੇ ਗਦਰੀ ਆਗੂਆਂ ਸਹਿਤ ਕਈ ਹੋਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਵੇਰਵਾ ਦਰਜ਼ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਥਾ ਸ਼ਿਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬੋਧ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ, ਬਾਰਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਦੁਆਬੇ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਇਕ ਬਾਰ 'ਤੇ ਆ ਕੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਠੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ, ਹਾਲਤ ਮੁਤਾਬਕ ਮਨਪਸੰਦ ਕੰਮੋ ਨਾਲ ਵਿਆਹ, ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤੇ ਗੁਰਦੇਵ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਜਨਮ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਨਾਸਾਜ਼ਗਾਰ ਹਾਲਾਤ ਬਣਨ 'ਤੇ ਬਾਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰਦੇਵ ਫਿਰ ਪਤਨੀ ਕੰਮੋ ਦਾ ਵਿਛੜਣਾ, ਜਬਰ ਜਿਨਾਹ ਮਗਰੋਂ ਕੰਮੋ ਦਾ ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਕਤਲ, ਰਸ਼ੀਦ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਅੰਬਰਸਰ ਪੁੱਜਣਾ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਹੱਥੋਂ ਸਿਰ ਧੜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦੇਣਾ, ਆਖ਼ਿਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦਾ ਕਥਨ, 'ਵੰਡ ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਹੋ ਚਲੀ ਸੀ। ਅਚਾਨਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ ਕਿ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੇ ਪੰਜ ਸੌ ਪੰਜਾਹਵੇਂ ਗੁਰਪੁਰਬ ਉੱਤੇ 9 ਨਵੰਬਰ 2019 ਨੂੰ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਾਂਘਾ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲਾਂਘੇ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰਾਂ 'ਚ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਗੋਪੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰਮੋਹਨ ਦੀ ਬੜੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ।' ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਦੇ ਸੰਦਰਭ 'ਚ ਇਹ ਕਥਨ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗੋਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਗੁਰਮੋਹਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਲਾਂਘਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਛੁੱਟ ਗਏ ਚਾਚੇ ਗੁਰਦੇਵ ਉਰਫ਼ ਗੁਲਾਮ ਅੱਬਾਸ (ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਚੁੱਕੇ) ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਉਪਰੰਤ ਨਾਵਲ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਥਾਨਕ ਵਿਚ ਤਬਲਚੀ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਤਰੰਨਮ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਕਥਾ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਵੀ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹਰਿਵੱਲਭ ਸੰਗੀਤ ਸੰਮੇਲਨ ਦੀ ਮਾਰਫ਼ਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਉਸਤਾਦਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸੂਖ਼ਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਫ਼ਸੀਲ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਇਸਲਾਮ, ਇਸਾਈਅਤ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੱਲਾਂ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਰੂਪ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਇਸ਼ਵਰਵਾਦ ਕਰਕੇ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਇਸਾਈਅਤ ਨੂੰ ਸ੍ਰੇਸ਼ਠ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਇਸ਼ਵਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ, ਵਰਗ ਵੰਡ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੰਦਾ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਆਦਿ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵੀ ਨਾਵਾਚੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕੇ ਤਿਰਕੁਟੀ ਅਤੇ ਚਤੁਰਕੁਟੀ ਦੀ ਵੰਡ ਕਰਕੇ , ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਾਉਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੰਡਣ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਰਾਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਕੁਰਾਨ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਸਤੁਤੀਗਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਜਿਨਾਹ ਨੂੰ ਹੀ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਵੰਡ ਦਾ ਕਟੱੜ ਵਿਰੋਧੀ ਅਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਮੁਤਾਬਕ ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ 'ਹੋਮ ਲੈਂਡ' ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਉਹੀ ਮੰਗ ਮਗਰੋਂ 'ਪੰਜਾਬ ਸੰਕਟ' ਦੇ ਕਾਲੇ ਦੌਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉੱਭਰੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਪੱਕਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪਹਿਲੋਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ-ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਹਿੰਦੂ ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਤੇ ਵਰਗ ਵੰਡ ਥੋਪ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਬੋਲਦਿਆਂ, ਸੋਚਦਿਆਂ, ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੂੰਹੋਂ ਕਬੀਰ, ਵਾਰਿਸ, ਇਕਬਾਲ , ਮੀਰ, ਦਾਗ਼, ਗ਼ਾਲਿਬ ਆਦਿ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਝਰਨੇ ਵਾਂਗ ਫੁਟਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ, ਗੀਤਾ, ਕੁਰਾਨ ਆਦਿ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸੰਗਵਸ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਦਾ ਸਾਕਾ, ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਸਮੇਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਤਬਾਦਲਾ ਆਬਾਦੀ ਸਮੇਂ ਦੇ ਤਨਾਅਪੂਰਣ, ਦਰਦਨਾਕ, ਖ਼ੌਫ਼ਨਾਕ ਤੇ ਹੌਲਨਾਕ ਖੂਨੀ ਮੰਜ਼ਰ ਜਿਹੇ ਕਈ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਮਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਹੈ। ਕਾਵਿਕਤਾ ਵਾਲੀ ਅਲੰਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਮਨੋਵਚਨੀ,ਪ੍ਰਵਚਨੀ ਅਤੇ ਸੰਬੋਧਨੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ 'ਮਨੁ ਪੰਖੀ ਭਇੳ' ਨਿਵੇਕਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ।

-ਡਾ.ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬੀਲ : 98761-56964

ਨਗਰ-ਮਹਾਂਨਗਰ
ਲੇਖਕ : ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 211
ਸੰਪਰਕ : 98147-83069

ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਸੜਕਨਾਮਾ ਬਹੁ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇਕ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਵੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਨਗਰ ਮਹਾਂਨਗਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਵਾਰਤਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਲਕੱਤੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਲਹਿਜਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੜਕਨਾਮਾ ਰਾਹੀਂ ਡਰਾਈਵਰਾਂ, ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਕਲਕੱਤੇ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਤਸਵੀਰ ਉਲੀਕਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਬਹੁਤ ਤਕੜਾ ਵਿਅੰਗ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦਾ ਨਜ਼ਰੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਕਤ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੱਥ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ ਇਸ ਲਈ ਵਕਤ ਰਹਿੰਦੇ ਸੰਭਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੀ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਇਸ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ। ਟਰੱਕ ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਕਿੱਸੇ ਇਸ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੇ ਗਏ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੋਵੇਂ ਸੁਹਿਰਦ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕੌਤਕੀ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਚੇਤੰਨ ਰਹਿਣਾ ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਰੇਦਦੇ ਰਹਿਣਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖਰ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਅਸਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਾਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਾਰਨ ਖਾਲੀ ਹੋ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਬਿਹਾਰੀਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਕਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਚਿੰਤਾ, ਗੰਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਰਹੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਸਮਝਣ ਤੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਨੁਕਤੇ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਨਵੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਬਦਲ ਰਹੇ ਅਰਥ, ਮੁਫਤਖੋਰ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਮੁਫ਼ਤੋ ਮੁਫ਼ਤ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਸੱਚ, ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚੋਂ ਭਵਿੱਖ ਤਲਾਸ਼ ਰਹੇ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬੜੇ ਹੀ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਤੇ ਤਮੰਨਾ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਉਲਝੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਥੀ ਸੁਲਝਾਉਣੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਸੜਕਾਂ, ਡਰਾਈਵਰਾਂ ਅਤੇ ਕਲਕੱਤੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੰਢਾਈਆਂ ਹੱਡਬੀਤੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿਚ ਵੀ ਲੇਖਕ ਆਸ਼ਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨੀਰਸਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਲੇਖ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ, ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਪੱਖੋਂ ਲੇਖਕ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਆਪ ਬੋਲਦਾ ਹੈ। ਸਚਮੁੱਚ ਪੁਸਤਕ ਮਾਨਣ ਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ.ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਅੱਖਰ ਅੱਖਰ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਰਾਸਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 1000 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 472
ਸੰਪਰਕ : 98726-31199

ਗੁਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬੜੀ ਰੀਝ ਅਤੇ ਸੁਹਜ-ਸਵਾਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ 7 ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ ਜੋ ਕਵੀ ਦੀ ਤੁਗ਼ਜ਼ਲ-ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਬੜਾ ਮਿਆਰੀ ਪ੍ਰਮਾਣ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ 1973 ਈ. ਤੋਂ 2023 ਈ. ਤੱਕ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ ਗੁਣਾਤਮਕਤਾ ਤੋਂ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਉਣਾ ਕਠਿਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਪ੍ਰਤੀ ਬਹੁਤ ਜਨੂੰਨੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਹਿੰਦਾ ਵੀ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਜਗਤਾਰ, ਰਣਧੀਰ ਸਿੰਘ ਚੰਦ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ, ਕੰਵਰ ਚੌਹਾਨ, ਕੁਲਵੰਤ ਜਗਰਾਉਂ, ਅਜਾਇਬ ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਬੀਬਾ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ.. ਵਰਗੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਸਨ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਇਕ ਮਹਿਕ ਛਾਈ ਰਹੀ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ।
ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਈਥਾਸ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨੂੰ ਲੱਗ ਰਹੇ ਖੋਰੇ, ਇਸ ਦੌਰ ਦੇ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਅਧੋਗਤੀ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਕਾਦਾਰੀ-ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਅੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਅਨੰਦ ਮਾਣਿਆ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਹਿਦ ਵਿਚ ਇਕ ਖ਼ੁਸ਼-ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਜੀਵਨ ਉਪਲਬਧ ਰਿਹਾ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਟੀਸ ਜਿਹੀ ਚੁੱਭਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਧਰ-ਉਧਰ ਹੋ ਕੀ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਆਪ-ਸਹੇੜੇ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਫਸਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ? ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਜੜੇ ਪਏ ਹਨ। ਉਹ ਸੁਹਜ-ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦੇਖੋ। ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਸਰਵਰਕ ਦੇਖੋ। ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕਾਂ ਘਰ ਦੀ ਕਾਰਨਿਸ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੋਅ-ਕੇਸ ਵਿਚ ਜੜੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਬਸ ਵੇਖੀ ਜਾਈਏ। ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਆਕਰਿਸ਼ਤ ਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਅੰਦੋਲਿਤ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿੰਨਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਬਣਿਆ-ਠਣਿਆ ਕਵੀ ਆਪ ਹੈ। ਓਨੀਆਂ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਜੀਵੰਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਡਰ ਵੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਮੌਜੂਦਾ ਕੁਲਹਿਣੇ ਤੇ ਚੰਦਰੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚ ਕਿਧਰੇ ਕਵੀ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਤਖ਼ਲੀਕ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਪਰ ਸੱਚੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸੁਹਿਰਦ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਉਹ ਹਰ ਭੈੜੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਰੱਬ ਕਰੇ ਉਹ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਰਹੇ।

ਹਿੰਦੂ! ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਕਿਉਂ ਬਣੇ?
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 94179-33831

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਵਾਲ ਉੱਪਰ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਨਹੁੰ-ਮਾਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਖਰ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ (ਵੈਰੀ) ਕਿਉਂ ਬਣੇ? ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਘਰਾਂ-ਘਰਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ। ਚਾਹੀਦਾ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਵੀਰ ਆਪਣੇ ਵਿਚੋਂ ਉੱਠੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦੇ, ਮਾਣ ਕਰਦੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੀ ਕਾਇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸੀਸ ਤੱਕ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਵੀਰ, ਸਿੱਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਗ਼ੈਰ-ਸੰਜੀਦਾ ਹੀ ਰਹੇ।
ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕਾਂ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਰਣ-ਵਿਵਸਥਾ, ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ, ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਤੀਰਥ-ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ 'ਕਥਿਤ ਢਾਹ' ਲਾਈ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਬਣੇ ਸਨ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਸਪੁੱਤਰਾਂ (ਬਾਬਾ) ਸਿਰੀ ਚੰਦ, ਬਾਬਾ ਲੱਖਮੀ ਦਾਸ, ਦਾਤੂ ਜੀ, ਦਾਸੂ ਜੀ, ਮੋਹਨ ਜੀ, ਮੋਹਰੀ ਜੀ, ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਜੀ, ਧੀਰ ਮੱਲ ਜੀ, ਰਾਮ ਰਾਇ ਜੀ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਵਾਦੀ ਘੁਸ-ਪੈਠ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਅਤੇ ਗੰਗੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ... ਆਦਿ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਘਿਨਾਉਣੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਤੀਆਂ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 54 ਉਪਭਾਗ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਹਿੰਦੂ-ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦੇ ਸਿੱਖ-ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਲੇਖਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪੰਜ-ਸੱਤ ਹਿੰਦੂ ਵਿਰੋਧੀ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਅਨਿਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਓਂ ਸਜੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਾਂ ਲੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੱਖ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਬਣਦਾ ਸੀ ਪਰ ਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਾਹਿਬ ਵਲੋਂ ਕੱਢੇ ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136 

 ਕਥਾ ਸਾਗਰ
ਲੇਖਕ : ਦਵਿੰਦਰ ਮੰਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 376
ਸੰਪਰਕ : 99145-65255

ਪ੍ਰੋ. ਦਵਿੰਦਰ ਮੰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਚਿਹਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 53 ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੰਡ ਦੇ ਲਿਖੇ ਚਾਰ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚੋਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਖੁਸ਼ਬੂ ਅਤੇ ਖੰਡਰ (1998) ਦੀਆਂ 17 ਕਹਾਣੀਆਂ, ਬਾਕੀ ਦਾ ਦਰਦ ਕਿਤਾਬ (2003) ਦੀਆਂ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ, ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਘਾਟ (2013) ਵਿਚੋਂ 10 ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਚੌਥੀ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਫ਼ਾ 256 (2019 ) ਵਿਚੋਂ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਪਰ ਇਕੋ ਜਿਲਦ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸਬੱਬ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਭਗਵੰਤ ਰਸੂਲਪੁਰੀ ਨੇ ਲੇਖਕ ਮੰਡ ਬਾਰੇ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੰਡ ਨੂੰ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਸੁਰ ਵਾਲਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਗੰਗਾ ਜਲ ਦੋ ਵਾਰ ਛਪੀ ਹੈ (ਪੰਨਾ 33 ਤੇ 286) ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਕਥਾ ਰਸ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਵਿਚ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਹੋਸ਼ ਸੰਭਾਲੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਦੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ। ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਰਿਸਾਲੇ ਨਾਗਮਣੀ ਵਿਚ ਉਹ ਬਹੁਤ ਛਪਿਆ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਅਮਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਹੈ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਕਈ ਤਜਰਬੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੰਡ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਥਾ ਸਾਗਰ ਮੰਡ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਬੰਸਰੀ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਧੜਕਣ ਹੈ। ਮਰੋੜੀਆਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਰਾਸਧਾਰੀਆ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਹਨ। ਮਰਦ, ਔਰਤਾਂ, ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕ, ਪੇਂਡੂ-ਸ਼ਹਿਰੀ, ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਅਨਪੜ੍ਹ, ਅਮਲੀ, ਸ਼ਰਾਬੀ ਬਾਹਰਲੇ ਸੂਬਿਆ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਆਏ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਗੰਗਾਜਲ ਦੀ ਸ਼ੈਂਕਰੀ ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਨਹਾ ਕੇ ਸੁੱਚੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਘਰੋਂ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸੁਰ ਪ੍ਰਮੁਖ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆ ਬਸ਼ੀਰਾ, ਹਰੀ ਚਾਦਰ, ਰਿਸ਼ਤਾ ਮਲੰਗ, ਕੂੰਜਾਂ, ਲਿਖਤੁਮ ਜੈਕੁਰ, ਸੱਪ, ਸਿੰਮਲ ਦਾ ਰੁਖ, ਆਲ੍ਹਣਾ, ਪਰਦੇ ਪਿਛਲੇ ਇਕਾਂਗੀ, ਔਲੇ ਦਾ ਬੂਟਾ, ਨਸਲ, ਦਾਨੀ, ਟੁੱਟੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀ, ਸਫ਼ਾ ਨੰਬਰ 256 ਦਿਲਚਸਪ ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਬਹੁਮੁੱਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਦਿੱਖ ਵਧੀਆ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਹੀਰੇ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਖ਼ਤਮ
ਲੇਖਕ : ਬਰਿੰਦਰ ਮਸੌਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98885-88399

ਬਰਿੰਦਰ ਮਸੌਣ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਮਨੁੱਖ ਵਲੋਂ ਹਿੰਮਤ, ਹੌਸਲੇ ਅਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਥੀਮ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਟਲ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਨਾਂਅ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦਿਲਕਸ਼ ਵਲੋਂ ਵੇਟਰ ਤੋਂ ਹੋਟਲ ਮਾਲਕ ਬਣਨ ਤੱਕ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸਰਲ ਤੇ ਸਪਾਟ ਕਥਾ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਹੋਟਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਲਕਸ਼ ਨਾਂਅ ਦਾ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਤੇ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦਿਲਕਸ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਟਲ ਦਾ ਮਾਲਕ ਸਕਸੈਨਾ, ਮੈਨੇਜਰ ਬਾਬੂ ਲਾਲ, ਰਿਸੈਪਨਿਸ਼ਟ ਮੈਡਮ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਅਤੇ ਮੈਡਮ ਗਰੈਬੀ ਵੀ ਅਹਿਮ ਪਾਤਰਾਂ ਵਜੋਂ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦਿਲਕਸ਼ ਦੀ ਅਸਧਾਰਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚ ਸਮੋਹਿਤ ਹੋਏ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦਿਲਕਸ਼ ਜਿਸ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਅਤੇ ਗੋਆ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹੋਟਲਾਂ ਵਾਂਗ ਆਕਰਸ਼ਕ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿਲਕਸ਼ ਕੰਮ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਪਾਤਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਵਾਹਕ ਬਣ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੋਟਲ ਦੇ ਹੋਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਅਹਿਮ ਸੂਤਰ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਦਿਲਕਸ਼ ਨੂੰ ਹੀਰਾ ਬੰਦਾ ਸਿੱਧ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਪਿੱਛੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਸਮਰਪਣ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਰਿੰਦਰ ਮਸੌਣ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਕਥਾ ਦੇ ਕਲਪਨਾ ਤੱਤ ਤੇ ਰੁਮਾਂਸਿਕ ਵਾਤਾਵਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨੱਸਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨੂੰ ਚਿਤਰਣ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਹੀ ਹਲਕਾ-ਫੁਲਕਾ ਛੂਹਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਸਿਰਜਣ ਲਈ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

 ਘਟਨਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹ ਸਿਕੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਹਿਜ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 120 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98148-22601

ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹ ਸਿਕੰਦਰ ਇਕ ਕਵੀ ਹੈ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ, ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਹੈ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਲੇਖਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹੈ। ਦੋਹੜਾ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਤੇ ਉਸ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਡਮੁੱਲਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ।
'ਘਟਨਾਵਾਂ' ਉਸ ਦੀ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਵਾਰਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਸਿਰਜਣ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿਚ ਗਹਿਰੀਆਂ ਧਸ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਕੋਈ ਉਚੇਚ ਕਰਕੇ ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਝ ਸੁਭਾਵਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨਾਲ ਵਾਪਰਿਆ ਜਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਕੇ, ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਸ਼ੈਲੀ ਬੇਹੱਦ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ। ਹੱਡ ਬੀਤੀ ਅਤੇ ਜਗ ਬੀਤੀ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਸੁਮੇਲ ਸਿਰਜ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਸਣ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਰਲਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਰਸਭਿੰਨੀ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪਰੋਈਆਂ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਰਸ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਸੁਆਦ ਨਾਲ ਵੀ ਗੜੁੱਚ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੋਇਆ ਪਾਠਕ ਖੁਦ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤੁਰਦਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, 'ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਲਈ ਨਹੀਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾ। ਜੀਵਨ ਸਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੇ ਉਸ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਮੈਂ ਰਾਈ ਮਾਤਰ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸਮਝੋ ਮੇਰਾ ਜੀਣ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।' ਲਿਖਣ ਸੇਵਾ ਦੀ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਫੜੀ ਕਲਮ ਨੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਟੋਟੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਸ੍ਰਦਾਈ', 'ਵੱਡੇ ਘਰ ਦਾ ਬੰਦਾ', 'ਖਜਲ ਖੁਆਰੀ', 'ਮਹਿੰਗਾ ਸੌਦਾ', 'ਮੱਤ ਦੀ ਗੱਲ', 'ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ', 'ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਭਾਰ' ਅਤੇ 'ਸਹਾਰਾ' ਆਦਿ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਨੂੰ ਗਿਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਈਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਿਰੀਆਂ-ਪੁਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹਨ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ:
'ਏਨੇ ਨੂੰ ਭੀੜ ਚੀਰਦਾ ਇਕ ਦਾਨਾ ਜਿਹਾ ਬੰਦਾ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵਧਿਆ, 'ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਪੰਜ ਸੱਤ ਜੁੱਤੀਆਂ ਮਾਰ ਲਵੋ' ਮੈਂ ਸਹਿਮ ਗਿਆ। ਉਹਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪੰਚਾਇਤੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਸਾਂ, 'ਬਾਊ ਜੀ, ਇਹ ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਈ, ਤੁਸੀਂ ਮੈਥੋਂ ਵੱਡੇ ਹੋ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦਾਂ।'
'ਕੀ ਦੱਸਾਂ ਇਹ ਮੇਰਾ ਭਤੀਜਾ ਹੈ ਗਿਆਨੀ ਜੀ' ਮੈਂ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ 'ਭਤੀਜਾ ਹੈ ਤਾਂ ਘਰ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਓ ਪਰ ਇਹਨੂੰ ਕਹਿ ਦਿਓ ਬੰਦਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹੇ।'
ਰਾਜ਼ੀਨਾਮੇ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਹੋਏ ਤੇ ਮੈਂ ਸ਼ੁਕਰ ਕੀਤਾ। ਗੱਲ ਮੁੱਕੀ, ਸਾਰੇ ਘਰੋ ਘਰੀ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਹ ਤਾਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਉਦੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਹੱਥ ਵਿਚ ਲਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਗੇਟ 'ਤੇ, ਉਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਮੁੜ ਕੋਈ ਉਪੱਦਰ ਨਾ ਹੋਇਆ। (ਪੰਨਾ-27)। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਨਸੀਹਤਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਤੋਂ ਨਵੀਂ ਗੁੰਝਲ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਉਸ ਵਿਚ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੋਹਣੇ ਸਬਕ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਸਿਖਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਇਕ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਵਾਲੇ ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹ ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਨਣਯੋਗ ਵੀ।

-ਡਾ. ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 94171-94812

ਮੇਰੇ ਕਾਰਨਾਮੇ
ਲੇਖਕ : ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਜ਼ਨਜ਼
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98159-45018

ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਅਮਲੀਆਂ ਅਤੇ ਛੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰਸਦਾਇਕ ਗੱਲਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ 'ਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦੇਵਿੰਦਰ ਸਤਿਆਰਥੀ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਿਕਤਾ ਬਾਰੇ, ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ਰ ਬਾਜਵਾ ਬਾਰੇ, ਭੂਤ-ਵਾੜੇ ਦੇ ਲਾਲੀ ਦੀ ਅਲੌਕਿਕ-ਵਿਦਵਤਾ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦਰਵੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਬਾਰੇ। ਲੁਧਿਆਣੇ ਦਾ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫੱਖਰ, ਮਸਤ-ਮਲੰਗ ਤੇ ਬਹੁ-ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਿਮਰਤੀਆਂ 'ਚ ਕਈ ਰੰਗ ਲੈ ਕੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦਾ। ਅੰਦਰੋਂ ਵਿਦਵਾਨ, ਬਾਹਰੋਂ ਚੰਗਾ ਇਨਸਾਨ, ਗੁਣਵੰਤਾ ਤੇ ਮੋਹਵੰਤਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦਾ ਪਰੰਤੂ ਨੇੜਿਓਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ। 'ਮੇਰੇ ਕਾਰਨਾਮੇ' ਉਸ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੀ-ਖਾਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੱਚ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਨੂੰ ਮਾਨਣ ਦਾ ਸੁਆਦ ਆਉਂਦਾ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਆਮ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਰਗੀ। ਕੋਈ ਉਚੇਚ ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਓਹਲਾ ਚੋਰੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਕਦੇ ਹਸਾਉਂਦੀ, ਕਦੇ ਗੰਭੀਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ। ਏਨਾ ਸੱਚ ਅਤੇ ਤਨਜ਼, ਜੌਹਲ ਹੀ ਸਿਰਜ ਸਕਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਬੇਲੀ ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ (ਕੈਨੇਡਾ) ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਬੰਦ (ਜਨਮੇਜੇ ਦੀ ਗੱਲ) ਲਿਖਣ ਲਈ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼-ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਕਾਰਜ-ਸ਼ੈਲੀ ਪੜ੍ਹਿਆਂ ਹੀ ਮਾਣੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ੀ ਉਸ ਦੇ ਜਨੂਨ ਦੀ ਹੱਦ ਹੈ। ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਚਿੱਤ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ, ਉਸ ਲਈ ਉਹ ਮਰ ਮਿਟਣ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਮਨ ਮਰਜ਼ੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਲੇਖੇ ਲਾਉਣਾ ਉਸ ਦਾ ਅਕੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਕਿ ਜੌਹਲ ਨੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਸੰਪਰਕ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ-ਸੰਘਰਸ਼ ਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਕੁਠਾਲੀ ਹੈ ਜਿਉਂ-ਜਿਉਂ ਪੜ੍ਹੋਗੇ, ਮਾਣੋਗੇ। ਕਿੰਨਾ ਅਜੀਬ ਹੈ, ਜੌਹਲ ਬੇਬਾਕ/ਫ਼ਕੀਰੀ ਨੂੰ ਅਮੀਰੀ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਹਰ ਹਾਲਾਤ 'ਚ ਜਿਊਣ ਵਾਲਾ, ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਮਾਨਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਮਾਲਕ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਅਕਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ
ਲੇਖਕ : ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 77103-69138

ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਸਿਆਟਲ (ਯੂ. ਐਸ. ਏ.) ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਲਚਰਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਬਾਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ 27 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਬੋਧ ਤੇ ਵਿਰਸਾ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਕੈਦਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਚਾਰਟ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਿੰਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ 13 ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਇਕ ਕਵਿਤਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ 'ਅਕਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ' ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ 'ਅਕਲ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ' ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਮੋਗੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਵਹਿਣੀਵਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਪਿੰਡ ਦੀ ਹਰਮਨਪਿਆਰੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਮਰਪਨ ਵੀ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਪਿਤਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ ਦੇ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੈ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਹੋਏ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬੱਝਵਾਂ ਹੈ। ਸਾਧਾਰਨ ਵਾਰਤਕ ਹੈ। ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮਹਿਕ ਹੈ । ਕਹਾਣੀ 'ਘੋਨਾ ਸਾਧ' ਵਿਚ ਪਖੰਡੀ ਸਾਧ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਅਖੌਤੀ ਸਾਧ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਕਰਾਉਂਦੇ ਹਨ। 'ਘੋਰ ਬੇਅਦਬੀ' ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਦੇ ਪਹਿਨੇ ਸੂਟ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੰਕਤੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤੂਫਾਨ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਤਫ਼ਤੀਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੜਤਾਲ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥੀ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿਚ ਰੁਮਾਲੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ (ਲੇਖਕ ਦਾ ਚਾਚਾ) ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਛੋਹ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਲੁਕਣਮੀਚੀ', ਵਿਚ ਇਹ ਰੰਗ ਹੈ। ਪਤੀ ਸੰਦੂਕ ਵਿਚ ਲੁਕਦਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਬਾਹਰੋਂ ਤਾਲਾ ਲਾ ਕੇ ਟਿਭ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦ ਕਦ ਮੰਦਾ ਹੋਇ, ਵੁੱਕਤ, ਅਹਿਸਾਸ, ਕਰਨੀ ਦਾ ਫਲ, ਜੱਗ ਵਿਚ ਸੀਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਦਿੱਖ ਚੰਗੀ ਹੈ। ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਮਾਧੋ
ਲੇਖਕ : ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਇਕਰਾਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਖੰਨਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 78379-63067

2025 'ਚ ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦੇ ਮੁੜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ ਇਸ 'ਮਾਧੋ' ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 59 ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਆਸ਼ਟ, ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ ਵਲੋਂ ਲਿਖਣਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੁਖਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਵਕੀਲ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਇਸ ਕਲਮਕਾਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿਤਰਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸੰਵਾਦ, ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਚੋਣ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਤੀਬਰ ਇੱਛਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਕਲਪਨਾ ਨਾਲੋਂ ਹਕੀਕਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਵੇਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਤਰ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਮਾਧੋ' ਪੈਸੇ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਗੁਆਚੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਤ ਵਿਚ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਜਾਣ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। 'ਅੰਨਦਾਤਾ' ਕਹਾਣੀ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਦੀ ਚੱਕੀ ਵਿਚ ਪਿਸ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਦਸਤਾਰ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਫੈਸ਼ਨ-ਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਿਚ ਵਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਕਟਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਸ ਕੁਰੀਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਾਅ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਲੋਹੜੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਫਰਕ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਕੁਰੀਤੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਪਾਉਣ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਛੁਹ ਕੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਉਸਾਰੂ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98726-27136

ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਸ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98157-69164

ਸੰਪਾਦਕ ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨ ਹਥਲੇ ਸਾਂਝੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ''ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਸ਼'' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਜਨ ਕਿਸੇ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਹਤਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ। ਰਾਜਨ ਆਨਲਾਈਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਕਾਵਿ-ਸਾਂਝਾਂ' ਰਾਹੀਂ ਨਵੇਂ ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੀ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸਾਂਝੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਪੁਰਾਣੇ 45 ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਰਾਜਨ ਇਕ ਸਿਰੜੀ ਸੰਪਾਦਕ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਚੁੰਗਲ ਵਿਚੋਂ ਪੁੰਗਰ ਰਹੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਖਸੁੱਟ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੱਲਿਓਂ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਕਿਤਾਬ ਛਪਵਾਉਣਾ ਪੁਰਸਲਾਤ ਦੀ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਰਗੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਰਾਜਨ ਸਾਹਿਬ ਇਹ ਮੰਚ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਕੇ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਸ਼ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਗਰਾਂ ਦੇ ਪਾਂਧੀ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਫਿਕਰਾਂ ਨੂੰ 136 ਸਫ਼ਿਆਂ ਤੇ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਲਈ ਪਿਆਰ, ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਗਿਲੇ ਸ਼ਿਕਵੇ, ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਅਠਖੇਲੀਆਂ, ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੀ ਪੰਡ ਆਦਿ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ ਪੱਤਝੜਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੈ, ਦਰਸ਼ਨ ਬੁੱਟਰ ਮਨ ਦੀ ਮੈਲ ਕਾਫ਼ੂਰ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਲਖਵਿੰਦਰ ਜੌਹਲ ਵਕਤ ਦੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਦੇ ਪੰਧ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸੁਸ਼ੀਲ ਦੁਸਾਂਝ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਜੇਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਲਵੰਤ ਔਜਲਾ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਹੇਰਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੇਲਿੰਦਰਜੀਤ ਰਾਜਨ ਹਨੇਰਿਆਂ ਵਿਚ ਦੀਵੇ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ਼ ਹੈ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ। ਜ਼ਰਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵੇ ਦੇ ਦੋਹੜੇ ਦੀ ਰਮਜ ਪਹਿਚਾਨਣਯੋਗ ਹੈ। ਜਰਾ ਨਮੂਨਾ ਦੇਖੋ :
'ਸਾਡੇ ਛੰਨੇ ਵਿਚਲੀ ਚੂਰੀ, ਖੋਹ ਕੇ ਖਾਧੀ ਕਾਵਾਂ।
ਤਾਂ ਹੀ ਘੋਰ ਉਦਾਸੀ ਛਾਈ, ਸਾਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਗਰਾਵਾਂ।
ਅੰਨ੍ਹਿਆਂ ਹੱਥ ਬਟੇਰੇ ਆਏ, ਹੋਰ ਕੀ ਮੈਂ ਸਮਝਾਵਾਂ।
ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਜਰਖੇਜ਼ ਮਿੱਟੀ 'ਚੋਂ, ਸੂਹੇ ਫੁੱਲ ਉਗਾਵਾਂ।'

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਭੱਟੀ ਭਾਈਚਾਰਾ
(ਭੱਟੀਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ)
ਲੇਖਕ : ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸੇਲਬਰਾਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 203
ਸੰਪਰਕ : 98146-13178

ਹਰ ਬੰਦਾ ਜਾਂ ਹਰ ਖਾਨਦਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਫਰੋਲਣੀਆਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਇਹ ਬਦ ਕਿਸਮਤੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸਾਂਭਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਭਾਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਜਿੰਨਾ ਕੂ ਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਵੀ ਕੁੱਝ ਸਾਂਭਿਆਂ-ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਵੀ ਰਲਾਅ-ਦਰ-ਰਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਜਾਂ ਉਹ ਸ਼ਰਧਾ, ਨਿੱਜ-ਮੋਹ ਜਾਂ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹੈ। ਆਪਣਿਆਂ ਨੂੰ ਵਡਿਆਉਣਾ ਅਤੇ ਦੁਸਰੇ ਦਾ ਜਲੌਅ ਲਕਾਉਣਾ ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਭੈੜ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਾਂਗ ਬਹੁਤੇ ਕੁਨਬਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਇਤਿਹਾਸ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਝਵਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ।
ਸਾਧਨਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਕਮੀ ਦੇ ਬਾਵਯੂਦ ਚਿੰਤਕ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੇਲਬਰਾਹ ਜਿਥੇ ਸਥਾਨਕ ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਢ ਯਤਨਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਐਂਤਕੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਚਰਚਿਤ ਰਾਜ-ਪ੍ਰੀਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਰਹੇ 'ਭੱਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ' ਦੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਅਤੇ ਗੌਰਵਸ਼ਾਲੀ ਤਵਾਰੀਖ ਲਿਖਣ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਦਰਾਂ ਪਾਠਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ (ਦੋ ਸਬਦ, ਮੁੱਖ ਬੰਦ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ) ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਰੇਕ ਪਾਠ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ੍ਰੋਤ-ਟੂਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਹਾਸਿਲ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੱਕ ਚਰਚਿਤ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੂਤ ਕਬੀਲੇ 'ਭੱਟੀ ਕੁਨਬੇ', ਭਾਵੇਂ, ਮਗਰੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਪਰਤੀ ਜਾਤਾਂ (ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਰਾਣੇ, ਜੱਟ ਤੇ ਦਲਿਤ ਆਦਿ) ਅਤੇ ਉਪ-ਗੋਤਾਂ 'ਚ ਬਦਲ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ/ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਜੜ੍ਹ (ਮੂੰਹੀ) ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਜਲੌਅ ਨਹੀਂ ਘੱਟਦਾ।
ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 'ਭੱਟੀਆਂ' ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ-ਮਿਥਿਹਾਸ,ਰੱਤ-ਡੋਲ੍ਹਵੇਂ ਕਿੱਸੇ, ਗੌਰਵ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਗਾਥਾਵਾਂ, ਗੜ੍ਹੀਆਂ-ਕਿਲਿਆਂ, ਖਾਨਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਿਰਾਂ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਂ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਦਿਲਚਪਸ ਕਾਂਡ ਹਨ। ਇਹੀ ਨਹੀਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਸਾਏ ਗਏ ਪਿੰਡਾਂ-ਨਗਰਾਂ ਤੇ ਉਸਾਰੇ ਗਏ ਮਹਿਲਾਂ-ਹਵੇਲੀਆਂ, ਤਾਲਾਬਾਂ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦੇ ਧੜਵੈਲ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਜਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਣ-ਮਿਣਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਹੁਣ ਦੀਆਂ ਸੈਰਗਾਹਾਂ ਦਾ ਵੀ ਪੁਖਤਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਬੇਹੱਦ ਤਰੱਦਦ ਨਾਲ ਸੇਲਬਰਾਹ ਦੁਆਰਾ ਕਲਮਬੱਧ ਉੱਕਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਰਾਸਤੀ, ਦਿਲਚਪਸ ਅਤੇ ਨਵੇਕਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ ਜਿਹੜੀ 'ਭੱਟੀ' ਕੁਨਬਿਆਂ, ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਗੋਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖਰੀਦ, ਪੜ੍ਹ ਅਤੇ ਸਾਂਭ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ-ਅਗਲੇਰੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਵੀ। ਹਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਜਨ-ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਜਾਤਾਂ-ਗੋਤਾਂ ਦੀ ਚੀੜ-ਫਾੜ ਵਿਚ ਦਿਲਚਪਸੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹ-ਵਾਚ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

-ਵਿਜੈ ਬੰਬੇਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94634-39075

 ਹਾਇਕੂ ਲੋਕ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 98148-14791

''ਹਾਇਕੂ ਲੋਕ ਰੰਗ'' ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ ਦੀ ਹਾਇਕੂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗ ਹਨ। ਹਾਇਕੂ ਕਾਵਿ-ਸੰਬੰਧੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਹਾਇਕੂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੀਤੀਆਂ 53 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਲੰਮੀ ਸੂਚੀ ਹੈ। 'ਹਾਇਕੂ ਲਹਿਰ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ : ਹਾਇਕੂ, ਤਾਂਕਾ, ਚੋਕਾ, ਸੇ ਦੋਕਾ, ਹਾਇਗਾ, ਹਾਈਬਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਹਾਇਕੂਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਵਿਵਰਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 41 ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ : ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ, ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ, ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ (ਪੰਜਾਬੀ), ਡਾ. ਮਨੋਹਰ ਸਿੰਗਲ, ਡਾ. ਨਿਤਨੇਮ ਸਿੰਘ (ਪੰਜਾਬੀ), ਚੌਧਰੀ ਅਮੀਂ ਚੰਦ, ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ, ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ, ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਦਵਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ, ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ ਹੁਰੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਹਰੀਸ਼ ਚੰਦਰਾ ਸ਼ਾਕਿਆਂ ਨੇ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਬੰਧ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀ ਰੂਪ-ਗਤ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾ-ਗਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਾਮੇਸ਼ਵਰ ਕੰਬੋਜ ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿਬੰਧ 'ਲਘੂ ਗੀਤ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਵਿਆਪਕ ਸੰਵੇਦਨਾ' ਵਿਚ ਇਹ ਪ੍ਰਪੱਕ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਾਪਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ-ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਸੰਭਵ ਹੈ। 'ਇਕ ਕਿਰਨ', ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲਾਲ ਚਾਵਲਾ ਵਲੋਂ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਰਤਾਰੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਭੂਮੀ ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਸੰਗਮ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਯਤਰੀ ਛੰਦ ਹਾਇਕੂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨਾਲ ਜਾਪਾਨ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀਕਰਨ ਹੋ ਕੇ ਵਾਪਿਸ ਭਾਰਤ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਇਕਸਾਰ ਹੀ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰਕ ਭਾਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖੀ ਮੁਦਰਾਵਾਂ, ਅਭਿਨੈ ਇਕਸਾਰ ਹੀ ਹਨ। ਮੁਸਕਰਾਹਟ, ਗ਼ਮ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚੋਂ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਛੰਦਾਂ ਬੰਦੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰਿਆਂ ਨੇ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਵੇਂ ਮੀਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹਾਇਕੂ-ਗ਼ਜ਼ਲ, ਹਾਇਕੂ-ਰੁਬਾਈ, ਹਾਇਕੂ ਮੁਕਤਲ, ਹਾਇਕੂ ਦੋਹੇ, ਹਾਇਕੂ ਸਰਸੀ, ਹਾਇਕੂ ਦੋਹਾ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਹਾਇਕੂ ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਰੂਪ ਵੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਢੀ ਨੇ ਹਾਇਕੂਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਾਂਗ ਹੀ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਲਖਾਇਕ ਹੈ। ਪੀਰਾਂ, ਫ਼ਕੀਰਾਂ, ਵਲੀਆਂ, ਗੁਰੂਆਂ, ਸੂਰਮਿਆਂ, ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰਹਿਤਲ-ਬਹਿਤਲ 'ਚ ਲੋਕ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ, ਸੂਫ਼ੀਆਨਾ, ਆਸ਼ਕਾਨਾ, ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ, ਮਸਤੀ ਫਲਸਫ਼ਾਨਾ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਿਵਿਧਤਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਾਇਕੂ ਵਿਧਾ 'ਚ ਨਿਭਾਉਣ ਦੋ ਸਾਰਥਿਕ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਬਾ-ਦਸਤੂਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਵਹਿੰਦੇ ਦਰਿਆ ਵਾਂਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਵਹਿੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ :ਮਾਲਵਾ ਇਤਿਹਾਸ ਖੋਜ ਕੇਂਦਰ, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 20 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 107
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

'ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ' ਪੁਸਤਕ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਬੀਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼, ਕੌਮ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 2005 ਵਿਚ ਛਾਪੀ ਗਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਦੂਸਰਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 2025 ਵਿਚ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੱਥਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਸੁਨਾਮ, ਸ਼ਹੀਦ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਦੌਲਾ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲੀਆ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ 93 ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 15 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਦੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ 6 ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 2020-2022 ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦਿੱਲੀ ਮੋਰਚੇ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ 82 ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਲਾਕ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀ,ਬਲਾਕ ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ 48 ਗੁੰਮਨਾਮ ਸ਼ਹੀਦ/ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੇ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਬਾਰੇ ਬਾਰੀਕੀ ਨਾਲ ਤੱਥਾਂ ਸਹਿਤ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਰੇਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇਵਾਰ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਛਪਵਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕ
ਲੇਖਕ : ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪਰਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 0181-5097300

ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ. ਦੇ ਕਾਮਰੇਡ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਤੇ ਸੁਹਿਰਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਰਨ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਵਿਅਕਤੀ/ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ ਦੀ ਲਗਨ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੂੰ 2013 ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਦੀ ਸੰਚਾਲਕ ਸੰਸਥਾ ਅਰਜਨ ਸਿੰਘ ਗੜਗੱਜ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਐਤਵਾਰਤਾ ਵਿਚ 'ਮੇਰੀ ਧਰਤੀ ਮੇਰੇ ਲੋਕ' ਕਾਲਮ ਹੇਠ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਪਾਠਕਾਂ ਤੋਂ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਲਾਘਾ ਮਿਲੀ। ਹਥਲੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ 'ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕ' ਨਾਂਅ ਥੱਲੇ ਛਾਪੀ ਗਈ ਰਚਨਾ, ਜਿਹੜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਕਮਲਾ ਸ਼ਰਮਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਅਨੂਪਮ ਤੇ ਜਵਾਈ ਅਮਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ ਦੀ ਕੀਤੀ ਕੀਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ।
ਇਕ ਸਫਲ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖ ਸੱਚ 'ਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਹੱਕ-ਸੱਚ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਹ ਲੇਖ ਆਪਣੇ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲਿਖਤੀਨਾਮਾ ਹਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਬੜੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 'ਚ 'ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਆਂ : ਕਾਮਰੇਡ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਾਲ', ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ 'ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਲੋਕ' ਵਿਚ 31 ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਭਾਵ-ਪੂਰਤ ਲੇਖ ਹਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੋਰੋਨਾ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਯੋਗਦਾਨ, ਸਮਾਜਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਘਾਣ, ਧਨ-ਕੁਬੇਰਾਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ, ਪਰਵਾਸੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਵਿਡੰਬਨਾ, ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦਾ ਗੁਣਗਾਣ, ਮਨ ਕੀ ਬਾਤ, ਬਾਬਾ ਨਾਮਦੇਵ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਰੂਪ, ਸਰਵਣ ਪੁੱਤਰੀ ਜਿਉਤੀ ਕੁਮਾਰੀ, ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਨਿੱਜੀਕਰਨ, ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਿਰਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ 'ਤੇ ਹਥੌੜਾ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਅਤੇ ਵਿਉਪਾਰ, ਰਾਫ਼ੇਲ ਦਾ ਸੱਚ, ਗਲਵਾਨ ਘਾਟੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਦੇਸ ਨਿਜੀਕਰਨ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕੀ ਦੇਸ ਦੀ ਰਾਜ ਸੱਤਾ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਗਲਬਾ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਲਈ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ। ਬੇਬਾਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਨੂਰ ਦੇ ਨੇੜੇ
ਲੇਖਕ : ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੇ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਰੇਟਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 94640-76257

ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਨੂਰ ਦੇ ਨੇੜੇ' ਕਲਾਤਮਕ ਲਘੂ ਲੇਖਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਲੇਖ ਉਸ ਨੇ ਬਲਾਗ ਨੂਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਮਾਰਚ 2021 ਤੋਂ ਫੇਸਬੁਕ 'ਤੇ ਪੋਸਟ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਪਾਦਤ ਕਰਕੇ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 80 ਲਘੂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ ਨੇ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਲਈ ਸਵੈ-ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਸਰਲ ਤੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੋਸਤੀ-ਦੁਸ਼ਮਣੀ, ਜਿੱਤ-ਹਾਰ, ਸਵਰਗ-ਨਰਕ, ਡਰ-ਦਲੇਰੀ, ਸਿਫ਼ਰ-ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀਮਾਨਤਾ-ਮੂਰਖਤਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰਮ ਕਰਨ, ਇਲਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਅਕਲ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੌਤ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਕਾਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਹਸ, ਸੂਝ-ਬੂਝ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਸਲ ਗੁਣ ਪਰ ਅਣਜਾਣਪੁਣੇ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਗ਼ਲਤੀ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਯੋਗ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਹਰ ਉਸ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਪਰੇ ਰਹਿਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਵਿਹਲੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚ ਪਨਪਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਓ ਤਾਲਸਤਾਏ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚਾਨਣ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਅਗਿਆਨਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜ ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬੇਯਕੀਨੀ, ਹੰਕਾਰ, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਈ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਕਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਵਾਲਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੁਢਲੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਲਾਲਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਦਤਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੂਰ ਦੇ ਲਿਖੇ ਇਹ ਲਘੂ ਲੇਖ ਪਾਠਕ ਲਈ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਬਣ ਸਾਂਭਣ ਯੋਗ ਹੋ ਨਿਬੜਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਆ ਗੱਲਾਂ ਕਰੀਏ
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-29747

ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੱਡੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦਿਲ ਚੀਰਵੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਓ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਮਾਣੀਏ :
-ਹੈ ਦਿਲੋਂ ਜੇ ਪਿਆਰ ਤਾਂ ਨਾਲ ਤੁਰੀਂ
ਬੇਵਫ਼ਾਈਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਬੁੱਕਲ 'ਚ
ਕਦੇ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਨਿਭਦੇ।
ਤੇਰਾ ਅਹਿਸਾਸ,
ਰੁੱਖੀਆਂ ਰੁੱਤਾਂ 'ਚ ਤ੍ਰੇਲ ਜਿਹਾ
ਪੱਤਝੜ ਵਿਚ ਬਹਾਰ ਜਿਹਾ
ਖਲਾਂ ਲਈ ਬਰਸਾਤ ਜਿਹਾ।
-ਨਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ, ਨਾ ਪਿਆਰ,
ਇਹ ਤਾਂ ਹੈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਵਪਾਰ।
-ਤੂੰ ਹੋਵੇਂ ਕੋਈ ਲੋਕ ਗੀਤ ਤੇ ਮੈਂ ਗਾਵਾਂ।
ਤੂੰ ਬਣ ਗਾਨੀ ਦਾ ਮਣਕਾ ਮੈਂ ਗਲ ਪਾਵਾਂ।
-ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ,
ਕੋਈ ਪੰਛੀ ਨਾ ਚਹਿਚਹਾਉਂਦਾ
ਨਾ ਮੁਰਗਾ ਬਾਂਗ ਦਿੰਦਾ
ਬੱਸ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਘੜੀ ਦੀ।
-ਗੂੰਜਣ ਕਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਚੁਫ਼ੇਰੇ
ਪਰ ਚੁੱਪ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਨਾ ਕੋਈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘੇ ਅਹਿਸਾਸ ਹਨ, ਸੰਵੇਦਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਇਕੱਲਤਾ ਅਤੇ ਸੰਤਾਪ ਸਮੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਇਕ ਵਧੀਆ, ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ, ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹੀ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 150, ਸਫ਼ੇ : 140
ਸੰਪਰਕ : 98553-54554

'ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹੀ' ਕਿਤਾਬ ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਤਹਿਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕੁੱਲ 113 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਮਝ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸ ਉੱਪਰ ਡੂੰਘੀ ਪਕੜ ਹੋਣ ਦਾ ਸਬੂਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਡੇਰਾਵਾਦ, ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਇਮਾਨੀ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦੌੜ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਹੱਥੋਂ ਹੁੰਦੀ ਲੁੱਟ ਉੱਪਰ ਡੂੰਘਾ ਕਟਾਖ਼ਸ਼ ਵੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ ਵਿਚ ਆਏ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ 'ਬੜੇ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਾ ਰਹੇ ਇਹ ਨਾ ਮੁੱਕਿਆ, ਯੋਧਿਆਂ ਨੇ ਸ਼ਾਨ ਉੱਚੀ ਰੱਖੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ। ਉੱਠਣਗੇ ਫਿਰ ਸੂਰਮੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ, ਫੇਰ ਬਣੇਗਾ ਇਹ ਰੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਜੀ (ਪੰਨਾ ਨੰ- 32)। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ 'ਚੋਰ ਕੁੱਤੀ ਦੋਵੇਂ ਰਲੇ ਹੋਏ ਨੇ, ਲੋਕ ਵਿਚਾਰੇ ਬਹੁਤ ਡਰੇ ਹੋਏ ਨੇ।' ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਵੱਲੋਂ ਚਲਾਈ ਕਿਰਤ ਦਾ ਹਾਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕਵੀ ਨੂੰ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕ ਰਹਿ-ਰਹਿ ਕੇ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਨਾ ਹਾਲੀ ਕਿਤੇ ਹਲ ਚਲਾਉਂਦੇ ਦਿਸਦੇ, ਨਾ ਰੋਟੀ ਖੜਦੀ ਸਵਾਣੀ ਛਾਹ ਵੇਲੇ।' (ਪੰਨਾ-57)। ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਿਆ ਕਵੀ ਕਲਮ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਹੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਲੋਚਦਾ ਹੈ 'ਜੋ ਕਲਮ ਝੂਠ ਸੰਗ ਜਾਵੇ ਨੱਚਦੀ, ਸੱਚ ਦੀ ਕਚਿਹਰੀ 'ਚ ਨਾ ਜੱਚਦੀ। ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਖਾਸ ਕਰ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ਼ 1984 'ਚ ਹੋਏ ਧੱਕੇ ਕਾਰਨ ਉਸਦਾ ਮਨ ਕੁਰਲਾ ਉੱਠਦਾ ਹੈ, 'ਚੁਰਾਸੀ ਦਾ ਹਮਲਾ ਆਪਣਿਆਂ ਕਰਵਾਇਆ, ਵਰਨਾ ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹੱਥ ਕਿਸੇ ਨਾ ਪਾਇਆ।' ਕਵੀਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬੇਸ਼ੱਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਯੁੱਗ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਖਾਲਿਆਂ ਕੀਤਾ ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ਼ੋਂ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, 'ਠੰਢਕ ਹਵਾ 'ਚੋਂ ਲੈ ਗਏ ਏ.ਸੀ. ਅਮੀਰਾਂ ਦੇ, ਬੋਹੜ, ਪਿੱਪਲ ਗਏ, ਗਏ ਝੰਗ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੇ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਪਰਨਾਏ ਹੋਏ ਕਵੀ ਨੂੰ ਮਲਾਲ ਹੈ ਕਿ ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਅਸਲੀ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੋਮੇਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੀ ਹਨ, 'ਬੰਦ ਕਿਤਾਬਾਂ 'ਚ ਲਫ਼ਜ਼ ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਕਰਦੇ, ਦਮ ਘੁਟਦਾ ਠੰਢੇ ਹੌਕੇ ਪਏ ਭਰਦੇ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65928

 ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ
ਲੇਖਕ : ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 98552-28224

ਜੀਵਨੀ, ਸਵੈਜੀਵਨੀ, ਮਹਾਂਕਾਵਿ, ਖੰਡ ਕਾਵਿ, ਅਖੰਡ ਕਾਵਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਇਹ ਵਿਧਾਵਾਂ ਸਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉੱਚੇ ਮਿਆਰ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪੂਰਨ ਸੁਮੇਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰਥਿਕ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਤੱਥਾਂ ਸਹਿਤ ਕੋਈ ਹੋਰ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 16 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ 'ਜਾਗੋ' ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ-ਸੁਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ, ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਿਤਾਮਾ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ, ਘਾਲਣਾ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ, ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ, ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦੇਣ, ਮੰਗਲਾ ਚਰਣ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵਾ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਬੰਸਾਵਲੀ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵਗਦਾ ਦਰਿਆ-ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਅੱਜ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਤੇ ਸਿੱਖੀ, ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦੇ ਮੋਢੀ-ਸੁਆਮੀ ਹਰੀ ਦਾਸ ਜੀ, ਮਿਰਾਸੀ ਭੱਟ ਤੇ ਭਾਟ ਇਕੋ ਹੀ ਕਿੱਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ 'ਜਾਗੋ' ਸੰਗੀਤ-ਸੁਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਰਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ ਦਾ ਜਨਮ ਰਾਏ ਭੋਇ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿਖੇ ਜਨਾਬ ਬਦਰਾ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਲੱਖੋ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ 6 ਫਰਵਰੀ, 1459 ਈ. ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਘਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਲਈ, ਫਿਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਭਾਈ ਇੰਦਰਸੈਨ ਉਰਫ਼ ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ ਤੋਂ ਲਈ। ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ ਪਿੰਡ ਭੈਰੋਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਪੂਰਥਲਾ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਘਟਾਉੜਾ ਗੋਤ ਧੀਮਾਨ ਜਾਤ ਦੇ ਤਰਖਾਣ ਸਨ। ਰਬਾਬ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਜਾਉਣ ਦੇ ਧਨੀ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਸਤਾਦੀ ਸ਼ਗਿਰਦੀ ਕਰਕੇ ਰਬਾਬ ਵਜਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਬੀਬੀ ਅੱਲਾ ਰੱਖੀ ਉਰਫ਼ ਬੀਬੀ ਨਜ਼ੀਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਦੋ ਲੜਕੇ ਰਜ਼ਾਦਾ, ਸਜ਼ਾਦਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੇਟੀ ਕਾਕੋ ਉਰਫ਼ ਕਾਕੀ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਚਾਰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਤ 54 ਸਾਲ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਚੌਥੀ ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸੀ ਤਾਂ ਕੁਰਮ (ਖੁਰਮ) ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੋਲ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ 12 ਨਵੰਬਰ, 1534 ਈ. ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸਰੀਰ ਅਗਨੀ ਭੇਟ ਕਰਕੇ ਓਥੇ ਹੀ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਅਸਥੀਆਂ ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ 75 ਸਾਲ 9 ਮਹੀਨੇ 6 ਦਿਨ ਕੁੱਲ ਉਮਰ ਭੋਗੀ।
ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੇਦਾਂ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮਾਜੀ ਦੀ ਤਾੜੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ। ਅੱਗੋਂ ਇਹ ਸ਼ਿਵ, ਸਰਸਵਤੀ, ਨਾਰਦ, ਅਪੱਛਰਾਂ, ਗੰਧਰਵਾਂ, ਕਿੰਨਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਾਲਮੀਕਿ ਜੀ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਹੋਇਆ। ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਰਾਗ ਭੈਰਵੀ, ਹਿੰਡੋਲ, ਮਾਲਕੌਸ, ਦੀਪਕ ਅਤੇ ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਬਣਾਏ ਅਤੇ ਛੇਵਾਂ ਰਾਗ ਮੇਘ ਪਾਰਬਤੀ ਨੇ ਬਣਾਇਆ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੇ ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦਰਜ ਹੈ।
ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਇਕ ਮਿੱਥ ਏਦਾਂ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ। ਮੌਸੀਕਰ ਨਾਂਅ ਦਾ ਪੰਛੀ ਕਾਕੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪਰਬਤਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਚੁੰਝ ਉੱਤੇ ਸੱਤ ਛੇਕ ਹਨ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਥਲੇ ਤੱਕ ਇਹ ਚੁੰਝ ਸੁਰ ਲਹਿਰਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਸੁਰ-ਸਪਤਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੌਸਿਕੀ (ਮਿਊਜ਼ਿਕ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰਗਮ ਇਸੇ ਚੁੰਝ 'ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ । ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਕਿ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਪਸ਼ੂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ। ਐਰਾਵਤ ਹਾਥੀ ਤੋਂ, ਮੋਰ ਤੋਂ ਸ਼ੜਜ, ਰਿਖਭਾ ਬੱਕਰੇ ਤੋਂ, ਗੰਧਰਭ ਕਾਂ ਤੋਂ, ਮਧਮ ਕੋਇਲ ਤੋਂ, ਪੰਚਮ ਡੱਡੂ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਖੋਜ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾ, ਰੇ, ਗਾ, ਮਾ, ਪਾ, ਧਾ, ਨੀ, ਦੇ ਸੱਤ ਸੁਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ-ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪੀੜ੍ਹੀ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਹ ਸੁਰ ਇੰਦਰਸੈਨ ਉਰਫ਼ ਫਿਰੰਦਾ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਕੋਲ ਆਏ। ਫੇਰ ਬੈਜੂ ਬਾਬਰਾ, ਤਾਨਸੈਨ ਮਾਈ ਬੰਨੋ ਜੀ, ਗੋਪਾਲ ਲਾਲ ਕੋਲ ਆਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਹੀ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਘਰਾਣਾ, ਆਗਰਾ ਘਰਾਣਾ, ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣਾ, ਫਰੂਖਾਬਾਦ ਘਰਾਣਾ, ਸ਼ਾਮ ਚੁਰਾਸੀ ਘਰਾਣਾ, ਢਾਕਾ ਘਰਾਣਾ, ਗਯਾ ਘਰਾਣਾ, ਵਾਰਾਨਸੀ ਘਰਾਣਾ, ਸੋਹਦੀਆਂ ਘਰਾਣਾ, ਪੁਖਵਾਜ਼ ਘਰਾਣਾ, ਕਵਾਲ ਘਰਾਣਾ, ਮੇਵਾੜੀ ਘਰਾਣਾ, ਰਾਮਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣਾ, ਦਿੱਲੀ ਘਰਾਣਾ, ਲਖਨਊ ਘਰਾਣਾ, ਜੈਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਘਰਾਣਾ, ਉਦੈਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਘਰਾਣਾ, ਤਲਵੰਡੀ ਘਰਾਣਾ, ਹਰਿਆਣਾ ਘਰਾਣਾ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਘਰਾਣਾ, ਭਿੰਡੀ ਘਰਾਣਾ, ਜਵੱਦੀ ਟਕਸਾਲ, ਹਰਗਣਾ ਟਕਸਾਲ, ਦਾਉਧਰ ਟਕਸਾਲ, ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ, ਮਸਤੂਆਣਾ ਟਕਸਾਲ ਆਦਿ ਟਕਸਾਲਾਂ, ਘਰਾਣੇ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਏ। ਚੌਧਵੀਂ ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਇਕ ਪੁਰਖੀ ਰਾਜ ਸੀ। ਅਮੀਰਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਪ੍ਰਚਾਵੇ ਲਈ ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਦੇ ਭੱਟ, ਭਾਟੜੇ, ਮਰਾਸੀ ਅਮੀਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਗਾ ਕੇ ਰੋਟੀ ਰੋਜ਼ੀ ਕਮਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਵੀ ਇਸੇ ਵਰਗ ਦੀ ਮਿਰਾਸੀ ਜਾਤ ਵਿਚੋਂ ਸਨ।ਲੰਕਾ ਪਤੀ ਰਾਵਣ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਵੀਣਾ ਸਾਜ਼ਿਕ ਅਤੇ ਵੀਣਾ ਵਾਦਕ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਤੋਂ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਅਰੰਭ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਬੜੀ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਪਣਾ ਭਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਦੀ ਤਾਰ ਨਾਲ ਸੱਜਣ ਠੱਗ, ਕੌਡਾ ਰਾਕਸ਼, ਮਲਕ ਭਾਗੋ, ਬਲੀ ਕੰਧਾਰੀ, ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਇਆ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਕਾਵਿ, ਬਾਣੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਕੀਰਤਨ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਮਾਣ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਕਾਵਿ, ਬਾਣੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਠਕ, ਸਰੋਤਾ, ਸੋਧਕ ਅਤੇ ਸੁਰਬੱਧ ਕਰਕੇ ਗਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਸੁਰ 'ਚ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਸੰਸਾਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਸੰਸਾਰੀ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਅਲੌਕਿਕ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਲੌਕਿਕ ਹਨ।
ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ ਦੇ ਕਥਨ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੀ ਤਾੜੀ, ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਡੌਰੂ, ਨਾਰਦ ਦਾ ਤੂੰਬਾ, ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਵੀਣਾ, ਰਾਵਣ ਦੀ ਰਾਵਣ ਵੀਣਾ, ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੇ ਛੈਣੇ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਬੰਸਰੀ, ਪਾਂਡਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਾਜ਼, ਕਬੀਰ ਜੀ ਦੀਆਂ ਖੜਤਾਲਾਂ, ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਜੀ ਦੀ ਰਬਾਬ ਆਦਿ ਲੋਕ ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਮਰਾਸੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ। ਮਰਾਸੀ ਦਾ ਅਰਥ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬੰਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਗੀਤ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ। ਜਿੱਥੇ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਕੀਤਾ। ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਬਾਬੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰਬਾਬ ਦੀ ਸੁਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਗਾਇਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਭਾਈ ਰਜਾਦਾ ਅਤੇ ਸਜਾਦਾ ਨੇ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਭਾਈ ਯਾਦੂ ਜੀ, ਭਾਈ ਸਾਦੁ ਜੀ, ਭਾਈ ਗੁਲਾਬਾ ਜੀ, ਭਾਈ ਗਾਮੂੰ ਜੀ, ਭਾਈ ਰਹਿਮਤ ਅਲੀ ਜੀ, ਭਾਈ ਆਸ਼ਕ ਅਲੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਹੁਸੈਨ ਭਾਈ ਕਰਮ ਹੁਸੈਨ ਜੀ ਨੇ ਰਬਾਬ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਸੁਖਵੰਤ ਕੌਰ ਵੱਸੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 79732-7796

ਸ਼ਾਇਰਾ ਸੁਖਵੰਤ ਕੌਰ ਵੱਸੀ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਸਫਰ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਲਬੂਤੇ ਬੀ.ਐੱਡ ਅਤੇ ਐਮ.ਏ. ਹਿੰਦੀ ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਭਾਵੇਂ ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਅਧਿਆਪਕਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਲਈ ਡੁੱਲ੍ਹਦਾ ਪਿਆਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਨੂੰ 104 ਸਫਿਆਂ 'ਤੇ ਕਾਵਿਤਾਇਆ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਪੁਰਸੋਜ਼ ਤਰੰਨਮੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਨਜ਼ਮਾਂ ਤੇ ਗੀਤ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਅਕਸਰ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਦੇ ਮਹਿਲਾ ਵਿੰਗ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੀ ਨਿਭਾਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ' ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਕੌਲ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਣੇ ਹੀ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਫ਼ਰਜ਼ ਵੱਸੀ ਸਾਹਿਬਾ ਬਾਖੂਬੀ ਨਿਭਾਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀਆਂ ਦੀ ਸਰਕਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਬਲਕਿ ਸਾਦ-ਮੁਰਾਦੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਿਲਪ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠਕ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਰਨ ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਅਸਾਡੇ ਮਨ ਉਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਲੈਸ਼ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਕਦੇ ਇਹ ਫਲੈਸ਼ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਧਨ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਮਮਤਾ ਦੀ ਮੂਰਤ ਮਾਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਅਠਖੇਲੀਆਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਸਾਵਣ ਦੀਆਂ ਫੁਹਾਰਾਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਕੁੱਖ ਵਿਚ ਮਾਰੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਧੀਆਂ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਗੰਧਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੰਤਰ 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਵੱਸੀ ਸਾਹਿਬਾ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਅਸਹਿਮਤੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਦੀਵੇ ਬਾਲਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਹਿਲਾ ਦੀਵਾ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਜਗਾਉਣਾ, ਦੂਜਾ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਲਈ ਬਾਲਣਾ, ਤੀਜਾ ਦੀਵਾ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਲਈ ਬਾਲਣਾ, ਚੌਥਾ ਦੀਵਾ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ, ਪੰਜਵਾਂ ਦੀਵਾ ਫ਼ੌਜੀ ਭਰਾਵਾਂ ਲਈ, ਛੇਵਾਂ ਦੀਵਾ ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਲਈ ਅਤੇ ਸੱਤਵਾਂ ਦੀਵਾ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਲਈ ਬਾਲਣ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੀਵੇ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਸੱਤਵਾਂ ਅਸਮਾਨ ਵੀ ਜਗਮਗਾ ਉਠੇਗਾ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ 'ਆਗਾਜ਼ ਤੋਂ ਅੱਛਾ ਹੈ, ਅੰਜ਼ਾਮ ਖ਼ੁਦਾ ਜਾਨੇ' ਖ਼ੈਰ ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ ਤੇ ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ
(ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਲੋਅ ਵਿਚ ਤਾਰਕਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਰਾਮ ਮੂਰਤੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਅਲਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਨਕੋਦਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94174-49665

ਡਾ. ਰਾਮ ਮੂਰਤੀ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਸੁਆਮੀ ਹੈ। ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਆਲੋਚਕ ਵੀ ਹੈ। ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ, ਜੀਵਨੀ, ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਹ ਤੀਸਰਾ ਸੰਸਕਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 12 ਕਾਂਡਾਂ (ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੇਤਨਾ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਜੀਵਨ ਜੁਗਤ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ, ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਵਹਿਮ ਭਰਮ, ਕੁਝ ਮਨਾਹੀਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੱਚ, ਪੁੱਛਾਂ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਸੱਚ, ਮੜ੍ਹੇ ਮਸਾਣੀ ਨਾ ਜਾਈਂ, ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ : ਤਾਰਕਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਸੁਖਾਲਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਵਿਧੀ, ਭਰਮ ਰਹਿਤ ਹੋਣਾ, ਸਾਡੇ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਰੱਬ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਵਸਤੂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਕੱਚ ਸੱਚ) ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਗੁਰਮਤਿ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣਾ ਖੋਜ ਪੂਰਨ ਕਾਰਜ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸੰਪੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਮਰਹੂਮ ਸਰਦਾਰ ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ, ਪੀਰਾਂ, ਸੰਤਾਂ-ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਤੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਵਹਿਮ-ਭਰਮ ਅਤੇ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੇ ਭਾਰੂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਖਾਈ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੋਤਿਸ਼ਾਂ, ਸ਼ਰਾਬਾਂ, ਤੀਰਥ-ਇਸ਼ਨਾਨਾਂ, ਦਾਨ-ਪੁੰਨ, ਵਰਤਾਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੱਥੇ ਲੱਗਣ ਦੇ ਵਹਿਮਾਂ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਵੀ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿਚ ਹਨ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕੁਝ ਵਰਜਨਾਵਾਂ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁੱਛਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ 'ਤੇ ਕਠੋਰ ਵਿਅੰਗ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਮਸਾਣਾਂ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਤੋਂ ਵਰਜਿਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਵਿਆਹਾਂ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਅਤੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਭੋਗ ਸਮੇਂ ਆਦਿ ਤੋਂ ਵਿਖਾਵੇ ਲਈ ਫਜ਼ੂਲ ਖਰਚ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾਵੇ। 'ਰੱਬ' ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਢੂੰਡਣਾ ਵਿਅਰਥ ਹੈ। ਉਹ ਤਾਂ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ 'ਤੇ ਅਮਲ ਵੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਵਸਤੂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਮਕਾਨ ਉਸਾਰੀ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨੁਕਤੇ ਦਰਸਾਏ ਨੇ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪ ਬੀਤੀਆਂ, ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ, ਸੁਣੀਆਂ ਸੁਣਾਈਆਂ, ਵਿਵਿਹਾਹਕ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਨੇ। ਆਪਣੀਆਂ ਢੁਕਵੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਨੇ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਮਹਾਂਵਾਕਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲੇ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਰੌਚਿਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀਆਂ ਨੇ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਉਤਮ-ਪੁਰਖੀ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਅਨੁਸਾਰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ' 'ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।' (ਵੱਟ ਟੂ ਡੂ) ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ (ਵੱਟ ਨੌਟ ਟੂ ਡੂ) ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ (ਨੈਰੇਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ) ਕਾਫੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ, ਸਹੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdharamchand@gmail.com

ਤੇਰੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਕੇਵਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਭੀਖੀ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-17191

'ਤੇਰੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ' ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੇਵਲ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਵੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਕੋਈ ਅਤਾ-ਪਤਾ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਸਮਰਪਣ ਨਹੀਂ। ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਦਰਜ 1 ਤੋਂ 79 ਤੱਕ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿਰਲੇਖ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਅੰਕ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਅਤਾ-ਪਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅਸਤਿੱਤਵ ਦਾ, ਉਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ, ਉਸ ਦੇ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣ ਦਾ। ਪ੍ਰੋ. ਬੀਰ ਇੰਦਰ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸਾਦਗੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਡੂੰਘਿਆਈ, ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇਪਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਸਧਾਰਨਤਾ ਵਿਚੋਂ ਅਸਧਾਰਨਤਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਇਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸਫ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਨੰਬਰ 1 ਤੋਂ 4 ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਿਆਂ 'ਭਟਕਣ' ਦੇ ਅਰਥ, ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਏ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਉਕਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਬਦ 'ਤਿੱਖਣਾਂ' ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਕਸਾਉਣਾ, ਸ਼ਿਸ਼ਕੇਰਨਾ, ਕੁਰੇਦਣਾ ਹੀ ਤਾਂ ਇਲਮ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਸਮਝਣ-ਸਮਝਾਉਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਵਿਚ 'ਜਵਾਰ-ਭਾਟਿਆਂ' ਦਾ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੰ: 5 ਤੋਂ 10 ਤੱਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਹਨ। ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਨੰ: 11 ਤੋਂ 40 ਤੱਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਘਰ ਤੋਂ ਮਕਾਨ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ, ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ 'ਚ ਪਈਆਂ ਤ੍ਰੇੜਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਬੇ-ਸਬਰਾ ਹੋ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਨੰ: 41 ਦੀਆਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਸਤਰਾਂ, ਸਾਰੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮੰਜ਼ਰ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ ਇਹ ਸਤਰਾਂ :
ਕੋਠੇ ਉਪਰਲਾ ਕਮਰਾ
ਕਦੇ ਤੇਰਾ ਹੋਇਆ
ਕਦੇ ਤੇਰੇ ਭਾਈ ਦਾ
ਕਦੇ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਦਾ
ਕਦੇ ਤੇਰੀ ਝਾਈ ਦਾ
ਰਿਸ਼ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ
ਆਪਣਾ ਪਲੰਘ ਵਿਛਾਉਂਦੇ ਰਹੇ
ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਸਰਾ ਤੱਕਦੇ ਰਹੇ
ਧਰਤ ਮਾਂ 'ਤੇ ਵਿਛਾਈ ਚਟਾਈ ਦਾ।
ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜ ਨਾਲ, ਇਕਾਗਰਚਿੱਤ ਹੋ ਪਾਠਕ ਪਾਸੋਂ ਮੰਗ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਝੜੀ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਦਿਲੋਂ ਸਲਾਮ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

ਬਾਪੂ ਦੀ ਸੱਥ
ਸੰਪਾਦਕ : ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 89686-72526

ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਅਤੇ ਲੀਹੋਂ ਹਟਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਨ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਅਨੂਠੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਮਹਾਨ ਚਿੰਤਕਾਂ/ਸੋਝੀਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਵਲੋਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਉਚਾਰੇ ਉਹ ਮਹਾਨ ਕਥਨ/ਬੋਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਨਰੋਈ ਸੇਧ ਦੇ ਸਕਣ ਦੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁਝ ਨਵੇਂ ਕਥਨ/ਮਹਾਂਬੋਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਨਿੰਮੋਝੂਣੇ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੋਝੀਵਾਨ ਕਥਨ, ਨਵੀਂ ਨਰੋਈ ਸੋਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਲੋੜ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਉੱਤੇ ਸਾਬਤਕਦਮੀ ਨਾਲ ਅਮਲ ਕਰਨ ਦੀ। ਆਓ, ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਕਥਨ, ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹਨ, ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
-'ਮੁਸੀਬਤ ਸਭ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕੋਈ ਬਿਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਨਿੱਖਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' (ਸਫ਼ਾ-7)
-'ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸੱਚੇ ਬੜੇ ਸਰਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।' (ਸਫ਼ਾ-10)
-'ਜੇ ਸਰੀਰ ਬਿਮਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਅਰੋਗ ਰੱਖੋ।'
(ਸਫ਼ਾ-11)
-ਈਰਖਾ, ਹੀਣਤਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਹੈ।' (ਸਫ਼ਾ-79)
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਰਵਿਲ, ਬੋਵੀ, ਡਿਕਸਨ, ਸਰਵੇਂਟਿਸ, ਕਾਰਡੀਨਲ, ਰੋਮਸਿਨ, ਰੂਸੋ, ਇਮਰਸਨ, ਵਰਲ, ਮਾਰਕਸ, ਸਵਾਮੀ ਰਾਮਤੀਰਥ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ, ਭਰਤਹਰਿ, ਥੋਰੋ, ਸ਼ੇਖ ਸਾਅਦੀ, ਗੋਰਕੀ, ਸੁਕਰਾਤ, ਸੰਤ ਗਿਆਨੇਸ਼ਵਰ, ਲੈਨਿਨ, ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ, ਮਹਾਂਦੇਵ ਵਰਮਾ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਰਾਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਖਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ, ਰਹੀਮ, ਬੁੱਧ, ਸਿਸਰੋ, ਅਰਸਤੂ, ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ, ਮੈਰੀ ਬਰਾਊਨ, ਕਨਫਿਊਸਿਸ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ, ਟਾਲਸਟਾਇ, ਪ੍ਰੇਮ ਚੰਦ, ਡੈਲ ਕਾਰਨੇਗੀ, ਰਸੂਲ ਹਮਜ਼ਾਤੋਵ, ਨੈਪਲੀਅਨ, ਅਬਰਾਹਮ ਲਿੰਕਨ, ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ, ਡਾ. ਰਾਧਾਕ੍ਰਿਸ਼ਨਨ, ਵਾਲਮੀਕਿ ਜੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ, ਪਲੈਟੋ, ਕਬੀਰ ਸਾਹਿਬ, ਲਿੰਕਨ, ਸਚਤ ਚੰਦਰ, ਚਾਣਕਯ, ਨਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚੀਨੀ, ਅਰਬੀ, ਫਾਰਸੀ ਕਹਾਵਤਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ, ਹਜ਼ਰਤ ਮੁਹੰਮਦ, ਹਜ਼ਰਤ ਈਸਾ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ, ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਦਰਜ ਹਨ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਾਵਿਕ ਵੰਨਗੀਆਂ ਵੀ, ਸੇਧ ਦੇਣ ਹਿਤ, ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਨਿਵੇਕਲੇ ਜਾਵੀੇ ਤੋਂ ਸੰਪਾਦਿਕ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆਂ, ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਨਰੋਈ ਦਿਸ਼ਾ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਅਹਿਮ ਕਥਨ 'ਮਾੜਾ ਡਾਕਟਰ, ਕਾਤਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।' (ਸਫ਼ਾ-166)। ਸੰਪਾਦਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਉੱਘੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ
ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ
(ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਗਰੀਬਦਾਸ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 99149-92424

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਬੜੀ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕੀਤੀ। ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਹੋਈ, ਕੁਝ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੇ ਕਈ ਗੁੰਮਨਾਮੀ ਵਿਚ ਹੀ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰਦੇ ਬਣੇ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇੜੇ ਪੁਆਧ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿੰਡ ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਗਰੀਬਦਾਸ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਹੋ ਗੁਜ਼ਰੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਸਕੱਤਰੇਤ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ (ਰਜਿ.) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਠਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਵਿਨੀਪੈਗ (ਕੈਨੇਡਾ) ਰਹਿੰਦੇ ਬੇਟਿਆਂ (ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ) ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਵਾਇਆ ਤੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ। ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ (7 ਮਈ, 1913- 1 ਜੂਨ, 1988) ਨੇ ਪੌਣੀ ਸਦੀ ਉਮਰ ਭੋਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ (1933) ਹੋ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਪੰਜ ਸਾਲ (1940-45) ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟੀ ਤੇ ਕਰੀਬ ਇਕ ਸਾਲ ਘਰ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰਹੇ। ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਪਿੱਛੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1972 ਵਿਚ ਤਾਮਰ ਪੱਤਰ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਕੋਲ ਕੈਨੇਡਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਇਸ ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹੋਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੇ ਮਿਲੇ ਖਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ. ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਤੇ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਹ ਚਿੱਠੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸ. ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਅਤੇ ਬਰਸੀ 'ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਲਕੀਅਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੇ ਇਕ ਭੁੱਲੇ-ਵਿੱਸਰੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀਏ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਕੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਗੋਲਵਲਕਰਵਾਦ
ਇਕ ਅਧਿਐਨ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚਿੰਤਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲੋਕਪੱਖੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਹੀਆਂ। ਉਸ ਵਲੋਂ ਗੋਲਵਲਕਰ ਵਰਗੀ ਵਿਵਾਦਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਉੱਪਰ ਇਤਿਹਾਸਕ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ-ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਇਕ ਨਿੱਗਰ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਉੱਪਰ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਠੀਕ ਹੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਉੱਪਰ ਸਾਵਰਕਰ ਦੇ ਪੂਰਵਾਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਛਾਪ ਸੀ। ਦੋਵੇਂ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ ਅਤੇ ਹਿਟਲਰ ਵਲੋਂ ਲੱਖਾਂ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਮੰਨਦੇ ਸਨ... ਸ਼ਮਸੁਲ ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਮੇਰੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਇਕ ਅਭਿੰਨ ਅੰਗ ਹੈ।' (ਦੇਖੋ ਬੈਕ ਟਾਈਟਲ)
ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਦੇਖੋ ਕਿ ਇਕ ਪਾਸੇ ਉਹ ਹਿਟਲਰ ਦੁਆਰਾ ਯਹੂਦੀਆਂ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹ ਯਹੂਦੀਆਂ (ਇਜ਼ਰਾਈਲ) ਵਲੋਂ ਫਲਸਤੀਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਰੂਰਤਾ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਥਿਆਰ ਬਣੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਹੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸ ਜਮਾਤ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਉਦਾਰ, ਬਹੁਭਾਸ਼ੀ, ਬਹੁਧਰਮੀ ਅਤੇ ਬਹੁਨਸਲੀ ਦੇਸ਼ ਉੱਪਰ ਆਪਣੀ ਸੱਤਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸ਼ਮਸੁਲ ਇਸਲਾਮ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਹ ਮੋਨੋਗ੍ਰਾਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅੰਤਿਕਾ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਲਈ ਵਰਤੇ 187 ਦੁਰਲੱਭ ਹਵਾਲੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਸ਼ੋਧ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਵੱਲ ਭਰਵੇਂ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗੋ-ਮਾਸ ਬਾਰੇ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਵਲੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਰਿਜ ਕਰਦਾ ਉਹ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਇਕ ਸਮਾਂ ਉਹ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਊ-ਮਾਸ ਖਾਧੇ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜੋ ਗਊ-ਮਾਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖਾਂਦਾ, ਉਹ ਚੰਗਾ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ ਸੀ।' (ਪੰਨਾ 101), ਜਾਤੀਵਾਦ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਰਵਸ੍ਰੇਸ਼ਠਤਾ, ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੂਦਰਾਂ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ, ਇਸਤਰੀਆਂ ਦਾ ਅਪਮਾਨ, ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡਾਂ ਨਾਲ ਲਗਾਉ ਗੋਲਵਲਕਰ ਦੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਿਧਾਂਤ-ਸੂਤਰ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਧੁਨਿਕ ਸਟੇਟ ਦਾ ਕਲਿਆਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ'
ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ : ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 1500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 857
ਸੰਪਰਕ : 99588-31357

ਬਹੁਪੱਖੀ ਤੇ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲ ਕਮਾਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮੁੱਚੀ ਹਯਾਤੀ ਅਨੋਖੀ ਲਗਨ, ਸਮਰਪਣ ਤੇ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਤੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਲੇਖੇ ਲਾਈ ਹੈ। ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਕਵਿਤਾ, ਵਾਰਤਕ, ਨਿਬੰਧ ਰਚਨਾ, ਕਹਾਣੀ, ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ, ਸਮੀਖਿਆ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਜੀਵਨੀ, ਸਵੈਜੀਵਨੀ, ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ, ਅਨੁਵਾਦ, ਸੰਪਾਦਨ ਆਦਿ। ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕੋ ਜਿੰਨੀ ਸਮਰੱਥਾ ਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨਾਲ ਤਾਅਉਮਰ ਕਿਵੇਂ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਜਿਹੀ ਵਿਰਲੀ ਉਦਾਹਰਨ ਡਾ. ਕੋਮਲ ਦਾ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ-ਸੰਸਾਰ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਜਾਣਗੇ ਕਿ ਡਾ. ਕੋਮਲ ਹੁਣ ਤੱਕ 19 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 25 ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 9, 15 ਅਨੁਵਾਦ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਹਿਤ ਸਮੀਖਿਆ ਦੀਆਂ 14 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਮੇਤ ਕੁੱਲ 150 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਮਰ ਦੇ 10ਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪਾ ਚੁੱਕੀ, ਇਸ ਕਰਮਯੋਗੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਅਦਬੀ ਸਫਰ ਹਾਲਾਂ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸੰਬੰਧੀ, ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ ਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਾ ਇਕ ਚੰਗੀ ਸਵਾਗਤਯੋਗ ਸਾਹਿਤਕ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 'ਬੱਦਨ' 'ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਪਾਦਕ ਪਵਨ ਹਰਚੰਦਪੁਰੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਗ੍ਰੰਥ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸਮੱਗਰ ਬਿੰਬ ਤਾਂ ਉਸਾਰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਦੂਜੇ ਲੇਖਕਾਂ, ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੋਮਾ ਵੀ ਹੋ ਨਿੱਬੜਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਵੱਡਅਕਾਰੀ 'ਡਾ. ਅਮਰ ਕੋਮਲ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ' ਸਮੁੱਚੀ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ, ਤਿਆਰੀ, ਮੈਟਰ ਦੀ ਚੋਣ ਤੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਮੈਟਰ ਦੀ ਚੋਣ, ਤਰਤੀਬ ਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਅਧੀਨ ਇਸ ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਡਾ. 'ਬੱਦਨ' ਦਾ ਲੰਮਾ ਅਨੁਭਵ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੰਮ ਆਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਮੈਟਰ ਨੂੰ 17 ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਹਨ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਅੰਕਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਡਾ. ਬੱਦਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ/ਸਿਮਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਚੰਗਾ ਲੇਖਾ-ਜੋਖਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਸਟੀਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 16ਵੇਂ ਤੇ 17ਵੇਂ ਭਾਗ ਵਿਚ ਡਾ. ਕੋਮਲ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵੰਨਗੀ ਤੇ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਕੁਝ ਨਮੂਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਅਜਿਹੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਇਹ ਪੱਖ ਵੀ ਧਿਆਨਯੋਗ ਹੈ, ਕਿ ਇਹ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

ਪਰੀ ਦੀ ਉਡਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਸਤਪਾਲ ਭੀਖੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 36
ਸੰਪਰਕ : 98761-55530

ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਕਾਂਗੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਘਾਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਸਤਪਾਲ ਭੀਖੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਬਾਲ ਪੁਸਤਕ 'ਪਰੀ ਦੀ ਉਡਾਰੀ' ਇਸੇ ਸਿਨਫ਼ ਨਾਲ ਤਾਅਲੁਕ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 6 ਬਾਲ ਇਕਾਂਗੀਆਂ ਸੰਮਿਲਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਿਰਜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਦਾਣਾ ਮੰਡੀ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਨੰਨ੍ਹੇ ਲਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪ੍ਰਥਮ ਇਕਾਂਗੀ 'ਧਰਤੀ ਬੋਲੀ' ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੜ੍ਹ, ਤਣਾ, ਟਾਹਣੀ, ਪੱਤੇ, ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫ਼ਲ ਆਦਿ ਹਨ। ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਕੁਝ ਕਿਰਦਾਰ ਆਪੋ-ਆਪਣੀ ਮਹਾਨਤਾ ਤੇ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋਣ ਦਾ ਢੌਂਗ ਰਚਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕੱਲੇ ਇਕੱਲੇ ਉਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਅਸਤਿੱਤਵ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਏਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਸਾਰਥਿਕ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। 'ਮਿਲ ਕੇ ਰਹੀਏ' ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਰਾਰਤਾਂ, ਨਲਾਇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਲਬਾਜ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤਾਨ ਝੂਠਲ, ਨਕਲੂ, ਗਾਲੂ, ਲੜਾਕੂ, ਆਲਸੂ ਆਦਿ ਪਾਤਰ ਵੀ ਤਕੱਬਰ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅੰਤ ਉਹ ਵੀ ਇਕ ਹੋਰ ਪਾਤਰ ਸਚਿਆਰ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਨਿੱਗਰ ਜੀਵਨ-ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਕੌਣ ਮੋਨੀਟਰ' ਇਕਾਂਗੀ ਦਾ ਵਸਤੂ-ਜਗਤ ਵੀ ਸਕੂਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਅੰਬ, ਸੇਬ, ਕੇਲਾ, ਪਪੀਤਾ, ਅਨਾਰ, ਤਰਬੂਜ਼, ਖ਼ਰਬੂਜ਼ਾ, ਬੇਰ, ਲੀਚੀ, ਅਮਰੂਦ, ਰੁੱਖ ਆਦਿ ਪਾਤਰ ਇਹ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸਰਬਸੰਪੰਨ ਹੋਣ ਸਦਕਾ ਜਮਾਤ ਦਾ ਮੋਨੀਟਰ ਬਣਨ ਦਾ ਹੱਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਰੁੱਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੂੰ-ਤੂੰ ਮੈਂ-ਮੈਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਇਸ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ-ਜਿਹੜੀ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਫ਼ਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸੇ ਰੁੱਤ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਮਾਤ ਦਾ ਮੋਨੀਟਰ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ। 'ਪਰੀ ਦੀ ਉਡਾਰੀ' ਇਕਾਂਗੀ ਦੇ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਸਕੂਲੀ ਰਸਾਲਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਅਮੁੱਕ ਪਰਵਾਹ ਸਦੈਵ ਪਰਵਾਹਮਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਦਕਾ ਉਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ। 'ਆਓ ਮਿਲ ਕੇ ਕਰੀਏ ਕੰਮ' ਇਕਾਂਗੀ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ-ਮਾਟੋ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲਾਂ ਦੀ ਰਖਵਾਲੀ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਆਖ਼ਰੀ ਇਕਾਂਗੀ 'ਜਸ਼ਨ ਦਾ ਸਨਮਾਨ' ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਈਮਾਨਦਾਰੀ, ਸੱਚਾਈ, ਫ਼ਰਜ਼ਸੱਨਾਸ਼ੀ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤੂਲਿਕਾਵਾਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਚਿੱਤਰਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੰਠ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਆਮ ਬਾਲ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ-ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 'ਆਸ਼ਟ' (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98144-23703

ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
(ਭਾਗ-2)
ਲੇਖਕ : ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 625 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 504
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਇਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਵੰਨ ਵੇਅ' ਅਤੇ 'ਰੇਤ' ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਿਲੇਬਸ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨਾਵਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬੌਰਨ ਦੇਸੀ', 'ਸਵਾਰੀ' ਅਤੇ 'ਜੇਠੂ' ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਰਹੇ ਨਾਵਲ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉੱਭਰਦੀ ਮੁੱਖ ਸੁਰ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਤਬਾ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਰਣਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਇਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਲਿਖਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
'ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' (ਭਾਗ ਦੂਜਾ) ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਠਵੇਂ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਇਕ ਸੱਚ ਮੇਰਾ ਵੀ', 'ਨਵੇਂ ਗੀਤ ਦਾ ਮੁੱਖੜਾ', 'ਇਕ ਗੱਲ ਜੇ ਦਿਲ ਲੱਗੇ', 'ਮਸਤ' ਆਦਿ ਵਿਚਲੀਆਂ 56 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਰੀਵਿਊ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਥੇ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ 56 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਏਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਜੇਕਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਵਿਚਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਕੜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਸੰਤੁਲਨਮਈ ਮਾਹੌਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲਾ ਸਮਾਜਿਕ ਆਪਾ ਕੇਵਲ ਪਰਵਾਸ ਭੋਗ ਰਹੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸਗੋਂ ਇਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਮੂਲ ਨਿਵਾਸੀ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਕਟਾਂ ਨਾਲ ਦੋ-ਚਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭੂ-ਹੇਰਵੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਣਾਓ, ਪੀੜ੍ਹੀ ਪਾੜੇ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅਗਾਂਹ ਸਮੇਂ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਿਚ ਜਿਹੜੇ ਨਵੇਂ ਅੰਤਰ ਵਿਰੋਧ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਕੜ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਮਸਤ, ਨਵੇਂ ਗੀਤ ਦਾ ਮੁਖੜਾ, 'ਜਸ਼ਨ', 'ਚਿੱਪੀ' ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਵੇਂ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰਜੀਤ ਅਟਵਾਲ ਦਾ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਭਾਗ-ਦੂਜਾ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਜ਼ਰੂਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇਗਾ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

 ਸੰਤ ਸਿਪਾਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 143
ਸੰਪਰਕ : 98141-45047

ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਸਖ਼ਤ ਘਾਲਣਾ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਭੇਟ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ ਮਹਾਰਾਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਉੱਪਰ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਉੱਘੀ ਧਾਰਮਿਕ ਹਸਤੀ, ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਹਿਤੈਸ਼ੀ, ਸੰਤ-ਸੂਰਮੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ-ਪੀਣ ਤੱਕ ਨੂੰ ਭਾਵ-ਪੂਰਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਰਬੰਸੀ ਦਾਨੀ ਪਿਤਾ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਕਮਾਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਵਰੋਸਾਏ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੀਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਨਾਂਦੇੜ ਤੱਕ ਨਿਭਾਈ। ਇਸੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੰਪ੍ਰਦਾ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਅੰਸ਼-ਵੰਸ਼ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਰਾਜ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸਗੋਂ 'ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਪੰਜਾਬ' ਦੇ ਨਾਲ 'ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਰਕਾਰ' ਦਾ ਮੁੱਖੀ ਬਣਾਇਆ। ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਇਸ 'ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ' ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਚਰਚਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। 40 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਖਾਤਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਪਿੱਠੂਆਂ ਤੇ ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਨੌ-ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰਵਾਏ। ਭਰਾ ਮਾਰੂ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੌਰੰਗਾਬਾਦ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸ਼ਹੀਦੀ ਜਾਮ ਪੀਤੇ। ਇਸ ਰਾਜ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਾਬਾ ਖੁਦਾ ਸਿੰਘ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਰਹੇ। ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੱਡਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਲੜਿਆ। ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਵਾ ਕੇ ਹੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਂਪੁਰ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਕਾਲ ਕੋਠੜੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। 5 ਜੁਲਾਈ, 1856 ਵਿਚ ਇਸੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਚੌਦਾਂ ਅਧਿਆਇਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਲਾਤ, ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ, ਬਚਪਨ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਾਜ, ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੌਰੰਗਾਬਾਦ ਤੇ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੌਰੰਗਾਬਾਦ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ, ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ, ਬਾਬਾ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੁਲਤਾਨ ਫੇਰੀ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ. ਚਤਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਸ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਚੇਲਿਆਂਵਾਲੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜੰਗ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟਣਾ, ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਦੋ-ਸ਼ਬਦ ਉੱਘੀ ਧਾਰਮਿਕ ਹਸਤੀ ਬਾਬਾ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਰਖੋਵਾਲ (ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ) ਨੇ ਲਿਖ ਕੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਹੌਸਲਾ ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੁਯੋਗ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸੁਖੈਨ-ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਹਵਾਲਾ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਮਹਾਰਾਜ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੋਲ ਸਨ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਸੁਆਸਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਜੁਟਿਆ ਰਹਾਂਗਾ। ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ
ਲੇਖਕ : ਡਾ: ਹੇਮ ਰਾਜ ਗੇਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ. ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 40
ਸੰਪਰਕ : 62394-65172

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ ' ਲੇਖਕ ਡਾ: ਹੇਮ ਰਾਜ ਗੇਰਾ ਦਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 24 ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਪਿਆਰ-ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਤਰਾਨੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਤੜਪ ਵੀ ਹੈ। 'ਹੱਥ ਦੀ ਲਕੀਰ', 'ਮਾਸੂਮ ਚਿਹਰਾ', 'ਚੋਰ', 'ਮੁਕੱਦਰ', 'ਦਿਲ ਦਾ ਦਰਦ', 'ਫ਼ਕੀਰੀ', 'ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ', 'ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ', 'ਤੇਰਾ ਹਾਸਾ' ਆਦਿ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਕਦੇ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੇ ਝਰਨੇ ਵਹਿੰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਨੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵਿਛੜੇ ਸੱਜਣਾਂ ਦੇ ਰੁਦਨ ਦੀ ਹੂਕ ਵੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ :
ਜਜ਼ਬਾਤ, ਦਿਲ, ਹੌਸਲੇ ਟੁੱਟੇ ਨੇ ਸਾਰੇ।
ਕੀ ਸ਼ਿਕਵਾ ਕਰੀਏ ਤੇਰੇ ਨਾਲ,
ਅਸੀਂ ਹਾਂ ਧੁਰੋਂ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ। (ਪੰਨਾ : 23)
ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਬਰਕਤਾਂ ਦੀ ਪੱਲਾ ਫੜ ਕੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਗੜੁੱਚ, ਸਖਤ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਸਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਵੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਰਤਾਰੇ ਤੋਂ ਲੇਖਕ ਡਾਹਢਾ ਖਫ਼ਾ ਹੈ। ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਸੰਤਾਪੀ ਨੌਜਵਾਨੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਨਪੀੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਆਮ ਆਦਮੀ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵੋਟ-ਵਟੋਰੂ ਖੇਖਣ ਉਸਦਾ ਹਿਰਦਾ ਵਲੂੰਧਰਦੇ ਹਨ :
ਹਰ ਪਾਸੇ ਲਾਸ਼ਾਂ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦੀ ਮਾਰ।
ਬਸ ਕਰੋ ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਸਰਕਾਰ। (ਪੰਨਾ : 36)
ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅੰਨਦਾਤਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਹੱਕੀ ਮੰਗਾਂ ਲਈ ਰੁਲਦਾ ਅਤੇ ਖੱਜਲ ਹੁੰਦਾ ਉਸ ਤੋਂ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ :
ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੇ ਘਰਾਂ 'ਚ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਹਰ ਇਕ ਤਿਉਹਾਰ।
ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਲਈ ਹੱਡ ਤੋੜਵੀਂ ਠੰਡ 'ਚ ਛਾਤੀ ਤੇ ਸਹਿੰਦਾ ਤੇਜ਼ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬੌਛਾਰ। (ਪੰਨਾ : 38 )
ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦਾ ਮੂੰਹ ਸਮਾਜਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਮੋੜਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਡਾ: ਹੇਮ ਰਾਜ ਗੇਰਾ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਹੋਰ ਉਤਮ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਦੀ ਆਸ ਬੱਝਦੀ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਅਤੀਤ ਦੇ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਔਲਖ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 94647-70121

ਅਤੀਤ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਮਾਜਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਕਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮੋਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਿਲਚਸਪ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਓ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਾਖੂਬੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਘਟਨਾਵਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਭਾਵਕ ਹੋਣਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਲਛਮਣ ਬਾਰੀਆ ਵਿਚ ਲਛਮਣ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਦਲੀਪੋ ਦਾ ਨਾਜਰ ਵਿਚ, ਦਲੀਪੋ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰੇਮ ਤੇ ਫੇਰ ਦਲੀਪੋ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਜਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਪਾਸੋ ਦਾ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਆਖਰੀ ਚੋਰੀ, ਸ਼ੇਰੇ ਦਾ ਜਲਸਾ, ਬਾਬੇ ਦਾ ਭਾਨਾ, ਨਸੀਬੋ, ਬਾਬਾ ਗਾਲੜ ਸ਼ਾਹ ਆਦਿ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮੂੰਹ ਬੋਲੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਉਹ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮਤਭੇਦ ਸੀ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪੇਂਡੂ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਧਰੇ ਕਿਧਰੇ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਔਖਿਆਈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਾਂਝ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਹਿਜਰ ਵਸਲ ਦੀਆਂ ਘੜੀਆਂ
ਸ਼ਾਇਰ : ਦਿਓਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਪਬਲੀਸ਼ਰਜ਼, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 100 ਰੁੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 09811986433

ਬਖਤਾਵਰ ਸਿੰਘ ਦਿਓਲ ਉਰਫ਼ ਦਿਓਲ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਅਦੀਬ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਨ। ਉਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਅਦੀਬ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਰ ਵਿਧਾ ਲਿਖਦਾ ਸੀ ਤੇ ਦਿਓਲ ਨੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਨਾਟਕ ਤੇ ਵਾਰਤਕ ਲਿਖੀ। ਦਰਅਸਲ ਦਿਓਲ ਦਾ ਲਘੂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਿਜਰ ਵਸਲ ਦੀਆਂ ਘੜੀਆਂ' ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ 1965 ਵਿਚ ਛਪਿਆ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਿੰਗਲਈ ਛੰਦਾਂ ਵਿਚ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਤਰੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਚਾਰ ਸਤਰੀ ਜੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੰਦ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸ਼ੈਲੀ, ਸ਼ਬਦਾਬਲੀ ਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਨੂੰ ਅਜੋਕੀ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜੋੜਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬੀਤ ਚੁੱਕਿਆ ਕੱਲ੍ਹ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਹਿਜਰ ਤੇ ਵਸਲ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਦੀਵ ਹਨ ਤੇ ਏਦਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਪਹਿਲੀ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਬੈਂਤ ਵਿਚ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਨਾਂਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਰਹਿ-ਰਹਿ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਲੰਬੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕੁਝ ਕਾਵਿ ਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕੁਝ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਤ ਹੋ ਕੇ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੱਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਕੱਜਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜਣ ਨੂੰ ਮਿਹਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ ਉੱਥੇ ਫੁੱਲ ਹੀ ਫੁੱਲ ਹਨ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਸੂਲ਼ੀ 'ਤੇ ਟੰਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮੁਹੱਬਤ ਤੇ ਵਿਛੋੜੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਚਿਤਰਕਾਰੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਤਿੜਕੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ
ਲੇਖਕ : ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਹਿਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ :200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 94174-67104

ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਵਲ 'ਤਿੜਕੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ' ਪੇਂਡੂ ਤਬਕੇ ਦੀ ਹਰ ਉਸ ਔਰਤ ਦੀ ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ 'ਕਰਮੀ' ਵਰਗਾ ਸੰਤਾਪ ਭੋਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਆਪਣੀ ਹਰ ਇੱਛਾ ਦਾ ਦਮਨ ਕਰ ਦੇਣਾ ਲੱਗਭਗ ਹਰ ਔਰਤ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅੰਦਰ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 'ਕਰਮੀ' ਜੋ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਹੈ ਆਪਣੀ ਹਰ ਸੱਧਰ ਨੂੰ ਮਰਦੇ ਹੋਏ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹਾਲਾਤ ਹੱਥੋਂ ਮਜਬੂਰ ਕਰਮੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਹਰ ਕੌੜੇ ਘੁੱਟ ਨੂੰ ਪੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਸੁਖਾਲਾ ਹੋਏਗਾ ਪਰ ਸਭ ਕੁਝ 'ਕਰਮੀ' ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਉਲਟ ਹੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਕਰਮੀ' ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬੱਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਵੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅੱਜ ਵੀ ਔਰਤ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਨੂੰ ਬਹੁਤੀ ਤਰਜੀਹ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਕਰਮੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦੀ ਖਾਤਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਹਟਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਕਰਮੀ' ਦਾ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਖਿਡਾਉਣ ਵਿਚ ਹੀ ਕਦੋਂ ਬੀਤ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ 'ਕਰਮੀ' ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਅਣਭੋਲ ਪਣੇ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਸਾਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 'ਕਰਮੀ' ਬੜੀ ਨੱਟਖਟ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਤੇ ਰੌਣਕੀ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਘਟਨਾ ਐਸੀ ਵਾਪਰੀ ਕਿ 'ਕਰਮੀ' ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਰੁੱਸ ਗਈ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤੀ, ਚੁਲਬਲੀ 'ਕਰਮੀ' ਨੇ ਜਿਵੇਂ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਧਾਰ ਲਈ ਅਤੇ ਹਰ ਹਲਾਤ ਨੂੰ ਖਾਮੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਸਹਾਰਦੀ ਗਈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ, ਕਬੀਲਦਾਰੀ ਬੜੇ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਸ਼ਰੀਕੇਦਾਰੀ ਸਹੀ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਲੇ ਆਪਣੇਪਣ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਉਹ ਘੁਣ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਦਿਨ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੀ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣਾ ਬਾਣਾ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸਹੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਅਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ 'ਕਰਮੀ' ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਆਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਫ਼ਲਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ (ਡਾ.)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 325 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 220
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਫ਼ਲਾ' ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕ-ਮਨਾਂ ਦੀ ਧੜਕਣ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ 31 ਕਲਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪੰਜ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਵੰਨਗੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੈ ਜਗਵਿੰਦਰ ਜੋਧਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ:
ਸਿਰੋਂ ਹੌਲਾ ਤੇਰੀ
ਗੁਰਦੱਸ਼ਣਾ ਦਾ ਭਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਮੈਂ ਇਸ ਵਾਰੀ ਅੰਗੂਠਾ ਦੇਣ ਤੋਂ
ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਰੇਕ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਰਗੀ ਸਹਿਜਤਾ ਅਤੇ ਸਾਗਰ ਵਰਗੀ ਗਹਿਰਾਈ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਗਗਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀਪ ਦਾ ਇਹ ਸ਼ਿਅਰ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕੇ ਬਹਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ:
ਮਹਿਜ਼ ਇਤਫ਼ਾਕ ਹੈ ਜਾਂ
ਮਨ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਚੋਰ ਆਇਐ।
ਤੇਰੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਸੁਪਨੇ 'ਚ
ਕੋਈ ਹੋਰ ਆਇਐ।
ਡਾ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਖ਼ੁਦ ਗ਼ਜ਼ਲ ਲਿਖਣ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਚਮਨਦੀਪ ਦਿਓਲ, ਜਗਵਿੰਦਰ ਜੋਧਾ ਅਤੇ ਪਾਲੀ ਖ਼ਾਦਿਮ ਜਿਹੇ ਕੁੱਝ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਅ ਵੀ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਅ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛਪੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋਆਂ ਨੇ ਵਜ਼ਨ-ਬਹਿਰ ਅਤੇ ਤੋਲ-ਤੁਕਾਂਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਅਠਾਰਾਂ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ 123 ਸ਼ਿਅਰ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸੁਹਿਰਦ ਉਪਰਾਲੇ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਮੜਕ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ :98146-28027

 ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲੇ
(ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ਤੇ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਭਾਈ ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਭਾਈ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ 'ਕੋਹਾਲਾ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 111
ਸੰਪਰਕ : 79018-67665

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸੂਝਵਾਨ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲਿਆਂ ਉੱਪਰ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕਰਕੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਿੱਖ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਤੇ ਚਿਰਸਥਾਈ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਾਡੇ ਖਾਲਸਾਈ ਬੋਲੇ ਇਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹਨ। ਇਹ ਬੋਲੇ ਅੱਜ ਕੇਵਲ ਸਾਡੀਆਂ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਹਨ। ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਾਚਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੌਂਗਟੇ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਟਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡਿਆਂ ਉੱਪਰ ਹੰਢਾਇਆ। ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਲਾਂਬੱਧੀ ਸਾਡੇ ਘਰ-ਘਾਟ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪਿੱਠਾਂ ਉੱਪਰ ਰਹੇ। ਜੰਗਲ-ਬੇਲੇ ਹੀ ਸਾਡਾ ਅਸਲ ਟਿਕਾਣਾ ਸਨ। ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਸਦੇ-ਰਸਦੇ ਘਰ-ਘਾਟ ਛੱਡ ਕੇ ਘਰੋਂ-ਬੇਘਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਿੱਖ ਜਰਨੈਲ ਨਵਾਬ ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ 264 ਦੇ ਕਰੀਬ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ਇਕੋ ਦਿਨ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰਚਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਪਤ ਕੋਡਾਂ (ਭਾਵ ਬੋਲੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦਾਂ) ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਸਕੇ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਾਡਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪੰਜਾਬੀ, ਹਿੰਦੀ, ਪਸ਼ਤੋ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਹਿਲਕਾਰ ਸਾਡੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਪਤ ਕੋਡਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਮਝ ਸਕਦੇ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਲਈ ਇਹ ਬੋਲੇ ਭੈਅ ਅਤੇ ਡਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਤੰਗੀ-ਤੁਰਸ਼ੀ ਤੇ ਮੁਸੀਬਤ ਮਾਰੇ ਸਿੰਘ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਾਮ, ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਕੜਾਕਾ, ਇਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਵਾ-ਲੱਖ ਕਹਿ ਕੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮੁਗ਼ਲੀਆ ਹਕੂਮਤ ਨੇ ਸਾਡੇ ਰਹਿਣ-ਬਸੇਰੇ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹੋ ਬੋਲੇ ਸਾਡੀ ਉੱਚ-ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਲਈ ਮੌਤ ਜਾਂ ਮਰ ਗਿਆ ਨਹੀਂ ਖ਼ਾਲਸਾ 'ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਗਿਆ', ਇਕ ਲੱਤ ਕੱਟੀ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੰਗੜਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ 'ਸੁਚਾਲਾ ਸਿੰਘ', 'ਅੰਨ੍ਹੇ ਨੂੰ 'ਸੂਰਮਾ', ਬੋਲੇ ਨੂੰ 'ਚੁਬਾਰੇ ਚੜ੍ਹਿਆ', ਇਕ ਅੱਖ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 'ਲੱਖ ਨੇਤਰਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਖੌਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਵੀ ਹੈ।
ਦੋਵੇਂ ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛੇ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ, ਪਹਿਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ, ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ ਪ੍ਰੋ. ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਪਦਮ ਦੇ 'ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਖ਼ਾਲਸਾਈ ਬੋਲੇ' ਤੇ ਸਾਡੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਸੰਤ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਪੁਰ ਖੇੜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖ 'ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲਿਆਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਤਾਕਤ ਸੀ।' ਅਗਲੇ ਚੌਥੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ (ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰੀ ਮੁਤਾਬਿਕ) 30-32 ਸਫ਼ੇ ਵਿਚ 'ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲੇ' ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਭਾਗ ਵਿਚ ਭਾਈ ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੇਖ 'ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ ਪੁਰਾਤਨ ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਬੋਲੇ' ਵਿਚ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਖਰ ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕਾਂ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਸੇ ਦੇ ਗੜਗੱਜ ਬੋਲੇ ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਸੱਚੀ-ਸੁੱਚੀ ਰਹਿਣੀ-ਕਹਿਣੀ, ਬਹਿਣੀ ਤੇ ਬੌਧਿਕ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਉਪਜ ਹਨ। ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਪੂੰਜੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੁਹੱਬਤ ਕੱਚੀ-ਪੱਕੀ
ਲੇਖਕ : ਵੀਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹਪੁਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 102
ਸੰਪਰਕ : 98723-29064

'ਮੁਹੱਬਤ ਕੱਚੀ-ਪੱਕੀ' ਲੇਖਕ ਵੀਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹਪੁਰੀ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਦੋ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਤਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਰ' ਅਤੇ 'ਸਵੇਰਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 74 ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾਵਾਂ 'ਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਮਹਿਕ ਵੀ ਹੈ, ਬ੍ਰਿਹਾ ਦੀ ਕਸਕ ਵੀ ਹੈ, ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਕੋਝੀ ਖੇਡ ਖਿਲਾਫ਼ ਸਖ਼ਤ ਘ੍ਰਿਣਾ ਵੀ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਜਾਤਾਂ-ਪਾਤਾਂ, ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਪੱਤਾ ਖੇਡ ਕੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਰੇਟੀਆਂ ਸੇਕਣ ਖਿਲਾਫ਼ ਵਿਦਰੋਹ ਵੀ ਉਮੜਦਾ ਹੈ :
ਨਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਐ, ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਐ।
ਇਹ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇ ਮਤਲਬੀ,
ਹੁਕਮਰਾਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਐ।
(ਪੰਨਾ : 22)
ਸਰਮਾਏਦਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਉਸ ਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰੋਂ ਵਲੂੰਧਰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਕਿਰਤੀ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਸਿਸਟਮ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਅੰਨ੍ਹੀ ਕਤਲੋਗਾਰਤ ਅਤੇ ਹੱਕ ਮੰਗਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਰ੍ਹਦੀਆਂ ਡਾਂਗਾਂ ਉਸਨੂੰ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ :
ਜਿੱਥੇ ਅਕਸਰ ਦੰਗੇ ਹੁੰਦੇ,
ਜਿੱਥੇ ਨਿੱਤ ਲਗਦੀਆਂ ਅੱਗਾਂ।
ਮੈਂ ਉਸ ਦੇਸ ਦਾ ਵਾਸੀ ਹਾਂ,
ਜਿੱਥੇ ਹੱਕ ਮੰਗੇ ਤੋਂ ਲੱਥਦੀਆਂ ਪੱਗਾਂ।
(ਪੰਨਾ : 49)
ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਆਟਾ-ਦਾਲ ਸਕੀਮ ਵਰਗੀਆਂ ਮੁਫਤਖੋਰੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ 'ਚ ਉਲਝਾ ਕੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਧਿਆਨ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਕਵੀ ਡਾਹਢਾ ਚਿੰਤਤ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਰਵਾਨਗੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਵੀਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹਪੁਰੀ ਦੇ ਇਸ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੁਹੱਬਤ ਕੱਚੀ-ਪੱਕੀ' ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਨਾਵਾਂ ਦਾ ਕੋਸ਼
ਲੇਖਕ : ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਗਹਿਰੀ 'ਬੁੱਟਰ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 328
ਸੰਪਰਕ : 98151-60994

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ-ਪੌਰਾਣਿਕ ਪਾਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਾਮਾਵਲੀ, ਦੀ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ. ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ 'ਅੰਕੜਾ ਕੋਸ਼' ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਕਵੀ, ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਗਲਪਕਾਰ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹਨ ਪਰ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਜਟਿਲ ਮਾਰਗ ਉੱਪਰ ਚੱਲਣ ਦਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਉਤਸ਼ਾਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਸਾਡੇ ਧੰਨਵਾਦ ਦਾ ਯੋਗ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਇਥੇ ਇਹ ਤੱਥ ਦੱਸਣਾ ਵੀ ਯੋਗ ਰਹੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੰਬਰ 2023 ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ 2024 ਈ. ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵੀ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 160 ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਦਸ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਕਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਏਨੇ ਹੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ 200 ਇੰਦਰਾਜ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਪਾਠ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਨਾਵਾਂ-ਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਉੱਪਰ ਅਟਕ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਗ੍ਰੰਥ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦਾ 'ਗੁਰਸ਼ਬਦ ਰਤਨਾਕਰ' ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਕੁਝ ਕੋਸ਼ ਮਿਲਦੇ ਤਾਂ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਟੈਕਨੀਕਲ ਕੋਸ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਇੰਦਰਾਜਾਂ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾ ਸਕਣਾ ਵੀ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਘੀਲਾ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਸਮਵਿੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਵੀ ਕੋਈ ਮਜਬੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਾਂ ਸਭਿਆਚਾਰਕ-ਲਿਖਤ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਮਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਆਮ ਪਾਠਕ ਵੀ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਤੋਂ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

-ਬ੍ਰਹਮਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-24040

ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਦੂਰ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਵੀਰ ਕੌਰ ਜੋਤੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 77079-89079

ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਦੂਰ ਨਾਵਲ ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਮਰ ਭਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵੱਲ ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਪੁੱਟਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿਚ ਜਿਊਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੌਤ ਵੱਲ ਦੋ ਪੁਲਾਂਘਾਂ ਪੱਟ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਕਿਧਰੇ ਖਾਲੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਧਰਾਤਲ ਮਾਲਵੇ ਦੀ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਜੀਤੋ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, ਪੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਮਾਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਔਰਤ ਮਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤੀ ਥਾਂ ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੋਸਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਉਹ ਅੰਬੋ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਾਲਮ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ ਭਰੀ ਚਾਚੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਦਿੰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪਿਆਰ ਵਿਹੂਣੀ ਜੀਤੋ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਆਰ, ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉੱਥੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਤੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਤੀਆਂ ਝੱਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਚੋਂ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨੇ ਤਲਾਸ਼ਦੀ ਹੈ ਪਰ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਵਿਹਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਕਦਰ ਤੋੜਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਜਾ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤਲੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੀੜ ਮੁਕਤ ਹੋਈ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕਹਿਰੀ ਬਣਤਰ ਵਾਲੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਪਾਠਕ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਸਰਲ ਸਧਾਰਨ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੂਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਨਾਵਲ ਮਰਦ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਭਾਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਜਗੀਰੂ ਸੋਚ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲ ਪਾਏ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਹੋਰ ਮਿਹਨਤ ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ; ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਪ੍ਰਿੰ.
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 238
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵਿਮੈਨ, ਸਿੱਧਵਾਂ ਖ਼ੁਰਦ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਰਵਾਏ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿਚ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਵਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਸਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਰੀਬ 27 ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਦੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਲੇਖ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਹ ਲੇਖ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ, ਨਾਟਕ ਆਦਿ ਦੀ ਸਿਰਜਾਣਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਤ ਹਨ। ਨਾਰੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਹਸਤੀ ਦਾ ਸਵਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਰਗੇ ਕਲਾ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਇਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਹੋਣਾ ਗੰਭੀਰ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਸਲਾ ਸਿਰਫ ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੁਰਸ਼ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਮਾਮ ਪਿੱਤਰੀ ਬਣਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਦਾ ਭਾਰੂ ਸਮਾਜਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੀਮਤਾਂ ਵਿਚ ਦਮਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਮਨ ਦੀ ਇਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਬਹੁਤ ਸੁਭਾਵਿਕ ਤੇ ਸਹਿਜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੇਖਿਕਾ ਸਾਈਮਨ ਡੀ. ਬੀਵੂਅਰ ਦਾ ਕਥਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰਥਿਕ ਹੈ ਕਿ 'ਨਾਰੀ ਜੰਮਦੀ ਨਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਸਾਹਿਤ ਨਾਰੀ ਨੂੰ ਨਾਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਠੋਸ ਸਮਝ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਵਿਚ ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਨੇ ਨਾਰੀ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਕਰਵਾਏ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੀ ਸਾਰਥਿਕਤਾ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋ. ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਜੱਸਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਔਰਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਡਾ ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ, ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਕੋਚਰ, ਅਰਵਿੰਦਰ ਢਿਲੋਂ ਤੇ ਡਾ. ਮੇਘਾ ਸਲਵਾਨ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਨਾਰੀ ਰਚਨਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੀ ਹਾਸ਼ੀਅਗਤ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੈਲੀ ਹੋਂਦ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਹਨ। ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ 'ਆਧੁਨਿਕ' ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਵੀ ਔਰਤ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਚਿੰਤਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਔਰਤ ਕਲਮ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਾਂਕਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕਾਫੀ ਲੇਖ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ। ਕੁਝ ਲੇਖ ਅਕਾਦਮਿਕ ਲੋੜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਨਿਕਲੇ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਭੁਜੰਗੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 280 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 76
ਸੰਪਰਕ : 098990-91186

ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਸਤਾਖ਼ਰ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਕਲਾ-ਨਿਬੰਧਾਂ ਤੇ ਕਲਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਤੇ ਕਲਾ ਪਾਰਖੂਆਂ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਕਲਾ-ਸੂਝ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਤਾਰਕਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਹਿਜ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੇ ਰਿਵਾਇਤੀ ਨੇਮ-ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਫਰੇਮ ਵਿਚ ਫਿੱਟ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਅਨੰਤ ਅਰਥ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਬੋਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਚਿੱਤਰ ਡੂੰਘੀਆਂ ਫ਼ਲਸਫਾਨਾਂ ਰਮਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਾਹਕ ਬਣ ਕੇ ਅਛੱਪਲੇ ਹੀ ਪਾਠਕਾਂ/ਦਰਸ਼ਕਾਂ/ ਕਲਾ ਪਾਰਖੂਆਂ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿਚ ਟਿਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ 'ਜਨਮਸਾਖੀ - ਪਰੰਪਰਾ' (ਬੀ-40) (2020), 'ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ' (2021) ਜਾਂ 'ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ' (2024) ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਲੇਖ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਛਪੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸੰਤਾਲੀ ਤੋਂ ਚੁਰਾਸੀ ਤੱਕ' (2025) ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਵਿਚ ਹੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ' (2025) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੁੱਲਵਾਨ ਕਾਰਜ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਘੂਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਅੱਠ ਚਿੱਤਰਾਂ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ, ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਹਾਜ਼, ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤ, ਪੰਜਾਬ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ, ਮੰਥ ਆਫ਼ ਜਨਵਰੀ, ਮਾਈਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਵੇਕਲੀ ਕਲਾ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ-ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਰੇਖਾਂਤਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਸਤਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹਰ ਚਿੱਤਰ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਤੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਵੀ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਚ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦਾ ਘੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੂ-ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹਰ ਕਿਰਤ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਂਤਕ (ਪੰਜਾਬ) ਦੀ ਮਹਿਕ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਖ ਮਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਠ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਹਾਜ਼ਰ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਅੰਦਰ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਭਰਪੂਰ ਸਮਰੱਥ ਤੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਨੌਜਵਾਨ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਸਿਫ਼ਤਯੋਗ ਕੰਮ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਕੇ ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਲਾ ਜਗਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-58666

 ਸੱਥ ਵਿਚਾਰਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 250, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98516-00000

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ' ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਥ ਨੂੰ ਮਿੰਨੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸਥਾਨਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੌਮੀ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਹਰ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਤਬਸਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਸਹਿਜ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਖੋਰਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ। ਸੱਥ ਵਰਗੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਕਾਈ ਵੀ ਇਸ ਧੁੰਦਲ ਕੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਨ ਦੇ ਚੇਤਿਆਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸੱਥ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਾਰਤਕ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੱਥਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਸਜੀਵ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਵਧੀਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੇਂਡੂ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਸਮਾਜ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਜਨਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤੀ ਜੋ ਵੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਠੇਠ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਰਸੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦੁਆਰਾ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਪੇਂਡੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਹ ਪਾਤਰ ਵੀ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਪੇਸ ਤੋਂ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਅਮਲੀ, ਛੜੇ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਜਮਾਤਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਰ ਕਿਰਦਾਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮੌਲਿਕ ਫਲਸਫਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਕਿਤਾਬੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਥਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਿਹਾਰਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਇਸੇ ਵਿਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਹੋਰ ਖੂਬੀ ਇਸ ਅੰਦਰ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਵਾਸਤਵਿਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੱਥ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮੌਲਿਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਟੀਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਕਲਪ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰਾ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਜਗੀਰੂ ਕਹਿ ਕੇ ਨਿੰਦਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਅੰਦਰ ਭਾਰੂ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹਰ ਦੌਰ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਦੀ ਲਕੀਰੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜਗੀਰੀ ਦੌਰ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਆਪਣੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਅਸੀਮਤ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲੋਕ ਵਸੇਬੇ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੁਨਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ ਰਹਿਤਲ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਸੋਝੀ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਬਾਰੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਰਾਇ ਕਾਇਮ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਕਰਾਮਾਤ ਵੀ ਪੂਰੇ ਜੋਬਨ 'ਤੇ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਵਿਧੀ ਸਮੇਤ ਅਖਾਣ, ਮੁਹਾਵਰੇ, ਲੋਕ ਸਿਆਣਪਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਵਾਲੀ ਹੁਨਰੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਤੇ ਗਿਆਨਮਈ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਵਕਤ ਦੀ ਖੇਡ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੋਹਰਾ ਪਬਲੀਸ਼ਰ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 71
ਸੰਪਰਕ : 98780-36188

ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 32 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਖਕ ਆਲੋਚਨਾ, ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ, ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ, ਨਾਟਕ, ਅਨੁਵਾਦ, ਲਿੱਪੀ ਅੰਤਰਣ, ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲੇਖਕ, ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਪਾ ਸਕਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹੰਢਿਆ ਵਰਤਿਆ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਈ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਉੱਘੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਆਖਰ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਦਰਲੀ ਹੂਕ ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲਾ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਹਲੂਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਦੇ ਨਾਲ ਲੰਬੀ ਉਡਾਰੀ ਦਾ ਵੀ ਮਾਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਕਮਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਏਨੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲਿਖਣਾ ਕੋਈ ਖਾਲਾ ਜੀ ਦਾ ਵਾੜਾ ਨਹੀਂ। ਜੋ ਭਾਸ਼ਾ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਵਰਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਤੋੜਨ ਦੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਜੋੜਨ ਦੀ ਗੱਲ ਆਪਣੇ ਹੀ ਵਧੀਆ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸੋਚ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹਦੀ ਬਲਕਿ ਉਡਾਰੀਆਂ ਲਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਜੀਵਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹਲੂਣ ਕੇ ਚੇਤਾ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਕਤ ਦੀ ਖੇਡ, ਧਰਤੀ ਜੀਣ ਯੋਗ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਸ਼ਰੀਕ, ਤੇਰੀ ਮੇਰੀ ਸੋਚ, ਵਕਤ ਹੈ ਬੇਲਿਹਾਜ, ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ, ਪਿਆਸ ਧਰਤੀ ਦੀ, ਦੋ ਰੋਟੀਆਂ, ਪਿਆਰ ਦੀ ਜੋਤ, ਇਹ ਨਾ ਕਰੋ, ਅੱਜ, ਬਾਪੂ ਦੇ ਬੰਦਰ, ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਵੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਪਾਰਖੂ ਅੱਖ ਹੋਵੇ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 092105-88990

ਪਾਣੀ ਨਿਵਾਣ ਨੂੰ ਵਗਣੈ
ਲੇਖਕ : ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਿਆ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 32
ਸੰਪਰਕ : 94785-90189

ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪਾਣੀ ਨਿਵਾਣ ਨੂੰ ਵਗਣੈ' ਵਿਚ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹੈ। ਵਿਨੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਵੇਨੂੰ ਦਾ ਛੋਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪ ਹਨ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਰੇਣੁਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਵਿਨੇ ਦੀ ਭੈਣ ਬਿੱਲੋ ਅਤੇ ਰੇਣੁਕਾ ਦਾ ਪਤੀ ਸੁਨੀਲ ਵੀ ਹਨ।
ਨਾਟਕ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸਧਾਰਨ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਜਕ ਸੇਨੇਹੇ ਲਈ ਕਾਫੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਵਿਨੇ ਦੀ ਧੀ ਰੇਣੁਕਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਸੁਨੀਲ ਨਾਲ ਝਗੜਾ ਚਲਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵਿਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਰੇਣੁਕਾ ਨੂੰ ਘਰ ਬਠਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ । ਰੇਣੁਕਾ ਦੀ ਮਾਂ ਵੇਨੂੰ ਨੂੰ ਇਹ ਦੁੱਖ ਵੱਢ ਵੱਢ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧੀ ਦੇ ਘਰ ਬੈਠਣ ਦਾ ਦੁੱਖ ਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਵਧਾ ਕੇ ਵੱਡਾ ਦੁੱਖ ਸਹੇੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛੇ ਵਿਨੇ ਦੀ ਹਊਮੈ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਨੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਵਾਈ ਸੁਨੀਲ ਨੂੰ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਝੂਠੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਫਸਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਨੇ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਨੀਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਨੀਲ ਸਭ ਕੁਝ ਭੁੱਲ ਕੇ ਆਪਣਾ ਘਰ ਵਸਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਵਿਨੇ ਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਉਲਟ ਵੇਨੂੰ ਅਤੇ ਬਿੱਲੋ ਸੁਨੀਲ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਨੇ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਨਾਟਕਕਾਰ ਇਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਧੀਆਂ ਦਾ ਅਸਲੀ ਘਰ ਸਹੁਰਾ ਘਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਾਂ ਬਾਪ ਨਾਲ ਤਾਂ ਇਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਾਂਗ ਵਰਤ-ਵਰਤਾਅ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੁੱਖ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰੇਕ ਪੰਨੇ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਾਨੀ ਤਸਵੀਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਨਾਟਕ ਤੁਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਟਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814078799

ਪੰਛੀ ਤੇ ਕੁਦਰਤ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਖਵਾਲੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150, ਸਫ਼ੇ : 72
ਸੰਪਰਕ : 98550-36444

ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ 'ਚ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਔੜ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਿੜ ਅੰਦਰ ਚੋਣਵੇਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੀ ਹਨ, ਜੋ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਸ਼ਗਨ ਮੰਨਣਾ ਤੇ ਖੁਸ਼ਆਮਦੀਦ ਕਹਿਣਾ ਤਾਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਖਵਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਛੀ ਤੇ ਕੁਦਰਤ' ਰਾਹੀਂ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾਈ ਹੈ। 72 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਅੰਦਰ ਕੁੱਲ 63 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਿੱਥੇ ਬਾਲ ਮਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਾਯਾਬ ਤੋਹਫ਼ਿਆ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਵੀ ਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬੇਹੱਦ ਪਸੰਦ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਹਰ ਰਚਨਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਛਾਪ ਕੇ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੂੰ ਬਾਲ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸੂਝ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਦਰ ਖੇਡ ਵਿਧੀ ਨਾਲ 'ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਰੂਲ, ਬਿਜਲੀ, ਪਾਣੀ, ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਸ਼ੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬੱਚੇ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਬਾਵਾਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸਰਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਭਲੀਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਮਨ ਦੀ ਕੋਰੀ ਸਲੇਟ 'ਤੇ ਉਕਰੇ ਹੋਏ ਗੁਣ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭੈੜੀ ਅਲਾਮਤ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਸਫ਼ਾਈ ਦੇ ਫ਼ਾਇਦੇ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਲ, ਮਿਹਨਤ ਦਾ ਮਹੱਤਵ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਅਸਲੀ ਮਕਸਦ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਸਤਰਾਂ, ਜੋ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਨਾਅਰਿਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਠੰਢੀ-ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਦੇ ਸਾਥੀ, ਸਾਡੇ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਕਰਦੇ ਰਾਖੀ (ਰੁੱਖ), ਟਾਈਮ ਪੀਸ ਦੀ ਹਰੇਕ ਸੂਈ ਚਲਦੀ ਹੀ ਜਾਵੇ, ਰੁਕਣਾ ਨਈਂ ਥੱਕਣਾ ਨਈਂ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾਵੇ (ਟਾਈਮ ਪੀਸ), ਆਓ ਸਾਰੇ ਸੱਚੀ ਸੌਂਹ ਖਾਈਏ,ਆਪਾਂ ਰਲਕੇ ਬਿਜਲੀ ਬਚਾਈਏ (ਬਿਜਲੀ), ਹੱਕ ਸੱਚ ਦੀ ਗੱਲ ਪੱਗ ਕਰਦੀ, ਬੁਰਾਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਏਸ ਤੋਂ ਡਰਦੀ (ਪੱਗ)। ਕਿਤਾਬ ਅੰਦਰ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਕਮੀਆਂ-ਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਕਿਨਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਸਫ਼ਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਆਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਸੁਖਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 98149-65925

ਵਹਿਣ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ
ਲੇਖਕ : ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਰੈਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94784-83529

'ਵਹਿਣ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ' ਬਾਬੂ ਸਿੰਘ ਰੈਹਲ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਵੀ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਵਾਰਤਾਕਾਰ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਾਏ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਮਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪਰਪੱਕਤਾ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਖੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵੇਲੇ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਪਠਾਨਕੋਟ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਅਤੇ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ ਤੇ ਉਥੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰੇ ਆਮ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਰੈਹਲ ਨੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਬਚਪਨ, ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਕਾਵਿਕ ਹੋ ਗਈ। ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਇਰਾਦਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਪੱਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹਤਾ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੱਦੋਂ-ਕਾਠੋਂ ਨਿਕਚੂ ਜਿਹਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ, ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਟਿੱਚਰਾਂ ਦਾ ਭਾਗੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਹੌਸਲਾ ਨਹੀਂ ਹਾਰਿਆ ਤੇ ਦੁੱਧ ਮੱਖਣਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਚੰਗਾ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਕੱਢ ਗਿਆ ਸੀ ਤੇ ਅਗਾਂਹ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਪਟਵਾਰੀ ਬਣਦਾ-ਬਣਦਾ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ਼ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਥੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਸਿਰੜ ਸਦਕਾ ਚੰਗੀ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਚ ਅਥਾਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿਚ ਕਈ ਪੋਸਟਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸੇ ਗੁਣ ਸਦਕਾ ਉਸ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ ਵਿਚ ਨਿੱਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਬਣਾਉਣੇ, ਪਾਲਣੇ ਅਤੇ ਨਿਭਾਉਣੇ ਵੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਵੀ ਆਇਆ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋਸਤੀਆਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਪੱਕੇ ਪੀਡੇ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਬਹੁਤ ਅਨੂਠਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਬੋਲੀ ਬਹੁਤ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ। ਉਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਨਜ਼ਰੀਆ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਧੀਆ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ ਕਾਰਨ ਕਈ ਕਮਾਲ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਖਿੱਚੇ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਰੌਚਿਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਕੌਲ ਫੁੱਲ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਂਡਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 79736-84107

'ਹਿਰਦੇ ਦਾ ਕੌਲ ਫੁੱਲ' (ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਂਡਰਾ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਜਨੀਕ ਮਾਤਾ ਗੁਰਮੇਲ ਕੌਰ ਦੀ ਮਿੱਠੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਟੇਕ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 'ਰੂਹ ਨਨਕਾਣੇ' ਤੱਕ ਦੀਆਂ 84 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਫੁੱਲ ਕੌਲ ਦਾ' ਅਤੇ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੀਰ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤਤਕਰੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਮੂਲ ਸੁਰ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈ ਸੋਚ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਆਸ਼ੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਗੁਰ-ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਗੁਰ-ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਪਰਨਾਏ ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਂਡਰਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਚਨਾਂ/ਕੌਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਹਿਦ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਸਿੱਖ ਦਰਸ਼ਨ' ਦਾ ਸਰਲਤਾ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਕੌਲ ਦਾ ਫੁੱਲ' ਅਤੇ 'ਫੁੱਲ ਕੌਲ ਦਾ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਮਰ ਭਾਵ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੇਠਲੀਆਂ ਸੂਤਰਾਂ ਇਸ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ :
ਕੌਲ ਦਾ ਫੁੱਲ ਉਦੋਂ ਹੈ ਖਿੜਦਾ
ਜਦੋਂ ਮਨ ਸਤਿਗੁਰ ਨੂੰ ਭਾਵੇ
ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਬਬੀਹਾ ਬੋਲੇ
ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਮਨ ਨੂੰ ਚੈਨ ਆਵੇ।
ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੋਚ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਅਗੰਮੀ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਦਾ ਸਾਧਨ ਮਾਤਰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਵਸਥਾ ਸੂਫ਼ੀ ਸਾਧਕਾਂ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਅਤੇ ਮੁਰੀਦ ਦੀ ਇਕ-ਮਿੱਕਤਾ ਸਭ ਦੂਰੀਆਂ, ਸੰਸੇ ਭਰਮ ਮਿਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਲੋਕ-ਕਲਿਆਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ, ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ, ਸਤਿਗੁਰ ਕਬੀਰ ਅਤੇ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਹਨ। ਮਾਂ ਦੀ ਮਮਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। 'ਮਾਏ ਮੇਰੀਏ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚੋਂ ਉਸ ਨੂੰ 'ਰੱਬ' ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਮਾਂ ਤੇਰੇ ਚਿਹਰੇ 'ਚ ਮੈਨੂੰ ਰੱਬ
ਘਰ ਦਿਸਦਾ ਐ।
ਬੈਠ ਦੀਵੇ ਦੀ ਲੋਅ 'ਚ ਮਾਏਂ
ਰੱਬ ਮਾਂ-ਪੁੱਤ ਦਾ ਪਿਆਰ ਲਿਖਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 'ਚ ਕਾਦਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਮਨਮੁੱਖ ਤੋਂ ਗੁਰਮੁਖ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ-ਦੀਦਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਲਿਖੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸਾਧਕ ਦਾ ਰਾਹ ਰੁਸ਼ਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਹਰ ਕਰੇ।

-ਸੰਧੂ ਵਰਿਆਣਵੀ (ਪ੍ਰੋ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98786-14096

 ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਮਿਲਦਿਆਂ...
ਲੇਖਕ : ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 98726-02296

ਵਿਚਾਰ ਗੋਚਰੀ ਪੁਸਤਕ ਅਸਲੋਂ ਹੀ ਇਕ ਨਵੇਂ ਨਿਵੇਕਲੇ ਜਾਵੀਏ ਤੋਂ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਗਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਲੇਖਕ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਨੇ ਜਿਸ ਅਨੋਖੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਰੋਲ-ਘਚੋਲੇ ਅਤੇ ਆਪਾਧਾਪੀ ਵਾਲੇ ਅਜੋਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਉਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਲ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਨੇ ਕਿ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ, ਅਨੇਕਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਰਚੇਤਾ ਤਾਂ ਹਨ ਹੀ ਨਾਲ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਵੀ ਦਮਦਾਰ ਲੇਖਣੀ ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ (ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲਿਪੀ) ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਸਤਕਾਂ (ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਸਮੇਤ) ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਬਹੁ ਅਯਾਮੀ ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਦਾ ਸ਼ਰਫ਼ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਾਰੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 17 ਅਧਿਆਏ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ 2 ਸਤਰਾਂ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿਕ ਟੂਕ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿ ਗਈ ਹੈ।
ਬਾਬਾ! ਸਾਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਲੈ,
ਹਮ ਪਾਪੀ ਵੱਡ-ਗੁਨਾਹਗਾਰ।
ਗੱਲੀਂ ਲਾਈਏ ਅੰਬਰੀਂ ਟਾਕੀ,
ਲੀਰ-ਲੀਰ ਕਿਰਦਾਰ।
ਇਹ ਕਾਵਿਕ ਟੂਕ ਸਾਡੇ ਦੋਹਰੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਪਾਜ ਉਘੇੜਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਏ ਹੈ 'ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ' ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ। ਲਿਖਤ ਦੀ ਪੁਖਤਗੀ ਲਈ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਵੇਖੋ, 'ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਹਸਤੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮੇਰੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਵਿਚਰਦੀ, ਵਸਦੀ, ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ, ਧੜਕਦੀ ਹਸਤੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮੇਰੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਸੰਘਣੀ ਛਾਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮੇਰੇ ਘਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲਾ ਤੇ ਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੀਅ ਹੈ।' (ਪੰਨਾ : 9)
ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੇ ਇਕ ਲੇਖ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਛਪਵਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਲਿਖਤ ਇਕ ਪ੍ਰੇਮ ਗੀਤ ਹੈ। 'ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ' ਕਿ 'ਹਿੰਦੂਸਤਾਨ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਵੇਖੋ, ਪਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ' ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਦਿਸਦੀ ਸੀ। (ਪੰਨਾ : 14)
'ਕਿਛੁ ਸੁਣੀਐ, ਕਿਛੁ ਕਹੀਐ' ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸੰਵਾਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਨਾ : 14)
ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਅਧਿਆਏ ਹੈ-'ਸਿੱਖੀ ਵੀ ਵਪਾਰ ਬਣ ਗਈ', ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਦੀ ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪੁਰਤਗਾਲ ਦਾ ਯਾਤਰੀ ਵਾਸਕੋਡੇ-ਗਾਮਾ 1460 ਵਿਚ ਜੰਮਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ 1469 ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਅੱਗੜ-ਪਿੱਛੜ ਸੰਸਾਰ ਯਾਤਰਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਮੇਤ ਪਦ-ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਪਰ ਮਕਸਦ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਮੂਲੋਂ ਹੀ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਇਕ ਨੇ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਭਲੇ ਦੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਨੇ 'ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ' ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਸੁੱਖ ਮੰਗੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਦੋ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਸੀ। ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੂੰ 'ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ' ਆਖਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖੀ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਨਹੀਂ) ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੇੜਾ ਕੱਢ ਕੇ ਹੁਣ ਵਾਰ ਹੀ ਤਾਂ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਏਡੀ ਕੌੜੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਲੇਖਕ ਹੀ ਏਨੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹੋਰ ਅਧਿਆਏ ਹਨ-ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਫਲਸਫਾ, ਏਕ ਜੋਤਿ-ਦੋਇ ਮੂਰਤੀ (ਪੰਨਾ 38 ਤੋਂ 43 ਤੱਕ) ਨਵੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਘਾੜਤ (ਪੰਨਾ 44 ਤੋਂ 55 ਤੱਕ), ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਜਾਂ ਆਦਮੀ ਕਹਿ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੱਤ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ। ਖੋਜੀ ਉਪਜੈ ਬਾਦੀ ਬਿਨਸੈ (ਪੰਨਾ 56 ਤੋਂ 66 ਤੱਕ), ਮੇਰਾ ਨਾਨਕ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ (ਪੰਨਾ 67 ਤੋਂ 79 ਤੱਕ), ਇਹ ਅਧਿਆਏ ਰਬਾਬੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਲੰਮੇਰੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਤ੍ਰੀਵ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ 58 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਵਿਚਰ ਕੇ ਰਬਾਬ ਛੇੜਦਿਆਂ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਛਹਿਬਰ ਲਾਈ, ਅੱਜ ਬੜੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਬਾਬੀ ਬੰਸ ਵਿਚੋਂ ਗੁਰੂ ਕੇ ਰਬਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੌੜੀ ਸੋਚਣੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅੱਖੋਂ ਓਹਲੇ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। 'ਹਿੰਦੂ ਕਾ ਗੁਰੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਾ ਪੀਰ' (ਪੰਨਾ 80 ਤੋਂ 89 ਤੱਕ), 'ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਤੱਤ ਦਾ ਫਰਕ', ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਣੀ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 90) 'ਕਰਾਮਾਤੀ' ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ (ਪੰਨਾ 100 ਤੋਂ 118)। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਾਖੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਜੋੜ ਕੇ ਸਿੱਖ-ਮਾਨਸ ਨਾਲ ਕਹਿਰ ਹੀ ਤਾਂ ਕੀਤਾ ਹੈ (ਪੰਨਾ 118)। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ (ਪੰਨਾ 119 ਤੋਂ 130 ਤੱਕ)। 'ਫਿਰਿ ਬਾਬਾ ਆਇਆ ਕਰਤਾਰ ਪੁਰਿ' (ਪੰਨਾ 131 ਤੋਂ 163 ਤੱਕ)। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖ ਹੈ 'ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ' (ਪੰਨਾ : 164 ਤੋਂ 179 ਤੱਕ) ਵਿਦਵਾਨ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮਤ ਹੈ ਕਿ ਆਖਿਰਕਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ 'ਸੰਵਾਦੀ ਕਰਾਮਾਤ' ਨੇ ਹੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਫਤਹਿ ਦਿਵਾਈ। ਇਸ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੇਲੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸੰਬੰਧੀ ਲਿਖੀਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। 'ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਰੱਬ' (ਪੰਨਾ 180 ਤੋਂ 187 ਤੱਕ)। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਨਾਨਕਤਵ (ਪੰਨਾ 188 ਤੋਂ 206 ਤੱਕ)। 'ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ' ਇਸ ਲਾਜਵਾਬ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਤਲੇ ਅਧਿਆਏ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਸਾਡਾ ਸਭ ਦਾ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। 'ਸਾਡਾ ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕਿਥੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ?' ਉਹ ਸਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਣ ਕੇ ਟਿਕ ਗਿਆ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 212)।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗਿਆਨੀ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਸੀਤਲ, 'ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਰਬਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਰ, ਗਿਆਨੀ ਕੇਹਰ ਸਿੰਘ ਵੈਰਾਗੀ, ਸਰ ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ, ਬਾਬੂ ਫਿਰੋਜ਼ਦੀਨ ਸ਼ਰਫ, ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਭਾਈਆ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ, ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਅਤੇ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਰੌਚਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਮੇਰੀ ਦਿਲੀ ਇੱਛਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਦੀ ਲੋਚਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਥਾਏਂ ਪਾਵੇ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਘਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਸ. ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98141-45047

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 14 ਅਧਿਆਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਸੇਵੀ, ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਹਾਮੀ, ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੀਆਂ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਵਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਗਹੁ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਮੈਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮਹਾਨ ਆਤਮਾ ਬਾਰੇ ਮੇਰੇ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਤੇ ਫ਼ਿੱਕੇ ਨਾ ਪੈ ਜਾਣ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੰਢੀ-ਵਰਤੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਧਾਵਾਂ 'ਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ੰਤਰਤੀਬਵਾਰ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੇ। ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਜੋ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਖੁੱਭ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਾਲੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਬਾਰੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋਕ ਜਾਣ ਸਕਣ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਰੰਗੀਨ ਫੋਟੋਆਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਮੂਹੋਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀਆਂ ਮੁਥਾਜ ਨਹੀਂ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੇਵਾ ਤਨ, ਮਨ ਤੇ ਧਨ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਘਰ ਵਿਚ ਕਿਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਤੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਵੀ ਕੋਈ ਬੇਸਹਾਰਾ, ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਦੀ ਟੀਮ ਆਪ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਘਰ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਇਲਾਜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਠੀਕ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਦਕੇ ਜਾਈਏ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੂਰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਤਨ, ਮਨ, ਧਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਭਾਂਬੜ
ਸ਼ਾਇਰ : ਸਾਦਿਕ ਤਖਤੂਪੁਰੀਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਦਿਕ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਬਠਿੰਡਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 99151-41606

ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਕਈ ਰੰਗ ਵਿਦਮਾਨ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ, ਇਲਾਹੀ, ਵਤਨ ਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਮਹਿਕਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਪੇਸ਼ ਹਨ:
-ਸ਼ੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਵੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀ ਲਿਖਣੀ ਪੜ੍ਹਨੀ ਨਹੀਂ
ਬਣ ਕੇ ਬਗਲੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਕੀ ਕਰਨ ਅਨਰਥ ਓ ਚੰਡੀ ਦੇ।
-ਚਲੋ ਮਿੱਟੀ ਫਰੋਲੀਏ ਪਿੰਡ ਦੀ ਖ਼ਬਰੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਲੱਭ ਜਾਵਣ।
ਦੱਬੇ ਇਸ ਦੀ ਜੋ ਕੁੱਖ ਹੀਰੇ, ਨਾ ਗੁਮਨਾਮ ਕਿਤੇ ਤੁਰ ਜਾਵਣ।
-ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ ਖ਼ੁਦ ਇਨਸਾਨ ਕੀਤੀ ਹਰ ਤਬਾਹੀ ਦਾ।
ਨਹੀਂ ਪਰ ਦੋਸ਼ ਸੱਜਣਾ ਕੁਦਰਤ 'ਤੇ ਲਾਈਦਾ।
-ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਜਦਾ, ਰਹਿਮਤਾਂ ਨੇ ਤੇਰੀਆਂ,
ਤਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਲਾ, ਨੇ ਖਤਾਵਾਂ ਮੇਰੀਆਂ।
-ਐ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਸੀਂ ਤੈਨੂੰ ਅੱਜ ਹੀ ਜਿਊਣ ਲੱਗੇ ਹਾਂ।
ਬਿਰਖ ਬਣ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹਿੱਕ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ ਹਾਂ।
-ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਤੇ ਮਜਲੂਮਾਂ ਲਈ ਕਲਮ ਇਕ ਢਾਲ ਬਣਦੀ ਏ,
ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਤੇ ਹਤਿਆਰਿਆਂ ਲਈ ਕਲਮ ਹਥਿਆਰ ਬਣਦੀ ਏ।
ਜਿਹਨੇ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਦਮ 'ਤੇ, ਝੁਕਾਇਆ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ,
ਜ਼ਫ਼ਰਨਾਮਾ ਬਣ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਵਾਲ ਬਣਦੀ ਏ।
ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਬਹੁਤ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸੁਆਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਬੋਲ ਮਿੱਟੀ ਦਿਆ ਬਾਵਿਆ
(ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ)
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਨਰੇਸ਼
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲੀਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 650 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 313
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਖੋਜੀ ਲੇਖਕ, ਗਲਪਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮੀਖਿਅਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਖੋਜ, ਚਿੰਤਨ, ਵਿਦਵਤਾ, ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕਤਾ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਰੰਗ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਵਾਲੇ ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ ਕਹਾਣੀ, ਨਾਵਲ, ਇਕਾਂਗੀ, ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕਕਾਰੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੋਖਾ ਨਾਂਅ ਕਮਾਇਆ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸਾਹਿਤ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਇਤਿਹਾਸ, ਦਰਸ਼ਨ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪਤਾ ਤੇ ਸੰਜਮਤਾ ਨਾਲ ਲਿਖੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸ ਦਰਪਣ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਹਿਮ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਆਪਣਾ ਤਬਸਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਬਸਰਾ ਖੋਜੀ ਨੀਝ ਵਾਲਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਸੰਜਮ ਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਸੰਖੇਪਤਾ ਦੁਆਰਾ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ, ਇਸਲਾਮ ਵਰਗੇ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਿਥਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੇਰਵੇ ਨਸ਼ਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਕਿੱਸਾ ਕਾਵਿ, ਸੂਫੀ ਕਾਵਿ, ਵਾਰ ਕਾਵਿ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਚਿੰਤਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪਾਤਰਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਹਿਰ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਿਚ ਜੱਦੋ-ਜਹਿਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਤਹਿਰੀਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਆਪ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਮਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਮੇਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਾਹਿਤ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਆਖਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਨਸਪਤੀ, ਕੁਦਰਤ ਤੇ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਸਿਹਤ ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨੁਕਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਕਲਾ, ਸਾਹਿਤ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਲਘੂ ਲੇਖ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਚੰਗੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਹ ਪਛਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਡਾ. ਨਰੇਸ਼ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਇਸੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 224
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਲੈਅ ਤੇ ਸੰਗੀਤਆਤਮਿਕਤਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੰਨੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਵਾਰਤਕ ਤੁੱਲ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਪਰਪੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਵਿਧਾਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਛੰਦ ਸ਼ਾਸਤਰ ਪਿੰਗਲ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਤਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪਿੰਗਲ ਤੇ ਅਰੂਜ਼' ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਛੰਦ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਬਾਰੇ ਛਪੀ ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪਿੰਗਲ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਵਿਸਤਰਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਨੂੰ ਸਤਾਰਾਂ ਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਉੱਪ-ਖੰਡ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪਿੰਗਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਨੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਨਵੇਂ ਤੱਥ ਵੀ ਰੱਖੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੰਡਾਂ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ, ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ, ਮਾਤਰਾਵਾਂ, ਛੰਦਾਂ, ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ, ਅਲੰਕਾਰਾਂ, ਬਿੰਬਾਂ, ਰਸਾਂ, ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਤੇ ਖੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਛੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਛੰਦਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਕਾਫ਼ੀ ਉਪਯੋਗੀ ਹੈ। ਗ਼ਜ਼ਲ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਖੰਡ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਵਿਚ ਚੋਣਵੇਂ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਸ਼ਿਅਰ ਵੀ ਛਾਪੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਭੇਦਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਡਾ. ਜਸਵੰਤ ਬੇਗੋਵਾਲ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪਿੰਗਲ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਬਾਹਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਛੋਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬੀ ਪਿੰਗਲ' ਸਰਲ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੈ ਤੇ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ
ਲੇਖਕ : ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਸ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 94640-27466

ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ ਦਾ ਪਲੇਠਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ' 15 ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕਲਨ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੋਸਾਂਝ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲਿਤਾੜੇ, ਦਰੜੇ ਤੇ ਹਾਸ਼ੀਆਗਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿਕਤਾ, ਸੁਰ-ਤਾਲ, ਲ਼ੈਅ ਆਦਿ ਇਨਾਂ੍ਹ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਸਮਕਾਲ ਦੇ ਤਰਾਸਦਕ ਅਤੇ ਉਤਪੀੜਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਕ ਯਥਾਰਥ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਧੁਰਾ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਅਤੇ ਕੇਸਰੀ ਪੱਗ ਇਹ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੋਈ ਨਿਆਂ ਹੈ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਦਹੇਜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਦੀ ਜਿਊਂਦੀ -ਜਾਗਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਖੋਟੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਸਭ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਗੈਂਗਸਟਰਵਾਦ ਦੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਉਂਗਲ ਧਰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਸਾਰੂ ਸੋਚ ਅਤੇ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਯੋਧੀ, ਅਪੰਗਤਾ ਨੂੰ ਮਾਤ ਦੇ ਕੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਲਈ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇੰਜ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਕਹਾਣੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ, ਕਿਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦਾ ਮਾਰਮਿਕ ਚਿੱਤਰਣ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਆਪਣੇ ਸਿਰਲੇਖ ਮੁਤਾਬਕ ਹੀ ਮੁਲਕ ਦੀ ਵੰਡ ਵਾਲੀ ਮਹਾਤਰਾਸਦੀ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਅਤੇ ਨਾਸੂਰ ਬਣ ਕੇ ਰਿਸਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਦਾ ਬਿੰਬ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੁਲਾਬ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਦਰਦ ਭਰਿਆ ਤਰਜਮਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਟਾਈਟਲ ਕਹਾਣੀ ਅੰਨ੍ਹਾ ਖੂਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਕਰਕੇ ਹੋਏ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਘਾਣ ਦਾ ਲਹੂ ਭਿੱਜਿਆ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਆਪਾਂ ਮਿਲਾਂਗੇ ਕਹਾਣੀ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਅਦਰਸ਼ਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਨਮ ਅਕਾਰਥ ਕੀਨੁ ਫੈਟਂਸੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਰਾਹੀਂ ਚੰਗੇ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਕਹਾਣੀ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਦੁਹਰਾ ਜੀਵਨ ਜੀ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਮੌਤ ਦੀ ਅਟਲ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ੳਦਾਸੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਫਿਰ ਵੀ ਗ਼ਮੀ 'ਚੋਂ ਖੁਸ਼ੀ, ਨਿਰਾਸ਼ਾ 'ਚੋਂ ਆਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ 'ਚੋਂ ਅਨੰਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੀ ਕਹਾਣੀਆਂ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਕਾਵਿਕਤਾ ਹੈ। ਰਵਾਨੀ ਹੈ, ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ, ਰੌਚਕਤਾ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਚਰਿਤਰ ਚਿੱਤਰਣ ਹੈ। ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਯਥਾਰਥਮਈ ਉਸਾਰੀ ਹੈ। ਸੰਵਾਦ ਤਰਕਪੂਰਣ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲਾਗ-ਲਪੇਟ, ਕਿਸੇ ਵਾਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆਂ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸੱਚ ਕਹਿਣ ਦੀ ਜੁਰੱਅਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁੱਤੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ 14 ਦਿਨ
ਲੇਖਕਾ : ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਥਿੰਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 495 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 246+36
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਗੁਰਚਰਨ ਕੌਰ ਥਿੰਦ ਇਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਲੇਖਕਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਉਹ ਕੈਲਗਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ। ਉਹਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 14 ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 6 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 5 ਨਾਵਲ, 2 ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇਕ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਇਕ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਵੀ ਹੈ। 70-ਸਾਲਾ ਇਹ ਲੇਖਕਾ ਅਜੇ ਵੀ ਲੇਖਨ ਵਿਚ ਮਸਰੂਫ਼ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਬਿਤਾਏ 14 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਫ਼ਰ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023 (ਵੀਰਵਾਰ) ਤੋਂ 1 ਮਾਰਚ 2023 (ਬੁੱਧਵਾਰ) ਤੱਕ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ, ਬੇਟੇ, ਭਰਾ ਤੇ ਭਾਬੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਇਹਦਾ ਸਬੱਬ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਾਨਫਰੰਸ ਮੁਲਤਵੀ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਅਹਿਮਦ ਰਜ਼ਾ ਹੁਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਭੇਜਣ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਲੇਖਿਕਾ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਰਜ਼ਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੁਹੇਲ ਮਾਮੂੰਕਾ, ਦੀਪ ਸਾਈਦਾ, ਤਾਰਿਕ ਜਟਾਲਾ, ਬਾਬਾ ਨਜਮੀ, ਆਸ਼ਿਕ ਰਹੀਲ, ਈਸਾਨ ਬਾਜਵਾ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਾਥ ਮਾਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਵਿਚ 34 ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਚ 5 ਚੈਪਟਰ ਹਨ। ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਬਾਬਾ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮਜ਼ਾਰ, ਸ਼ਾਦਮਨ ਚੌਕ, ਅਨਾਰਕਲੀ ਬਜ਼ਾਰ, ਪਿੰਡ ਗੱਟੀ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਫ਼ੈਜ਼ ਫੈਸਟੀਵਲ, ਸ਼ਾਲਾਮਾਰ ਬਾਗ਼,ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸ਼ਹਿਰ ਲਾਹੌਰ, ਬਸਤੀ ਦਾਨਿਸ਼ਬੰਦਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ, ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾ ਸਾਹਿਬ, ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਸ਼ਹਿਰ, ਫੈਸਲ ਮਸਜਿਦ, ਤਕਸ਼ਿਲਾ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ, ਜੂਲੀਆਮਾ, ਬੁੱਧ ਮੱਠ ਦੇ ਖੰਡਰ, ਲਾਇਲਪੁਰ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਦਾ ਬੜਾ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ ਦੀਪ ਸਾਈਦਾ, ਬੇਬਾਕ ਸ਼ਾਇਰ ਬਾਬਾ ਨਜਮੀ, ਈਸਾਨ ਬਾਜਵਾ, ਆਸ਼ਿਕ ਰਹੀਲ, ਅਹਿਮਦ ਰਜ਼ਾ ਨਾਲ ਬੜੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ (ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ) ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅੰਤਕਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ 87 ਰੰਗੀਨ ਫੋਟੋਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਲੇਖਕਾ ਦਾ ਬਿਆਨ ਢੰਗ ਇੰਨਾ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417691015

ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੋਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 158
ਸੰਪਰਕ : 98727-57367

ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੋਹੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿੱਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਵੀ ਹਨ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਕੋਈ 50 ਲੇਖ ਹਨ ਜੋ ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੇ ਇਸ ਯੱਗ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸਿਰਫ ਘਟਿਆ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਚੰਗੇ ਪਾਠਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਹੁਣ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਹਨ। ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਲੇਖ ਵਿਚ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਗੂਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਘੜੀਐ ਸਬਦੁ ਸਚੀ ਟਕਸਾਲ' ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਗੂਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਦੇ ਇਸ ਤਕਨੀਕੀ ਯੁੱਗ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਸਗੋਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਟਕਸਾਲ ਨੂੰ ਵੀ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ।ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀ ਇਸੇ ਕਰ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਬੱਚੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਸਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਗਲ ਨੂੰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੜੀ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਡੀਆਂ ਦੋਸਤ ਹੀ ਹਨ ਸਗੋਂ ਇਕ ਸੱਚਾ ਸਾਥ ਵੀ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਕ ਸੱਚੇ ਅਤੇ ਪਿਆਰੇ ਸਾਥੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਵਾਈ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੇ ਕਰ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਏ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨੂੰ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਿਲ ਪਰਚਾਵੇ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਸਿਰਫ ਛਲਾਵਾ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣਾ ਜੇਕਰ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਤਕਨੀਕੀ ਨੂੰ ਗਲ ਲਾਇਆ। ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹੀ ਨਾ ਰਹੀਆਂ ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚੋਂ ਕਿਤਾਬ ਰੂਪੀ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਹੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਵੇਦਨਾਹੀਣ ਹੋ ਜਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭੋ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰੋ ਖਾਸ ਕਰ ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ ਜਿਸ ਦੀ ਇਹ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਵੱਲ ਘੱਟ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਅੱਜ ਲੋੜ੍ਹ ਹੈ ਨਾਨਕ ਦੇ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:-
ਧੰਨੁ ਸੁ ਕਾਗਦੁ ਕਲਮ ਧੰਨੁ ਧਨੁ ਭਾਂਡਾ ਧਨੁ ਮਸੁੁ।।
ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ ਜਿਨਿ ਨਾਮੁ ਲਿਖਾਇਆ ਸਚੁ।।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ
ਲੇਖਕ : ਪੀ. ਐੱਸ. ਮਿੱਤਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 98781-80944

ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀ. ਐੱਸ. ਮਿੱਤਲ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਖੋਜ ਕਾਰਜ ਵਾਲੀਆਂ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਸਿੰਘ ਸਜੇ ਮਿੱਤਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ, ਹੱਸਦਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵਸਦੇ, ਵਰਣ ਵਿਵਸਥਾ ਇਕ ਕੱਚਾ ਕੋਹੜ ਅਤੇ ਹੱਡ-ਬੀਤੀਆਂ (ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ) ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਪਵਨ ਗੋਇਲ, ਤਰਸੇਮ ਲਾਲ, ਆਰ. ਕੇ. ਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਭੁਵਨ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਤੇ ਅੰਤ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਮੁਢਲੇ ਦੌਰ ਭਾਵ 1857 ਦੇ ਗ਼ਦਰ-ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਮੁੱਢ ਜੋ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਗਰਾਮੀਆਂ ਨੇ ਪਾਇਆ, ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਨਿਆਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਾਂਭੀ ਬੈਠੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਲਹੂ-ਭਿੱਜੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਯੋਗਦਾਨ ਕਲਮਬੱਧ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਵਰਗ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ 30 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਹੈ। 1911 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਅਗਰਵਾਲ ਦੀ ਜਨ-ਸੰਖਿਆ 27 ਲੱਖ, 28 ਹਜ਼ਾਰ, 980 ਸੀ, ਭਾਵ 6/7 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ, ਪਰੰਤੂ ਏਨੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਨੀਤੀ 'ਚ ਕੋਈ ਸੱਤਾ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੀ। ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਅਗਰਸੈਨ ਰਾਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਨਗਰ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵੰਸ਼ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅਗਰਵਾਲਾਂ ਦੇ 18 ਗੋਤ ਵਿਗਸਤ ਹੋਏ। ਮਿੱਤਲ, ਗਰਗ, ਗੁਪਤਾ, ਸਿੰਗਲ, ਜੈਨ, ਸਿੰਗਲਾ, ਬਾਂਸਲ, ਗੋਇਲ, ਜਿੰਦਲ ਆਦਿ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸਿੰਘ ਵੀ ਸਜੇ, ਕੁਝ ਜੈਨੀ, ਕੁਝ ਸਨਾਤਨ ਧਰਮੀ, ਕੁਝ ਹਿੰਦੂ ਆਦਿ ਬਣੇ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰੀ ਵੀ ਬਣੇ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਖੋਜ ਕਰਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ 'ਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਤੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀ, ਦਿੱਲੀ, ਬਿਹਾਰ, ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸੈਨਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਬਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿਲ ਕੰਬ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਸਾਕਾ, ਡਾਂਡੀ-ਯਾਤਰਾ, ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ, ਸਾਈਮਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਭਾਵ ਤਤਕਾਲੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ 'ਚ ਅਗਰਵਾਲ ਸਮਾਜ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਅਦੁੱਤੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ., 100 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਪੂਨਯ ਪ੍ਰਸੂਨ ਬਾਜਪਾਈ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਔਲਖ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪੈਲ ਬਾਊਂਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 210
ਸੰਪਰਕ : 98764-10867

ਪਿਛਲੇ 11 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਉੱਪਰ ਕਾਬਜ਼ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਾਡੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜਨਮਦਾਤਾ ਆਰ.ਐੱਸ.ਐੱਸ. ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬਾਜਪਾਈ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਪਾਠਕ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਦੇ ਜਿਹਨ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਉੱਠਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਕੋਈ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਰਗੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਉਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸੱਤਾ ਵੀ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਧਰਮਾਂ, ਨਸਲਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ 'ਸਭ ਨੂੰ ਇਕ ਜੈਸਾ' ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲਵੇ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਜਿੱਤਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਜਾਵੇ? ਬਾਜਪਾਈ ਨੇ ਬੜੀ ਸਿਦਕਦਿਲੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਢੁਕਵੇਂ ਜਵਾਬ ਲੱਭੇ ਹਨ।
ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੋਇਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ' ਡਾ. ਕੇਸ਼ਵ ਬਲਰਾਮ ਹੈਡਗੇਵਾਰ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਇਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ, ਜੋ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਇਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਹੈ। ਹੈਡਗੇਵਾਰ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1889 ਈ. ਨੂੰ ਨਾਗਪੁਰ ਦੇ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਕੇਸ਼ਵ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ ਉੱਪਰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ, ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਥਾਂ ਇਥੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਉਭਾਰ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਉੱਪਰ ਸਮਰੱਥ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਅਸਰ ਸੀ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ੰਕਾਵਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੁੱਛੇ ਸਨ। ਹੈਡਗੇਵਾਰ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ 1922 ਈ. ਵਿਚ 'ਸੋਇਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ' ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਭਾਵੇਂ ਸੰਘ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਪਰ ਬਾਜਪਾਈ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਬੇਲਾਗ਼ਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰਸੰਸਾਯੋਗ ਹੈ। ਉਹ ਖੰਡਨ-ਮੰਡਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪਿਆ, ਬਲਕਿ ਜੋ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਵਾਪਰਿਆ, ਉਸ ਦਾ ਅੰਕਣ ਕਰਦਾ ਗਿਆ ਹੈ। 36 ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਘ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ 'ਨਰੇਂਦਰ ਮੋਦੀ' ਕਾਲ ਤੱਕ ਲੈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੋਦੀ-ਕਾਲ ਵਿਚ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਪਰ ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪਿੱਛੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਰਾਜਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਤਿਕੜਮਪੰਥੀ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਜਗਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਅਥਾਹ ਦੌਲਤ ਦੀ ਤਾਕਤ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਤੋੜੇ ਬਿਨਾਂ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ...ਇਹ ਇਕ ਚੰਗੀ ਹਵਾਲਾ-ਪੁਸਤਕ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਜ਼ੁਮੈਟੋ ਗਰਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਲੀਬਰ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 190 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 86
ਸੰਪਰਕ : 98154-48958

ਲੇਖਿਕਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕਲੇਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਭੂਰਾ ਸਿੰਘ ਕਲੇਰ ਦੀ ਸਪੁੱਤਰੀ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਮਾਹੌਲ ਘਰ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲਿਆ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਲੇਖਿਕਾ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਨਾਮਵਰ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ, ਸਿੱਖਿਆ, ਸਾਹਿਤਕ ਰੁਝਾਨ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਦੀ ਐਂਕਰ, ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਡਿਪਲੋਮਾ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਸੱਥਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਜਲਸਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਰਪੰਚੀ, ਬੇਮੇਲ ਵਿਆਹ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀਆਂ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਜੁੜਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾ ਦੇ ਦਿਲ, ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰੇ, ਫਸਲਾਂ, ਮੌਸਮ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਾਂ, ਸਵੇਰਾਂ, ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸਾਦਮੁਰਾਦਾ ਬਚਪਨ, ਪਰਦੇਸਾਂ ਨੂੰ ਗਏ ਲੋਕ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਮਲਵਈ ਸੰਵਾਦ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਕਲਾਤਮਿਕ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ ਇਕ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿਚੋਂ ਸਾਮਾਨ ਲੈ ਕੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ 'ਤੇ ਰੱਖ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਦੇ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬਦਲ ਕੇ ਸੁਖਜੀਤ ਤੋਂ ਸਕਿੰਟੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਹਰਮਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਿਹਨਤੀ ਤੇ ਤੇਜ਼ ਤਰਾਰ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਲੇਖਿਕਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਬਾਰੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਬੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਹੰਢਿਆਇਆ ਨੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਪ ਬੀਰਪਾਲ ਕੌਰ ਟਾਈਪਿਸਟ ਹੈ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਖਰੜੇ ਟਾਈਪ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਰੂਹ ਦਾ ਸਾਕ ਗ਼ਰੀਬ ਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਗਾਥਾ ਹੈ। ਲੀਵ ਆਊਟ ਦਾ ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ ਪੋਤਰੀ ਦਾ ਗ਼ੈਰ ਜਾਤੀ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਹੋਣ 'ਤੇ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਖੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਧੀ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਉਦਾਸ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲ ਗਈ ਮਾਸੀ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਜੰਜਾਲ ਹੈ, ਧੁਰੋਂ ਪਾਰ ਗਏ ਵਿਚ ਖੰਡਾਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੱਲ ਹੈ। ਸਿਵੇ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਦੁਖਾਂਤਿਕ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਰ ਥਈਆ ਥਈਆ ਵਿਚ ਕੁੜੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਪ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਸੀ। ਅਖੀਰ ਇਸੇ ਸਦਮੇ ਨਾਲ ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਲ੍ਹੜ ਵਰੇਸਾਂ, ਪਲ ਪਲ ਸਹਿਕਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਮੁਛ ਮਰੋੜ, ਟੌਰੇ ਵਾਲੀ ਪੱਗ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਕੁਰਬਾਨ ਕਥਾ ਰਸ ਭਰਪੂਰ ਦਿਲਚਸਪ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

 ਗੁਰ ਗਿਆਨ
(ਤੀਜੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸਵਾਲ-ਜਵਾਬ ਲੜੀ)
ਲੇਖਕ : ਲੈਕ: ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਟਕਪੂਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 70 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 94171-85565

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਤੀਜੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 450 ਸਾਲਾ ਜੋਤੀ-ਜੋਤਿ ਪੁਰਬ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ 320 ਸਾਲਾ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਵਾਲਾਂ-ਜਵਾਬਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਣਮੱਤੇ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ (ੳ) ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ?
ਉੱਤਰ : 23 ਮਈ, 1479 ਈ. ਨੂੰ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਤੇ ਪਰਮਾਰਥਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰੇਕ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਇਸੇ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਕਲਮਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ : ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਕਿੰਨੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ ਬਣੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ : 17 ਰਾਗਾਂ ਵਿਚ। (ਪੰਨਾ 17)
ਪ੍ਰਸ਼ਨ : ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਗੁਰਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਰਹੇ? ਉਮਰ ਕਿੰਨੀ ਸੀ?
ਉੱਤਰ : 22 ਸਾਲ, 5 ਮਹੀਨੇ। (ਪੰਨਾ 27)
ਇਸੇ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਏ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਵਲੋਂ ਰਚਿਤ ਬਾਣੀ ਦੇ ਕੁਝ ਚੋਣਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀਆਂ ਤੁਕਾਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।
ਅਗਲੇ ਅਧਿਆਏ ਚਾਰ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ-1, ਦੂਜਾ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ-2, ਇਸ ਭਾਗ ਵਿਚ ਚਮਕੌਰ ਦੀ ਗੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 40 ਸਿੰਘਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ, (ਦਸਮ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ) ਦਰਜ ਹਨ (ਪੰਨਾ-39)। ਅਗਲਾ ਭਾਗ-ਭਾਈ ਜੈਤਾ ਜੀ-ਬਾਬਾ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ (ਭਾਈ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ-4) ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਉੱਤਰਾਂ ਜ਼ਰੀਏ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਭਾਗ ਬੀਬੀ ਹਰਸ਼ਰਨ ਕੌਰ, ਭਾਈ ਰਾਮਾ ਤੇ ਭਾਈ ਤਿਲੋਕਾ ਜੀ ਦੀ ਮਹਾਨ ਘਾਲਣਾ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ (ਪੰਨੇ 44 ਤੋਂ 53)। ਸੱਤਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਮਹਾਨ ਸਿਦੀਕੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਬਾਬਾ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਦੀ ਲਾਸਾਨੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਹੈ (ਪੰਨੇ 54 ਤੋਂ 56 ਤੱਕ)।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਅਧਿਆਏ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ - ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ' (ਪੰਨਾ 56 ਤੋਂ 60 ਤੱਕ)
ਇਸ ਵਿਚ ਜ਼ੁਲਮੀ ਰਾਜ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਮਹਾਂਬਲੀ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਲਾਮਿਸਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। 271ਵਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦਾ ਹੈ-'ਸ੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਕਿੰਨੇ ਅਤੇ ਕਿਸ ਕਿਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਉੱਪਰ ਗੇਟ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ?' ਉੱਤਰ - 'ਦੀਵਾਨ ਟੋਡਰ ਮਲ ਗੇਟ, ਬਾਬਾ ਮੋਤੀ ਰਾਮ ਮਹਿਰਾ ਗੇਟ, ਨਵਾਬ ਸ਼ੇਰ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਂ ਗੇਟ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਗੇਟ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਬੋਹੜ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ , ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 98768-01309

ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਬੋਹੜ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਡਾਕਟਰ ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਬਾਕਮਾਲ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ, ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ੇ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਹੋਣ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹਨ ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਹਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੀ ਛਾਪ ਛੱਡਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ ਗਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਗਾ ਬੋਹੜ ਸੱਚੇ ਤੇ ਰੂਹੀ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਦੋਨੋਂ ਪਾਤਰ ਕੋਮਲਜੀਤ ਤੇ ਪੁਖਰਾਜ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੱਚਾ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਅਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾ ਪਾਉਂਦੇ ਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਉਦੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਲਿਆ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਬਦਲੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੈ, ਹੁਣ ਵਾਪਸੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਵਿਚ ਅਧੂਰੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਹੈ, ਉਪਲੀ ਵਾਲਾ ਸਾਧ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਘਿਨਾਉਣੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਰਾਮ ਗਊ ਕਹਾਣੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ,ਐਰੋ ਐਰਾ ਰਲਦਿਆਂ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਰੁਝਾਨ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੂਬੇਦਾਰ ਘਣਾ ਸਿੰਘ, ਲੰਮੇ ਹੁੰਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਘਰਕੀਟ ਤੇ ਲੁਕਣ ਮਿੱਟੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਆਰਥਿਕ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁਣ ਕੇ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਹਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਤੇ ਲਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੋਖ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੋਵੇ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇੰਝ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਯਥਾਰਥਕ ਹੋਣ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪੇਂਡੂ ਹੈ ਜੋ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ ਸ਼ੈਲੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਪਰ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਔਖੇ ਵਰਤੇ ਹਨ। ਹਰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ। ਦਿੱਖ ਪੱਖੋਂ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਕਵਰ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

ਤਲ ਤੋਂ ਆਕਾਸ਼ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 175
ਸੰਪਰਕ : 98883-65000

'ਐਵੇਂ ਪੰਗਾ ਲੈ ਲਿਆ' ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਬਾਲ-ਸਾਹਿਤ ਵੱਲ ਪਰਤਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਬਾਲਾਂ ਲਈ 'ਤਲ ਤੋਂ ਆਕਾਸ਼ ਤੱਕ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਅਦਭੁੱਤ ਤੇ ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਪੁਸਤਕ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਵਡਮੁੱਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ, ਸੌਰ-ਮੰਡਲ ਬਾਰੇ ਵਡਮੁੱਲੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ, ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕੁਝ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਤੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੋਈ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੋਮਾ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਾਡਾ ਯੁੱਗ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁੱਗ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁੱਢਲੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੜੀ ਸੌਖ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਗਿਆਨ ਔਖਾ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਗਿਆਨ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਬਹੁਤ ਖਿੱਚਪਾਊ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਓ ਬੱਚਿਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਈਏ। ਉਹ ਪੁੱਛਦਾ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਸ ਵਸਤੂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੈ? ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਕੇ ਗਿਆਨ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਹਨ ਤੇ ਸੌਖੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਲ ਮਨ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਯੰਤਰ ਬਾਰੇ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਕੋਸ਼ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਾਲਾਂ ਲਈ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਛੋਟੀਆਂ ਜਮਾਤਾਂ ਦੇ ਸਿਲਬੇਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਬਣਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦਾ ਇਹ ਕਾਰਜ ਵਡਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਨਿਵਣੁ ਸੁ...
ਲੇਖਕ : ਸੰਜੀਵ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 78889-66168

ਸੰਜੀਵ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਨਾਮਵਰ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ 'ਚ ਲਗਭਗ ਉਸ ਦੀ ਨਿਤ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਤੇ ਕਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਚਿੱਠੀ ਰਾਹੀਂ। ਉਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰਕ 'ਚ ਕਹੀ ਗੱਲ ਮੰਨ ਨੂੰ ਭਾਅ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਪੰਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੱਥ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਦੇਖ ਕੇ ਹੀ ਜੋ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭੈੜੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਨਕਾਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭੰਡਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਕਦੇ ਵੀ ਪਰਵਾਹ ਨਾ ਕਰੋ, ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਬਾਰੇ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਦਿਓ। ਪੰਨਾ 46 'ਤੇ 'ਆਖ਼ਿਰ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਜਬਰ ਕਦੋਂ ਤੱਕ' ਲੇਖ 'ਚ ਜੋ ਆਰ. ਜੀ. ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਜੂਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਜੋ ਹੋਇਆ ਇਕ ਹਾਅ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਗੱਲ ਕੀ ਹਰ ਲੇਖ 'ਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਵਾਪਰੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਗੱਲ ਬਿਲਕਿਸ ਬਾਨੋ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਨਿਰਭੈਯਾ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਗੁਜਰਾਤ 'ਚ ਦੰਗਾ ਪੀੜਤ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇ। ਗੱਲ ਔਰਤ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਉਮਰ ਹੰਢਾਈ ਹੈ, ਲਗਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ ਆਸੇ-ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਪਰਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਨ-ਬਿਨ ਸਾਰੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਲਾਕਾਰੀ ਉਸ ਦੀ ਬਾ-ਕਮਾਲ ਦੀ ਲੱਗੀ ਹੈ। ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਉੱਪਰ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਗੀਤ ਲਾਉਂਦੇ, ਮੋਟਰਸਾਈਕਲਾਂ ਨਾਲ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਣੇ। ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ, ਦਹੇਜ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਵਰਗੀਆਂ ਭੇੜੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਤੜਪ ਨੂੰ ਬੜੇ ਹੀ ਸੁਹਜਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵਧੀਆ ਲੱਗਾ।
ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ 100 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਰੀਬ 29 ਲੇਖਾਂ 'ਚ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਜੇ 'ਚ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਕਹਾਂਗੇ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਕੂਲਾਂ ਕਾਲਜਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਬਣੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਸੋਨੇ 'ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੋਂ ਵੀ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਜਜ਼ਬਾਤ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਮਜਾਰੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੌਸ਼ਨ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98721-93237

ਸੁਰਜੀਤ ਮਜਾਰੀ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਿਰਕੱਢ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪਰਚਿਆਂ ਵਿਚ ਛਪਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਜਜ਼ਬਾਤ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਨਾਵਲ 'ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਰਹੇ' ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਲੋਕ ਬੋਲੀਆਂ 'ਚ ਔਰਤ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਸ਼ਿਅਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦਾ ਹੈ:
ਜੇਕਰ ਪੀੜ ਪਰਾਈ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ।
ਸਮਝ ਲਵੀਂ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਨਹੀਂ।
ਜੋਸ਼ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਉਂਗਲੀ ਫੜ ਕੇ ਤੁਰਦੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਜੋਕਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲੁੱਟਤੰਤਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਇਸ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਣਾ ਵੀ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਧੱਕੇ ਗਏ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰੀ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਠੋਕ-ਵਜਾ ਕੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:
ਕਿੱਥੋਂ ਭਾਲ ਰਿਹਾ ਏਂ ਸੱਜਣਾ ਤੂੰ ਏਥੇ ਹਰਿਆਲੀ।
ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਆਪ ਉਜਾੜੇ ਬਾਗ਼ ਤੇਰੇ ਦਾ ਮਾਲੀ।
ਸੁਰਜੀਤ ਮਜਾਰੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਹੱਥੋਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦਾ ਮਸਲਾ ਕੇਵਲ ਸੱਤ੍ਹਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨਾਲ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਣਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਮੁਕੰਮਲ ਖ਼ਾਤਮੇ ਲਈ ਲੋਕ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੀਤ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਬੰਦਿਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਲੋਕ ਕਲਿਆਣ ਦਾ ਪਰਚਮ ਲਹਿਰਾਉਂਦੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ, ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਤੋਂ ਰਹਿਤ ਬਰਾਬਰੀ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਵ ਹੈ। ਤਸੱਲੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ
ਲੇਖਕ : ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 94633-53760

ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੋ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਇਕ ਬਾਲ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕ ਜਿਹੜੀ ਸੰਸਮਰਨ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਰੂ-ਬਰੂ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 'ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ' ਉਸ ਦਾ 2024 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਆਖਰੀ ਕਤਾਰ ਦੇ ਯੋਧੇ' ਕੌਣ ਹੋਣਗੇ। ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਵੇਲੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਵੀ ਆਪਣਿਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਗਏ ਸਨ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੋਧੇ ਨਾਲ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਜੋਖ਼ਮ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਮਾਣ-ਸਨਮਾਨ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਰੋਡ ਸ਼ੋਅ' ਵਰਗੀ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ ਤੋਂ ਕੋਹਾਂ ਦੂਰ ਹਨ ਪਰ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ। ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਦੁੱਖਾਂ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਵੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਸਾਧਨ ਸੀਮਤ ਹਨ ਪਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਮੋੜਦੇ। 'ਮੋਮਬੱਤੀ ਦੀ ਜੂਨ' ਵਿਚਲੀ ਪਾਤਰ ਗੋਲਡੀ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਤਪਰ ਹੈ। 'ਸਦਾ ਰਹੇ ਤੇਰੀ ਛਾਂ' ਵਿਚਲੀ ਜਸਵੰਤ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਭਾਗੇ ਦੀ ਮੌਤ ਪਿੱਛੋਂ ਜੂਝਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਪੋਸ਼ਣਾ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਜੋਬਨ' ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲਾ ਜੋਬਨ ਗ਼ਰੀਬ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਪਰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ 'ਪਲਟਵਾਰ' ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਪਾਤਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਤੜੀ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ। ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਚਰਦੇ ਹੱਡ-ਮਾਸ ਦੇ ਪੁਤਲੇ ਹਨ। ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੰਮੀਆਂ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇਕਹਿਰੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਥਾ ਰਸ ਬਹੁਤ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਿਰਜ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਐਥੇ ਹੀ ਟਿਕੇ ਰਹੋ' ਕਹਾਣੀ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਤੇਲੂ ਰਾਮ ਕੁਹਾੜਾ ਦੀਆਂ 18 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814168611

 ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ
ਲੇਖਕ : ਪਰਮਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 99100-05278

ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 4 ਭਾਗਾਂ ਅਤੇ 9 ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਹੇਠ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 'ਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ), ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਸੰਤਾਨ, ਜੀਵਨ ਲਗਨ ਤੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ, ਦੁਰਗਾ ਦੱਤ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ, ਨਿਗੁਰੇ ਕਾ ਹੈ ਨਾਉ ਬੁਰਾ, ਗੁਰੂ ਮਿਲਾਪ, ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਸੇਵਾ, ਗੁਰ ਸੇਵਾ ਦਾ ਮੇਵਾ ਮਿਲਣਾ-ਵਰਾਂ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ, ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ। ਦੂਸਰੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਣੀ, ਬਾਬਾ ਦਾਤੂ ਜੀ ਵਲੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣਤਾ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਸਰਕੇ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਣਾ। ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ 'ਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿੱਤ ਕਰਮ, ਭਾਈ ਸਾਵਣ ਮੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਤੋੜਨਾ, ਲੋਭੀ ਤਪੇ ਦਾ ਪਾਜ ਉਧੇੜਨਾ, ਗੰਗੂ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਨਾਨਕ ਸੇਈ ਉਬਰੇ ਜਿ ਸਚਿ ਰਹੇ ਲਿਵ ਲਾਏ, ਮਹੇਸ਼ੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰ ਦਾ ਉਧਾਰ, ਪੰਡਿਤ ਮਾਈ ਦਾਸ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ, ਬੇਣੀ ਪੰਡਤ ਦਾ ਨਿਸਤਾਰਾ, ਲੰਬੇ ਭਾਈ ਪ੍ਰੇਮਾ ਦੀ ਲੱਤ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਨੂੰ ਸੋਭਾ ਬਖਸ਼ਣੀ, ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮਹੂਰਤ ਉਹ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਾਮ ਜਪਦਾ ਹੈ, ਮਾਣਕ ਹੁਇ ਮਰਤੋ ਨਾਹੀ, ਬੀਰਬਲ ਨੂੰ ਚੁਕਾਵਾ ਕਰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਪ੍ਰੇਮਾ ਕੋਹੜੀ ਦਾ ਉਧਾਰ ਕਰਨਾ, ਬਾਲ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ 'ਦੋਹਿਤਾ ਬਾਣੀ ਕਾ ਬੋਹਿਥਾ' ਦਾ ਵਰ ਦੇਣਾ, ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਮੋਹਰੀ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ। ਚੌਥੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੋਂਦੇ ਮਰਵਾਹੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਅਤੇ ਸਨਾਤਨੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਪ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਅਦੁੱਤੀ ਦੇਣ, ਗੁਰਿਆਈ ਬਖਸ਼ਣ ਲਈ ਪਰਖ ਕਰਨਾ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੂੰ ਉਮਰ ਅਤੇ ਗੁਰਿਆਈ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਾ, ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਨੂੰ ਗੁਰਿਆਈ ਸੋਢੀ ਬੰਸ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਵਰ ਦੇਣਾ, ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਪਮਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹਵਾਲਾ-ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ) ਆਪ ਨਰਾਇਣੁ ਕਲਾ ਧਾਰ, ਸੇਵਾ, ਸਿਮਰਨ, ਨਿਮਰਤਾ ਤੇ ਨਿਰਮਲਤਾ ਦੇ ਪੁੰਜ, ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਖਾਨ, ਮਿਹਰਾਂ ਦੇ ਸਾਈਂ, ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਥਨੀ ਦੇ ਪੂਰੇ, ਸੱਚ ਦੇ ਪਾਲਣਹਾਰ, ਅਕਾਲ-ਰੂਪ, ਸੰਤ ਕਵੀ, ਉਦਾਰ ਚਿੱਤ ਤੇ ਤਿਆਗੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਜਨਮ) ਵੈਸਾਖ ਸੁਦੀ 14, ਸੰਮਤ 1536 ਬਿਕਰਮੀ ਮੁਤਾਬਕ 5 ਮਈ 1479 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਬਾਸਰਕੇ ਗਿੱਲਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿਚ ਭਾਈ ਤੇਜ ਭਾਨ ਜੀ ਭੱਲੇ ਖੱਤਰੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸੁਲੱਖਣੀ (ਲੱਛਮੀ, ਲੱਖੋ, ਰੂਪ ਕੌਰ, ਬਖਤ ਕੌਰ) ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਚੌਹਾਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸਨ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੋਵੇਂ ਬਹੁਤ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਇਨਸਾਨ ਸਨ। ਆਪ ਨੂੰ ਭਗਤੀ ਭਾਵਨਾ ਤੇ ਕਰਮ ਨਿਸ਼ਠਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲੀ। ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਵੱਲੋਂ ਦਿਤੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ
ਅਨੁਵਾਦ : ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ :300, ਸਫ਼ੇ : 168
ਸੰਪਰਕ : 80000-00584

ਰੂਸ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀਕਲਾ, ਕਥਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿੱਤਰਨ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਬਿਰਤਾਂਤ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕ ਗਵਾਹੀ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਆਏ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਇਸ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਇਕ ਟਿਕਾਅ ਹੈ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖਦਾ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਉਤਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਲੋੜੀਂਦੇ ਕਹਾਣੀ ਰਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 'ਛੱਬੀ ਮਰਦ ਤੇ ਇਕ ਕੁੜੀ' ਵਿਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਹਨੇਰਾ ਭੋਗ ਰਹੇ ਛੱਬੀ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਤਾਨੀਆ ਨਾਂਅ ਇਕ ਕੁੜੀ ਵੱਲ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਦੀ ਕਿਰਨ ਉਸ ਤੋਂ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੇਰਾ ਪਹਿਲਾ ਪਿਆਰ' ਵੀ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਦੇ ਹੁਸੀਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦੀ ਇਕ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜਨਮ' ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ 'ਬਾਜ ਦਾ ਗੀਤ' ਮਿਥ ਰੂੜੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਅਤੇ 'ਬੁੱਢੀ ਇਜ਼ਰਾਇਲ' ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ 'ਪਤਝੜ ਦੀ ਰਾਤ' ਵੀ ਇਕ ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਰਾਤ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਵਲੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਚਿੱਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਬੇਅੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ
ਲੇਖਕ : ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 100
ਸੰਪਰਕ : 98154-61710

ਗੁਰਮਤਿ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਆਤਾ ਹੋਣਾ, ਧਰਮਾਰਥ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਕਰਮਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਆਤਮਕ-ਮਾਰਗ, ਰੂਹਾਨੀਅਤ-ਆਤਮਾ ਵਾਲਾ ਹੀ ਮਾਣ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਤੇ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਕਰੱਤਵ ਨੂੰ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਆਭਾ ਦਾ ਜਲੌਅ ਸਿੱਖ-ਜਗਤ ਵਿਚ ਬਖੇਰਿਆ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚਾਰ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ 23 ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਹੈ 'ਬਿਨੁ ਹਰਿ ਭਜਨ ਨਹੀਂ ਛੁਟਕਾਰਾ' ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿਚ ਹੁਕਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਧਰਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਗੁਰੂ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਰੱਬੀ ਰਜ਼ਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਇਕ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਜਨ ਕੋ ਪ੍ਰਭ ਅਪਨੈ ਕਾ ਤਾਣ ਸੰਕਲਪ, ਲੋਕਾਚਾਰ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਧਾਰਾ, ਮਿੱਤਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਨਾਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪਰਉਪਕਾਰ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੱਚ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੇਵਾ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਸੁੱਖ ਦਾ ਸੰਕਲਪ, ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਭੱਟਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਥਾਨ, ਨਾਨਕ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ, ਜਾਣਹੁ ਜੋਤਿ ਨ ਪੁਛਹੁ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੰਦੇਸ਼। ਇੰਝ ਇਹ ਲੇਖ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਦਾ ਉੱਤਮ ਉੱਦਮ ਹੈ। ਸ. ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਿਰੋਲ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਛੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ, 15 ਭਗਤਾਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਗੁਰਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਕੀਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗਿਆਰਾਂ ਭੱਟ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਬਾਣੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਲੇਖਕ ਜਿਵੇਂ ਜੌਹਨ ਮਿਲਟਨ ਆਦਿ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇੰਝ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਮ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਪ੍ਰਾਣੀ, ਜੀਅੜੇ ਤੋਂ ਮਰਜੀਵੜਾ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸਾਰਾਂਸ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੂਹਾਨੀ, ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਡੂ ਐਪਿਕ ਸ਼ਿਟ
ਲੇਖਕ : ਅੰਕਰ ਵਾਰਿਕੂ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਗੁਰਮਿੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ ਪਬਲਿਸ਼ਰ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 287
ਸੰਪਰਕ : 91158-72450

'ਡੂ ਐਪਿਕ ਸ਼ਿਟ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਆਮ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਅੰਕੁਰ ਵਾਰਿਕੂ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਚਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੀ-ਕੀ ਅਕਸਰ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੋਹਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬੇ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ ਇਕੋ ਹੀ ਪੰਨੇ 'ਤੇ ਮੋਟੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖ ਕੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੁਆਇੰਟ ਬਣਾ ਕੇ ਹਰ ਗੱਲ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ 6 ਭਾਗ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਫਲਤਾ (ਅਤੇ ਅਸਫ਼ਲਤਾ) ਆਦਤਾਂ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਉਦਮਤਾ, ਪੈਸਾ, ਰਿਸ਼ਤੇ, ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਉਪਸੰਹਾਰ ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਕਰ ਗੁਜ਼ਾਰ-ਅਧਿਆਏ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣਾਂ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਮਰਤਾ ਦਾ ਵੀ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਜੋ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਆਪਣੇ ਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੂਸਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਰਿਸ਼ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਪੈਸੇ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕੇ ਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਹੋਵੇ।

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਨਾਰੀ ਚੇਤਨਾ
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 215
ਸੰਪਰਕ : 01624-234967

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਰੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਰਾਜਸੀ, ਅਸਤਿੱਤਵ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਗ-ਜਣਨੀ ਵੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਿ ਸਚਾਈ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਜੀਵਨ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ 25 ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ 6 ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਖੋਜ-ਪਰਚੇ ਲਿਖਵਾ ਕੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਖੋਜ-ਪਰਚੇ ਬਹੁਤਾ ਕਵਿੱਤਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਬਾਬਤ ਹਨ, ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਧਾਵਾਂ ਬਾਬਤ ਵੀ ਹਨ। ਖੋਜੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਗਹਿਣ-ਆਲੋਚਨਾ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੁ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਆਲੋਚਨਾ, ਜੋ ਕਿ ਨਾਰੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਾਂ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਾਸਿਲ ਹੈ ਕਿ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਬੇਬਾਕ ਹੋ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਪੈਂਤੜੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿੱਤਰੀ ਪੀਰੋ-ਪ੍ਰੇਮਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਅਜੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਨਾਰੀ ਗਲਪ ਸਿਰਜਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡੂੰਘਾ ਅਧਿਐਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਉਹ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਨਾਰੀ ਚਿੰਤਕ ਦਾ ਬੋਧ ਬੜੇ ਸਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਕਰ ਅਤੇ ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਹਨ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤ-ਵਿਧਾਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹ ਖੋਜ ਨਿਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਨਿਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚਾ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਾਰੀ ਲੇਖਿਕਾਵਾਂ ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਕੱਲੀ ਇਕੱਲੀ ਲੇਖਿਕਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਤਰਸਪਾਲ ਕੌਰ ਅਤੇ ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਬੱਲੀ ਆਦਿ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਰਚੇ ਗਏ ਨਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚੋਂ ਨਾਰੀ ਦੀ ਸੁਖਦ-ਦੁਖ਼ਦ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਪੜਾਅ-ਦਰ ਪੜਾਅ ਵਿਅਕਤ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ 'ਚੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਕਰੂਰ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਯਥਾਰਥ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾ ਬੁਸ਼ਰਾ ਏਜਾਜ਼ ਦਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਡਾ. ਵਨੀਤਾ ਅਤੇ ਬਲਜੀਤ ਬੱਲੀ ਅਤੇ ਕੁਲਬੀਰ ਬਡੇਸਰੋਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਘਾਲਣਾ ਸੰਬੰਧ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਖੋਜ-ਪਰਦ ਵੀ ਪਾਠਕ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ। ਕਾਲਜ ਵਲੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ (ਡਾ.)
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-09732

ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਅਸਵਾਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਡਾ. ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਨਹਾਸ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ੋਪ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99141-45-47

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਸੁਚੱਜੀ ਵਾਰਤਕ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਲਿਖਣ ਵਾਲੀ ਸੁਹਿਰਦ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੀ ਥਾਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਵੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
'ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਅਸਵਾਰ' ਉਸ ਦਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਨਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਉੱਪਰਲੀ ਨਜ਼ਰੇ ਦੇਖਿਆਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਨਾਂਅ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਟੱਬਰ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਹਾਦਰ ਕੌਰ ਵੱਡੇ ਜਿਗਰੇ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅਗਾਂਹ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੇਟੀਆਂ ਅਤੇ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਦੁਲਾਰ ਨਾਲ ਪਾਲਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਧੀਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਇਕੋ-ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਧੀ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਵਿਆਹ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ-ਭਰਜਾਈ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਗਦੀ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਭੈੜੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਨਿਕੰਮੀ ਅਤੇ ਬਦਲਾਖੋਰ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਭੈੜਾ ਵਰਤਾਉ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਨ ਭਰ-ਭਰ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਉਸ ਦੇ ਏਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸੇ ਦੀ ਰਜ਼ਾ 'ਚ ਰਾਜ਼ੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਕਿ ਵਾਹਿਗੁਰੂ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖੋ, ਹਿੰਮਤ ਰੱਖੋ, ਕਦੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਉਹ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣਾ ਟੀਚਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸੱਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਦੀ। ਉਹ ਸਾਂਝੇ ਘਰ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਛੱਡ ਕੇ ਗਏ ਬੈਂਕ ਬੈਲੇਂਸ 'ਤੇ ਵੀ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ।
ਸਮਾਜੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਨਿਭਾਅ ਦੇ ਕੁਝ ਅਸੂਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਤੇ ਰਾਖਵੇਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਉਹ ਸਮਾਜ ਦਾ ਖਲਨਾਇਕ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਦੀ ਭਰਜਾਈ ਖਲਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਜਿਹੀ ਕੁੜੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਵਧੀਆ ਨਿਭਾਅ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਆਸਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੋਈ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਨਾਵਲਕਾਰਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ ਜੀਵਨ ਅਪਣਾਉਣ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਵਿਚ ਹਿੰਮਤ, ਨਿਸ਼ਠਾ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐੱਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94636-37050

 ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਬਣਨ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਹੰਡਿਆਇਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 299 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 200
ਸੰਪਰਕ : 98721-88762

ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲੇ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਫਰੇਬ ਅਤੇ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਡਾ. ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਹੰਡਿਆਇਆ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਤਰਕ, ਬੌਧਿਕਤਾ ਤੇ ਵਿਵੇਕ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦਿਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਤਾਰਕਿਕ ਸੋਝੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੀਵਨੀ ਦੀ ਵਿਧਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਆਪਣੀ ਮਿਹਨਤ ਦੇ ਬਲਬੂਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਅਰਬਪਤੀ ਬਣ ਜਾਣ ਦੇ ਸਫਰ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਰਦਪੁਰ ਵਿਚ ਸਧਾਰਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਅਵਤਾਰ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਮਾਲਕਾਂ ਦੀ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ, ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਲਾਚਾਰੀ ਵਿਚ ਵੀ ਉਸ ਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਵੱਲੋਂ 1989 ਵਿਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਪੁੱਜਣ 'ਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਸੀ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖ ਵੱਜੋਂ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਉਸਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉੱਸਲਵੱਟੇ ਲੈਣ ਲੱਗੀ ਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸਫਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਵਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ ਫਰੂਟ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਮਾਲਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੱਕ ਜਾ ਪੁੱਜਿਆ।
ਲੇਖਕ ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਕਈ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਅਵਤਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਪਰੂਨਿੰਗ ਦੇ ਕੰਮ, ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ ਵਿਚ ਕੰਮ ਸਮੇਤ ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੰਮ 'ਤੇ ਪੈਂਦੇ ਅਸਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅਵਤਾਰ ਦੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਗਏ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ, ਇੰਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਨੀਤੀਆਂ ਵਿਚ ਪਿਸਦੇ ਕੱਚੇ ਕਾਮਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਦੀ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਉਤਰਾਅ ਚੜ੍ਹਾਅ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਵਤਾਰ ਦਾ ਹਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਿਚੋਂ ਖਿੜੇ ਮੱਥੇ ਬਾਹਰ ਆਉਣਾ ਤੇ ਵਰਕਰ ਤੋਂ ਕੀਵੀ ਫਰੂਟ ਇੰਡਸਟਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣ ਜਾਣਾ ਉਸਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਰੱਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਅਵਤਾਰ ਵਲੋਂ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੌਧਿਕਤਾ, ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਲਗਨ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਮਤ, ਹੋਣੀ ਜਾਂ ਲਾਚਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦਾ, ਵਿਵੇਕ ਤੇ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੀ ਇਸ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਨੁਕਤਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89769

ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੀ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਦਾਨਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ
ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
ਲੇਖਕ : ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀ-ਥਿੰਕ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 499
ਸੰਪਰਕ : 94648-95424

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਈਸ਼ਵਰ ਦਿਆਲ ਗੌੜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਖਿਆਣ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਕੇ ਗਿੱਲ ਦੀ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੋਚ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਲੇਖ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ, ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਤੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ, ਦੂਜਾ-ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਤੀਜਾ ਲੇਖ-ਇਤਿਹਾਸਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਦਰਭ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਗਾਂਜ਼ ਵਜੋਂ ਵਿੱਚ ਗਿੱਲ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਦੋ ਹੋਰ ਸਿਰਲੇਖ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਚਰਚਾ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ 'ਸੱਚ ਖੰਡ ਵਸੈ ਨਿਰੰਕਾਰੁ' ਅਤੇ 'ਅੰਤਿਮ ਵਿਆਖਿਆਨੁਮਾ ਅਨੁਵਾਦ' ਸਿਰਲੇਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਗਿੱਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਹਨ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ 'ਸੈਨਤ ਸ਼ਾਸਤਰ' ਦਾ ਨਾਂਅ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋੜ-ਗਿਆਨ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗਿੱਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 'ਜਪੁਜੀ' ਵਿਚਲੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਗਿਆਨ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ-ਸਮਝਾਇਆ ਹੈ। ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਗਿੱਲ ਦੇ ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਟਨ ਕਰਨ ਜਾਂ ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਨ ਦੀ ਵੀ ਖ਼ੂਬ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਖ਼ਾਨਾ ਬਦੋਸ਼ੀ ਜਾਤ-ਬਰਾਦਰੀ, ਦੇਸ਼, ਧਰਮ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਉਘਾੜਦਾ ਹੈ। ਮੂਰਤੀ ਕਲਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਰ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ ਸਰਲਤਾ ਸਹਿਤ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪੰਜਾਬ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਰਹਿਤਲਕਸ਼ੀ' ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ 'ਹਰਫ਼ ਅੱਵਲ : ਅੱਖ ਤੇਰੀ ਮੈਂ ਪਾਵਾਂ ਬੁਰਮ ਸਲਾਈ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨੂੰ ਗਿੱਲ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਗੌੜ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬੜੇ ਢੁਕਵੇਂ ਹਵਾਲੇ ਵੀ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਗੌੜ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਨਵੀਨ ਸ਼ਬਦਲਾਵਲੀ ਵੀ ਸਿਰਜੀ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਕੈਨਵੈੱਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹੇਗੀ।

-ਡਾ. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-0}{bo

ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨ ਕੋਸ਼
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 0175-2282574

ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਥਨ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਲਈ ਅਨੰਤ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ-ਧਾਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਦਬੀ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਿਆਣੇ ਮਹਾਂਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ ਇਕ ਕੋਸ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੋਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਭੰਡਾਰ ਜਾਂ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਜਜ਼ਬਾਤ ਦੀਆਂ ਉਚਾਣਾਂ ਜਾਂ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਰਬੋਤਮ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪੁਆਉਣ ਦਾ ਉੱਤਮ ਉਪਰਾਲਾ ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਬਾਬਤ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਅਰਕਮੂਨ ਅੰਦਾਜ਼ ਦੇ ਹਨ ਕਿ 'ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ, ਕਰਮਯੋਗ, ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਛਿਣਭੰਗਰਤਾ, ਰੂਹ ਦੇ ਅਗਰਤਵ, ਗੁਰੂ, ਪੀਰ ਤੇ ਰਹਿਬਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਏਕਾਂਤ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਪ੍ਰੇਮ, ਬਿਰਹਾ, ਵਸਲ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਉਂ ਸਾਡੀ ਸੁਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਤ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਵਾਚ-ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਅੰਗ-ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝ ਕੇ ਚੱਲੀਏ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਫ਼ੀ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਂਝ ਇਹ ਕ੍ਰਮ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਅੱਗੇ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਵਿਸ਼ਾ-ਵੱਖਰਤਾ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕੁਝ ਕਥਨ ਇਥੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :
1. ਉੱਡਿਆ ਭੌਰ, ਥੀਆ ਪਰਦੇਸੀ, ਅੱਗੇ ਰਾਹ ਅਗਮ ਦਾ
ਕੂੜੀ ਦੁਨੀਆ, ਕੂੜ ਪਸਾਰਾ, ਜਿਉਂ ਮੋਤੀ ਸ਼ਬਨਮ ਦਾ
-ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ
2. ਭਲੀ ਕਰੇ ਤੇ ਸੁਰਗ ਬਸਾਵੈ।
ਪੂੰਜੀ ਬੁਰੀ ਨਰਕ ਲੈ ਜਾਵੈ।
ਜੈਸਾ ਬੋਵੈ ਵੈਸਾ ਲੈ।
ਧਰਮੀ ਜੈ, ਅਰ ਪਾਪੀ ਖੈ।
-ਗੁਲਾਮ ਜੀਲਾਨੀ ਰੋਹਤਕੀ
ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਅਨਮੋਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹੋ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਸਫ਼ਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੇ ਨੁਸਖੇ
ਲੇਖਕ : ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮੌੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 131
ਸੰਪਰਕ : 94176-42785

ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ 85 ਵਰ੍ਹੇ ਭੋਗ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੀ ਉਮਰ 'ਚ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਲਖ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵੀ ਕਹਿ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਠੀਕ ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਆਦਲੇ ਤੇ ਸੋਹਜਮਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਵਧੀਆ ਤੇ ਰੌਚਿਕ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕੁ ਰੌਚਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ 'ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗਰਾਊਂਡ 'ਚ ਖੇਡਦਿਆਂ ਰੁਪਈਆ ਲੱਭਣਾ ਜੋ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਦੇ ਦੇਣਾ, ਬਚਪਨ 'ਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਨਾਲ 10ਵੀਂ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਫੀਸ ਵੀ ਮਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਵਿਚ ਅਧਿਆਪਕ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੇਟਾ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕਲਕੱਤੇ 'ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 50 ਰੁਪਏ ਮੰਗੇ ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਨੇ 40 ਰੁਪਏ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਾਈਕਲ ਵੇਚ ਦਿੱਤਾ। ਕੋਲੋਂ 10 ਰੁਪਏ ਪਾ ਕੇ 50 ਰੁਪਏ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭੇਜਣੇ। ਬਾਲ ਬਰੇਸ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਦਿਲ ਨੂੰ ਟੁੰਬਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਘਟਨਾ ਬੀ.ਏ. ਪਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਤੇ ਯੰਤਰਾਂ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਤੁਹਾਡੀ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਰੰਗ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਧਪੁਰ ਦੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਾਣੂ ਸੱਜਣ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਲੱਗਣਾ। ਲੇਖਕ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਵਿਚਰਿਆ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਆਖਣਾ ਕਿ ਉਹ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿੰਡ ਵਾਪਿਸ ਚਲੀ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੇ ਇੰਝ ਹੀ ਕੀਤਾ।
ਲੇਖਕ ਚਾਰ ਭਰਾ ਤੇ ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਦਾ ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। 27 ਮਾਰਚ, 1965 ਨੂੰ ਬੇਬੇ ਦੇ ਜਹਾਨੋਂ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਭਰਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਪਰ ਉਹ ਘਰੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ, ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਚ ਪਿਆਰ ਖਲੂਸ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੀ ਘਟਨਾ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪ ਸੀ।
ਲੇਖਕ ਐੱਮ.ਏ. ਐੱਮ.ਐੱਡ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਫਿਰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਕਾਲਖ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ। ...ਲੇਖਕ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਵੀ ਭਾਗ ਲੈਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਨਿੱਠ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਰੌਲ਼ਿਆਂ ਵੇਲੇ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 187
ਸੰਪਰਕ : 95309-44345

ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਪਰਖਣ ਦੀ ਨੀਝ ਅਤੇ ਸੂਝ ਬਿਲਕੁਲ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 1947 ਦੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਜਿਹੜਾ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਪਰਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਬਲਬੀਰ ਪਰਵਾਨਾ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਰੌਲ਼ਿਆਂ ਵੇਲੇ' ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਓਪਰੀ ਨਜ਼ਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਨਾਵਲ ਵੀ 1947 ਦੀ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਹੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਪੈਂਤੜੇ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਤਰ ਭਾਵ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਰਾਹੀਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਚਰ ਕੇ ਸਾਰੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਿਤਾਂ ਲਈ ਸਾਂਝੀ ਰਹਿਤਲ ਕਿਵੇਂ ਤਬਾਹ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਨਾਵਲ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੇ ਪਾਤਰ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਅਵਚੇਤਨੀ ਬਿਰਤੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਾਸ਼ ਹੀ ਹੈ। 1947 ਵੇਲੇ ਵੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਦੌਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟਮਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਪਾਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ 1947 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਦੀ ਗਵਾਹੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਦੁਖਾਂਤ ਹੱਢੀਂ ਹੰਢਾਇਆ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੜਕੀ ਆਬਿਦਾ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਮਾਲਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਪਰਕ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਸਤੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਵਧਦਿਆਂ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਬਣਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਦੇ ਆਬਿਦਾ ਦੀਆਂ ਭੇਜੀਆਂ ਵੀਡੀਓਜ਼, ਈ-ਮੇਲ ਸੁਨੇਹੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਦੀ ਗਾਥਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਹਿਤਲ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ 1947 ਦੇ ਉਜਾੜੇ ਵੇਲੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹ ਗਈ ਸੀ। ਬਲਵੀਰ ਪਵਰਾਨਾ ਆਪਣੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਕਟਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਛੇੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਇਸਤਰੀ ਕਥਾ
ਲੇਖਕ : ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਟਰੂ ਸਪਆਰੋ ਪਬਲਿਸ਼ਰ
ਮੁੱਲ 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 144
ਸੰਪਰਕ : 99151-67003

ਕੁਲਦੀਪ ਕੌਰ ਭੁੱਲਰ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ 'ਇਸਤਰੀ ਕਥਾ' ਨਾਰੀਵਾਦ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜਿਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਖ਼ਾਸੀਅਤ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕਾ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚ ਕਥਾਨਕ ਅਰਥਾਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਰਨਣ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਕ ਔਰਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋਈ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਚੰਨੀ ਜੋ ਕਿ ਅਜੇ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਹੀ ਸੀ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਸ਼ੇੜੀ ਦੇ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਫਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਨਸ਼ੇੜੀ ਹੋਣ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਤਾਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਅਪਣਾ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਪਾਤਰ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਨੀ ਦੇ ਮਾਂ ਬਾਪ, ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ, ਉਸ ਦੀ ਸੱਸ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਆਦਿ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਹੋਰ ਵੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਜੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਚੰਨੀ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੀ ਭੂਆ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹੈ ਤੇ ਜੋ ਆਪਣੀ ਭਾਬੀ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੰਨੀ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੰਨੀ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਸਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਸੂਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਾਲੇ ਦੇ ਕਤਲ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵੀ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਨੀਆਂ ਦਰਦ ਤੇ ਤਕਲੀਫਾਂ ਸਹਿਣ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਅੰਤ ਉਸ ਦੀ ਜੀਵਨ ਲੀਲ੍ਹਾ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਤਰਸਦੀ ਹੋਈ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਉਲਝਣਾਂ ਵਿਚ ਫਸੀ ਹੋਈ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਰਲ ਹੈ ਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਸੁਹਾਗਾਂ ਤੇ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਬੋਰੀਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਨਾਵਲ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਇਕ ਵਾਰ ਮਨ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਨਾਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਿੱਖ ਪੱਖੋਂ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਗਾਲ਼ ਹੈ ਦੁਨੀਆ
ਲੇਖਕ : ਕੇਵਲ ਧਰਮਪੁਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਉਡਾਨ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98788-01561

ਸ਼ਾਇਰ ਕੇਵਲ ਧਰਮਪੁਰਾ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਗਾਲ਼ ਹੈ ਦੁਨੀਆ' ਰਾਹੀਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਤੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਉਸ ਦੇ ਸਵੈ-ਕਥਨ ਵਿਚ ਉਲੇਖ ਹੈ। 'ਅਹਿਸਾਸ ਹਰ ਬੰਦੇ ਦਾ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਨਹੀਂ ਬਖ਼ਸ਼ਦੀ, ਬਸ ਇਹੀ ਵਿਡੰਬਨਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਅਨੋਖਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੋ, ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਇਹ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 96 ਸਫਿਆਂ ਤੇ ਨਿੱਕੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ, ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਤਾਂ ਲਿਆ ਹੀ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵੇਗ ਵਰਗੇ ਆਦਿ ਜੁਗਾਦੀ ਜਜ਼ਬੇ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਤਸ਼ਬੀਹਾਂ ਦੀ ਚਾਸ਼ਣੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ 'ਫਕੀਰਾਂ ਦਾ ਚੇਲਾ' ਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ 'ਇਤਰਾਂ ਦਾ ਮੇਲਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਰੂਹਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦੀ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਉਸ ਵੇਲੇ 'ਸਿਖਰ' ਛੋਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਹਲਫੀਆ ਬਿਆਨ ਦਾਗ਼ਦਾ ਹੈ। 'ਮੈਂ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਛੋਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਦਰਦ ਖੁਦਾ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਹੈ, ਟੋਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ।' ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਮੁਲਕ ਨਜ਼ਮ 'ਫੋਟੋ' ਵਿਚ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਰਾਂ ਤੇ ਸਲੀਕੇ ਨਾਲ ਲਟਕਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਛੁਪਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜੰਗਬਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਲਾਹਨਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਮਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਪਾਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਣੇ ਪੁੱਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮਰਾਂ ਦਾ ਕੁੱਬ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਦ ਸ਼ਹੀਦ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਰਾਂਗਲਾ ਚੂੜਾ ਭੰਨ ਕੇ ਸਤਰੰਗੇ ਡੋਰੀਏ ਦੀ ਥਾਂ ਚਿੱਟੀ ਚੁੰਨੀ ਓੜ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੱਥਰਾਂ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵੀ ਪਿਘਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੇ ਜੋ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਰੱਸੇ ਚੁੰਮ ਕੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਿਆਂਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਗਿਰਗਿਟੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਤੇ ਛੁਪੇ ਬੈਠੇ ਗੱਦਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚਿੜੀ ਦੇ ਖੰਭ ਨੋਚ ਲਏ ਹਨ ਤੇ ਚੁੰਝ ਤੋੜ ਮਰੋੜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ 'ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਆਸ ਹੈ, ਇਹ ਆਸ ਹੀ ਖ਼ਾਸ ਹੈ, ਪਰ ਅਜੇ ਯਤਨ ਬਾਕੀ ਹੈ, ਹਿੰਮਤ ਜਦ ਅਸਾਡੇ ਪਾਸ ਹੈ' ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਪਰੂਫ ਰੀਡਿੰਗ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਨਾਂਅ ਵਿਚ ਆਏ 'ਦੁਨੀਆਂ' ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਆਏ ਕੰਨਾ ਉਤੇ ਬਿੰਦੀ ਗਾਇਬ ਹੈ ਤੇ 'ਦੁਨੀਆ' ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਫੀਆ ਮਿਲਾਉਣ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ 'ਗਾਲ਼' ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਰੜਕਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਨਾਂਅ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਤਿਅਮ, ਸ਼ਿਵਮ, ਸੁੰਦਰਮ ਦੀ ਲੱਜ ਪਾਲੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-79254

 ਰੌਂਗ ਨੰਬਰ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪਵਿੱਤਰ ਕੌਰ ਮਾਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਊੜਾ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮੋਗਾ
ਮੁੱਲ : 280ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 135
ਸੰਪਰਕ: 98147-93108

ਪਵਿੱਤਰ ਕੌਰ ਮਾਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਇਸਤਰੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਲੱਗ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਵਿਚ ਛਪਦੀਆਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਔਰਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਭਾਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਤੜਪ ਵੀ। ਉਸ ਦੇ ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫਰ ਦਾ ਅਗਲਾ ਪੜਾਅ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਦਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦਸ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਮਾਨਸਿਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਆਸ ਅਤੇ ਧਰਵਾਸ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਵਾਪਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੀਤੇ ਤੋਂ ਸਬਕ ਲੈ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦੀ ਚਾਹਨਾ ਵੀ ਉਸਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਭਾਵੇਂ ਔਰਤ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੇ ਮਰਦ ਪਾਤਰ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪ੍ਰਤੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਹਾਣੀ ਯੂ ਟਰਨ ਵਿਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਜਮਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਲਈ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਤਾਂ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਿਆਰ ਉਸਦੇ ਮਨ ਚੋਂ ਕਦੇ ਨਿਕਲ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੇ। ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਔਖ ਸੌਖ ਕੱਟਦਿਆਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦਾ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਮਾਣਦਾ ਨਹੀਂ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਕਸਕ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕ ਤੜਪ ਪੈਦਾ ਕਰੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਉਹ ਯੂ ਟਰਨ ਲੈ ਆਪਣਿਆਂ ਵੱਲ ਪਰਤਣ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹਾਂ ਕਹਾਣੀ ਮੋਹ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੰਦਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਬੰਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਅਤੇ ਮੋਹ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮਤਲਬ ਸਮਝ ਆ ਜਾਣ 'ਤੇ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਫ਼ੈਸਲਾ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਐਸੀ ਮਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਪ੍ਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਰੰਗ ਵਿਚ ਇੰਨੀ ਰੰਗੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਹੀ ਬੱਚੀ ਦੀ ਜਾਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਟੋਕਣ 'ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਉਸ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦਾ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਮਾਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਵੱਲੋਂ 911 ਡਾਇਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਂਗ ਨੰਬਰ ਕਹਿਣ ਲਈ ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਰਵਾਸ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਆ ਉਹ ਇਸ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਖੂਬੀ ਵਾਕਿਫ਼ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਲਈ ਹਊਆ ਬਣਦੇ ਨੰਬਰ 911 ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇਕ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਧੁਆਂਖੀਕਿਰਨ ਦੀ ਸੁਖੀ ਜਦੋਂ ਲਾਟ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸੇਕ ਭਾਂਬੜ ਮਚਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਔਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਦਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਖੋਟੇ ਬੰਦੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਖਰੇ ਵਿਚ ਨੁਕਸ ਛਾਂਟ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਨੀਵਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕੌਡੀਓਂ ਖੋਟੇ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸਰੀਰਕ ਨੁਕਸ ਨੂੰ ਛੁਪਾਉਂਦਿਆਂ ਦੁਨੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਬਾਂਝ ਸਾਬਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਮਾਂ ਪੈਣ ਤੇ ਜਦੋਂ ਸੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਸਾ ਵੱਟ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਤੜਫ ਅਜੇ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਗਵਾਚ ਰਹੇ ਨਿੱਘ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਜ਼ਰੀਆ ਤੇਰੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਕਹਾਣੀ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤ ਭਰੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਫੈਲ ਰਹੀ ਗੰਦਗੀ ਅਤੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਨਾਇਕਾ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੂਰਜ ਦਾ ਛਪਾਅ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਲਹਿਜੇ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਂ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਧੀ ਦਾ ਤਿਕੋਣ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਲ ਪਲ ਮਰਦਿਆਂ ਦੇਖ ਰਹੀ ਉਸਦੇ ਹਰ ਪਲ ਦੀ ਗਵਾਹ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਰਿਸ਼ਤੇ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ, ਕੈਂਸਰ, ਬਦਲ ਰਹੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮੀਕਰਨਾਂ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲੇਵਰ ਵਿਚ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦੀ ਸੱਸ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਗੋਸੀ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਨਵਾਂ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਚਲਦਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪਾਤਰ ਆਪਣੀ ਧੀ ਲਈ ਸਟੈਂਡ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣਾ ਵਾਰਸ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਸਤਰ 'ਕਮਰਾ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ' ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਅਰਥ ਦੇ ਸਿਖਰ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤ ਪਾਤਰ ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਜਬੂਤ ਦਿਖਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਬਣਤਰ ਪੱਖੋਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਨਿਭਾ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਜਰੂਰ ਪਸੰਦ ਆਏਗਾ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਬਤੱਖ਼ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਨ
ਲੇਖਕ : ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਸ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98154-21589

ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਥਾਕਾਰ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਚੌਥਾ ਨਾਵਲਿਟ 'ਬਤੱਖ਼ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਜਿਹੇ ਸਫ਼ੈਦ ਦਿਨ' ਇਕ ਆਤਮ ਕਥਾਤਮਿਕ ਨਾਵਲਿਟ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਕਥਾਨਕ ਮੁਤਾਬਕ ਲੇਖਕ 45 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਨੌਕਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਭੁਪਾਲ ਵਿਖੇ ਬੀ. ਐੱਡ. ਦੀ ਰੈਗੂਲਰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕਾਲਜ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਟੂਡੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਤੋਸ਼ ਨਾਂਅ ਦੀ ਹਮਜਮਾਤਣ ਲੜਕੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਲ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਸਾਂਝ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਾਲੇ ਲਗਭਗ 22 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮੰਜ਼ਿਲੇਮਕਸੂਦ 'ਤੇ ਪੁੱਜਿਆਂ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਿੱਛੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਫਿਰ ਬਾਕੀ ਉਮਰ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਰਾਬਤਾ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਪਾਉਂਦੇ। ਲੇਖਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਸੀਨ ਇਕ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ-ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਸਤੇ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਅਤੇ ਕਥਾਨਾਇਕਾ ਸੰਤੋਸ਼ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਮੁੱਲ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਕ ਟੀਸ ਉਸ ਦੇ ਮੰਨ ਵਿਚ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਤੋਸ਼ ਇਸ ਨਾਵਲਿਟ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਛਪਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦੀ। ਕਥਾਨਕ ਵਿਚ ਗਿੱਲ-ਸੰਤੋਸ਼ ਦੀ ਕਥਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਜੌਹਲ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਪਕਥਾ ਵੀ ਚਲਦੀ ਹੈ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਅੰਜਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਗੁੰਦਵਾਂ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕਾਲਜ ਵਾਲੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਆਪਣੀਆ ਹੋਰ ਹਮ ਜਮਾਤਣਾਂ ਭੱਲਾ, ਸੁਨੀਤਾ ਬਾਜਵਾ, ਦਲਜੀਤ, ਸ਼ਬਨਮ, ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ, ਪਰਵੀਨ, ਪ੍ਰੇਮਲਤਾ ਅਤੇ ਮਰਦ ਪਾਤਰਾਂ ਸੋਨੀ, ਮਿਸ਼ਰਾ, ਸਕਸੈਨਾ, ਫ਼ਾਰੂਕੀ, ਖਲੀਲ, ਕੁਰੈਸ਼ੀ, ਨਸੀਮ, ਗਾਂਗੁਲੀ, ਛੋਟੇਲਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਰਮਾ ਆਦਿ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਚਿੱਤਰਣ ਬਾਖੂਬੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪਾਤਰ ਜੀਵੰਤ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਡਮ ਜੌਹਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੀ ਹੈ। ਸਟੂਡੈਂਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾ, ਮੈਡਮ ਜੌਹਲ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਕੀਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਾਵਿਮਈ ਸ਼ੈਲੀ 'ਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਉਸਾਰੀ ਲਾਜਵਾਬ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੀ ਸਹਿਜਤਾ, ਸਰਲਤਾ , ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ, ਸੰਖੇਪਤਾ ਇਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੀਚਿਤ, ਅਵਸਰ, ਪਦ, ਨਿਹਿਤ, ਚਿਤ-ਪ੍ਰੀਚਿਤ, ਸਚਿਵ, ਨਿਗਾਹ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਆਦਿ ਦੀ ਥਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਨਾਵਲਿਟ ਸਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ ਦੀ ਉੱਤਮ ਵੰਨਗੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਬੁਖ਼ਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਸ਼ਯਾਮਲ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਪ੍ਰੋਮਿਲਾ ਅਰੋੜਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 219
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਵਿਚਾਰਾਧੀਨ ਨਾਵਲ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਯੁੱਧ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ (ਲੇਹ-ਲਦਾਖ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਅਣਐਲਾਨੇ ਯੁੱਧ ਦੀ ਹਿਰਦੇਵੇਧਕ ਕਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਮਾਈਨਸ ਚਾਲੀ-ਪੰਜਾਹ ਡਿਗਰੀ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਰਹੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਭਿਆਨਕ ਮੌਸਮ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਬਦਬੂ ਫੈਲੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਹ ਵੀ ਔਖਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੇਟ ਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਬਿਲਟ ਹੀ ਟਿਕਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ 'ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ' ਗੋਲੇ ਵਰ੍ਹਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜਾਨਲੇਵਾ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫੌਜੀ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਮਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ, ਪਤਨੀ ਦਾ ਮੁਖੜਾ, ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਦਾ ਪਿਆਰ ਸਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਐਵੇਂ ਹੀ ਲੰਘ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਬਰ-ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੈ। ਸਿਆਚਿਨ ਚੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਬਰਫ਼ਬਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਅੰਡੇਮਾਨ ਨੂੰ 'ਕਾਲਾ ਪਾਣੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ 'ਚਿੱਟਾ ਪਾਣੀ' ਆਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ ਚੀਨੀ 'ਕਾਵਾਂ' ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭਟਕਦੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਕਲਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂਹਨ। ਸੈਨਿਕ 'ਸਲੀਪਿੰਗ ਬੈਗਾਂ' ਵਿਚ ਕੁਝ ਚੈਨ ਤਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭੈਅ ਅਤੇ ਭਟਕਣ ਨਹੀਂ ਹਟਦੀ। ਪਾਠਕ ਸੋਚਦੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ- ਕੀ ਸੈਨਿਕ ਉੱਥੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾਲ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਗੱਲਾਂ ਸੱਚੀਆਂ ਹਨ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ 'ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਂਅ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਇਕ 'ਆਲੋਕ' ਹੈ ਜੋ ਆਦਿ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਢੇਰ ਲੱਗੇ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਵੰਡਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਵੰਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬੁਖਾਰੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਅੱਗ ਸੇਕਦੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਆਲੋਕ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ 'ਅੰਤਰਾ' ਅਤੇ ਬੇਟੀ 'ਤੋਤ੍ਰਾ' ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੰਮੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੋਰਨਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਵੀ, ਮਾੜੀ ਮੋਟੀ ਵੱਖਰਤਾ ਨਾਲ, ਇਹੋ ਹਾਲ ਹੈ। ਆਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਖੜਿਆ ਉਖੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਥੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ 'ਟਿਨ-ਫੂਡ' ਹੀ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਚਿੱਤ ਵੀ ਘਬਰਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਲਟੀਆਂ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਬਰਫ਼ੀਲੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ। 'ਬੁਖ਼ਾਰੀ' ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਜਨਮਦਾਤਾ ਵਸਤੂ ਨੂੰ 'ਬੁਖ਼ਾਰੀ' ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : atish.dharamchand@gmail.com

ਕਵਾਸੀ ਰੋਟੀ
ਲੇਖਕ : ਜਿੰਦਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 120
ਸੰਪਰਕ: 98148-03254

ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਜਿੰਦਰ ਦਾ ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਮਕਾਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਬੇਬਾਕ ਲਿਖਤਾਂ ਕਰਕੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਹੈ। ਉਹਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 17 ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਦੀਆਂ 3 ਕਿਤਾਬਾਂ, 2 ਗਲਪ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 3 ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਤੇ ਇਕ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਕਈ ਕਈ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹਦੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਿੰਦੀ, ਮਰਾਠੀ, ਸਿੰਧੀ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਕਥਾ ਜਗਤ ਦਾ ਹੀ ਸ਼ਾਹ-ਸਵਾਰ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹਨੂੰ ਪੂਰਾ ਅਬੂਰ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਇਹ ਚੌਥੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਹੈ। ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ 1998 ਵਿਚ ਤੇ ਦੋ ਵਾਰ 2024 ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵੀ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਉਦੋਂ ਛਪੀ ਜਦੋਂ ਲੇਖਕ ਚੌਥੇ ਦਹਾਕੇ ਨੂੰ ਟੱਪ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਉਹ ਸੱਤਵੇਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਹਨੇ 5-7 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਮੁੱਖਬੰਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ 8 ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਤੇ ਪਰਵੇਜ਼ ਸੰਧੂ ਦੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ ਦਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਿਤਾ, ਪਤਨੀ ਤੇ ਪੁੱਤਰ ਦੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਪੋਸਟ ਸਕ੍ਰਿਪਟ (ਪਿੱਛੋਂ ਸੁੱਝੀ) ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ (ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ) ਬਾਰੇ ਹੈ ਤੇ ਬਾਕੀ ਪਿਤਾ (ਭਾਪਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ), ਮਾਂ (ਵੱਡਾ ਰੁੱਖ, ਬਿਲਗੇ ਵਾਲੀ ਮਾਂ), ਪਤਨੀ (ਦਰਦੇ ਦਿਲ-ਦਰਦੇ ਗ਼ਮ ਬਨਾਮ ਪੁਸ਼ੀ), ਪੁੱਤਰ (ਅੜਬ ਬੱਚਾ-ਸੈਫ਼ੀ), ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਤਰਸੇਮ (ਭੋਲਾ ਪੰਛੀ) ਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਬਾਰੇ (ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਉਰਫ਼ ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ)। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਸ਼ਬਦ, ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ, ਪੰਚਮ, ਅਕਸ, ਲਕੀਰ, ਹਰਕਾਰਾ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਚੰਗਿਆਈਆਂ/ਗੁਣਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਹੀ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜਿੰਦਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਾਤਰ ਦਾ ਰੇਖਾਂਕਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹਦੇ ਔਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਾਫ਼ਗੋਈ ਨਾਲ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ- ਇਹੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰਾਂ ਦਾ ਮੀਰੀ ਗੁਣ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਮਹਿਜ਼ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਬਣ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਗਏ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਕਥਾ-ਰਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਬਰੇਜ਼ ਹਨ। ਉਹਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰੇਖਾ ਚਿੱਤਰ ਛੋਹ ਲਓ, ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਛੱਡ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ!

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9417692015

ਟੁੱਟੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਟਰੱਸਟ ਪਲਾਹੀ, ਫਗਵਾੜਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 256
ਮੋਬਾਈਲ : 98158-02070

ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਲਾਹੀ ਇਕ ਸਿਦਕੀ ਅਤੇ ਸਿਰੜੀ ਚਿੰਤਕ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਉਸਾਰੂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਕੰਮ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿਣਾ ਉਸ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰੀ ਸਹਾਰੇ ਜਾਂ ਜੁਗਾੜ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਹ ਇਕ ਬਹੁਵਿਧਾਈ ਲੇਖਕ ਹੈ। 'ਟੁੱਟੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ' ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਇਕੀ ਦਾ ਇਕ ਲੱਛਣ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, 'ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਹੈ। ਖੇਡ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹੋਵੇ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਨਿਰਾਲੀ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਛੂਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ, ਜਾਨ ਲੇਵਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਕਿਧਰੇ ਆਪਣਾ ਉਜਾੜਾ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਇਸ ਕਥਨ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਖੇਡ-ਖੇਡ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸਮਰੱਥ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁਲ ਵਰਗਾ ਟਹਿਕਦਾ-ਮਹਿਕਦਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਹ ਕੌਮ ਬੇਪ੍ਰਵਾਹ ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਲਾਪ੍ਰਵਾਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਲਗਭਗ 56 ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਇਕ ਦੀ ਸੂਚੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ : ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਸਿਆਸੀ ਬੇਈਮਾਨੀ, ਰਾਮ ਰਾਜ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ, ਲਿੰਗਕ ਨਾ-ਬਾਰਬਰੀ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ, ਪਰਾਲੀ ਦਾ ਮੁੱਦਾ, ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ (2014-2024), ਮੋਦੀ ਬਨਾਮ ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ. (ਨੂਰਾ ਕੁਸ਼ਤੀ), ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਅਨੇਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਮਨੀਪੁਰ ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਇੰਡੀਆ ਗੱਠਜੋੜ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਘਾਣ, ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਨੀਤੀ, ਵਧ ਰਿਹਾ ਖੇਤੀ ਸੰਕਟ...ਇਤਿਆਦਿ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਆਜੀਵਕਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾ ਕੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਚੁਣੌਤੀ ਅਜਿਹੀ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਨਾ ਕੇਵਲ ਬਦਲਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਵੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਵੇ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਲਾਭ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦਾ ਹੋਵੇ (ਪੰਨਾ 20)। ਲੇਖਕ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਕਿਸਮ ਦੀ ਲੇਖ ਰਚਨਾ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਫਸਦਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਅੰਕੜੇ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਉਹ ਏਨਾ ਕੁ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਲੇਖ 15-20 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਾਡੇ ਬਹੁਤੇ ਲੇਖਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਵਾਂਗ 20-25 ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਲੇਖ ਲਿਖ ਛੱਡਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਰਗਾਂ ਵਲੋਂ ਪੜ੍ਹੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਮੈਂ ਪਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਸ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸ਼ਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ
ਲੇਖਕ : ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 01679-233244

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜਲੰਧਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੁਰਦਪੁਰ ਦੇ ਜੰਮਪਲ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦੱਖਣੀ ਔਕਲੈਂਡ ਨਿਊਜੀਲੈਂਡ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਲੇਖਕ ਅਵਤਾਰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ ਤੇ ਹੋਰ ਲੇਖ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ 40ਪ੍ਰੇਣਾਦਾਇਕ ਲੇਖ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਤਜਰਬਿਆਂ'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਲਗਭੱਗ ਕੋਰੋਨਾ ਦੌਰਾਨ 'ਚ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ'ਚ ਵਰਤਿਆ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ-ਰੋਮਨ ਸ਼ਬਦ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਦਾ ਭਾਵ 'ਪੇਰਨਾਦਾਇਕ' ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ 'ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਬਦਲੋ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗੀ' ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਭਰੀ ਅਤੇ ਕਠਿਨਾਈ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਕਰਕੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਚੋਖਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨਜ਼ਰੀਆ ਵੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਚੇਸ਼ਠਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰੇਣਾ ਲੈ ਸਕਣ। ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਬਣਾ ਕੇ, ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਚਲੰਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਪੁੱਤ', 'ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ', 'ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦਰਿਆ', 'ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਤਮਾ ਤੇ ਦਮਾ', 'ਫੋਨ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ', 'ਦਾਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ' ਅਤੇ 'ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ' ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਲੇਖ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ'ਚ ਦੋ ਗਲਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ਬਦ 'ਮੌਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਹੀ ਸ਼ਬਦ 'ਮੋਟੀਵੇਸ਼ਨਲ' ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 51 ਉਤੇ ਲੇਖ 'ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣਨ ਦੀ ਲੋੜ' ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਓਹੀ ਲੇਖ ਪੰਨਾ ਨੰਬਰ 105 ਉਤੇ ਵੀ ਹੈ। ਖੈਰ, ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਲੋਚਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਛਪਵਾ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਵੰਡਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਾਈਨੌਰ'
ਮੋਬਾਈਲ : 98888-42244

ਪੇਖਨ ਸੁਨਨ ਸੁਨਾਵਨੋ
ਲੇਖਕ: ਇੰਜੀ. ਡੀ. ਐਮ. ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ: ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ: 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 112
ਸੰਪਰਕ: 98155-09390

ਇੰਜੀ. ਡੀ. ਐਮ. ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਰਚਿਤ ਹੱਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪੇਖਨ ਸੁਨਨ ਸੁਨਾਵਨੋ' ਵਿਚਲੀਆਂ ਸਹਿਜ, ਸਰਲ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਉੱਥਲ-ਪੁੱਥਲ ਦੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਫਰੋਲਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਕਵੀ ਦਾ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਵਿਕ ਮਨ ਨੂੰ ਉਪਰਾਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਨਮੋਸ਼ੀ ਭਰੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਲੂਡੋ' ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਰਜਦੇ ਹਨ:
ਇਕ ਸਫ਼ੈਦ ਸੀਟ 'ਤੇ
ਕੁਝ ਰੰਗੀਨ ਲਕੀਰਾਂ
ਕਿਤੇ ਸੱਪ ਅਤੇ ਲੈਡਰਜ਼
ਆਂਕੜੇ ਸਫ਼ਰਾਂ ਦੇ
ਸੁੱਟ ਗੀਟਾ ਪਾਓ ਵਹੀਰਾਂ।
ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੇਵਿੰਦਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰੀ ਪਦਾਰਥਕ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਅੰਦਰਲੇ ਸਦੀਵੀ ਆਨੰਦ ਨਾਲੋਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਆਪਸ ਵਿਚ ਝਗੜਦੇ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਆਗਿਆਕਾਰ ਬਣਨ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨਾਮਾਤਰ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵੀ ਕਵੀ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ-ਦੋਹਤਿਆਂ ਦਾ ਸੁੱਖ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਾਣ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਤਣਾਓ ਭਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਠੱਗਿਆ-ਠੱਗਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਉਹ ਵੇਖ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ
ਕਿਆ ਜਸ਼ਨ ਕਿਆ ਬਹਾਰ ਹੈ,
ਸੱਤ ਅਸਲ ਦਿਆ ਮਦੱਈਆ,
ਕਿੱਥੇ ਤੇਰੀ ਕਤਾਰ ਹੈ?
ਉਪਰੋਕਤ ਮੁੱਖ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਸਮਕਾਲੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਸਫ਼ਲ ਅਤੇ ਸੁਚੱਜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮੁਕਤੀ, ਸੱਤ ਅਸਲ ਦਿਆ ਮੁਦੱਈਆ, ਸੱਚ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ, ਸੱਤ ਸੁਰ, ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸੁਭਾਅ, ਪਿੱਛੇ ਲਗਿਓਂ ਸਮਾਜ ਦੇ, ਵਾਹ ਇਲੈਕਸ਼ਨ, ਸੁਰਤ ਧੁਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਲੀਡਰ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਮਨੋਰਥ ਨਾਮਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹੋਰ ਉਸਾਰੂ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸੁਹਿਰਦ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਸੰਪਰਕ: 98146-28027

ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ,
ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਨੋਆ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 116
ਸੰਪਰਕ : 96460-26885

ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ ਅਤੇ ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਧਨੋਆ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਹੈ 'ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ' ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਸਤਾਰਾਂ ਲਘੂ ਨਾਟਕ ਬਲਕਿ ਨੈਨੋ ਨਾਟਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਘੱਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਲੇਠੇ ਚੈਪਟਰ ਵਿਚ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧਨੋਆ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਰੁਪਾਲਹੇੜੀ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਧੰਨਾ ਬਾਬਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੇਕ ਰੂਹ, ਗੁਰਮੁੱਖ ਸੋਚ ਅਤੇ ਫਕੀਰੀਪਣ ਵਿਚ ਭਿੱਜੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦੇ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਧੰਨੇ ਬਾਬੇ ਦਾ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਬਾਬੇ ਦੀਆਂ ਸਬਕ ਪੜਾਉਂਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਨੈਨੋ ਨਾਟਕ ਕਮਾਲ ਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਪਰ ਸੁਨੇਹੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ। ਪਹਿਲਾ ਲਘੂ ਨਾਟਕ 'ਗੋਲਸਿੰਗੀ' ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੂਬੇਦਾਰਨੀ, ਬਾਬਾ ਪੂਰਨ ਦਾਸ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਚੌਥਾ ਪਾਤਰ ਗੋਲ ਸਿੰਗਾਂ ਵਾਲੀ ਮੱਝ ਹੈ ਬਾਬਾ ਪੂਰਨ ਦਾਸ ਕਰਨੀ ਕਥਨੀ ਵਾਲਾ ਭਗਤ ਕਿਸਮ ਦਾ ਤਪੱਸਵੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਦਾਤਰੀ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਅਰਦਾਸ ਨਾਲ ਗੋਲਸਿੰਗੀ ਮੱਝ ਮੁੜ ਤੋਂ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਦਾਤਰੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਜਤ ਸਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। 'ਰਿਸ਼ਤਾ' ਨਾਮ ਦੇ ਛੋਟੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 'ਚਿੱਟੀ ਤੇ ਕਾਲੀ' ਵਿਚ ਦਾੜ੍ਹੀ ਦੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਉਮਰ ਦੇ ਤਕਾਜ਼ੇ ਦੀ ਗੱਲ ਚਲਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਬਾਰ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਰੰਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਉਮਰ ਲੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੰਦਾ ਉਮਰੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਲਗਦਾ ਹੈ। 'ਪਗੜੀ' ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਵਿਲੱਖਣ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿਵੇਂ ਪੱਗ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਧਰਮ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਿਖੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਇਕ ਧਰਮੀ ਪੁਰਸ਼ ਸੰਤ ਕਿਰਪਾ ਰਾਮ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਨੇਤਾ ਵੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦਾ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਹੈ, ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ ਮੱਠੀ ਮੱਠੀ ਤਕਰਾਰ ਉਭਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਸਹਿਮਤੀ ਇਹ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤੀ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬੇਹਤਰੀ ਹੈ। 'ਕਰਜ਼ਾ' ਨਾਟਕ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹੈ, ਮਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਕਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦਸ ਪਾਤਰ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿਆਰਵਾਂ ਪਾਤਰ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜੋ ਉਮਰ ਦੇ ਪੜਾਅ ਨਾਲ ਦੂਹਰਾ ਕਿਰਦਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਾਦਾ ਹੈ।
ਅਸ਼ਾਂਤ ਆਤਮਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਖਰੀ ਲਘੂ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੋ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਝਲਕਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਦੋ ਜਾਤਾਂ ਦੀ ਗਰਜੇ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜੱਟ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਲੇ ਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। ਕਲਾਈਮੈਕਸ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਮਰਨ ਪਿਛੋਂ ਉਸਦੀ ਰੂਹ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਪਾਠ ਪੂਜਾ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਇਸ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਗਰੀਬ ਨੂ ਤਾਂ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਗਰੀਬੀ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਹੰਕਾਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਨਾਟਕ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਉਭਰਦੇ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਛੋਟੀ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਕਾਂਗੀ ਆਪਣਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਸੰਜੀਵਨੀ ਇੱਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਾਲਿਫ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 104
ਸੰਪਰਕ: 97791-17238

ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਹਸਤਾਖਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਛੱਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹਥਲੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 38 ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ। (ਸਿਸਟਮ, ਕਾਂ-ਕਾਂ, ਕੁਆਲਟੀ, ਜਿਉਤਸ਼ ਵਿੱਦਿਆ, ਸੰਸਕਾਰ ਡਿਫਰੈਂਟ)। ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਵਧੇਰੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦੀ। ਨਾ ਹੀ ਲੰਮੇ ਬਿਰਤਾਂਤ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਾਰੇ ਭਾਵਪੂਰਤ ਵਿਚਾਰ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ ਨੇ ਲਿਖੇ ਹਨ...ਪੁਨੀਤ ਗੁਪਤਾ ਨਿਪੁੰਨ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਸਿਰਲੇਖ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਰਮਾਇਣ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਸੰਜੀਵਨੀ ਬੂਟੀ ਲਈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਵੀ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵਧੇਰੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਹਨ। ਸਾਂਝੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਦਾਦੀ ਆਪਣੇ ਪੋਤੇ ਪੋਤਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ (ਕਾਂ-ਕਾਂ) ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸ਼ੋਰ ਸਹਿਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਹਾਣੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਵਿਚ ਦਾਦਾ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਲਈ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਦੁੱਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੋਤਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਇਸ ਦੇ ਅਰਥ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਦਾਦਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ...ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਸਮਝਣਾ ਹਊਆ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਕਹਾਣੀ 'ਗਿਣਤੀ' ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ 55 ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਫਟੀ ਫਾਈਵ ਨੂੰ ਵਿਵਾਹਾਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਹਰੇਕ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਨਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਦੋਨੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਦੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਰੁਝਾਂਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜਣਾ (ਕਰਜ਼ਈ), ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡ, ਗਿਆਨ ਦੀ ਪਿਆਸ (ਤ੍ਰੇਹ) ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਕਾਰਨ ਮਜਬੂਰੀ (ਜੇ+ਕਰ) ਦਾ ਦੁਖਾਂਤ, ਪਤੀ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪਤਨੀ ਤੇ ਅਸਰ (ਪ੍ਰਭਾਵ) ਮਨੁੱਖੀ ਕਿਰਦਾਰ ( ਮੁੱਦਾ ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਟੀ ਦਾ ਦੀਵਾ, ਖੇਮਾ, ਲਾਇਕ, ਐਮਰਜੈਂਸੀ, ਰੋਲ ਮਾਡਲ, ਰੁਤਬਾ,, ਸੰਸਕਾਰ, ਮਹਾਂਦਾਨ, ਡਿਗਰੀ, ਧੁੰਦ, ਚਿੜੀ ਵਿਚਾਰੀ ਕੀ ਕਰੇ, ਚਲ ਮੇਰਾ ਕੀ ਐ, ਏਕੇ 'ਚ ਬਰਕਤ ਚੰਗੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਪਾਤਰੀ ਸੰਵਾਦ, ਬਿਰਤਾਂਤ, ਅਖਾਣਾਂ, ਲੋਕ ਉਕਤਾਂ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ, ਕਾਵਿ ਸਤਰਾਂ ਮੁਖ ਜੁਗਤਾਂ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਦਿੱਖ ਆਕਰਸ਼ਕ ਹੈ। ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਦਾਸਤਾਨ ਸਿੱਧੂ ਬਰਾੜ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਭੇਟਾ: 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ: 98728-53473

ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਰੌਚਕ ਤੱਥ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਦੁਆਪੁਰ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਦਾ ਉਲੇਖ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 35 ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ, ਭਗਵਾਨ ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਾਜ ਜੈਸਲ, ਜੈਸਲਮੇਰ ਤੋਂ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਬਾਹੀਆ ਤੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ, ਸਿੱਧੂਆਂ ਦੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਪੱਤੀਆਂ ਤੇ ਠੁਲ੍ਹੇ, ਪੰਜ ਕਲਿਆਣਾ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਠੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੀ ਕਲਿਆਣ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਸਰਪੰਚ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ/ਅੰਤਰਾਸ਼ਰਟਰੀ ਖਿਡਾਰੀ ਤੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਮਲਵੱਈ ਗਿੱਧਾ, ਪੱਤੀ ਥਰਾਜ, ਪੱਤੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਪੱਤੀ ਸਾਧੂ, ਪੱਤੀ ਜਿਉਣ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਸੰਧੂ ਤੇ ਭੁਚੋ ਵਾਲੇ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਧਾਲੀਵਾਲ ਤੇ ਗਿੱਲ ਪਰਿਵਾਰ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਖੇਮ ਪੱਤੀ (ਪੱਖੋ ਕੇ), ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਜੱਦੀ ਪੰਡਤ, ਸੰਤਾਲੀ ਦਾ ਉਜਾੜਾ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਿੰਦੂ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਪੰਡਿਤ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਵਪਾਰੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਸੋਨੀ ਭਗਤ (ਸੁਨਿਆਰ), ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਤੇ ਮਿਸਤਰੀ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੇ ਰਵੀਦਾਸੀਏ ਸਿੱਖ, ਬਾਜ਼ੀਗਰ, ਘੁਮਿਆਰ ਤੇ ਝੀਵਰ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਦਿਆਲਪੁਰਾ ਵਾਲੇ ਮਜ੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਸੰਘੇੜੇ ਤੇ ਉੱਪਲੀ ਵਾਲੇ ਮਜ੍ਹਬੀ ਸਿੱਖ, ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਅਤੇ ਰਾਜਪੂਤ (ਗੌਰੇ), ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੱਜਣ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਤੱਤ।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੋਵੇਂ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰ ਹਨ ਪਰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਖੇਤਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਜਾ ਜੁੜਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਘੋਖ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਨੇ ਹੀ ਤੱਥ ਜਾਂ ਹਵਾਲੇ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੀ ਕੜੀ ਫੜਦਿਆਂ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਦੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਆ ਪੁੱਜਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਗੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ, ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਬਾਹਰ-ਮੁਖੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹੁੰਚ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮਿਥਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਰਲ-ਗੱਡ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਤਾਂ ਚਾਹੀਦਾ ਹੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹੜੀ ਕੜੀ ਕਿਵੇਂ ਜੁੜਦੀ ਹੈ? ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੀਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਖੋਜ ਰਵਾਇਤ ਨਾਲ ਵੀ ਟਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋਣਾ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਤੇ ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ-ਹਾਰਾਂ, ਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ-ਅਸਫਲਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਸਥਾਨਕਤਾ ਦਾ ਗੌਰਵ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹਾਰਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਤਿਹਾਸ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਬਹੁਤ ਬੇਕਿਰਕੀ ਅਤੇ ਕਠੋਰਤਾ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਰੌਚਕ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਆਪੁਰ ਯੁੱਗ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਗਵਾਨ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਠੋਸ ਹਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲੜੀ ਨੂੰ ਉਹ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਬਾਨੀ ਜੈਸਲ ਰਾਓ ਤੱਕ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਤੱਕ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਜੈਸਲਮੇਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਿੰਡ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਤੱਕ ਅਤੇ ਫੇਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਉਲੀਕਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਗੋਤ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਮਨੌਤਾਂ, ਵੱਡ-ਵਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਹੈ। ਵੰਡ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬਾਹੀਏ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੱਕ ਦੀ ਗਾਥਾ, ਬਠਿੰਡੇ ਅਤੇ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਵੀ ਦਰਜ ਹਨ। ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਨੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲ ਕਾ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ।
ਲੇਖਕ ਆਪਣੀ ਕਥਾ ਇਸ ਖਾਨਦਾਨ ਨਾਲ ਮੇਲਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਜੈਸਲ ਰਾਓ ਦੀ ਵੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਸਿੱਧੂ-ਬਰਾੜ ਗੋਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ, ਬਾਬਾ ਮੋਹਣ ਦੀ ਅੰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਰੂਪ ਚੰਦ ਦੇ ਘਰ ਬਾਬਾ ਸੰਦਲੀ ਤੇ ਬਾਬਾ ਫੂਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਸੰਦਲੀ ਦੇ ਘਰ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਸੁੱਖਾ, ਬਾਬਾ ਸੱਦਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਹੋਏ। ਬਾਬਾ ਸੰਗਤ ਦੇ ਸੱਤ ਬੇਟੇ ਮੱਲ, ਬੇਗੂ, ਜਵਾਹਰ, ਮਲੂਕ, ਬੱਲਾ ਪੁਰਾਣਾ ਤੇ ਚੌਧਰੀ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਮੱਲ ਸਿੰਘ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਬੰਨ੍ਹੀ, ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ, ਥਰਾਜ, ਸਾਧੂ ਤੇ ਜਿਉਣ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ/ਵਿਚੋਂ ਥਰਾਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਥਰਾਜ-ਫੁੰਮਣ-ਚੈਨ-ਜਮੀਤ-ਜੁਆਲਾ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀ। ਸ. ਜੁਆਲਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਹਰ ਕੌਰ (ਹੰਡਿਆਇਆ) ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸੰਤਾ ਸਿੰਘ, ਜੱਗਰ ਸਿੰਘ, ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਚੌਥੇ ਸ. ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ 27-10-1957 ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਸ. ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਰੰਗਦਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਛਾਪੀਆਂ ਹਨ ਉਥੇ ਪਿੰਡ ਕਲਿਆਣ ਮੱਲਕਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਤੀਆਂ ਦੇ ਕੁਰਸੀਨਾਮੇ, ਤੇ ਫੋਟੋਆਂ ਸਹਿਤ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਮਿਹਨਤ ਭਰਪੂਰ ਕਾਰਜ਼ ਹੈ।

-ਦਿਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-98570

 ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ
ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ
ਲੇਖਕ : ਤਸਕੀਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 595, ਸਫ਼ੇ : 516
ਸੰਪਰਕ : 98140-99426

ਤਸਕੀਨ ਇਕ ਸੰਜੀਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਹਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ 5 ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚਾਰ ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਬਾਰੇ ਹਨ-ਸੱਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ, ਰੋਲਾਂ ਬਾਰਤ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ : ਅਤੀਤ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ, ਸਹਿ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ- ਸਰਗਮ ਵਿਹੂਣੇ ਸਾਜ਼। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਦੀਰਘ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੋਕ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਉਦਯੋਗ ਬਣਨ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੈਪਟਰਾਂ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਹਿਤਲ, ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬ : ਸਿੱਖ, ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ; ਮੰਡੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਚ ਬਠਿੰਡਾ ਮਾਰਕਾ ਗਾਇਕੀ; ਐਨ.ਆਰ.ਆਈ. ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀਆਂ ਬਰਕਤਾਂ; ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ-ਪੌਪ, ਪੋਰਨ ਤੇ ਪਾਪੂਲਰ ਦੀ ਖਪਤ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਬਨਾਮ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣਾ: ਵਕਤ ਦੀ ਲੋੜ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਆਪਣੇ ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ। ਏਥੇ ਹੀ ਬਸ ਨਹੀਂ, ਅੰਤਕਾ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ/ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਪੁਣਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਕ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕ ਵਾਂਗ ਅੰਤ ਵਿਚ ਹਵਾਲੇ ਤੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਤ ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾਇਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਥਨਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਠੋਸ/ਸਾਰਥਕ ਹਵਾਲੇ ਹਰ ਚੈਪਟਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਗੀਤਾਂ/ ਗਾਇਕਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲਾਂ, ਸਾਹਿਤਕ/ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਖੋਜ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੀ ਸੂਖਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਵਾਚਿਆ ਹੈ। ਭਖਦੇ ਮੁੱਦੇ ਤੇ ਬਾਦਲੀਲ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤਸਕੀਨ ਬੜੀ ਜ਼ੁੱਰਅਤ ਤੇ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਆਖਦਾ ਹੈ : 'ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੇ ਅਰਥ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ ਬਣਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਗੌਰੀ ਲੰਕੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; ਉਮਰ ਖ਼ਾਲਿਦ, ਵਰਵਰਾ ਰਾਓ ਜਾਂ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਤਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਰੜਕਦੇ ਜਿੰਦਾਨ ਦੇ ਡੱਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਲਿਖਤ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ, ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਮਲ ਬਣ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ' ਲੇਖਕ ਚੱਕਵੇਂ/ਤੱਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੀਮਤ ਜਿਹੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਸਗੋਂ ਉਹਨੇ ਇਹਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਸਮਕਾਲ ਦਾ ਵੀ ਨਿਕਟ ਮੁਤਾਲਿਆ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੋ-ਅਰਥੀ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਰਣ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਯੁੱਗ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਐਨਆਰਆਈ, ਪੌਪ-ਪੋਰਨ-ਪਾਪੂਲਰ ਕਲਚਰ ਦੇ ਪਾਏ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਕੁਰੇਦਦਿਆਂ ਚਮਕੀਲਾ ਬਰਾਂਡ ਬਨਾਮ ਲੋਕ ਹਿਤ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸੂਖਮ ਚੀਰਫਾੜ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਗੀਤਾਂ ਉੱਤੇ ਅਗਲੇਰੀ ਤੇ ਨਵੀਨਤਮ ਖੋਜ ਦੇ ਚਾਹਵਾਨਾਂ/ ਖੋਜੀਆਂ/ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਤਸਕੀਨ ਦੀ ਡੂੰਘੇ ਬਿਬੇਕ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਨਵੇਂ ਦਿੱਸਹੱਦੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਹਿਤ ਅਗ੍ਰਸਰ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ

navsangeetsingh6957@gmail.com

ਬੇਲੱਜ
ਲੇਖਕ : ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ 220, ਸਫ਼ੇ : 99
ਸੰਪਰਕ : 98147-34035

ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਹ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਿਚ ਚਰਚਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਵਾਰਤਕ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ 12 ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਵਾਲਾ ਖ਼ਬਰੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਲੇਖਣੀ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਖੇਤਰ ਵੱਲ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਣੀ ਵੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਬੰਦਿਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲੀ ਵਲਵਲਿਆਂ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਉਡਾਰੀ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਉਸ ਦੇ ਵਾਰਤਕ ਲੇਖ ਕਿਸੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿਧਾ 'ਮਿਡਲ' ਵਰਗੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਦਿਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਪਿਛਲੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਹਿਜਤਾ ਨਾਲ ਸਮੋਇਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਇਕ ਲੇਖ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਾਰ ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਾਟ ਕਲਾ ਤੇ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਬਾਕੀ ਲੇਖ ਬਨਵੈਤ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਾ ਆਦਰਸ਼ਕ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਰਾਜਸੀ ਆਗੂਆਂ ਦੇ ਦੋਗਲੇ ਕਿਰਦਾਰ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵਿਸੰਗਤੀਆਂ, ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ, ਅਦਾਲਤੀ ਗੁੰਝਲਾਂ, ਪਰਵਾਸ ਦੀਆਂ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਗੁਆਚਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਥੀਮ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਵਿਚਲੇ ਕਲਪਿਤ ਪਾਤਰ, ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਵਰਗੇ ਤੱਤ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗਤਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਛਪਾਈ ਵੀ ਸੁੰਦਰ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜੇ. ਬੀ. ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 84370-89765

ਸਿੱਧੇ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਲੇਖਕ : ਬੋਬੀ ਰੱਲ੍ਹ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਬਰਕਤ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਮਲੇਰ ਕੋਟਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 102
ਸੰਪਰਕ : 86994-34613

ਸਿੱਧੇ ਬੰਦੇ ਦੀਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਬੋਬੀ ਰੱਲ੍ਹ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉਸ ਨੇ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖ ਅਧਿਆਤਮਕਤਾ ਦਾ ਰੂਪ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛੋਹਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਜਿਉਣ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸਹਿਜਾਤਮਕਤਾ, ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਅਕਸ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਬੱਚਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਰਵਰਿਸ਼, ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾਉਣਾ ਆਦਿ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਘਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ, ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਆਦਿ। ਸੋ ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰਿਆਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਸਹਿਜ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕੀਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਸਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਉਨਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਵੀ ਸਮਝਾਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ ਕੇ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਕਾਰਾਤਮਕ ਵਿਚਾਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੰਤ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਨ, ਹੰਕਾਰ, ਈਰਖਾ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਮਾੜੀ ਸੋਚ ਤੋਂ ਬਚਣ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ, ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੋਚ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਰਾਹ ਤੇ ਚੱਲਣ ਆਦਿ ਜਿਹੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਸਰਲ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਸਾਰੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਜ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣਗੇ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲੋਂ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ।

-ਇੰਦਰਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98886-90280

 ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਲੇਖਕ : ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1982 ਈ. ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਏ, ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ 2025 ਵਿਚ ਛਪਿਆ, ਇਹ ਦੂਜਾ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ, ਇਸ ਵਿਚ ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਦੀਆਂ 71 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸੰਕਲਿਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਨੇ ਰਵਿੰਦਰ ਰਵੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅਤੇ ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਦੀ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਤੇ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਆਧਾਰਸ਼ਿਲਾ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਤਿੱਖਾ ਵਿਰੋਧ ਵੀ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਖੇਤੀ ਆਧਾਰਿਤ ਕਿੱਤੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਰਵਾਇਤੀ ਹੀ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯਾ ਵੀ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਸੰਯੋਗ ਦੇਖੋ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਲੋਕਪ੍ਰਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਹ ਲੇਖਕ (ਸਮੇਤ ਮਹਿਰਮਯਾਰ) ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਉਹ ਇਧਰ ਪਰਤ ਵੀ ਆਇਆ ਸੀ ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਸਾਥੋਂ ਵਿਛੜ ਗਿਆ। ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਕਾਵਿ ਵਰਗੇ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਕੁਝ ਅਸ਼ਆਰ ਦੇਖੋ, 'ਰਣ ਖੇਤਰ 'ਚ ਹੁੰਮ-ਹੁਮਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਲੱਕੜ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਚਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਇਹ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਰੌਣ ਜਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਅਵਤਾਰਾਂ ਦਾ ਚੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਧੜ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਚਿਹਰੇ ਲਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ, ਦੇਖੋ ਕੈਸਾ ਸਵਾਂਗ ਬਣਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। ਇਸ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਡੀਗਾਂ ਮਾਰਨ ਉਥੇ ਪਰ ਨੱਕ ਰਗੜਦੇ ਕਸਮਾਂ ਖਾ ਕੇ ਆਏ ਨੇ। (ਪੰਨਾ : 31, ਗ਼ਜ਼ਲ ਨੰ. 11)
ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਸ਼ੀਸ਼ੇ' ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਨਗਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਮੈਟਾਫਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਇਕ ਦੀਵਾਰ ਉਸਰ ਆਈ ਹੈ, ਜਿਥੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਘੁਲਿਆ-ਮਿਲਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਰ ਮਨੁੱਖ, ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਦਬਾਵਾਂ ਸਦਕਾ, ਇਕੱਲਾ, ਖੰਡਿਤ ਅਤੇ ਵਿਯੋਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇਸ ਛਬੀ ਦਾ ਬੜਾ ਸਟੀਕ ਅਭਿਵਿਅੰਜਨ ਹੋਇਆ ਹੈ, 'ਉਹ ਸਮਝੇ : ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂ ਗਾ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਇਹ ਘਰ ਲੈ ਕੇ, ਇਸ ਵਿਚ ਕਿੰਜ ਜੀਵਾਂਗਾ ਹਰ ਪਰ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਮੈਂ ਡਰ ਲੈ ਕੇ' ਉਹ ਜਾਣਨ, ਇਸ ਰਾਹੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਮੈਂ ਅੱਗੇ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਹਨ ਲੋਕ ਖਲੋਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਪੱਥਰ ਲੈ ਕੇ। (ਪੰਨਾ 85) ਅਜਾਇਬ ਕਮਲ ਦੇ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਦੂਜੀ ਛਾਪ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਗਾਤ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 9876052136

ਅਰਸਤੂ
(ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ)
ਮੂਲ ਲੇਖਕ : ਮੁਕੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 98146-28027

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ, ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਦਰਜਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 15 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਵਲੋਂ ਸਲਾਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਰਸਤੂ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਚਰਚਿਤ ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਤਾ ਵਲੋਂ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੇ ਅਰਸਤੂ ਵਰਗਾ ਸ਼ਿਸ਼ (ਵਿਦਿਆਰਥੀ) ਅਤੇ ਪਲੈਟੋ ਵਰਗਾ ਗੁਰੂ (ਅਧਿਆਪਕ) ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਾਸਫ਼ਰ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਪਲੈਟੋ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਕਾਦਮੀ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਗਣਿਤ, ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਤਰਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਿਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਹਰ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਪਲੈਟੋ ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਅਕਾਡਮੀ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਅਧਿਆਪਕ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹੇ। ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਕੰਦਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਸੋਡੋਨੀਆ ਦਾ ਜਾਸੂਸ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਨੂੰ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਐਥੇਨੇਜ਼ ਦਾ ਲੋਕਾਂ ਹੱਥੋਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਐਥੇਨਜ਼ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਸਮੇਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਐਥੇਨਜ਼ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸ਼ਨ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੁਬਾਰਾ ਪਾਪ ਕਮਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੇ। ਜਿਹੜੀ ਮੌਤੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਸੁਕਰਾਤ ਵਰਗੀ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੀ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਕਰਤਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਨੂੰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਹਾਮੀ ਸੀ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਗਿਆਰਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੇ ਧਨੀ ਅਰਸਤੂ, ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਯੂਨਾਨੀ ਚਿੰਤਕ ਅਧੀਨ ਹੋਮਨਕਾਲੀਨ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਹੈਸੀਓਡ ਦਾ ਦੇਵ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਰਨਣ, ਆਰਫੀਅਸ ਦਾ ਸੰਗੀਤ, ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਭੌਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਬੁੱਧੀਵਾਨਾਂ, ਪਾਇਥਾਗੋਰਸ, ਪਾਰਮੇਨਾਈਡੀਜ਼, ਐਨੇਕਾਜ਼ਾ ਗੋਰਸ, ਸੋਫਿਸਟ ਵਿਚਾਰਕ, ਸੁਕਰਾਤ, ਤਰਕਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਨੈਤਿਕ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਸੁਕਰਾਤ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ, ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਦਰਸ਼ਨ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਆਤਮ-ਵਿਗਿਆਨ, ਪਲੈਟੋ ਦਾ ਵਿਚਾਰਵਾਦ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਕਲਾ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਤੀਜੇ, ਚੌਥੇ ਅਤੇ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ 'ਯੂਨਾਨੀ ਚਿੰਤਨਧਾਰਾ' ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਮਹੱਤਵ, ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜੀਵਨ, ਅਰਸਤੂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਛੇਵੇਂ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਸੱਤਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਮੀਮਾਂਸਾ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਾਨਣਯੋਗ ਦੀ ਪਹਿਲ, ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗ, ਸਿਧਾਂਤਕ ਵਿਗਿਆਨ, ਗਣਿਤ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ, ਉਤਪਾਦਨ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਵਿਚ ਅੰਤਰ, ਅਚਾਨਕ ਉਤਪਾਦਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਵਿਹਾਰਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ, ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਭਾਗ, ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ, ਦਵੰਦਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਆਗਮਨ ਨਿਗਮਨ, ਇਹ ਤੋਂ ਅੱਗੇ 'ਅਰਸੂਤ ਦਾ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ' ਅਧੀਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕਤਾ, ਅਸੀਮ ਦਾ ਅਰਥ, ਸਿਫਰ ਦਾ ਅਰਥ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ, ਗਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਚਾਰ, ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਪਹਿਲੇ ਚਾਲਕ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ, ਪਹਿਲੇ ਚਾਲਕ ਦਾ ਸੁਭਾਅ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਰਸਤੂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਐਥੇਨਜ਼ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੰਦਰਭ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੂਝਵਾਨ ਅਨੁਵਾਦਕ ਤੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਚਿੰਤਕ ਤੇ ਬਹੁਮੁੱਲਾ ਕਾਰਜ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-24040

ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੋ ਹੈ
ਲੇਖਕ : ਲਿਪੀ ਦ ਮਹਾਂਦੇਵ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 108
ਸੰਪਰਕ: 97802-00264

ਲਿਪੀ ਦ ਮਹਾਂਦੇਵ ਦੀ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਲੱਖਣ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਹੀ ਪਰੰਪਰਿਕ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਜਾਂ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਸਾਜਿਸ਼ੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੇਰੂੰ-ਖੇਰੂੰ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਧਿਰ ਦਾ ਕੁੜੱਤਣ ਭਰਿਆ ਅਨੁਭਵ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸੰਤਾਪ ਹੰਢਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਧਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਭਾਗ ਲਈ ਲੜਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਲੜਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਬੀਜਣ, ਵੱਢਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਸੂਖਮ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਂਅ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੜੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਤਸੀਹਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਸ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਕੋਲ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਚਾ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਕੀੜਿਆਂ-ਮਕੌੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਰ-ਮੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਕੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਡਾਂ ਸਿਰ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਪਰਤਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਜਾਂ ਗੁਹਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਜਨਮ ਦੇ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਦਾਤੀਆਂ ਬਣਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਕਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਅਜਿਹੀ ਬੇਬਾਕ, ਨਿਧੜਕ ਅਤੇ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ:
ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਇਕ ਧਰਤੀ ਹੁੰਦੀ
ਫਿਰ ਆਕਾਸ਼ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ
ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਥਾ ਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ, ਬਸ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ
ਯਤਨ ਕਾਟੋਆਂ ਵਾਂਗ ਹੈ ਕਰਨਾ
ਸੱਪ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਲੈਂਦੀਆਂ
ਜੀਵਿਤ ਆਪਣਾ ਨਿਆਣਾ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

ਹਿਜ਼ਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ
ਲੇਖਕ : ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਅਜ਼ੀਜ਼'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਤਯ ਕਲਸ਼ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 110
ਸੰਪਰਕ : 99153-38661

ਸ਼ਾਇਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ 'ਅਜ਼ੀਜ਼' ਦੇ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹਿਜ਼ਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਾਂ 'ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ', 'ਤੇਰੇ ਨਾਲ' ਅਤੇ ਇਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ 'ਬੇਬਾਕੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੰਦਸੂਤਰ ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਧ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਵੈ ਕਥਨ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, 'ਜਿਹੜੇ ਕੁਝ ਵਾਕਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੌਤਾ ਪੱਖ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ, ਹਕੀਕਤ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਉਮਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ, ਪਰਖਿਆ ਉਹ ਇਕ ਪੱਥਰ ਅੰਦਰ ਛੁਪੀ ਮੂਰਤ ਸਮਝ ਪੂਜਣਾ ਵਿਅਰਥ ਲੱਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਅੰਤਰੀਵ ਭਾਵ ਮੇਰੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਅੜਚਨਾਂ ਨੂੰ ਮੈਂ ਖੂਬ ਨਜਿੱਠਿਆ ਅਤੇ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।' ਸੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਹਿਜਰ ਤੋਂ ਵਸਲ ਤੱਕ ਦੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਉਲੰਘਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਗ੍ਰਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ 'ਮਨੁ ਤੂ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪ ਹੈ, ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪਛਾਣ' ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਾਈ. ਬੀ. ਯੀਟਸ ਆਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।' ਇਸੇ ਖਿਆਲ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਹੱਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਗੁੱਸਾ ਹਰ ਇਕ ਨਾਲ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਲੜ ਖ਼ੁਦ ਨਾਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ, ਹਾਸਿਲ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਖੋਣ ਤੋਂ ਡਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਮੈਂ।' ਸ਼ਾਇਰ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਪੁਣ-ਛਾਣ ਤੇ ਮੰਥਨ ਕਰਦਿਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦਿਲਾ ਕੇ ਪਰਮ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਦੀ ਅਗਾਊਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਵੀ ਪਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁਹੱਬਤੀ ਛਿਣਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਮੁਹੱਬਤ ਵੀ ਅਧਿਆਤਮ ਵੱਲ ਮੋੜਾ ਕੱਟਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਰਯੋਧਨ, ਬਾਬਰ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਕੋਲ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਸਨ ਪਰ ਜੋ ਅੱਖਾਂ ਰਾਜੇ ਰਣਜੀਤ ਕੋਲ ਹਨ, ਉਸ ਇਕੋ ਅੱਖ ਸੁਲੱਖਣੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਪਰ ਅਸਲ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਂਅ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਅ ਨਾਂਅ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਇਰ ਪਿੰਗਲ, ਅਰੂਜ਼ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਕਾਵਿ ਸ਼ਿਲਪ ਤੋਂ ਝੋਲ ਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦੀ ਅਤੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ
ਲੇਖਕ : ਮਾ. ਗਿਆਨ ਚੰਦ ਨਈਅਰ
ਪਬਲਿਸ਼ਰ : ਮਨੀਸ਼ਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਭੇਲਾ (ਜਲੰਧਰ)
ਕੀਮਤ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 180
ਸੰਪਰਕ : 94652-29722

ਸਰਘੀ ਵੇਲੇ ਟੁੱਟਾ ਤਾਰਾ, ਮਰਹੂਮ ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ ਪਟਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿਰਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਲੰਚਰਾਂ ਗਿਆ। ਲਲਿਤ ਲੱਕੀ ਆਪਣੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜੋ ਬੀਤੀ ਉਸ ਦਾ ਘਾਟਾ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਸਦਮੇ ਨੂੰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇੰਝ ਜਰਿਆ, ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਕੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 160 ਦੇ ਕਰੀਬ ਯਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਹੰਝੂ ਵਹਿ ਤੁਰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਭਾਵੁਕਤਾ ਏਨੀ ਭਾਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪੰਨੇ ਪਰਤਣੇ ਵੀ ਔਖੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੀ ਚੀਸ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਹੈ ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਭਰ ਟਸ-ਟਸ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲੱਕੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਘਟਨਾ, ਮਾਂ, ਬਾਪ, ਦਾਦਾ, ਦਾਦੀ, ਭੈਣ-ਭਰਾਵਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ, ਸਨੇਹੀਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਰਦ ਭਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹਨੇਰ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਛੱਡ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣਾ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਦਰਦ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ। ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਘੁੰਮਦੀਆਂ ਰਹਿਣਗੀਆਂ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੱਕੀ ਦੀਆਂ ਰੰਗੀਨ ਤਸਵੀਰਾਂ ਆਪੇ ਹੀ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਹੀਰੇ ਜਿਹਾ ਲਾਲ, ਕੀਤਾ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਰੱਬਾ, ਮਾਂ ਦੇ ਕੀਰਨੇ, ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਹੌਕੇ ਭਰਦੀ, ਕਿਸੇ ਦਾ ਜਵਾਨ ਪੁੱਤ ਨਾ ਵਿਛੜੇ, ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਆਸਾਂ, ਅੱਧਵਾਟੇ ਕਿਸੇ ਦਾ ਪੁੱਤ ਨਾ ਵਿਛੜੇ, ਪੱਲੇ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਕੱਖ, ਮਾਂ ਲੱਕੀ ਨੂੰ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਲੱਕੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਅੰਦਰਲਾ ਦਰਦ, ਭਾਣਾ ਸਾਡੇ 'ਤੇ ਵਰਤ ਗਿਆ, ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਡ, ਚੁੱਪ ਹਾਂ ਮੈਂ ਕਬਰਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਟਾਹਣੀਓਂ ਟੁੱਟਾ ਫੁੱਲ, ਕਹਿਰ, ਮਾਂ ਦੀ ਪੁਕਾਰ, ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਹਾਲ ਕਰਗਿਆ ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਦਰਦ ਜੋ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਅੰਦਰਲੀ ਚੀਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ਤੇ ਵੇਖਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਸ ਦਰਦ ਭਰੀ ਘਟਨਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਹੰਝੂ ਵਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰੂਪ ਲਾਲ ਰੂਪ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:
ਲੋਕੋ ਅਸੀਂ ਦੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲੱਭਣ ਵਾਲੇ ਸੀ,
ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੱਟ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ....

-ਡਾ. ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ (ਮੀਰਹੇੜੀ)
ਮੋਬਾਈਲ : 92105-88990

ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਬੀ. ਅਲੈਕਸੇਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 75082-35110

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੌਰਵਮਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਲੰਮੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਉਪਰੰਤ ਪੈਪਸੂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰਜਵਾੜਾਸ਼ਾਹੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੀਮਤ ਸਾਧਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਰੰਭ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨਾਂ, ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਉੱਚ ਵਰਗਾਂ ਦੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ, ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਹਿਤ, ਕਵਿਤਾ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣ ਲਈ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਅੰਤਿਕਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ 9 ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਧਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪੈਪਸੂ ਦੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਮੁਜ਼ਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤੀ ਪੰਜਾਬ, ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਆਰੰਭ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ, ਅਸੂਲ ਤੇ ਮੰਗਾਂ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਜਿੱਤ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਆਧਾਰ, ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਆਦਿ ਹਨ। 15 ਜੁਲਾਈ, 1948 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਸਰਦਾਰ ਵੱਲਭ ਭਾਈ ਪਟੇਲ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਅੱਠ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਠ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਪਟਿਆਲਾ, ਨਾਭਾ, ਜੀਂਦ, ਮਾਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ, ਕਪੂਰਥਲਾ, ਨਾਲਾਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਕਲਸੀਆ ਸਨ। ਪੈਪਸੂ ਭਾਵ 'ਪਟਿਆਲਾ ਐਂਡ ਈਸਟ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟਸ ਯੂਨੀਅਨ' ਦਾ ਰਾਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੱਠ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਪਟਿਆਲਾ, ਬਰਨਾਲਾ, ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ, ਮੁਹਿੰਦਰਗੜ੍ਹ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਅਤੇ ਕੰਡਾਘਾਟ ਪੈਪਸੂ ਦਾ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 17ਵੀਂ ਅਤੇ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੈਪਸੂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਹੋਣਾ, ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਿਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ ਚੇਤੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਜਨ-ਸਧਾਰਨ ਵਿਚ ਚੇਤੰਨਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਹਿੱਤ ਨਿਯਮ, ਮੰਤਵ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਆਦਿ ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 1956 ਈ. ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨੀ ਵਰਗ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਬਦਲਦੇ ਪਰਿਪੇਖਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਮੁਢਲੇ ਅਤੇ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਡਾ. ਬੀ. ਅਲੈਕਸੇਈ ਵਲੋਂ ਇਸ ਖੋਜ ਪੂਰਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ, ਡਾਇਰੀਆਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਸਰਕਾਰੀ, ਅਰਧ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਗੁਪਤ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਰੋਜ਼ਨਾਮਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ੍ਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਦੇ ਵਰਨਣ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਧਾਰ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਿੰਡਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਹੰਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬੀਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਲਹਿਰਾਂ, ਵੀਰ ਪਰੰਪਰਾ, ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਪੈਪਸੂ ਦੀ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਵਾਲੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰੇਗੀ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

 ਗੁੱਡੋ
ਲੇਖਕ : ਕੇਸਰਾ ਰਾਮ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 218
ਸੰਪਰਕ : 094162-35210

ਵਿਚਾਰਧੀਨ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਦੋ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਫੇਬੁਲਾ ਨੂੰ ਕਥਾਨਕ (ਸੁਜੇਤ) ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ, ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਢਾਲਿਆ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਗੁੱਡੋ ਨਾਂਅ ਦੀ ਲੜਕੀ ਜੋ ਗ਼ਰੀਬ ਘਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਲਾਡਲੀ ਧੀ ਸੀ, ਦੀ ਦੁਖਾਂਤਕ ਕਥਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਆਹੁਣ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 'ਜੈਲੇ' ਨਾਂਅ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਘੱਟ ਦਹੇਜ ਲਿਆਉਣ ਕਾਰਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪਤੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਏਸੇ ਸਮੇਂ ਜੈਲੇ ਹੱਥੋਂ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਗਈ। ਦੂਜੇ ਥਾਂ ਵਿਆਹੀ ਗਈ। ਦੂਜਾ ਪਤੀ ਇਸ ਲਈ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਵਸਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੇਟ ਸਾਫ਼ ਕਰਵਾ ਕੇ ਆਵੇ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਹ ਬਚ ਨਾ ਸਕੀ।
ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿਚ ਅਮੀਰ ਘਰ ਦੀ ਜਾਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਜੋ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਆਈ ਸੀ, ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪ੍ਰੀਤਇੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਪ੍ਰੀਤੋ ਵੀ ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਡ ਨਾਲ ਗੁੱਡੋ ਵੀ। 'ਜੈਲੇ' ਨਾਂਅ ਦੇ ਸੀਰੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਭੈਣਾਂ ਨੂੰ ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਵਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਆਪਣੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਜੈਲੇ ਸੀਰੀ ਨੇ ਮੋਟਰ ਦੇ ਕੋਣੇ ਵਿਚ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰੀਤੋ ਨੂੰ ਵੀ ਗਰਭਵਤੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਘਰ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੀਤੋ ਦਾ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਬਾਰਸ਼ਨ 'ਚ ਨੁਕਸ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਲਸਰੂਪ ਪ੍ਰੀਤੋ ਦੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਰੌਣਕ ਨਾ ਰਹੀ। ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਮਾਲਕ 'ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ' ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਪ੍ਰੀਤੋ ਪ੍ਰਤੀ ਚੰਗਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਜਦ ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੋਇਆ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਪ੍ਰੀਤੋ ਨੇ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਘੱਟ ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਸੋਨੀਆ ਦਾ ਦੋ ਵਾਰ ਅਬਾਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਘਟਨਾ ਵਿਚ 'ਜੀਤੋ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਲੜਕੀ, ਪਤੀ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ 'ਜਗਜੀਤ' ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਨਿਸ਼ਚਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰ ਜੀਤੋ ਨੇ ਸੱਚ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਜਗਜੀਤ ਨੇ ਦਰਿਆਦਿਲੀ ਵਿਖਾਉਂਦਿਆਂ ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ : 'ਤੇਰੀ ਕੁੱਖ 'ਤੇ ਤੇਰਾ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਹੈ।... ਕੀ ਦਿੱਕਤ ਹੈ ਬੱਚੇ ਨੂੰ? ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਹੋਊ... ਆਪਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਟੂਲ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦੇਣਾ... ਕਿਉਂ ਫਿਕਰ ਕਰਦੀ ਐਂ?' ਪੰ. 205
ਇੰਝ ਇਹ ਨਾਵਲ ਔਰਤ ਸੰਬੰਧੀ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸੰਕੇਤਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੈ। ਕਈ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਢਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਪਰ ਅਰਥ ਨੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਮਨਪ੍ਰੀਤ ਵਲੋਂ ਜੀਵਨ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਲਈ ਕੰਪਿਊਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 'ਸੌਫ਼ਟ ਫਾਈਲ, ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ, ਸਿਸਟਮ ਅਪਗ੍ਰੇਡ' ਆਦਿ। ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਦੁਹਰਾਅ (ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ) ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਔਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਰਗਰ ਤੇ ਮੌਕੇ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਚੀਕ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
'ਗੁੱਡੋ' ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਵੱਖਰੇ ਪੇਪਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਦੋ ਨਾਵਲੈੱਟਾਂ ਦਾ ਜੁੜਵਾਂ ਸੰਯੋਗ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈਮੇਲ : vatish.dharamchand@gmail.com

ਆਜਾ! ਮੇਰਾ ਪਿੰਡ ਵੇਖ ਲੈ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਗੱਲ ਆਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਮਰਪਣ ਹੈ : 'ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜੋਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਸਦਾ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਾਸੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਗੇ ਤੱਕ ਬੜਾ ਗੂੜ੍ਹਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਪਿੰਡ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਾ ਵਸੇ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਸਦਾ ਵਸਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਦਿਲੋਂ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਪਤਵੰਤਿਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਨੁਹਾਰ ਬਦਲਣ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ/ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਉਹ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਸਮੇਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 22 ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਵਲੋਂ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਭਾਵ ਕੁੱਲ 22 ਪਿੰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਬੜਾ ਭਾਵਪੂਰਤ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਿਖਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਵੀ ਖੋਜਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵੀ ਸੌਂਦਰਯ ਸੰਪੰਨ ਚਿਤਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ 22 ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਹਨ ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ (ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਗ਼ਰੀਬਦਾਸ), ਰਣਜੋਧ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ (ਭੂਪ ਨਗਰ), ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਗੋਸਲਾਂ), ਮੰਜੂ ਬਾਲਾ ਸ਼ਾਰਦਾ (ਵੇਰਕਾ), ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਪੁਰੀ (ਮਹਿਤਪੁਰ), ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਮਾਵੀ(ਮਹਿਤੋਤ), ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ (ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ), ਡਾ. ਪੰਨਾ ਲਾਲ ਮੁਸਤਫਾਬਾਦੀ (ਮੁਸਤਫਾਬਾਦ ਜੱਟਾਂ), ਰੁਪਿੰਦਰ ਮਾਨ ਮੁਕਤਸਰੀ (ਚੱਕ ਸੁਹੇਲੇ), ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ (ਖਮਾਣੋ), ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੀਤ (ਮਲੋਆ), ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਡਹੇੜੀ (ਬਡਹੇੜੀ), ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਥੂਹਾ (ਥੂਹਾ), ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਾਹੋਵਾਲੀਆ (ਸਾਹੋਵਾਲ), ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਾਈਨੌਰ (ਕਾਈਨੌਰ), ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਾਗੋਮਾਜਰੀਆ (ਭਾਗੋਮਾਜਰਾ), ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ (ਹੇਡੋਂ), ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਹੀ (ਬੁੜੈਲ), ਸਿਮਰਨ ਪ੍ਰੀਤ ਕੌਰ (ਬੁਚੜੇ), ਚਰਨਜੀਤ ਕੌਰ ਬਾਠ (ਮੁਗਲਮਾਜਰੀ), ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ (ਕਲੌੜ) ਤੇ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਠਲਾਵਾ (ਬਰਨਾਲਾ)। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਕੀ ਪਿੰਡਾਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵੀ ਇਕ ਚੰਗੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਕੰਮ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ (ਪਿੰ੍.) ਦਾ ਉਦਮ ਸਫਲ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਆਪਣੇ ਲਈ ਵੀ ਜਿਊਣਾ ਸਿੱਖੋ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : 5 ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 94179-49079

ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਇਕ ਬਹੁਪਰਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੌੜ੍ਹ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 20 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਥਨ ਕੋਸ਼, ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ, ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 3 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਵੀਰਾਂਗਣਾ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਅਮਰਜੀਤ ਬਰਾੜ ਕੋਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਜਰਬਾ ਹੈ। ਹਰ ਜ਼ਾਵੀਏ ਤੋਂ ਵੇਖੀ ਪਰਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਾਕਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 'ਵਿਸ਼ਵ ਕਬੱਡੀ ਕੱਪ' ਨਾਂਅ ਦੀ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖ ਕੇ ਮਾਂ ਖੇਡ ਕਬੱਡੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੋਹ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 24 ਨਾਯਾਬ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਤਰਕ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਰ ਫ਼ਿਰਕਾ ਹੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਸੰਪੂਰਨ ਸੱਚ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਿਕਰੇ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਗਿਆਨ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਭੰਡਾਰ ਬਣ ਗਏ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ 'ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਰ ਪਾਰ' ਹੈ। 'ਸਿਹਤ, ਖੁਰਾਕ, ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਵਰਿਜਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਬਣਦੀ ਹੈ।' (ਪੰਨਾ 8)
'ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਦਾ ਹੁਸਨ' ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਲੇਖ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਇਕ ਵੰਨਗੀ ਦੇਖੋ 'ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ... ਕੁਝ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੁਪਹਿਰ ਖਿੜੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਰਗੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ... ਕਈ ਰਿਸ਼ਤੇ ਠੰਢ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹੀ ਸਵੇਰ ਦੀ ਕੋਸੀ ਧੁੱਪ ਵਰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।' (ਪੰਨਾ 13)
ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਲੇਖ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੇ ਮੌਤ ਤੱਕ' ਉਨਵਾਨ ਹੇਠਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮੌਤ ਦੀ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਮਿੱਥਾਂ ਤੇ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਗੜ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਦੇ ਰੂਬਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਲਿਆਕਤੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਰੰਗੇ ਭਰਨੇ ਹੀ ਅਸਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਹੈ।'
'ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਕੰਮ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਤੁਸੀਂ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ।' (ਪੰਨਾ 164)
'ਧਿਆਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ, ਗਿਆਨ ਹੀ ਧਿਆਨ ਨੂੰ ਅਰਥ ਦਿੰਦਾ ਹੈ' (ਪੰਨਾ 169)
ਮੇਰੀ ਜਾਚੇ ਜਿਸ ਵੀ ਪਾਠਕ ਤੱਕ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੁੱਜਦੀ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਅੱਖਰ-ਅੱਖਰ ਪੜ੍ਹੇ, ਵਿਚਾਰੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਗਿਆਨ ਭਰਪੂਰ ਪੁਸਤਕ ਸਾਡੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਉਸਾਰੂ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਵੇ।

-ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98154-61710

ਪਹੇ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਪੂਰਨੇ
ਲੇਖਕ : ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਿਊ ਬੁੱਕ ਕੰਪਨੀ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ: 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ:148
ਸੰਪਰਕ: 98152-64132

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਦੋ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 'ਪਹੇ, ਪਗਡੰਡੀਆਂ ਅਤੇ ਪੂਰਨੇ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 18 ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 40 ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਣਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਅੰਗਕਾਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਰ ਲੇਖ ਵਿਚ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ। ਵਿਅੰਗ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕਲਾ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਈ ਹੈ, ਉਹ ਬਾਖੂਬ ਹੈ। ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਤੇ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸ ਕੇ ਉਸਾਰੂ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸ ਕੇ ਜਿੱਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹਸਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਚੜੇ ਮਖੌਟੇ ਵੀ ਉਤਾਰੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਡੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵਿਅੰਗ ਨੁਮਾ ਤੀਰ ਚਲਾ ਕੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਊਣਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਭੰਡਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ 'ਸੰਨ੍ਹ 'ਤੇ ਚੋਰ' ਵਿਚ ਉਹ ਪੁਲਿਸ ਮਹਿਕਮੇ ਤੇ ਬੜਾ ਵਿਅੰਗ ਕੱਸਦੇ ਹਨ। ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਹਨੇਰੀ ਸੂਚਕ ਯੰਤਰ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਵਾਰ ਇਵੇਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮੈਂ ਫ਼ੋਨ ਕਰਕੇ ਬਿਜਲੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਕਦੋਂ ਆਵੇਗੀ ? ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, 'ਆਉਣ ਦਾ ਤਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਜਾਊਗੀ ਚਾਰ ਵਜੇ, ਚਾਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਨੌਂ ਵਜੇ ਤਕ ਦਾ ਕੱਟ ਹੈ।' ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਵਰਤੀ ਗਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸਰਲ, ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਾਠਕ ਇਕ ਵਾਰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੇਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਕਰੇਗਾ। ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆਂ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਪੁਸਤਕ ਸਾਹਿੱਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋਏ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਚਰਖਾ ਸਵਾਸਾਂ ਦਾ
ਲੇਖਕ : ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ'
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ: 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 132
ਸੰਪਰਕ : 94196-94912

'ਚਰਖਾ ਸਵਾਸਾਂ ਦਾ' ਨਾਮਵਰ ਕਵਿੱਤਰੀ ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ' ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰਹਿਬਰਾਂ, ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਅਤੇ ਮਹਾਂਪੁਰਖਾਂ ਦੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਜਾਗਰੂਕ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਕੁਝ ਗ਼ਲਤ ਕਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ:
ਚੁਕਾਂਦੇ ਰਹੇ ਕਰਜ਼
ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਉਮਰ ਭਰ,
ਫ਼ਰਜ਼ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦਾ
ਨਿਭਾਇਆ ਨਾ ਗਿਆ।
ਅਜੋਕੇ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਵਸਤੂ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਚੰਗਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਅਧੀਨ ਪਦਾਰਥ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਨ੍ਹੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਵੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਮਰ ਭਰ ਦਾ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਪੱਲੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ ਹੈ। ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ' ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਨੰਦ ਵਿਚ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ:
ਹੁਣ ਰੋਟੀ ਮਿਲੇ ਜਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਮਿਲੇ,
ਮੈਂ ਚੁੱਪ-ਚੁਪੀਤੇ ਖਾਂਦਾ ਹਾਂ,
ਜਿਹੜੀ ਰਾਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਬੀਤੇ,
ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਂਦਾ ਹਾਂ।
ਚਾਂਦ 'ਦੀਪਿਕਾ' ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਵਿਭਾਗ ਵਿਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਛਾਣ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਰਚੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਤੀਜੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਆਪਣਾ ਮੂਲ ਪਛਾਣਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਸਲੀ ਆਪੇ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਜਗਿਆਸੂਆਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਸਵਾਸਾਂ ਦਾ ਚਰਖਾ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਇਸ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੌਗਾਤ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।

-ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-28027

 ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਤਰਾਵਾਂ ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ
ਲੇਖਕ : ਕਾਮਰੇਡ ਲਹਿੰਬਰ ਸਿੰਘ ਤੱਗੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਹਿੰਦ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ)
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 600
ਸੰਪਰਕ : 94170-44516

ਲਗਭਗ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚ ਕੁਲਵਕਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂ ਕਾਮਰੇਡ ਲਹਿੰਬਰ ਸਿੰਘ ਤੱਗੜ ਜੋ ਹੁਣ 78 ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਢੁਕਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ 600 ਸਫਿਆਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ, ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਤਰਾਵਾਂ ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਇਤਿਹਾਸ' ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਤੋਂ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਵੇਗੀ, ਪਰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਓਪਰੀ ਜਿਹੀ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਘੇਰਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਪੁਆਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਪਨਪਣ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਣ ਵਾਸਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜ਼ਰਖੇਜ਼/ਉਪਜਾਊ ਜ਼ਮੀਨ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਦੇ ਰਹੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨਾ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਡੂੰਘੀ ਥਾਂ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੰਜਵੇਂ ਅਤੇ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ, ਨੀਹਾਂ ਵਿਚ ਚਿਣੇ ਜਾਣਾ, ਚਰਖੜੀਆਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ, ਖੋਪਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁੱਠੀਆਂ ਖੱਲਾਂ ਲੁਹਾਉਣੀਆਂ, ਦੇਗਾਂ ਵਿਚ ਉੱਬਲਣਾ, ਆਰਿਆਂ ਨਾਲ ਚੀਰੇ ਜਾਣਾ ਕੇਵਲ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮੂਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮਨੋ-ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਛਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਜੰਮਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹਰ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਸੁਣਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ, ਬਰਾਬਰੀ, ਏਕਤਾ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ, ਆਪਾ ਵਾਰਨਾ, ਅਣਖਾਂ, ਮਾਣ, ਸਵੈਮਾਣ ਨਾਲ ਜਿਊਣਾ, ਟੈਂਅ ਨਾ ਮੰਨਣੀ ਕਿਸੇ ਦੀ, ਹੱਕ ਸੱਚ ਲਈ ਜੂਝਣਾ, ਗਊ ਗ਼ਰੀਬ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਨਰੋਈਆਂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ, ਇਹ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰਸੇ 'ਚੋਂ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਕੂਕਾ ਲਹਿਰ, ਪੱਗੜੀ ਸੰਭਾਲ ਜੱਟਾ ਲਹਿਰ, ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਚੁਕੀਆਂ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੀ ਸਨ। ਸਿੱਖੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜਿਉਂ ਹੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਰਗੀ ਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅਪਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਓਪਰਾਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ।
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਗਏ 'ਮੁੱਖ ਬੰਧ', 'ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ' ਅਤੇ 'ਕੁਝ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ' ਆਰਟੀਕਲਾਂ ਵਿਚ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪਿੱਠਭੂਮੀ, ਰਚਨ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸੀ.ਪੀ.ਆਈ.(ਐਮ) ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ, ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ, ਖਿਲਾਫ਼ਤ ਮੂਵਮੈਂਟ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਧਾਰ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬੱਬਰ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ, ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਰਿਆਸਤੀ ਪਰਜਾ ਮੰਡਲ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਲਹਿਰ, ਕਿਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ, ਲਾਲ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ, ਇਪਟਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਅਮਨ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ, ਗੋਆ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਖੁਸ਼ਹੈਸੀਅਤੀ ਟੈਕਸ ਵਿਰੋਧੀ ਮਹਾਨ ਮੋਰਚਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਲਹਿਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚਲੇ ਵੱਡੇ ਮੱਤਭੇਦਾਂ, ਕਾਮਰੇਡ ਸਟਾਲਿਨ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੋਲ ਬਾਰੇ ਮਤਭੇਦਾਂ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਵਿਚਲੇ ਮਤਭੇਦਾਂ ਅਤੇ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਰਵਰਕ (ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ) ਬਹੁਤ ਸੂਝ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ ਤਰਤੀਬਵਾਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਮੁੱਚੀ ਲਹਿਰ ਬਾਰੇ ਲਿਖੀਆਂ ਵੀ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਲਹਿਰ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਬਾਰੇ ਘੱਟ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਸਫ਼ਲਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਮਰੇਡ ਤੱਗੜ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਜਿਹੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਕਰਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਗੂਗਲ ਅਤੇ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਵੀ ਆਡੀਓ ਬੁੱਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ।

-ਮੋਬਾਈਲ : 99882-24316

ਆਓ ਰਲ਼-ਮਿਲ਼ ਸੋਚੀਏ
ਲੇਖਿਕਾ : ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 122
ਸੰਪਰਕ : 98150-30221

ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਕਰ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ 'ਆਓ ਰਲ਼-ਮਿਲ਼ ਸੋਚੀਏ' ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਮਰ੍ਹਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਸਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਵਾਲਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਮਸਲੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਜਾਗਰੂਕ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਖੋਰੂ ਪਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਅਤੇ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਉਸਾਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਦੇ ਚਾਰ ਦਰਜਨ ਦੇ ਲਗਭਗ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਅਸੰਤੁਲਿਤਾ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਲਾਹਨਤ, ਵਿਆਹਾਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਵੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ, ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਪਰਵਾਸ, ਗੰਧਲੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸਿਆਸਤ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਸਬਰ ਤੇ ਸੰਤੋਖ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਂਦਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੀ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕੱਲ ਭੋਗਦਿਆਂ ਹੁੰਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਆਪਣਿਆਂ ਵਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨਾਂਹਵਾਚੀ ਵਿਹਾਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਭਾਵਪੂਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਜੋਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਕੋਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਲੰਮਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਅਨੁਭਵ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਇਹੀ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਲੇਖਿਕਾ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਲੋਕ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਬਾਹਰੀ ਦਿਖਾਵੇ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦੀ ਸਵੱਛਤਾ ਦੀ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਉੱਚ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਗੁੱਡ-ਲੱਕ
ਲੇਖਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼
ਮੁੱਲ : 350 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 156
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਮਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਤਬਦੀਲੀ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਅਟੱਲ ਨਿਯਮ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਆਊਟ-ਲਾਈਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ। ਯੁਵਕਾਂ/ਯੁਵਤੀਆਂ ਦਾ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਵੁਕਤਾ-ਵੱਸ ਪਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਤਾਂ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣਾ, ਮਸਲਨ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ/ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ, ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ/ਵਿਹੜੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ। ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ-ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ-ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ, ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦੀ ਈਰਖਾ ਕਾਰਨ ਇਕ ਚਿੱਠੀ ਦਾ ਫੜਿਆ ਜਾਣਾ, ਬਾਪ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਣਾ, ਇੱਜ਼ਤ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਪੜ੍ਹਨੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ (ਨਸ਼ਈ) ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ, ਨਸ਼ਈ ਹੋ ਕੇ ਮੁਟਿਆਰ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੰਗ ਕਰਨਾ, ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣਾ, ਦੋਵਾਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਆਦਰਸ਼, ਪਿਆਰ (ਪਲੈਟਾਨਿਕ ਲਵ) ਹੋ ਕੇ ਰਹਿ ਜਾਣਾ, ਪਰ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਾਜ਼ਾ ਰਹਿਣੀਆਂ, ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਇਕ ਮੁੰਡਾ, ਇਕ ਕੁੜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਣਾ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਜਾਤੀ 'ਚ ਹੀ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਣਾ, ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੜਕੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਹੋਣਾ, ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹੋਣਾ, ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋਣਾ, ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਲੜਕੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪਤੀ ਵਲੋਂ ਤੰਗ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਦੱਸਣਾ, ਪਿਤਾ ਨੇ ਆ ਕੇ ਜੁਆਈ ਦੀ ਕੰਡ-ਝਾੜ ਕਰਨੀ, ਭਰਾ ਵਲੋਂ ਜੀਜੇ ਦੀ ਕੁੱਟ-ਮਾਰ ਕਰਨੀ, ਪਤੀ ਦਾ ਨਿਹੰਗ ਬਣਨਾ, ਲੰਮਾ ਬਰਛਾ, ਤਿੰਨ ਫੁੱਟੀ ਕਿਰਪਾਨ, ਨੀਲੇ ਬਸਤਕ ਪਾ ਕੇ ਭੰਗ ਰਗੜ ਕੇ ਪੀਂਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਲੜਕੀ ਦਾ ਸਿਲਾਈ ਸਿੱਖਣਾ, ਸਿਲਾਈ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾਉਣੇ, ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਮਹਿਲਾ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦਾ ਬਣਾਉਣਾ, ਇਕ ਔਲਾਦ ਰਹਿਤ ਸਿਆਣੀ ਔਰਤ ਪਾਸੋਂ ਸਲਾਹਾਂ ਲੈਂਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨੇ, ਸਿਆਣੇ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨਾ, ਪੁੱਤਰ ਵਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਨੀ, ਵਿਆਹ ਬਾਅਦ ਨਿਰਮੋਹਾ ਹੋਣਾ, ਧੀ ਨੂੰ ਇਕ ਜ਼ਿੰਮੀਦਾਰ ਵਲੋਂ ਆਪਣੇ ਖ਼ਰਚੇ 'ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਭੇਜਣਾ, ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਗਏ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਧੀ ਨਾਲ ਅਣਬਣ, ਦੋਵਾਂ ਧੀ-ਜਵਾਈ ਦਾ ਤਲਾਕ ਹੋਣਾ, ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਦਰਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋਣਾ, ਨਾਇਕਾ ਵਲੋਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ, 'ਗੁੱਡ ਲੱਕ' ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇਣ ਬਾਅਦ ਨਾਵਲੀ ਕਥਾ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋਣਾ, ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਈ ਕੁਝ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਪੋਰਕਤ ਫੇਧੁਲਾ ਨੂੰ ਕਥਾਨਕ (ਸੁਜੇਤ) ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਸਿਰਜੇ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਨਾਇਕਾ (ਕਥਾ-ਵਾਚਕ) ਪਰਮਜੀਤ ਪੰਮੀ, ਝਿਉਰਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ 'ਜਸ', ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਸਹੇਲੀ (ਪੰਡਤਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ) ਵੰਦਨਾ, ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ ਨਾਂਅ ਅਗਿਆਤ, ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਪਤੀ 'ਧਰਮੀ', ਧੁਰਾ ਅਤੇ ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਪੁੱਤ 'ਕਰਨ' ਅਤੇ ਧੀ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਨਿਗਮ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਥਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ, ਸੱਸ ਅਤੇ ਸਹੁਰਾ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਸਰਪੰਚ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਨਾਇਕਾ ਤੋਂ ਪਿਆਰ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ 'ਧਨੋਆ' ਤਾਂ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 'ਜੇ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਆਹਿਆ ਹੁੰਦਾ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੁਰਗ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ... ਪੰਨਾ-116''. ਧਨੋਏ ਅਤੇ ਪਰਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ 'ਧਰਮੀ' ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਦਗ ਦਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਧਨੋਏ ਨਾਲੋਂ ਸੰਬੰਧ ਟੁੱਟ ਗਏ।
ਨਾਵਲ ਉੱਤਮ-ਪੁਰਖੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ 'ਜਸ' ਨਾਲ ਕੁਆਰੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਯਾਦ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਰ ਦੁਹਰਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਮਸਲਨ : 'ਉਹਦੀ ਤੋਤੇ ਰੰਗੀ ਪੱਗ, ਪਿੰਕ ਸ਼ਰਟ, ਕਾਲੀ ਪੈਂਟ ਤੇ ਦਗ਼ ਦਗ਼ ਕਰਦਾ ਚਿਹਰਾ...।' ਪੰਨਾ 150. ਫੋਨ 'ਤੇ ਨਾਇਕ 'ਜਸ' ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ, 'ਜਦੋਂ ਆਪਾਂ ਮਿਲੇ ਸੀ, ਸਿਖ਼ਰ ਦੁਪਹਿਰਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਆਥਣ ਹੋ ਗਈ। ਪਰਛਾਵੇਂ ਲੰਮੇ ਹੋ ਗਏ। ਦਿਨ ਛਿਪਣ ਵਾਲੈ। ਛੱਡ ਖਹਿੜਾ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਜਨਮ 'ਚ ਮਿਲਾਂਗੇ।' ਪੰਨਾ 148.
ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਜਦੋਂ ਅਸ਼ਲੀਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਦੋਂ ਸ਼ਬਦ ਢਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਅਰਥ ਨੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ '... ਉਹ ਖਾਸੇ ਦੇਰ ਪਿੱਛੋਂ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਬੰਦਾ ਬਣਿਆ। ਫਿਰ ਵਾਰ ਵਾਰ ਸ਼ੇਰ ਬਣਿਆ। ਫੇਰ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਬੰਦਾ।' ਪੰਨਾ 11.
ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰਕ ਜੀਵਨ (ਪੇਕੇ ਅਤੇ ਸਹੁਰੇ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਾਲਾਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਾਇਕਾ ਨੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਅਨੇਕਾਂ ਮੋੜ ਕੱਟਦਾ ਹੈ। ਪਾਤਰ ਅਜਿਹੇ ਨੇ ਜੇਹੋ ਜਹੇ ਅਸੀਂ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਚੌਹਾਨ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ :vatish.dharmchand@gmail.com

ਅਣਵੰਡਿਆ ਪੰਜਾਬ
ਲੇਖਕ: ਡਾ. ਚੰਦਰ ਤ੍ਰਿਖਾ
ਅਨੁਵਾਦ : ਸੁਭਾਸ਼ ਭਾਸਕਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲੋਕ ਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਮੋਹਾਲੀ।
ਮੁੱਲ:400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :195
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

52 ਪਾਠਾਂ 'ਚ ਫੈਲੀ-ਪਸਰੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਂਝੇ ਬਿਟ੍ਰਿਸ਼ ਕਾਲ ਸਮੇਂ, ਕਰੀਬ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਤੋੜ 1947 ਤੱਕ, ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਉਘੜਵੀਂ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤਸਵੀਰ ਸਮੇਤ '47 ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅਣਤੋਲਵੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਮੇਤ ਬੇਹੱਦ ਭਾਵੁਕ ਮਾਹੌਲ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਪਰੋਸਦੀ ਹੈ।ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ, ਕਰੀਬ 1945 ਤੱਕ, ਜਿਸ ਵਿਚ 'ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ' ਦੀ ਬਹੁਸੰਮਤੀ ਸੀ, 'ਹਿੰਦੂਆਂ' ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੁਰਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ 'ਸਿੱਖ' ਤੀਜੇ ਥਾਏਂ ਸੀ, ਸਾਰੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਹਵੰਤੇ ਅਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਂਝ ਸੀ 'ਪੰਜਾਬੀਅਤ', ਅਰਥਾਤ; 'ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ', ਜਿਹੜੀ 'ਪੰਜਾਬੀ ਕੌਮ' ਦੇ ਉਸਾਰ ਦਾ ਅਣਤੋਲਵਾਂ ਪਹਿਲੂ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੁਕੇ-ਛਿਪੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਦੌਲਤ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ, ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੀ ਆਮ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਨਾ ਚਾਹੁਣ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਜਾਏ, ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਮੇ-ਬੰਦ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਕਾਤਲ ਹੋ ਨਿਬੜੇ।
ਵੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਕਲਮਬੰਦ ਕਰਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਚਾਲੀਵੇਂ ਤੱਕ ਹੋਂਦ 'ਚ ਆਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਨਜ਼ੀਮਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਖਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਕੁੱਝ ਉੱਭਰਵੇਂ ਨਾਇਕਾਂ-ਖਲਨਾਇਕਾਂ ਦੇ ਰੇਖਾ-ਚਿੱਤਰ ਸਿਰਜਦਿਆਂ ਅਤੇ 1947 ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦਾ ਮਾਰਮਿਕ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿਥੇ ਬੇਹੱਦ ਦੁਖਦਾਇਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਮੇਂ, ਜਿਥੇ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਆਮ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੀ ਪੁੱਗੀ, ਸਮੇਂ ਕਈ ਭਾਵੁਕ ਮੌਕਿਆਂ ਵੇਲੇ 'ਮਨੁੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਮਾਇਨੇ' ਦਾ ਜਲੌਅ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਹੁਬਕੀਂ ਰੁਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਵੇਲੇ ਦੀ, ਖਾਸ ਕਰ 'ਮੁਲਕ ਵੰਡ' ਦੀ 'ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੀੜ' ਨਾਲ ਭਰੀ-ਪਰੁੰਨੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿਥੇ ਕੁੱਝ ਨਾਮਵਰਾਂ, ਸਥਾਨਾਂ, ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨਾਲ ਓਤਪੋਤ ਹੈ, ਉਥੇ ਤੱਥਾਂ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤਾ ਸਹਿਤ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੁਰਨ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਵੀ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ 'ਵੰਡ ਦੇ ਘੋਰ ਵਿਰੋਧੀ' ਸਨ। ਹਾਂ; ਕੋਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਹੀ ਜਾਵੇ, ਇਹ ਝੂਠ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਹੋਰ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ' ਨੂੰ 'ਬਲਦੀ ਦੇ ਬੂਥੇ' ਵਿਚ ਧੱਕਿਆ।
ਮੁੱਕਦੀ ਗੱਲ, '47 ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਕੇਂਦਰਾਂ, ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਇਲਾਕਿਆਂ, ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਹੌਣੀ ਸਮੇਤ ਜਿਥੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ' ਦੀ, ਵੇਲੇ ਦੀ, ਹਕੀਕੀ ਤਸਵੀਰ ਤੇ ਦਰਦ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਕਈ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ 'ਦੋ-ਚਿੱਤੀ', ਖਾਸ ਕਰਕੇ 'ਗਿਣਤੀਆਂ-ਮਿਣਤੀਆਂ' ਨੂੰ ਵੀ ਨੰਗਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੈਂ, ਖੁਦ, ਕਈ ਦਿਨ ਉਦਾਸ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵਿਤ 'ਕੁਲਹਿਣੇ ਸਮਿਆਂ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ' ਨੂੰ ਬੁੱਝਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

-ਵਿਜੈ ਬੰਬੇਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 94634-39075

ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਦਸ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪੁਸਤਕ 'ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ' ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਪਾਦਕ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਚੌਥੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਸਮਕਾਲੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਭਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੜੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੁੰਦਰ ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਮੀਲ ਅਹਿਮਦ ਪਾਲ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ 'ਹੀਨਾ ਪਾ' ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਮੁਰਦਾ ਤਾਰੀ ਸੰਪਾਦਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਹੇਠ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਉਸ ਅਧੀਨ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਬਦਲ ਰਹੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਨੈਣ ਸੁੱਖ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਉਥਲ ਪੁਥਲ' ਵੀ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਚਿਤਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਲਿਕ ਮਿਹਰ ਅਲੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਥ ਕਿ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਥਾ ਉਚਾਰੀ ਗਈ ਹੈ।
ਜ਼ੋਇਆ ਸਾਜਿਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਅਚਨਤੀ ਛੁੱਟੀ' ਔਰਤ ਮਨ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਲਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਸਤੂਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਦ ਫ਼ਰਹਾਦ ਧਾਰੀਵਾਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮਾਸ, ਮਿੱਟੀ ਤੇ ਮਾਇਆ' ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਤਰਸ ਰਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਪਰਵਾਸ ਦਾ ਇਹ ਦੁੱਖ ਦੋਹਾਂ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹੰਢਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਇਸ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਰਾਮਾਤ ਅਲੀ ਮੁਗ਼ਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਚੰਨ ਨਾ ਡੁੱਬੇ' ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ 'ਹਯਾਤੀ ਦੀ ਸਚਾਈ' ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੁਢੇਪੇ ਵਿਚ ਔਲਾਦ ਦਾ ਦੂਰ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਬੁਢੇਪੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੁਖਦਾਈ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦ ਅਸਲਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਨਿਮਾਣੇ' ਅਤੇ ਨਸੀਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਕੀ ਪਾਤਰ ਦਾ ਜੀਵਣਾ' ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਤ ਕਰਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਬਰ ਹੁਸੈਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਤੁਬਕਾ-ਤੁਬਕਾ ਰੁੜ੍ਹਦੀ ਰਹਿਮਤ' ਵਿਚ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਰਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਜ਼ੁਬੈਰ ਅਹਿਮਦ ਦੀ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਪਕੜ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਪਣੇ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਤੱਕ ਪੁੱਜੀਆਂ ਹਨ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 987288751

ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁਕ ਡਿਪੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :106
ਸੰਪਰਕ : 099060-27601

ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੈਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ 10 ਨਾਵਲ, 2 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ 2 ਨਾਟਕ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਿਦਵਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ 1973 ਵਿਚ ਆਰੰਭ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਰਾਹੀਂ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲਾਵੇ ਵਿਚ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਇਤਿਹਾਸਕ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪੱਖ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਰਗ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਜੜ੍ਹ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪਾਤਰ ਅਸੀਸ ਤੇ ਰੀਸਾਂਤ ਹਨ ਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਅਸੀਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ, ਜੀਵਨ ਤਜਰਬੇ, ਤੱਥ, ਜਾਣਕਾਰੀ, ਗੂੜ੍ਹ ਗਿਆਨ ਰਾਹੀਂ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜਾਂ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਆਪਣੇ ਮੁੱਢ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਨੈਤਿਕਤਾ 'ਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਨਾਵਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਰਗ ਤੇ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਤਰ ਅਸੀਸ ਤੇ ਰੀਸਾਂਤ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲ ਵਿਧਾਨ ਦੂਜਿਆਂ ਦੋਸਤਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਠੀਕ ਰਸਤਾ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਦਾਦੇ ਤੇ ਪੋਤਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦੁਆਰਾ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਵਿਚ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਤਣਾਓਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸੁਹਜ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਅਧਾਰਤ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੂਪਾਂਤਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ, ਮਿਥਿਹਾਸ, ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਭੂਗੋਲ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸ ਸਮੱਸਿਆ, ਅਧਿਆਤਮਕ ਚਿੰਤਨ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਜੀਵਨ ਰਹੱਸ, ਪਹਾੜੀ ਜਨਜੀਵਨ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ, ਰੁੱਤਾਂ ਆਦਿ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨਾਮਾ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਅੰਦਰ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਤਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਵਡਮੁੱਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰੇਗਾ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਬਾਤਾਂ ਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 216
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਜਲੰਧਰ
ਸੰਪਰਕ : 98725-49506

ਮਨੁੱਖਾ, ਉੱਤਮ ਜੀਵਨ ਮੁੱਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ 11 ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਦੀ ਇਹ 12ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਰੂਪਾਕਾਰ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਅੰਕਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੀ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ, ਲਘੂ ਲੇਖ ਵੀ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਵੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁੰਨੜ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਸੁਲਝੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਦੁਚਿੱਤੀ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਰਚਨਾ 'ਸਾਡੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ' ਤੱਕ ਇਹੋ ਵਹਾਅ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਬਲਵਾਨ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਇਕ ਚੰਗੇ ਮਾਨਵ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। 'ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ', 'ਦਾਨੀ ਪੁਰਖ', 'ਸਾਡਾ ਚਰਿੱਤਰ', 'ਸਾਡੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ', 'ਸਾਡੀ ਪਹਿਚਾਣ', 'ਸਾਡੀ ਯੋਗਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਜ਼ਮੀਰ', 'ਸਾਡੇ ਵਾਅਦੇ', 'ਸਾਡੀ ਸਮਝ' ਉਕਤ ਕਥਨ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਸਰੂਪ ਅਥਵਾ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਤਮਿਕ ਸਰੂਪ ਦੀ ਉੱਥਲ-ਪੁਥਲ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਂਪਦਾ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹ ਗੱਲ ਭਾਵੇਂ 'ਸਾਡਾ ਸੁਣਨਾ', 'ਸਾਡੀ ਸਹਿਕਾਰਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਨੇੜਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਨਿਰਭਰਤਾ', 'ਸਾਡੀ ਤਰਜੀਹ' ਜਾਂ 'ਸਾਡੇ ਅਸੂਲ' ਕਿਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਬਣਤ-ਬੁਣਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੀਆਂ ਘੁਣਤਰ ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਰੂਪ ਜਾਂ ਇਸ਼ਾਰਾ ਰੂਪ 'ਚ ਦਰਸਾਅ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੰਨੜ ਦੀਆਂ ਇਹ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਥਵਾ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਾਰਥਕ ਮਾਰਗ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂ ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਚੋਂ ਮਨੁੱਖ ਮਨਫ਼ੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੇਗਾਨਗੀ ਪਸਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਮਾਧਾਨ ਇਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਵਿਚ ਹੀ ਨਿਹਿਤ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੀਆਂ ਉਹ ਕਿਰਤਾਂ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਿਆਰ-ਸਲੀਕੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਰਕ ਸਾਂਝ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਭੂਆ', 'ਪੰਦਰਵੀਂ ਜਮਾਤ', 'ਬੇਬੇ ਬਸੰਤ ਕੌਰ' ਆਦਿ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਤਹਿਤ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੰਮਣ-ਭੌਂ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੋਨੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ 'ਦੋਨਾ ਮੇਰਾ ਦੇਸ਼' ਸਿਰਲੇਖ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਰਹਿਤਲ ਨੂੰ ਬਾ-ਖ਼ੂਬੀ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗਿਆਨ-ਵਰਧਕ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਸਾਦਗੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਸਦਕਾ ਹਰ ਵਰਗ ਦੇ ਪਾਠਕ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਜਗੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98142-09732

ਕਿੱਥੇ ਜਾਵਾਂ?
ਕਵਿੱਤਰੀ : ਸੁਲੋਚਨਾ ਨਾਭਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 86
ਸੰਪਰਕ : 099584-82358

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕੈਨਵਸ ਉੱਤੇ ਉੱਤਰੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਵਾਂਗ ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗ਼ਮੀ, ਦਰਦ, ਬਿਰਹੁੰ, ਪਿਆਰ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਅਹਿਸਾਸ ਪ੍ਰੋਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਓ, ਕੁਝ ਝਲਕਾਂ ਦੇਖੀਏ
-ਪਤਾ ਏ ਸਾਰੇ ਤੀਰ ਜਿਗਰ ਦੇ
ਮੁੜ ਮੁੜ ਸੀਨਾ ਚੀਰਨਗੇ।
ਹਵਾ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਭਾਂਬੜ ਅੱਗ ਦੇ
ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਦੂਣਾ ਭੜਕਣਗੇ।
-ਰਾਹ ਤੱਕਦੇ-ਤੱਕਦੇ ਬੇਦਰਦੀ ਤੇਰਾ
ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਥੱਕੀਆਂ ਨੇ
ਥੱਕੀਆਂ ਏਨੀਆਂ ਚੂਰ ਹੋ ਗਈਆਂ
ਪਰ ਇਹ ਝੱਲੀਆਂ ਨਾ ਅੱਕੀਆਂ ਨੇ।
-ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਦੇ, ਸ਼ਬਦ ਤੋੜਦੇ
ਨੇੜੇ ਆਉਂਦੇ, ਪਿੱਠ ਮੋੜਦੇ।
-ਲੁੱਟ-ਲੁਟਾ ਕੇ, ਸਭ ਕੁਝ ਗਵਾ ਕੇ
ਹੁਣ ਯਾਦ ਆਈ, ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਤ
ਕੂੜ ਰਾਜਾ, ਕੂੜ ਪਰਜਾ,
ਕੂੜ ਸਭ ਸੰਸਾਰ।
-ਯਾਦ ਮਿਠਾਸ ਹੈ, ਜੋ ਮੱਲੋ ਮੱਲੀ
ਫੁੱਲਾਂ 'ਚ ਵੜੀ, ਫੁੱਲ ਖਿੜ ਪਏ।
ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸਿਰਨਾਵਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਮੰਨਣਹਾਨੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਿੱਕੀਆਂ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ
ਮੁੱਲ : 125 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 69
ਸੰਪਰਕ : 94649-28345

ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਰਜੀਤ ਮੰਨਣਹਾਨੀ ਹਥਲੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਸਿਰਨਾਵਾਂ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ, ਦੋ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿਆਂ 'ਡਿਗਦੇ ਅੱਥਰੂ', 'ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ' ਅਤੇ 'ਦੀਵੇ ਥੱਲੇ ਚਾਨਣ' (ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ) ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਬ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਨੰਗਲ ਖ਼ੁਰਦ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪਰ) ਵਿਖੇ ਬਤੌਰ ਸਾਇੰਸ ਅਧਿਆਪਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਚਾਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਭਾਗ-1 ਧਾਰਮਿਕ, ਭਾਗ-2 ਸਮਾਜਿਕ/ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਭਾਗ-3 ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਅਤੇ ਭਾਗ-4 ਕੋਰੋਨਾ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਸਾਇੰਸ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਸਥਾ ਨੂੰ ਨੱਕੋ-ਨੱਕ ਪਰਨਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਬਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਡੇਰਾ ਮੰਨਣਹਾਨਾ (ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਘੁਣਤਰਾਂ ਜਾਂ ਕਾਵਿਕ ਚੱਕਰਵਿਊ ਦੀ ਘੁੰਮਣਘੇਰੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਤੇ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਗ ਵਿਚ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ, ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰ ਅਤੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਧੂੜੀ ਨੂੰ ਮਸਤਕ ਨਾਲ ਲਗਾ ਕੇ ਇਨਸਾਨ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਵਰਗੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਨੇਕੀ ਦੇ ਰਸਤੇ ਚੱਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਹੀ ਬੰਦੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਹਨ ਤੇ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿਚ ਸਿਵਿਆਂ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹੋਣਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਵੀ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅੱਜ ਦੇ ਲੱਚਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੱਭਿਆਚਾਰ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣਾ ਨਜ਼ਲਾ ਝਾੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰਖ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਨਾਏ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦਾ। ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਲੱਕ ਮਟਕਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗਾਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ 'ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ' ਨਜ਼ਮ ਵਿਚ ਉਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਂਝ ਇੰਡੀਆ ਚਲੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਏਥੇ ਚੋਆਂ ਵਿਚ ਗਾਂਜੇ ਦੇ ਸੂਟੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਵਗਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਗਰਕ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਗੰਦਲਾ ਤੇ ਕੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਰਸਤੇ ਪਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਹ ਅੱਜ ਦੇ ਗਿਰਗਿਟ ਵਾਂਗੂ ਰੰਗ ਬਦਲਦੇ ਲੀਡਰਾਂ ਦੇ ਦੋਹਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਅਤੇ ਲਾਰਿਆਂ ਦੇ ਗੁਬਾਰੇ ਉਡਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਬ ਬਖੀਏ ਉਧੇੜਦਾ ਹੈ। ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਲ ਵੇਲੇ ਜਨਤਾ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਆਪਣੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲੋਕੀਂ ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਰੱਖੜੀ, ਕੁੱਤੇ, ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਰਗੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਹੱਸਦਾ ਮੁਰਦਾ
ਕਵੀ : ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 84275-60570

'ਹੱਸਦਾ ਮੁਰਦਾ' ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਠੰਢਾ ਸੂਰਜ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ, ਅੱਜ ਇਨਸਾਨ ਅੰਦਰੋਂ ਉਦਾਸੀ ਤੇ ਗਮ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਬਾਹਰੋਂ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਹੱਸਦਾ ਮੁਰਦਾ ਇਕ ਪਾਤਰ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਹੰਢਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਬੂਹਾ ਬੰਦ ਤੇ ਤਾਲਾ ਲੱਗਾ
ਸੋਚ ਮੇਰੀ ਨੂੰ ਜਾਲਾ ਲੱਗਾ
ਉਸ ਨੇ ਨਾਰੀ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਨਾਰੀ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਾਰੀ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਭਰਪੂਰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ:
ਹਿਰਨੀ ਨਾਲ ਤੁਸਾਂ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ
ਵੰਗਾਰ ਦੇਂਦੀ ਇਹ ਸ਼ੀਹਾਂ ਨੂੰ
ਰੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਇਹ ਛਾਵਾਂ ਕਰਦੀ
ਸਭ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਨੂੰ
ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਖਾਵੇ ਭਰੇ ਵਿਹਾਰ ਨਾਲ ਇਕ ਬਨਾਵਟ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕਵੀ ਚੇਤਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਬੰਦਿਆਂ ਪਾਏ ਮਖੌਟੇ ਨੇ
ਇਕ ਹੱਥ ਮਾਲਾ ਵੇਖੀ ਏ
ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸੋਟੇ ਨੇ
ਕਵੀ ਨੇ ਅਜੋਕੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਹੀਨ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਭਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੋਲ ਸੂਖਮ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜੋ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੁਰਾ ਵੇਖ ਕੇ ਬੁਰਾ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਿਰਲੇ ਲੋਕ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ:
ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੇਖਦਾਂ ਵਾਂ,
ਮਰੀਆਂ ਸਭ ਜ਼ਮੀਰਾਂ
ਵੇਖਨਾਂ ਵਾਂ
ਖੁਦ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਨੇ
ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ
ਬੰਨ੍ਹੇ ਨਾਲ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵੇਖਨਾਂ।
ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਨਜ਼ਮ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਚੁਫੇਰੇ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰੀਏ। ਸਵਾਲ, ਹਾਸਾ, ਭੋਗ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਾਂਗੂ, ਛਾਵਾਂ, ਬੇਦੋਸ਼, ਖ਼ੈਰ, ਰਾਹੀਆ, ਆਲ੍ਹਣੇ, ਯਾਦ, ਮਖੌਟੇ, ਮਾਏਂ, ਪਰੀਤਾਂ, ਰੋਟੀ, ਤਸਵੀਰਾਂ, ਚਿੱਠੀ, ਘੜੀਆਂ, ਦੇਵੀ, ਕੀ ਦੱਸਾਂ, ਸਿਆਣੀ, ਤੋਹਫ਼ੇ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ, ਦਾਣੇ, ਘੜੇ, ਮੁਰਦੇ ਤੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਆਦਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ ਕਵੀ ਦੇ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਦਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ
ਤਿੰਨ ਤਿੰਨ ਅੱਖਰ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਹੜ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਤਾਲਿਫ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 94638-80119

'ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਤਿੰਨ ਤਿੰਨ ਅੱਖਰ' ਹਾਇਕੂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਹੜ ਦੀ ਲਿਖੀ ਚੌਥੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਹਾਇਕੂ ਲਘੂ ਕਵਿਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਜਾਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਰਚੀ ਜਾਂਦੀ ਵਿਧਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਵੀ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਹੜ ਦੀ ਹਾਇਕੂ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ, ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹਾਇਕੂ ਵਿਚ ਇਕ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸੱਚਾਈਆਂ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰ ਮਲਵਿੰਦਰ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਸਿਮਰਜੀਤ ਕੌਰ ਬਰਾੜ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮਨ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼' ਤੋਂ ਮਿਲੀ।
ਉਸ ਨੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਭਾਵਪੂਰਤ ਹਾਇਕੂ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਕਵੀ ਦੀ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਸੋਚ ਦਾ ਸਾਰਥਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹਨ। ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਾਵਿ ਸਤਰ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ
ਕਿਸਾਨ ਮਜ਼ਦੂਰ
ਜਾਗ ਪਏ
ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਕਵੀ ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਣਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਰਾਵੀ, ਬਿਆਸ, ਸਤਲੁਜ, ਘੱਗਰ, ਮੁੱਕਦੇ ਜਾਂਦੇ
ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਦੇ
ਲੋਕ ਲਾਲਚੀ।
ਰਾਜਨੀਤਕ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ:
ਵੋਟਾਂ ਪਾ ਦਿੰਦੇ,
ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਬੋਤਲ
ਲੈਣ ਵਾਸਤੇ।
ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ, ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਬਾਰੇ, ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਬਾਰੇ, ਮਾਨਵੀ ਗੁਣ ਸਬਰ, ਸੰਤੋਖ, ਦਯਾ ਕਰੁਣਾ, ਪਰਉਪਕਾਰ ਬਾਰੇ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ, ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ, ਪੇਂਡੂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਬਾਰੇ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਬਾਰੇ, ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਵਿਚ ਬਦਲਦੇ ਮਾਨਵੀ ਵਰਤਾਰੇ, ਨਾਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਬਾਰੇ, ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਬਾਰੇ, ਵਾਤਾਵਰਨ ਚੁਣੌਤੀਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ, ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ, ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਸ਼ਹੀ

 ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਚਾਟੀਆਂ
(ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 120 ਬੰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਗੀਤ)
ਲੇਖਕ : ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸ਼ਾਈਨ ਬੁੱਕ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 122
ਸੰਪਰਕ : 94785-90189

ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਭੱਟੀ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਜ਼ਰੀਏ ਅੱਜ ਜਿਸ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਉਣੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮਕਬੂਲ ਸ਼ਾਇਰ/ਲੇਖਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਜ ਤੱਕ 38 ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਰਸੀਆਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਲੇਖਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 14 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ, ਮਿਡਲ ਤੇ ਹਾਈ ਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਚਾਟੀਆਂ' ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 120 ਬੰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਗੀਤ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਵਚਿੱਤਰ ਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਰਚਨਾ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਤਜਰਬਾ ਬੜਾ ਹੀ ਅਲੌਕਿਕ ਜਿਹਾ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਜ਼ਿਕਰ ਅਧੀਨ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵੰਨਗੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਹੀ ਹਨ, ਪਰ ਭਾਵਪੂਰਕ ਤੇ ਸੌਖਿਆਂ ਹੀ ਸਮਝ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਅਰਥ ਸਧਾਰਨ ਪਾਠਕ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵੰਨਗੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਤੇ ਸਾਦਾ ਜੀਵਨ 'ਚੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਰਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਾਬਿਲ-ਤਾਰੀਫ਼ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਲੰਮੇ ਗੀਤ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਲਾਈਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
* ਕਿੱਥੇ ਗਈਆਂ ਚਾਟੀਆਂ
ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਨੇ ਮਧਾਣੀਆਂ।
ਕਿੱਥੇ ਕੁੱਪ ਗੀਰੇ,
ਕਿੱਥੇ ਰਸਮਾਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ।
* ਪੜ੍ਹਿਓ ਪੰਜਾਬੀ ਸਦਾ
ਕਿਹੜੀ ਮਾਂ ਦੱਸਦੀ।
ਕਿੰਨਿਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਪੈਂਤੀ ਦੱਸੋ ਵੱਸਦੀ।
ਕਿੱਥੇ ਨੇ ਉਹ ਬੋਹੜ ਛਾਵਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਣੀਆਂ।
ਸੀਮਤ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਸੰਕੋਚ ਕਰਦਿਆਂ ਏਨਾ ਕੁ ਹੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰ ਸਕੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਲੇਖਕ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬੜੀ ਨੀਝ ਲਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਤੋਂ ਅੱਗੋਂ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡੀ. ਆਰ. ਬੰਦਨਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 94173-89003

ਜਿਗਰੀ
ਲੇਖਕ : ਪੀ. ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300, ਸਫ਼ੇ : 103
ਸੰਪਰਕ : 98159-76485

ਤੇਲਗੂ ਕਥਾਕਾਰ ਪੀ.ਅਸ਼ੋਕ ਕੁਮਾਰ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਕਵੀ-ਅਨੁਵਾਦਕ ਤਰਸੇਮ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਅਨੁਵਾਦਤ ਨਾਵਲ 'ਜਿਗਰੀ' ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ ਹੇਠ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗ਼ਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਾਸ ਯੋਜਨਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਹਿੰਦੀ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਅੱਠ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦਤ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰ ਹੀ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਇਮਾਮ, ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਥੀਬੰਬਾ, ਪੁੱਤਰ ਚਾਂਦ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ। ਇਮਾਮ ਅਤੇ ਚਾਂਦ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ ਰਾਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਨਾਚ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਰਾਹੀਂ ਕਰਿਸ਼ਮਈ ਤਾਬੀਜ਼ ਵੇਚਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਾਲਦੇ ਹਨ। ਕਥਾਨਕ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰੱਖਿਆ ਕਾਨੂੰਨ ਹੇਠ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਰਿੱਛ ਦੇ ਬਦਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੁੱਤਰ ਚਾਂਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਥੀਬੰਬਾ ਰਿੱਛ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਰਲੋਮੱਛੀ ਹੋ ਉਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਇਮਾਮ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੇਕਿਨ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਚਾਂਦ ਵਾਂਗ ਪਾਲੇ ਹੋਏ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਭਾਵੁਕ ਸਾਂਝ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਚਾਂਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਥੀਬੰਬਾ ਸਾਦੁਲ ਅਤੇ ਇਮਾਮ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਦੁਲ ਨੂੰ ਜਿਊਂਦੇ ਜੀ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਟੋਆ ਪੁੱਟ ਕੇ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸਾਦੁਲ ਹੀ ਅਸਫ਼ਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਛੱਡ ਕੇ ਆਉਣ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਾਦੁਲ ਮੁੜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਝੁੱਗੀ 'ਤੇ ਪਰਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਚਾਂਦ ਦੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹਿਆ ਜੁਨੂੰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਇਮਾਮ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਚਾਂਦ ਜਾਂ ਸਾਦੁਲ ਦੋਹਾਂ 'ਚੋਂ ਇਕ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਿਰ ਇਮਾਮ ਸਾਦੁਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਝੁੱਗੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਲਿਜਾ ਕੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੇ ਮਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੇਕਿਨ ਅੰਤ ਵਿਚ ਰਿੱਛ ਸਾਦੁਲ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗਿਆ ਇਮਾਮ ਕਦੇ ਵਾਪਿਸ ਨਹੀਂ ਮੁੜਦਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ, ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਵਤੀਰਾ ਵੀ ਇਸ ਕਥਾਨਕ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਵਿਚਲੇ ਕਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵੁਕ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਇਮਾਮ ਰਾਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਠਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਬੰਜਰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਟੋਟੇ ਖ਼ਾਤਿਰ ਪੁੱਤਾਂ ਵਾਂਗ ਪਾਲੇ ਅਤੇ ਵੀਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਲਕ ਬਣੇ ਸਾਦੁਲ ਦੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ? ਉਸ ਬੇਜ਼ੁਬਾਨ ਪ੍ਰਤੀ ਏਨੀ ਉਪਰਾਮਤਾ, ਬੇਗਾਨਾਪਨ ਅਤੇ ਨਿਰਦੈਤਾ ਕਿਉਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਘੋਰ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਰਿਹਾ ਆਪਣਾਪਨ ਅਤੇ ਮਰ ਰਹੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਤੇ ਉਂਗਲ ਧਰਦਾ ਹੈ ਇਹ ਨਾਵਲ ਜਿਗਰੀ। ਸਿਰਫ਼ 103 ਸਫ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮੇਟੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਗੁੰਦਵਾਂ ਕਥਾਨਕ, ਬੇਹੱਦ ਦਿਲ ਟੁੰਬਵੇਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਕੜ, ਇਮਾਮ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਦਵੰਦ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਢੁਕਵੀਂ ਭਾਸ਼ਾ ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਵਲ ਦੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਹਨ। ਤਰਸੇਮ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਫ਼ਲ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਾਹਿਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98761-56964

ਆਜ਼ਾਦ ਬਾਗ਼ੀ ਪਰਵਾਨਾ
ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਜਸਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਟਰੱਸਟ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 280 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 212
ਸੰਪਰਕ : 98146-40063

ਡਾ. ਜਸਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਰਾ ਟੱਬਰ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੂਝਦਾ ਰਿਹਾ। ਤਿੰਨੇ ਭਰਾ ਸ. ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, (ਸ਼. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ), ਸ. ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਲੜਦੇ ਰਹੇ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦੋ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਉੱਤਮਪੁਰਖੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਲੇਖਕ ਖ਼ੁਦ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜੀਵਨੀਕਾਰ ਵਜੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਮੂਲਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਖ਼ੁਦ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਸਿਰਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਡੇ ਤੀਕ ਪੁੱਜਦੀਆਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਬੁੱਧ, ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਜੁਝਾਰੂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਸੀ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਲਈ ਮੂਹਰੇ ਹੋ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਉਹ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਭਾਸ਼ਣਕਰਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦਾ ਜਨਤਾ 'ਤੇ ਭਰਪੂਰ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅੱਖ ਦਾ ਤਿਨਕਾ ਤਸੱਵਰ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਸਵਰਨ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ 'ਚ ਵੀ ਚੰਗਾ ਰਸੂਖ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਉਸ ਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੈਭੀਤ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ ਉਹ ਰੂਪੋਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਇਰਾਨ ਰਾਹੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਵਾਸ ਕਰ ਗਿਆ ਤੇ ਉਥੋਂ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਘੋਲ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦੀ ਇਟਲੀ, ਜਰਮਨ, ਰੂਸ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਬੈਲਜ਼ੀਅਮ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ-ਜੋਲ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਹੁਰਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਕੈਦਾਂ ਕੱਟੀਆਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਝੱਲੇ। ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਅੱਖੀਂ ਦੇਖਿਆ ਗਵਾਹ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਇ ਅਤੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨਾਲ ਲਈ ਗੱਲਾਂ ਕਰਕੇ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਚਾਹਵਾਨ ਸੀ। ਉਹ ਸੋਚ ਦਾ ਗਰਮ ਦਲੀਆ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਨੂੰ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚੋਂ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚਾਚਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸੋਮਾ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸਾਂਭਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਅਰੋਗਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 380 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 268
ਸੰਪਰਕ : 98729-91780

ਡਾ. ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਨ ਜਲੰਧਰ ਦਾ ਇਕ ਖੋਜੀ ਚਕਿਤਸਕ ਹੈ। ਉਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਰੋਗੀਆਂ ਦਾ, ਆਪਣੇ ਔਸ਼ਧਾਲੇ ਵਿਚ ਇਲਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਰੋਗ-ਉਪਚਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨੁਸਖਿਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਵੀ ਵੰਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇਕ ਢੰਗ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਰਿਚਯ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਦੋ ਕਬਿੱਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, 'ਅਮੀਰ ਜਾਂ ਗ਼ਰੀਬ ਹੋਵੇ, ਪੜ੍ਹੇ ਲਾ ਕੇ ਚਿੱਤ ਜਿਹੜਾ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪੁੱਟ ਦਿੰਦੀ, ਕੁੱਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਇਹ। ਲੋਕ ਕਲਿਆਣ ਹਿਤ, 'ਸ਼ਾਨ' ਦੁੱਖ ਕੱਟਣੇ ਨੂੰ, ਅਰੋਗਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਬਣੀ, ਪੁਸਤਕ ਪਿਆਰੀ ਇਹ।' ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ, ਯੂਨਾਨੀ, ਹੋਮਿਓਪੈਥਿਕ, ਐਲੋਪੈਥਿਕ, ਬਾਇਓ-ਕੈਮਿਕ ਆਦਿ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਇਲਾਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਬੇਸ਼ੱਕ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਦੀ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗਤਾ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੰਨ, ਅੱਖ, ਨੱਕ, ਪੇਟ, ਸਰਜਰੀ, ਮੈਡੀਸਨ, ਦਿਲ, ਦਿਮਾਗ, ਹੱਡੀਆਂ, ਜਿਗਰ ਅਤੇ ਕਿਡਨੀ ਆਦਿ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗ ਚੰਗੀ ਕਮਾਈ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਸਮੁੱਚਤਾਵਾਦੀ (ਹੋਲਿਸਟਿਕ) ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਆਪਣਾ ਹੀ ਮੁਕਾਮ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਰਨ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਗ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਇਕ ਅਟੁੱਟ ਕੜੀ ਵਿਚ ਬੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ।
ਡਾ. ਸ਼ਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 130 ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਦੱਸੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤਾਂ ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਆਮ ਹੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਬਜ਼, ਖਾਂਸੀ (ਸੁੱਕੀ ਤੇ ਬਲਗਮ), ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣੀ, ਵਾਲ ਝੜਨੇ, ਅੱਧੇ ਸਿਰ ਦਾ ਦਰਦ, ਹਾਈ/ਲੋਅ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਯੌਨ-ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਵਧਣੇ, ਜ਼ੁਕਾਮ, ਐਸਿਡਿਟੀ, ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਦਰਦ, ਸ਼ੱਕਰ ਰੋਗ (ਡਾਇਬਿਟੀਜ਼), ਨਕਸੀਰ ਫੁਟਣੀ, ਘੁਰਾੜੇ ਮਾਰਨੇ...ਇਤਿਆਦਿ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਗੰਭੀਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵੱਡੇ ਰੋਗਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਇਕ ਲਾਭ ਇਹ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਸ਼ੈਲੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਝੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਅਰੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰੀਰ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਲਈ ਬੰਦੇ ਪਾਸ ਇਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਕਾਰਗਰ ਹਥਿਆਰ ਹੈ।

-ਬ੍ਰਹਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 98760-52136

ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ
ਲੇਖਕ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 124
ਸੰਪਰਕ : 88728-54500

ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਹਥਲੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਤਿੰਨ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲਗਵਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀਆਂ 6 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਅਜੋਕੇ ਜੀਵਨ ਯਥਾਰਥ ਦੀਆਂ ਤਲਖ-ਹਕੀਕਤਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਲਾਤਮਿਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ ਘਰੇਲੂ ਵੰਡ-ਵੰਡਾਈ ਅਤੇ ਕਲੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਨਾਲ ਪਾਲਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰਕ ਵੰਡ-ਵੰਡਾਈ ਉਸ ਲਈ ਬੜੀ ਦੁਖਦਾਈ ਸਥਿਤੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। 'ਅਡੋਲ' ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੀ ਪਾਤਰ ਰੂਪੀ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਜੋਗੇ ਜੋ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਲਈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਤੀਜੀ ਕਹਾਣੀ 'ਮੇਰਾ ਯਕੀਨ ਕਰੋ...' ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਰਵਾਸੀ ਭਰਾ ਜਗੀਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਭਰਾ ਸ਼ੇਰੇ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੰਕਟ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਪਹਿਰੇਦਾਰੀ' ਕਹਾਣੀ ਪਿਛਲਝਾਤ ਦੀ ਜੁਗਤ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਜੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਸਾਧਨਹੀਣ ਅਤੇ ਸਾਧਨਸੰਪੰਨ ਧਿਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਸਮਾਨੰਤਰ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਧਨਹੀਣ ਧਿਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਅਮੀਰੀ ਅਤੇ ਅੱਯਾਸ਼ੀ ਦਾ ਵੀ ਚਿਤਰਨ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਗਤ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। 'ਪੁੱਛਗਿੱਛ' ਕਹਾਣੀ ਜਿਥੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਟੱਕਰ ਨੂੰ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਤੋਰਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੜਿੰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 180 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 107
ਸੰਪਰਕ : 94659-95432

ਸ਼ਾਇਰ ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੜਿੰਗ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗ' ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਵਿ ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਥ ਮੁਹੱਬਤ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਪੜਾਅ-ਦਰ-ਪੜਾਅ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪੁਲਾਂਘ ਪੁੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਮਾਈ ਹਵਾ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਆਦਮ ਨੂੰ ਵਰਜਿਤ ਫਲ ਤੋੜਨ ਤੇ ਚੱਖਣ ਤੋਂ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਰੱਬ ਨੇ ਸਵਰਗ ਤੋਂ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਪਟਕਾ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਸਮਕਾਲ ਤੱਕ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਦੀ ਪੁਰਸਲਾਤ ਉਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਜੀਉੜਿਆਂ ਨੂੰ ਔਝੜ ਰਾਹਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਉਂਕਿ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਦਹਿਲੀਜ਼ਾਂ ਉੱਪਰ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵਹਿਣ ਵਰਗੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਤਾਬੀਰ ਦਾ ਓਢਣ ਓਢਣ ਲਈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੀ ਦੁਸ਼ਵਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਕਾਵਿ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਇਕੋ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣਾ ਬੜਾ ਕਠਿਨ ਕਾਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਉਹ ਵਧਾਈ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਸਾਰੀ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਕੋਲਾਜ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਲਾਜ ਵਿਚ ਆਪਮੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ ਤਾਅਨੇ, ਮੇਹਣੇ, ਰੋਸੇ, ਮੰਨ ਮਨਾਣੀਆਂ, ਬੇਵਫ਼ਾਈਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਿਮਲੇ ਮਨਾਲੀ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬਤਾਏ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪਲਾਂ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਡਾਲਰਾਂ ਤੇ ਪੌਂਡਾਂ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਨਾਲ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਈਲੈੱਟਸ ਦੀ ਪੌੜੀ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਪ੍ਰਦੇਸਾਂ ਵੱਲ ਮੁਹਾਣ ਜਹਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਜ਼ਾਦ ਰਾਹਾਂ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦਾ ਦਰਦ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਕੌਲ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ 'ਦਰਦ ਦਾ ਹੱਦ ਸੇ ਬੜ ਜਾਨਾ ਹੈ ਦਰਦ ਦੀ ਦਵਾ ਹੋ ਜਾਨਾ' ਪਰ ਸ਼ਾਇਰ ਇਸ ਵਿਗੜ ਰਹੀ ਮੁਹੱਬਤੀ ਵਿਆਕਰਨ ਲਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਗੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਚਲੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਹਿਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, 'ਯੇਹ ਇਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਆਸਾਂ ਏਕ ਆਗ ਕਾ ਦਰਿਆ ਹੈ, ਔਰ ਡੂਬ ਕੇ ਜਾਨਾ ਹੈ।' ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਉਨਕੀ ਕੁਛ ਤੋ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਰਹੀ ਹੋਂਗੀ, ਵਰਨਾ ਯੂੰ ਤੋ ਕੋਈ ਬੇਵਫ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੋਤਾ।' ਇਹ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀ ਮੂਲਕ ਕਿਤਾਬ ਗਭਰੇਟ ਉਮਰ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 098143-78254

 ਅੰਤਰੀਵੀ ਵੇਦਨਾ
ਕਹਾਣੀਕਾਰ : ਇੰਜ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਜੇ.ਪੀ. ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 104
ਸੰਪਰਕ : 98559-48433

ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ 24 ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀ ਅੰਤਰ ਵੇਦਨਾ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਹਨ। ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਿਚ ਗੁੰਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸਾਰਥਿਕ ਸੇਧ ਅਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਸੁੱਖਾਂ, ਖੁਸ਼ੀਆਂ-ਗਮੀਆਂ ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਚਾਨਣੇ ਦੇ ਰੰਗ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦਾ ਦਿਲ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਮਾਜਵਾਦ, ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਨਵਵਾਦ ਝਲਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਧੜਕਣਾਂ ਦੀ ਬਾਤ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੰਡ ਸਕੇ। ਕੋਈ ਵੀ ਲਕੀਰ ਜਾਂ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਮਨੁੱਖੀ ਵਲਵਲਿਆਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ।
ਆਜ਼ਾਦ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਦਾਂ-ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਹਿਸਾਸ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਜ਼ਬਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਢੰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਛਲਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੀਆਂ ਸਧਰਾਂ ਨਾਲ ਲਬਰੇਜ਼ ਦਿਲ ਕਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਬੋਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਕੋਲ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਸੰਵੇਦਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਿਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਸਮਾਜਿਕ ਕੁਰੀਤੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵੀ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਵਿਤਕਰਾ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਟੁੱਟ-ਭੱਜ ਆਦਿ। ਮਨ ਦੀ ਖਲਬਲੀ, ਚਿੰਤਾ, ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਖਿੰਡਾਓ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਅਤੇ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਤਾਰੇ
ਲੇਖਕ : ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹੇਅਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਗੋਰਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 114
ਸੰਪਰਕ : 94170-06625

ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੀਆਂ 20 ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਹਨ। ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਅਤੇ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਪਰ ਨਿਬੰਧਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਜਨਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਆਕਾਰ ਭਾਵੇਂ ਛੋਟਾ ਹੈ ਪਰ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਸਮੁੰਦਰ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਹੇਅਰ' ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਜਾਂ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਿਆਂ ਪੜ੍ਹਿਆ ਹੈ। ਹਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਦੀਆਂ ਅਹਿਮ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਰਚਨਾਵਾਂ, ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ, ਕਲਾਤਮਿਕ ਪੱਖਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਥਾਨਾਂ ਭਾਵ ਕਾਰਨ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਉਣੀ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁਝ ਮਾਅਨੀਖੇਜ ਗੱਲਾਂ ਨੋਟ ਕਰਨੀਆਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਸੁਖਾਂਤ, ਦੁਖਾਂਤ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ' ਸੂਫੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦਾ ਸਿਖ਼ਰ ਹੈ। ਉਹ ਫੋਕੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ, ਰੀਤਾਂ ਨੂੰ ਭੰਡਦਾ ਹੈ। 'ਵਾਰਿਸਸ਼ਾਹ' ਦੀ ਹੀਰ ਦਾ ਨਾਇਕ 'ਹੀਰ' ਹੈ, ਰਾਂਝਾ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ੇ-ਬਿਆਨ ਕਮਾਲ ਹੈ। 'ਗਾਲਿਬ' ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਸਦੀਵੀ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ ਹਨ। 'ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ' ਦਾ ਕਰਾਈਮ ਐਂਡ ਪਨਿਸ਼ਮੈਂਟ' ਸਿਰ ਕੱਢ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਇਨਟੀਰੀਅਰ ਮੋਨੋਲਾਗ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਟਾਲਸਟਾਇ ਦਾ ਵਾਰ ਐਂਡ ਪੀਸ' ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ 'ਤੇ ਪਰਦਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ। 'ਟਾਮਸ ਹਾਰਡੀ' ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਫੈਕਟੀਸਿਟੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਦੱਖਣੀ-ਪੱਛਮੀ ਇਲਾਕਾ ਹੈ, ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਉਹ 'ਵੈਨਸੈਕਸ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਡੀ 'ਟੈੱਸ' ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਨੂੰ 'ਪਿਉਰ ਵੁਮਨ' (ਪਾਕ ਔਰਤ) ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਬਰਟਰੰਡ ਰਸਲ' ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਦਲੀਲ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਰੀਸ ਨਹੀਂ। 'ਅਲਾਮਾ' ਇਕਬਾਲ 'ਖ਼ੁਦੀ' ਨੂੰ ਬੁਲੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, 'ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਸੇ ਅੱਛਾ ਹਿੰਦੋਸਤਾਂ ਹਮਾਰਾ' ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਖਿੱਤੇ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ। 'ਡੀ.ਐਚ.ਲਾਰੰਸ' ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ 'ਸਨਜ਼ ਐਂਡ ਲਵਰਜ਼' ਰਾਹੀਂ 'ਈਡੀਪਸ ਕੰਪਲੈਕਸ' ਥਿਊਰੀ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਉਸਤਾਦ ਦਾਮਨ' ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਡਿਕਟੇਟਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਨਜ਼ਮਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। 'ਫ਼ੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫ਼ੈਜ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪੇਗੰਡਾ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦਿੱਤਾ। 'ਸਾਹਿਰ ਲੁਧਿਆਣਵੀ' ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਜਿਸਮਾਨੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹ-ਬੰਧਨ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਬੱਝਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਇਸ਼ਕ ਕਾਵਿ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ 'ਕੁਲਵੰਤ ਵਿਰਕ' ਦੀ 'ਤੂੜੀ ਦੀ ਪੰਡ' ਕਹਾਣੀ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ। ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 'ਅਹਿਮਦ ਫਰਾਜ਼' ਪਾਕਿ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਫ਼ੈਜ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਸ਼ਾ ਗੰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਾਤਰ ਸਿਰਜੇ। 'ਹਬੀਬ ਜਾਲਿਬ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ' ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪਿਆਰ, ਬਿਰਹਾ, ਮੌਤ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਨਾਲ ਲੇਖਕ ਨੇ 22 ਸਾਲ ਇਕੋ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ 'ਬਿਰਖ' ਮੈਟਾਫਰ ਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕੀਤੀ। ਪਰਵੀਨ ਸਾਕਿਰ ਦਾ ਉਰਦੂ ਅਦਬ ਵਿਚ ਉਹੀ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਾਵਿ-ਟੁਕੜੀਆਂ ਉਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ, ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਲਿਖੀ ਜਾਣੀ ਸੰਭਵ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vat}shdharamchand0{ma}&.com

ਜੰਡ ਪੰਜਾਬ ਦਾ
ਲੇਖਕ : ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ-150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 95
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਰੂਹ ਫ਼ੂਕੀ ਅਤੇ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ। ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਹਰ ਰੂਪ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੁਖਤਾ ਕਰਦਿਆਂ ਰਾਹ ਦਸੇਰੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਬਾਤ ਵੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਅਨੁਭਵ ਲੈ ਕੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਲਈ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਕਿਸ ਕਦਰ ਨੀਚਤਾ 'ਤੇ ਉੱਤਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੂਸਰਾ ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰਲੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਬਣਾ ਸਮਾਜ ਬਦਲਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਹਾਣੀ ਦਰਦ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਵਿਚ ਦੋਵੇਂ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਬਾਖੂਬੀ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਮੂਰਾ ਤੇ ਉਸਤਾਦ ਇਕ ਤਕੜਾ ਵਿਅੰਗ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਆਪਣੇ ਮਤਲਬ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵੀ ਝੋਲੀ ਚੁੱਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਮਝ ਆਉਣ ਤੇ ਭੁੱਲ ਬਖਸ਼ਾਉਣ ਲਈ ਹਰ ਕੀਮਤ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਸ਼ਰੀਕਾ, ਭਾਈਚਾਰਾ ਉਸ ਦੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਬੰਦਾ ਆਪਣਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਜਿਉਂਦਾ ਵੀ ਮਰਿਆ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੁਕਿਓ ਹਰਾ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੂੜਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਰਿਆ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਰਾ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਹੱਥ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਬਨਾਮ ਸਾਇੰਸ ਧਰਮ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਵਾਦ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਪੋ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਸੱਚ ਵਿਚ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਮਰੇਡ ਤੇ ਮਨੁੱਖ, ਮਾਨਸਿਕ ਜੰਗ ਦੋਵੇਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਹੋਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ ਹੋਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਰੀਅਮ ਦੀ ਬੇਟੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਕਹਾਣੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਔਰਤ ਦੇ ਸਬਰ ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਆਗਾਜ਼-ਏ-ਲਿਖਤ
ਲੇਖਕ : ਰਮਣੀਕ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਜਸ਼ਨਜੋਤ ਘੁੰਮਣ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 150
ਸੰਪਰਕ : 98768-43488

ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਆਗਾਜ਼-ਏ-ਲਿਖਤ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਇਰ ਰਮਣੀਕ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਾਗਰ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸਿੱਖ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਧੁਰੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੋਈ ਕਕਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਕਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਅਗਾਊਂ ਰਾਹ ਦਸੇਰਾ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ 'ਆਗਾਜ਼-ਏ-ਲਿਖਤ' ਕਰਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਇਰ ਆਪਣੀ ਨਿਰਮਾਣਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਗਾਜ਼ ਯਾਨੀ ਲਿਖਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਵਿ-ਕਿਤਾਬ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰੀ ਜਸ਼ਨਜੋਤ ਘੁੰਮਣ, ਜੋ ਅਜੇ ਦਸਵੀਂ ਜਮਾਤ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਹੈ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਤੋਂ ਸੁਣੀਆਂ ਪ੍ਰੇਰਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਬਦ ਸਾਧਕ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਸ ਦੀ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਪਿਉਂਦ ਆਪਣੇ ਸ਼ਾਇਰ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ 10 ਨਜ਼ਮਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਵਿਕ ਕਲਾ ਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਰਮਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਬਲਕਿ ਸਾਦ ਮੁਰਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨਿਰ੍ਹਾ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਉਸ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਧੜਕਦਾ ਕਿੰਝ ਹੈ ਤੇ ਤਰੰਗਤੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਉਹ ਮੁਹੱਬਤ ਨੂੰ ਜਿਸਮ ਦੀ ਖੇਡ ਤੋਂ ਵਿੱਥ ਸਿਰਜ ਕੇ ਪਾਕੀਜ਼ਗੀ ਤੇ ਨਿਰਛਲਤਾ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਹੱਬਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੇਮਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬੱਝੀ ਹੋਈ। ਸ਼ਾਇਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਅਲੰਬਰਦਾਰਾਂ 'ਤੇ ਤਨਜ਼ ਦੇ ਨਸ਼ਤਰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਤ ਦੇ ਖੋਟੇ ਕਹਿਣ ਤੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਗ੍ਰਾਫ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਲਈ ਦਰੱਖਤਾਂ ਦਾ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਪ ਧੁੱਪਾਂ ਸਹਿ ਕੇ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਛਾਂਵਾਂ ਤਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹੀ ਹਨ, ਉਥੇ ਉਹ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਆਪ ਹਜ਼ਮ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਜਿਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢ ਕੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਖਿਲਵਾੜ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਥੇ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਉਹ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਚੰਦੋਏ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਣ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਬੇਟੀ ਜਸ਼ਨਜੋਤ ਨੇ ਸ੍ਰੀਮਦ ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਦੇ ਤੱਥ-ਵੱਥ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਨਜ਼ਮ ਵਿਚ ਅਧਰਮ ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਈ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਸ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਖਾਣ ਜੰਮਦੀਆਂ ਸੂਲਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤਿੱਖੇ, ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ 'ਹੋਨਹਾਰ ਬਿਰਵਾ ਕੇ ਚਿਕਨੇ ਚਿਕਨੇ ਪਾਤ' ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਅਖਾਣ com}n{ events cast the}r shadows before . ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਨੇੜ-ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਇਸ ਹੋਣਹਾਰ ਬੱਚੀ ਲਈ ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਸ਼ਾਇਰਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਗਾਊਂ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-{}bed

ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ : ਤੇਜਿੰਦਰ ਬਾਵਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 195 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 134
ਸੰਪਰਕ : 98781-77812

ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਦੀਆਂ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਤੇਜਿੰਦਰ ਬਾਵਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰੁਡਯਾਰਡ ਕਿਪਲਿੰਗ ਇਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 1865 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਉਸ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ ਇਕ ਵਿਸਥਾਰਤ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਾਠਕ ਉਸ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 14 ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਧੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪੁਸਤਕ '9nd}an "a&es' ਵਿਚੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਰੋਮਾਂਸ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਰਗੇ ਕਈ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਸਮੇਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਰਚੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਪਰਿਪੇਖ ਸਮਝਣ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਪਲਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਗਏ ਵਿਸ਼ੇ ਉਸ ਦੀ ਮਿਸ਼ਰਤ ਵਿਅਕਤਿਤਵਾਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵਸਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਹਾਲਾਤਾ ਕਾਰਨ ਉੱਭਰੀ ਸੀ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਔਰਤ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੇ ਚਿਤਰਨ ਸਮੇਂ ਕਿਪਲਿੰਗ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਵਾਲੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੋਇਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਨ ਵੀ ਸਹੀ ਮਾਅਨਿਆਂ ਵਿਚ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਰਵਾਨੀ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਡੋਲੂ-ਗੜ੍ਹਵੀ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 78
ਸੰਪਰਕ : 75269-86997

ਨਾਵਲ 'ਡੋਲੂ ਗੜ੍ਹਵੀ' ਵਿਚ ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਦਾਰੇ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਇਹ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਆਂਚਲਿਕ ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਆੜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣੀ ਆ' ਪੁਸਤਕ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਆਰਥਿਕਤਾ, ਧਾਰਮਿਕਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੱਖ ਉਜਾਗਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਿੰਡ ਰੱਤਾ ਤੇ ਭੈਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਜੋਂ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੱਖਣ ਤੇ ਕਰਮੋ ਨਾਇਕ-ਨਾਇਕਾ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਆਮ ਪਾਤਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਹਿਜਤਾ ਵਜੋਂ ਰੂਪਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਵੀ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਮਿਹਨਤੀ ਕਿਰਤੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਨਿਵੇਕਲਾਪਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਡੇਅਰੀ ਉੱਤੇ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਸਾਡੀ ਪੁਰਾਤਨ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੇ ਡੇਅਰੀ ਦੁੱਧ ਵੇਚਣ ਤੋਂ ਮਨਾਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਰਪੰਚਾਂ ਦੀ ਕਾਰਜ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। 'ਸੱਥਾਂ' ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਦਾ ਪੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵਦਾਇਕ ਹੈ।ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਸੱਥਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਫੈਸਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਦੇ ਦੌਰ ਨੇ ਅਦਾਲਤਾਂ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖ ਰੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨਸਾਫ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ ਨੇ ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਮੇਂ ਬਰਾਤ ਦੇ ਰਾਤ ਰੁਕਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਰਿਹਾ ਪਰ ਹੁਣ ਪੈਲਸਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਸਭ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸਹਿਜਭਾਵੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵੱਧ ਚਾਹ ਪੀਣ ਲਈ ਰੱਤਾ ਤੇ ਭੈਣੀ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੱਤਾ ਪਿੰਡ ਜਿੱਤਣ ਦੀ ਕਲਾਤਮਿਕਤਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਮੱਖਣ ਤੇ ਕਰਮੋ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਕਾਰਾਤਮਿਕ ਪੱਖ ਹੈ। ਇਥੇ ਉਧਾਲੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਹਿਣੀ ਤੇ ਕਰਨੀ ਉੱਤੇ ਖ਼ਰੇ ਉਤਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਸੁਹਜ-ਸਵਾਦ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ:
ਲੈ ਬਈ ਗਿਲਾਸ
ਤੇਰਵਾਂ ਚਾਹ ਨਾਲ ਭਰਤਾ।
ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਸਾਰੀ
ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਕਰਤਾ ਧਰਤਾ।
ਪ੍ਰੀਤ ਪਾਠਕ ਦਾ ਨਾਵਲ 'ਡੋਲੂ ਗੜ੍ਹਵੀ' ਪ੍ਰੀਤਕਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸਰ ਰਹੇ ਰੀਤਾਂ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਇਕ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ
ਲੇਖਕ : ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਰੋਜ਼ਦਾਨਾ ਆਲੋਇਚ
ਅਨੁ: ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 147
ਸੰਪਰਕ : 26802488

ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਲੇਖਿਕਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਅਨ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਨਵੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਹੈ। 'ਇਕ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ' ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹਾਊਸ 'ਨਾਰੋਦਾਨਾ ਪਰੋਸਵੇਤਾ' ਸਾਰਾਜੇਵੋ ਵਲੋਂ ਸਾਲਾਨਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਚੇਤਨਧਾਰਾ (ਸਟਰੀਮ ਆਫ਼ ਕਾਨਸਿਸਨੈੱਸ) ਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਸਟਰੀਮ ਆਫ਼ ਕਾਨਸਿਸਨੈੱਸ ਕੀ ਹੈ?' ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਲੀਅਜ਼ ਜੇਮਜ਼ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲਜ਼ ਆਫ਼ ਸਾਈਕਾਲੋਜੀ' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਜੋ ਅਨੁਭਵਾਂ, ਯਾਦਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਦਾ, ਜਾਗਰਤ ਮਨ ਨਾਲ, ਅਟੁੱਟ ਵਹਿਣ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਜੁਗਤ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂਅ 'ਮਿਨਜ਼ਾ' ਹੈ, ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ, ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ ਅਟੁੱਟ ਵਹਾਓ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਇਧਰ-ਕਦੇ ਉਧਰ, ਆਪੇ ਨੂੰ ਸਵਾਲ-ਆਪੇ ਨੂੰ ਜਵਾਬ, ਚਾਹੁੰਦੀ ਕੁਝ ਹੋਰ, ਕਰਦੀ ਕੁਝ ਹੋਰ, ਕਦੇ ਹਾਂ-ਪੱਖੀ, ਕਦੇ ਨਾਂਹ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਉਸਾਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਤਾਂਘ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਤਾਂਘ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਕ ਹਸ਼ਰਤ, ਦੂਜੀ ਹਸਰਤ 'ਚੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਕਦੀ ਏਨਾ ਕੁਝ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਕੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ। ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੇ ਸਿੱਕੇ 'ਦੀਨਾਰ' ਲਈ ਤਰਸਦੀ ਹੈ। ਝੁੱਗੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਈ, ਬਾਲਕੋਨੀ ਵਾਲਾ ਘਰ ਮੰਗਦੀ ਹੈ, ਜਰਮਨ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਦੀ ਫੈਕਟੀਸਿਟੀ ਹੈ, ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਮੈਟਾਫਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੋਚਾਂ 'ਚੋਂ ਸੋਚਾਂ ਜਨਮਦੀਆਂ ਨੇ, ਸੋਚਾਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਉਲਝਦੀਆਂ ਨੇ, ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਆਏ ਜਿਵੇਂ ਦਲਦਲ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ, ਵਲਾਸਾ, ਸਾਸਾ, ਪੈਦਜ਼ ਅਤੇ ਨੀਨਾਦ ਆਦਿ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦਿਆਂ ਪਾਠਕ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਨੋਟ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਾਮੁਕ (ਅਸ਼ਲੀਲ) ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਛੋਹਾਂ ਨਾਲ ਸਭ ਕੁਝ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਅਸ਼ਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਨਵਆਲੋਚਕ ਆਰ.ਪੀ. ਬਲੈਕਮਰ 'ਲੈਂਗੂਏਜ਼ ਐਜ਼ ਜੈਸਚਰ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕ/ਸੰਕੇਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪਸੰਦ ਹੋਵੇਗੀ, ਸ਼ਬਦ/ਇਸ਼ਾਰੇ/ ਹਰਕਤਾਂ ਢਕੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਅਰਥ ਨੰਗੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ. ਅਜਿਹੀ ਅਸਲੀਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇਣੀਆਂ ਸ਼ੋਭਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀਆਂ। 'ਇਕ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ' ਨਾਵਲ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਅਤੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਾ 'ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਤਰ' ਵੀ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਟੀ.ਬੀ. ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਹੈ। ਸੈਨੀਟੋਰੀਅਮ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ 'ਨੀਨਾਦ' ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਾਇਕਾ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ 'ਤੂੰ ਜਦ ਵਾਪਸ ਮੁੜੇਂਗਾ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਬੱਚਾ ਦਿਖਾਵਾਂਗੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤੇਰੇ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।'
ਨਾਵਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਸਵਰਗੀ ਝੂਟਾ/ਝੂਟਾ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਕੀ ਪੰਨਾ 147 ਨਾਇਕਾ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਤ ਖੰਡਿਤ ਹੈ। ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ। ਡਿਵਾਈਡਿਡ ਹੈ, ਨਾਇਕਾ ਦੇ ਹੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ 'ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਤੀਕ ਇਕ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣਾ ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ ਵਿਚ ਮੂਰਖਤਾ ਸੀ।' ਪੰਨਾ : 129.
ਸੰਖੇਪ ਇਹ ਕਿ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਨੈਰੈਟਿਵ ਫਰੀਕੁਐਂਸੀ (ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਬਾਰੰਬਰਤਾ) ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਨਧਾਰਾ/ਇੰਟੀਰੀਅਰ ਮੋਨੋਲਾਗ ਦੀ ਸਹੀ ਸਮਝ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾਵਲ ਪਸੰਦ ਆਵੇਗਾ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼

vatishdharamchand@gmail.com

ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ
ਲੇਖਕਾ : ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡੀਪੂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ : 80546-94648

ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਨੂੰ 13 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਨਾਵਲ, ਵਾਰਤਕ, ਅਨੁਵਾਦ, ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਆਦਿ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਾਈ ਕਹਾਣੀਆਂ; ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ, ਨਾਸਤਿਕ, ਇਕ ਅੰਨ੍ਹੀ ਘਾਟੀ, ਖੜੋਤ 'ਚ ਬਹਾਰ, ਕੀਮਤੀ ਔਲਾਦ, ਇਹ ਕੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤ ਗਿਆ, ਮਨ ਦੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ, ਲੈਪਟੋਪ, ਗਿਰਝਾਂ, ਦੋਂਹ ਘਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ, ਕਰੋਪੀ ਕੁਦਰਤੀ ਦੀ, ਵਖਰੇਵਾਂ, ਦਵਾਰਾ ਵਸਦਾ ਰਹੇ, ਔਰਤ ਪਰਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਨੋਖੀ ਸੈਰ, ਥੁੜ੍ਹਾਂ ਮਾਰੇ ਲੋਕ, ਆਪਣਾ ਕੁਝ ਨਾ ਰਿਹਾ, ਮੈਂ ਜੂ ਹਾਂ, ਬਾਂਦਰ, ਇੰਤਜ਼ਾਰ, ਬਿਗਾਨਾ ਧਨ ਆਦਿ ਹਨ। ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ 'ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ' ਵਿਚ 'ਕਤਲੇ ਪਿੰਡ' ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 12,894 ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੁਦਰਤੀਪਨ ਦੀ ਧਰੋਹਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਤਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਵਿਚਲੀਆਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਂਝਾਂ, ਪਿਆਰ, ਇਤਫ਼ਾਕ, ਸੱਚਾਪਣ ਤੇ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾਚਾਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਅੰਨਦਾਤਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਤ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪੂਰਤੀ ਹਿੱਤ ਆਲੂ, ਗੰਢੇ, ਬਤਾਊਂ, ਟਮਾਟਰ, ਮਟਰ, ਗੋਭੀ, ਮਿਰਚਾਂ ਉਗਾਉਂਦੇ ਤੇ ਫ਼ਲਦਾਰ ਬੂਟੇ ਲੀਚੀਆਂ, ਕਿੰਨੂ, ਅਨਾਰ, ਅਮਰੂਦ ਤੇ ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਵੀ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਕ ਕਿਸਾਨ ਮੇਜਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਕੇ ਦੋ ਵਾਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰੱਬ ਵਸਦਾ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਬਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨੇ ਲੋਕ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਸਹਿਜਤਾ ਬਖਸ਼ੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਹੀ ਦਿਨ ਦਾ ਆਰੰਭ ਪ੍ਰਭਾਵਦਾਇਕ ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤ ਦਾ ਗਵਾਹ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚਲੇ ਕੰਨ ਪਾੜਵੇਂ ਸ਼ੋਰ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਭੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ ਦਾ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਯਾਦਗਾਰੀ ਪਿੰਡ' ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜੀਣ-ਥੀਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਕਥਾ ਸੁੱਕਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਤੂਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਲਿਟਰੇਚਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 64
ਸੰਪਰਕ : 98158-26301

'ਕਥਾ ਸੁਕਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ' ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਤੂਰ ਦਾ ਇਕ ਕਾਵਿ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚੌਗਿਰਦੇ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਘਾਰ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ 17 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੁਸਤਕਾਂ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਆਪ ਪੰਜਾਬੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਤ੍ਰਿਸ਼ੰਕੂ' ਦੀ ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਨਾ ਦਾ ਕਾਰਜਭਾਰ ਵੀ ਸੰਭਾਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਿਚ ਕਵੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਗੰਧਲੇ ਹੋਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਅਤੇ ਫਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਦਿ ਕਥਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਜਲਵਾਯੂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਪ੍ਰਤੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਮਤਾਂ ਸੰਬੰਧ ਦਰਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਮਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਵੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਹਿੰਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਸਾਲਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤਰਕਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਉਗਾਉਣ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਜਲ ਸੰਕਟ ਪ੍ਰਤੀ ਕਵੀ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਬੰਬ
ਹੋ ਰਹੇ ਨੇ ਖਾਲੀ ਪਾਣੀ ਸਰੋਤ
ਦਰਿਆ ਤੇ ਹੋਰ
ਦਰਿਆ ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਨੇ।
ਕਵੀ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਜਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਪ੍ਰਤੀ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਾ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਮੁਕਦੇ ਜਾਂਦੇ ਖੁਸ਼ੀ ਖੇੜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦੁਖੀ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਸ ਮੁਢਲੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਉਹ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਵੀ ਹੈ:
ਦਰਿਆ ਬੰਨ੍ਹਣਾ
ਪਾਣੀ ਸਿਆਸਤ ਹੈ
ਤੇ ਸਿਆਸਤ
ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ
ਪਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਹੈ
ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ
ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ
ਭਵਿੱਖ ਧੁੰਦਲਾ
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਕਥਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਮੌਸਮੀ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਵਾਰਥ, ਲਾਪ੍ਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਅਣਗਹਿਲੀ ਨਾਲ ਸੁੱਕਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਪਾਣੀ ਦਰਿਆ
ਜੰਗਾਂ ਲੱਗਣ ਦਾ ਬਣਦੇ ਨੇ ਆਸਾਰ
ਦਰਿਆ/ਸਮਝੌਤਿਆਂ ਦਾ ਸਬੱਬ ਵੀ ਨੇ
ਤੇ ਸ਼ਾਹਦੀ ਭਰਦੇ ਨੇ ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦੀ
ਕਵੀ ਡਾ. ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਤੂਰ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਕਾਵਿ ਚਰਚਾ ਛੇੜੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
kuljitkaur197@gmail.com

ਦਸਤਾਵੇਜ਼
ਲੇਖਕਾ : ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਨਾਰੰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ 95
ਸੰਪਰਕ : 098737-26546

ਇਕ ਕਵਿੱਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੁਲਵੰਤ ਕੌਰ ਨਾਰੰਗ ਪੰਜ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇਕ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਹੱਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਦਸਤਾਵੇਜ਼' ਉਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜੋ 12 ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਦੇ ਨਿੱਜ ਹੰਢਾਏ ਤਜਰਬਿਆਂ ਦੀ ਝਲਕ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕਥਾਨਕ, ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਨਿਵੇਕਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਵਾਸਵਿਕਤਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਢੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸ਼ਹਿਰੀ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿਚ ਚਿਤਰ ਕੇ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚ ਢਾਲਦੀ ਹੋਈ ਅਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਿਰਜਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਦੇ ਤਸੱਵਰ ਵਿਚ ਹਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸਾਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਕੈਨਵਸ ਵੱਡੇ ਵਪਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਫਸੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਹਿੰਦੀ ਛੋਹਾਂ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਬਿਰਤਾਂਤਕ ਭਾਸ਼ਾ ਉੱਪਰ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਟਕਰਾਅ ਅਤੇ ਕਥਾ ਸਿਖਰ ਦੀ ਘਾਟ ਦਿਸਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਵੁਕਤਾ ਵੰਡਦੀਆਂ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਬੰਨ੍ਹੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਕਾਰਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਨੰਬਰਦਾਰਨੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਮਾਂ-ਪਾਤਰ ਹੋਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਸੁਖਾਂਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਵੀ ਸਿੱਧ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਸਰਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਲਮ ਤੋਂ ਹੋਰ ਪੁਖ਼ਤਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਸ਼ੌਕ-ਏ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ
ਰਾਜਗੁਰੂ
ਲੇਖਕ : ਅਜੀਤ ਰਾਹੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 240
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਅਜੀਤ ਰਾਹੀ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਜਣਾ 'ਚ ਜੁਟਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਲਈ ਸਿਰੜ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ 'ਚ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ, 9 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 9 ਨਾਵਲ, 6 ਵਾਰਤਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਆਦਿ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪਣ ਹਿੱਤ ਹਨ। ਕੁਝ ਲਿਖਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਚ ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਿਚ ਵੀ ਛਪੀਆਂ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਇਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇੰਤਹਾ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਾਜਗੁਰੂ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਾਡੇ ਵੱਡੇ ਨਾਇਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਅਦੁੱਤੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕੀਤਾ। ਸ਼ਿਵਰਾਮ ਹਰੀ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਅਗਸਤ, 1906 ਨੂੰ ਖੇਡ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਹਰੀ ਨਰਾਇਣ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਪਾਰਬਤੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਮਾਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਬੂ ਸਾਹਿਬ ਹੀ ਕਹਿ ਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਜਿਥੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਮਿਲਦੀ-ਜੁਲਦੀ ਸੀ, ਉਥੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮੁਰੀਦ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਗੁੱਸੇ ਤੇ ਜੋਸ਼ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਅੰਤਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ ਮਹਾਰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਘਰੋਂ ਭਰਾ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਕਾਰਨ ਨਿਕਲ ਤੁਰਿਆ ਤੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਔਕੜਾਂ ਝੱਲੀਆਂ, ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲਿਆ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਮਾਰਮਿਕ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਤੱਥ ਨਵੇਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ, ਦੱਤ ਤੇ ਕਿੰਨੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ ਤੇ ਪਟੇਲ ਦਾ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਕਿਰਦਾਰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਸੈਂਬਲੀ 'ਚ ਬੰਬ ਸੁੱਟਣਾ, ਸਕਾਟ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਂਡਰਸ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ, ਅਕੀਦੇ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ਕਮਾਲ ਚਿੱਤਰੇ ਹਨ। ਅੰਤਿਮ ਭਾਗ ਤਿੰਨੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਲੂੰ-ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਖੇਡ ਦਾ ਨਾਂਅ ਬਦਲ ਕੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਨਗਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਵੇਂ 2 ਮਾਰਚ, 1931 ਨੂੰ ਗੋਰੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਕੇ ਕਰੂਰਤਾ ਵਿਖਾਈ, ਵੇਰਵੇ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹਨ। ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਸਹਿਤ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਰਾਜਗੁਰੂ ਬਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਜੀਵਨੀ ਰੂਪੀ ਨਿਆਈ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਅਣਲਿੱਪਿਆ
ਲੇਖਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਹਾਊਸ ਆਫ ਲਿਟਰੇਚਰ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ 116
ਸੰਪਰਕ : 78885-34570

ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਨਾਟ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਵਿਚ ਰੰਗਮੰਚ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰੰਗਕਰਮੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਲਿਖੇ ਨਾਟਕ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਮੰਚਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਟ ਸੰਗ੍ਰਿਹ 'ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ਭਾਲੇਂ ਰੌਸ਼ਨੀ' ਅਤੇ ਬਾਲ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ 'ਸਾਬਾਸ਼ੀ ਇੰਝ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।'ਅਣਲਿੱਪਿਆ' ਨਾਟਕ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵਿਚ ਚਾਰ ਨਾਟਕ, ਅਣਲਿੱਪਿਆ, ਦੂਣ ਸਵਾਇਆ ਦੁੱਖ, ਕਾਂਗਿਆਰੀ, ਅਤੇ ਸਭ ਸਿਖਣ ਕੋ, ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਅਣਲਿਪਿਆ ਨਾਟਕ ਉਸ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਵ ਕਿ ਉਹ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿੱਪਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਧਾਰਨ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ, ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਜੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਨੂੰ ਪਕੇਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੜਕਾ ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਅਣਭਿੱਜ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਸ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਵੀ ਨਾਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਬਦਚਲਣੀ ਸਾਊ ਪਰਿਵਾਰ 'ਤੇ ਧੱਬਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੰਤ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸੁਰਤ ਟਿਕਾਣੇ ਸਿਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਨਾਟਕ ਹੈ 'ਦੂਣ ਸਵਾਇਆ ਦੁੱਖ' ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਦਾ ਉਹ ਵੇਲਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਕੈਦ ਸ਼ਾਹ ਸੁਜਾਹ ਦੀ ਮੱਦਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰੇ ਦਾ ਰੇੜਕਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀਵਾਨ ਮਹਿਕਮ ਚੰਦ, ਫਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਦੀਨ, ਜਨਤ ਬੀਬੀ ਅਤੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਪਾਲ ਰਾਹੀਂ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਦੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਤਵੇ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਵਲੋਂ ਸੋਨੇ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਕੇ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲੋਕ ਹਿੱਤੀ ਕਿਰਦਾਰ ਉਭਰਦਾ ਹੈ।
ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਨਾਟਕ 'ਕਾਂਗਿਆਰੀ' ਹੈ ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਮਰਦ ਦੇ ਦਿਲੋ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਹੈਂਕੜ ਅਤੇ ਕਾਮ, ਕਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ ਦੇ ਉੱਗੇ ਨਦੀਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਹਸਦੇ ਵਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਇਹ ਨਦੀਨ ਰੂਪੀ ਕਾਂਗਿਆਰੀ ਤਬਾਹੀ ਵੱਲ ਤੋਰਦੀ ਹੈ।ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਨਾਮ ਤਾਂ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਮ ਵਰਗਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਅੰਦਰ ਸਮਾਜ ਵਿਚੋਂ ਮਿਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੋਚ ਰਾਹੀਂ ਜੋ ਨਦੀਨ ਉੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਹੈਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਕੋਈ ਦਵਾਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ।ਅਖੀਰ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਮਾੜੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਐਸਾ ਉਲਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਖੁਦ ਖਤਮ ਕਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਆਖਰੀ ਨਾਟਕ 'ਸਭ ਸਿਖਣ ਕੋ' ਰਾਹੀਂ ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂਆਂ ਪੀਰਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਨੇ ਬਾਰ ਬਾਰ ਸਮਝਾਈ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਨਾਲੋਂ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰਲਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਨਾਟਕਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨਾਟਕ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਗੱਲ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀ ਹੈ ਕਿ ਬਾਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੋ, ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਮਝੋ।ਪੁਸਤਕ ਵਿਚਲੇ ਚਾਰੇ ਨਾਟਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਕੀਕਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਨ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਲਾਲਚੀ ਕਾਂ ਪਿਆਸਾ ਕੁੱਤਾ
ਲੇਖਕ : ਦਵਿੰਦਰ ਗਿੱਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆੱਟਮ ਆਰਟ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ: 175 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ: 129
ਸੰਪਰਕ: 98550-73018

'ਲਾਲਚੀ ਕਾਂ ਪਿਆਸਾ ਕੁੱਤਾ' ਨਾਵਲ ਲੇਖਕ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ 'ਐਲਿਸ ਇਨ ਫੰਡਰਲੈਂਡ' ਨਾਵਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਲਾਲਚੀ ਕਾਂ ਪਿਆਸਾ ਕੁੱਤਾ' ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਨਾਵਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ 35 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਵਿਅੰਗ, ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਭਾਰੂ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹਰ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਨਾਇਕ, ਪਿਆਸਾ ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤਾ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਅਤੇ ਕਦੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਇ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤਾ ਕਲਪਿਤ ਪਾਤਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਲੇ ਸਾਰਾ ਨਾਵਲ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀ ਜਿੱਥੇ ਮੁਲਕ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਮਈ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਆੜੇ ਹੱਥੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉੱਥੇ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਫੇਰੀ ਕਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤੇ ਕੋਲੋਂ ਲਗਵਾ ਕੇ ਵਿਅੰਗ ਦੇ ਤੀਰ ਛੱਡਦਾ ਹੈ।
ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ' ਗੇੜੀ ਰੂਟ 'ਤੇ ਨਿਕਲਿਆ ਕਾਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਛੱਤ 'ਤੇ ਬਹਿ ਕੇ ਲਿਖ ਰਹੇ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਪੈੱਨ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅੱਧੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਲਿਖਣਾ ਛੱਡ ਦੇਣ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੁੱਗਣੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।'
ਕਾਂ ਜਿੱਥੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ ਪਾਤਰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ, ਪਾਤਰ ਕਾਲੂ ਕੁੱਤਾ ਲੇਖਕ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਦਵਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਜਿੱਥੇ ਵਿਅੰਗ ਅਤੇ ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਰਾਹੀ ਸੇਧ ਦੇਣ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਸਫਲ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਪਾਠਕ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ: 94170-58020

ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ
ਸ਼ਾਇਰ : ਬਲਬੀਰ ਤਨਹਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98761-05809

ਬਲਬੀਰ ਤਨਹਾ ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੀਤ ਰਚਨਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਉਰਦੂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਯਾਦੋਂ ਕੇ ਸਿਤਮ' ਹਿੰਦੀ ਲਿੱਪੀ ਵਿਚ ਛਪ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਤਨਹਾ ਦੀਆਂ 35 ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ 61 ਗੀਤ ਸੰਮਿਲਤ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਯਾਦਾਂ 'ਚ ਵਸੀ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਰੁਦਨ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਵੀ ਉਮਰ ਦੀ ਦੋਪਹਿਰ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਮੋਹ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਸਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਪਰਤ ਕੇ ਆਉਣ ਲਈ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਵੀਰਾਨ ਹੋਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਣਾ ਸਕੇ। ਸੱਜਣ ਦੀ ਬੇਰੁਖ਼ੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਆਸਾਂ ਉਮੀਦਾਂ ਖ਼ਾਕ ਹੋਈਆਂ ਜਾਪਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਫੇਰ ਵੀ ਬੇਵਫ਼ਾ ਖੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਹੱਬਤ ਵਿਚ ਮਾਤ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਆਸ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦਾ ਤੇ ਉਹ ਪੁਨਰ-ਮਿਲਣ ਦੀ ਆਸ ਲਗਾਈ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਤਨਹਾ ਦਵਿਚ ਹਲਕੇ ਫੁਲਕੇ ਸੰਵਾਦ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਕੁੱਝ ਥਾਈਂ ਸੰਜੀਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਵੀ ਹਨ। ਇਹ ਗੀਤ ਸ਼ਾਇਦ ਗਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ਾਇਦ ਢੁਕਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਂਝ ਇਹ ਗੀਤ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਕੌੜੀਆਂ ਕੁਸੈਲੀਆਂ, ਹਲਕੀ ਨੋਂਕ ਝੋਂਕ ਤੇ ਮੁਹੱਬਤੀ ਤੱਤੀਆਂ ਠੰਢੀਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹਨ। 'ਕੋਈ ਨਾ ਪੁੱਛਦਾ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ' ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਆਮ ਫ਼ਹਿਮ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਆਮ ਜਨ ਜੀਵਨ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਸਰਲਤਾ ਤੇ ਬੱਝਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਓਪਰਾਪਨ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਤਨਹਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਾਦ ਤੇ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਬਲਬੀਰ ਤਨਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਕਾਵਿਕ ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖੇਗਾ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਛਪਣਗੀਆਂ

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 84
ਸੰਪਰਕ : 98784-47635

ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿਚ ਮੁੱਲਵਾਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 'ਨਵੀਂ ਰੁੱਤ', 'ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਰ-ਪਾਰ', 'ਬੰਦੇ ਦੀ ਵੁੱਕਤ ਐ ਜਿੱਥੇ', 'ਅੱਖੀਂ ਡਿੱਠੇ ਪਲਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ' ਆਦਿ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ' ਵਿਚ 13 ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਡਾ. ਐਸ.ਪੀ. ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹਰਯਾਰ, ਮੁਖਤਿਆਰ ਸਿੰਘ, ਗਿਆਨੀ ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਔਲਖ, ਰਾਜਬੀਰ, ਡਾ. ਸੁਖਦੇਵ ਝੰਡ, ਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਠ, ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ, ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਗਰ, ਡਾ. ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਅਤੇ ਬਾਈ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਮਿਹਨਤੀ, ਹੱਸਮੁਖ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਪ੍ਰਤੀ ਲਗਨ ਨਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤਜਰਬੇ ਤੇ ਘਾਲਣਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਿਲੱਖਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਅਧੀਨ ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਕੰਕਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀਰੇ ਲੱਭਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਨਾਂਅ ਹੈ ਸਰਦਾਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਜਿਸ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਨੁਭਵ, ਤੀਖਣ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਤਰਕਵਾਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸਾਧਾਰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਵਿਲੱਖਣ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਧੁਨ ਦੇ ਪੱਕੇ, ਸਿਰੜੀ, ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਬੇਬਾਕ ਤਬੀਅਤ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਤੇ ਜੀਵਨ ਵਿਧੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪਿਛਲੇ 50 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਵੀਨ ਪੁਰੀ ਜੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਵਿਭਾਗ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨਾਨ-ਟੀਚਿੰਗ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਕਲਮਾਂ ਜੋ ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ ਵਿਚ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮਾਣ ਮੱਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਦਕਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੁੜੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਲਈ ਪੁਸਤਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰੇਗੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਤੱਥਾਂ ਭਰਪੂਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪਾਠਕ, ਚਿੰਤਕ, ਵਿਦਵਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਚਣਗੇ।

-ਡਾ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੁੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 81465-42810

ਪੰਜਾਬ
ਬਟਵਾਰਾ ਅਤੇ ਨਰਸੰਹਾਰ
ਲੇਖਕ : ਐਂਡਰਸ ਬਿਓਰਨਹੈਨਸਨ,
ਅਨੁਵਾਦ : ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਯੂਨੀਸਟਾਰ ਬੁੱਕਸ ਮੁਹਾਲੀ
ਮੁੱਲ : 400 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 154
ਸੰਪਰਕ : 0172-5027427

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵੰਨਗੀਆਂ ਭਾਵ ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ, ਕਵਿਤਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣਾ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਡਾ. ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਫਰਖੰਦਾ ਲੋਧੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ ਆਦਿ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਰਤਾਨਵੀ ਲੇਖਕਾਂ ਇਆਨਟੈਲਬੋਟ ਆਦਿ ਕੁਝ ਗਿਣਵੇਂ-ਚੁਣਵੇਂ ਨਾਂਅ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੰਡ ਦੇ ਸੰਤਾਪ, ਗੁਰਵੰਤ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਰੋਣੇ, ਹੱਤਿਆਵਾਂ, ਜ਼ਬਰ ਜਿਨਾਹ, ਜਿਊਂਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਚਿਤਰਣ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਟਵਾਰੇ ਦੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਦੁਖਾਂਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ, ਨਵਜੰਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰਨਾ, ਧਰਮ-ਪਰਿਵਰਤਨ, ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਮਸਲੇ, ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਨੇਕਾਂ ਵਾਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਤੇ ਪੁਨਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ 'ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਬਟਵਾਰਾ ਅਤੇ ਨਰਸੰਹਾਰ' ਪਹਿਲੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਜੋ ਯੂਰਪੀਅਨ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ ਨੇ 1937 ਤੋਂ 1947 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਿਲਸਲੇਵਾਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਤੇ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। 1935 ਦੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਐਕਟ ਪਾਸ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਵੇਂ ਯੂਨੀਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਰਵਉੱਚ ਸਥਾਨ ਸਥਾਪਤ ਸੀ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁਹੰਮਦ ਅਨੀ ਜਿਨਾਹ ਦੁਆਰਾ ਯੂਨੀਨਿਸਟ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਨਾਲ ਆਰੰਭ ਹੁੰਦੀ, ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਛੇ ਅਧਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਗ ਪਹਿਲਾ : ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਉਭਾਰ, ਅੱਧ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਆਵਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਭਾਗ ਆਪਸੀ ਝਗੜਾ ਰਾਵਲ ਪਿੰਡੀ ਕਤਲੇਆਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਵੰਡ ਅਤੇ ਸੱਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਤੀਸਰੇ ਭਾਗ ਨਸਲ ਸਫਾਈ ਅਤੇ ਨਸਲ ਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫਸਰਾਂ, ਫ਼ੌਜੀ ਅਫਸਰਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ, ਨਿੱਜੀ ਫ਼ੌਜ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰੰਤ ਲੇਖਕ ਇਸ ਸਿੱਟੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1937-47 ਦੌਰਾਨ ਫਿਰਕੂ ਤਣਾਅ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿਚ ਨਿੱਜੀ ਫ਼ੌਜਾਂ, ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਗਾਰਡ, ਰਾਸ਼ਠਰੀ ਸਵੈਮ ਸੰਘ (ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ.) ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਫ਼ੌਜ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਿਆਰੀ ਸੀ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵੰਡ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਐਂਡਰਸ ਬਿਓਰਨਹੈਨਸਨ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਵੰਡ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਆਨਟੈਲਬੌਟ ਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ '1947 ਦੇ ਪਾਗਲਣ ਵਿਚ ਬੇਰਹਿਮੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਸੁਹਾਵਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਓਨੇ ਹੀ ਸਰਲ ਹਨ ਜਿੰਨੇ ਕਿ ਦੋ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਿਧਾਂਤ ਸਦੀਵੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਵਖਰੇਵੇਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਬੇਭਰੋਸਗੀ ਗਹਿਰੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਸ਼ੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪਹੁੰਚ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਨਿਵੇਕਲੀ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਵੰਡ ਨਾਲ ਸੰਬਧਿਤ ਹਿੰਸਾ, ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦਸ ਸਾਲ ਦੀ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ, ਫਿਰਕੂ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਅਤੇ ਵੰਡ ਸੰਬੰਧੀ ਹੱਦ ਬੰਦੀਆਂ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮੁਢਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ, ਖੁਫੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ, ਨਾਵਲਾਂ, ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਪੇਪਰਾਂ, ਜੀਵਨ ਡਾਇਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇਹ ਇਕ ਨਵੀਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਫਲ ਯਤਨ ਹੈ। ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਵਲੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਨੁਵਾਦ ਸਫਲ ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾਗਯੋਗ ਹੈ।

-ਮੁਹੰਮਦ ਇਦਰੀਸ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-71786

ਦੇਵ : ਸ਼ਬਦ ਅਕਾਰ
ਸੰਪਾਦਕ : ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 500 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 208
ਸੰਪਰਕ : 011-26802488

ਦੇਵ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਿਚ ਵਸਦਾ ਅਜਿਹਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਰੂਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕਲਾਵਾਂ ਸਮਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕ 'ਮਬਦਾਂਤ' ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕ ਦੇਵ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ, ਪਰ ਉੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰ ਆਖ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਵੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੇਵ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਵਾਲੇ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਦੇਵ : ਸ਼ਬਦ ਅਕਾਰ' ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਘੋਖਵੀਂ ਝਾਤ ਪਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਬਾਰੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਉਥੇ ਦੇਵ ਨਾਲ ਸੁਕੀਰਤ ਦੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਵ ਦਾ ਸਵੈ-ਬਿਆਨ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਆਲੋਚਕਾਂ ਵਲੋਂ ਲਿਖੇ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਦੇਵ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਡਾ. ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ, ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਰਾਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੁਆਰਾ ਦੇਵ ਦੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਦੇਵ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਦੇਵ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਡਾ. ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸੁਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ, ਡਾ. ਯੋਗਰਾਜ, ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਵਨੀਤਾ, ਡਾ. ਗੁਰਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖੋਜ-ਪੱਤਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਖੋਜ ਪੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਾਂ ਵਿਚ ਜਿਥੇ ਦੇਵ ਦੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਰਚਨਾ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਦੇਵ ਨੂੰ ਆਮ ਪਾਠਕ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਵ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉੱਚ-ਅਕਾਦਮਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਦੇਵ ਦੀ ਰਚਨਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜਾਰਥੀਆਂ ਲਈ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸਰਦੂਲ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98141-68611

ਬੰਦਾ ਬਣ
ਕਵੀ : ਸਰਵਣਬੀਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 225 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 9880-11096

'ਬੰਦਾ ਬਣ' ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਵੀ ਸਰਵਣਬੀਰ ਨੇ 21 ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਨਿਵੇਕਲਾ ਸਫਰ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਲੇਖਕ ਨੇ ਖੁਦ ਹੀ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਚਰਨ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਲੰਮੀ ਰਚਨਾ 'ਬੰਦਾ ਬਣ' ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਵੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਲਈ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ:
ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਕਰੇਂ ਤੂੰ
ਮੁੱਲਾਂ ਦੌਲਤ ਸ਼ੋਹਰਤ ਦਾ
ਤੇਰੀ ਆਪਣੇ ਬੁੱਤ ਦੀ ਵੀ
ਮਿੱਟੀ ਬਣਨੀ ਸਮਸ਼ਾਨ ਦੀ।
ਕਵੀ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮਸਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ 'ਕਸ਼ਮੀਰ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਭਾਵ ਪੂਰਤ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਸੀਮਤ ਹੁੰਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਵੀ 'ਮਾਂ ਬੋਲੀ' ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਬਣ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ 'ਤੇ ਝਾਤ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ 'ਮੈਂ ਨਈਂ ਬਾਲ ਪੜ੍ਹਾਉਣੇ' ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਥੁੜਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੇਦਨਾ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। 'ਰੱਬ ਦੇ ਪਿਆਰੇ' ਕਵਿਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨਾ ਜਾਤਾਂ ਨਾ ਪਾਤਾਂ ਨਾ ਮਜ਼੍ਹਬਾਂ 'ਚ ਕੱਸਣ
ਜਾਂ ਐਬਾਂ 'ਤੇ ਹੱਸਣ ਜਾਂ ਆਪੇ 'ਤੇ ਹੱਸਣ
ਭਾਵੇਂ ਤਨ 'ਤੇ ਲੀਰਾਂ
ਪਰ ਸਿਦਕੋਂ ਨਾ ਮਾੜੇ
ਹੋਣੇ ਜੱਗ ਲਈ ਕਮਲੇ
ਪਰ ਰੱਬ ਦੇ ਪਿਆਰੇ।
ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਪਰ ਗੁਣਾਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਪੱਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੇਧ ਦਿੰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਲਈ ਵੈਰਾਗ 'ਚੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ। 'ਬੰਦਾ ਬਣ' ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਵਿਚ ਅਸੀਸਾਂ ਅਤੇ ਦੁਆਵਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਲੇਖਕ ਸਰਵਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਭ ਕਾਮਨਾਵਾਂ।

-ਪ੍ਰੋ. ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
kuljitkaur197@gmail.com

ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਜੱਸੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਜੱਸੀ ਬ੍ਰਦਰਜ਼, ਜਮਸ਼ੇਰ ਖਾਸ (ਜਲੰਧਰ)
ਮੁੱਲ : 240 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98141-27715

ਸ਼ਾਇਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਜੱਸੀ ਆਪਣੇ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ' ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਪ੍ਰੋ. ਡਾ. ਵਰਿਆਮ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਦਾ ਸਰਫ਼ ਹਾਸਿਲ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਹਰਫਾਂ ਦੀ ਚੋਗ ਚੁਗਣ ਦੇ ਗੁਰ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਇਹ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਿਆਂ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਤੱਥ-ਵੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸਮਰਪਣ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਾਦੇ ਸ੍ਰੀ ਮੁਨਸ਼ੀ ਰਾਮ, ਦਾਦੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕਰਤਾਰੀ ਜੀ, ਨਾਨਾ ਭਗਤ ਰਾਮ ਮਾਂਗਟ ਅਤੇ ਨਾਨੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਕ ਕਥਾ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਚਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਕਰਕੇ 'ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ' ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਕਾਲੀ, ਸੌਰੀ ਚਿੱਟੀ ਤੇ ਫਿੱਕੀ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕਬਰ ਨਾਂਅ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਸੌਂ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਇਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਪਰਦਾ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਰਾਣੀ 'ਤੇ ਲਾਹਨਤਾਂ ਦੀ ਵਾਛੜ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਫ਼ਰਤਾਂ ਦੀਏ ਰਾਣੀਏ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਪੀਰਾਂ-ਫਕੀਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪਨਾਹ ਨਹੀਂ ਦੇਣੀ।
ਸ਼ਾਇਰ ਇਸ ਜਗਤ ਤਮਾਸ਼ੇ ਨੂੰ ਕੱਠਪੁਤਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਚ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਉਹਲੇ ਵਿਚ ਤੰਦ ਫੜੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਚੰਗੇਰੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਬੰਦੇ ਦਾ ਦਰਦ ਵੀ ਭਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਡਾਲਰਾਂ ਤੇ ਪੌਂਡਾਂ ਦੇ ਅੰਬਾਰ ਇਕੱਠੇ ਕਰੀ ਬੈਠਾ ਹੈ, ਪਰ ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਦਿਨ ਸੁੰਨਾ ਗੁੱਟ ਦੇਖ ਕੇ ਜੋ ਉਸ 'ਤੇ ਬੀਤਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਦਰਦ ਉਹ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਬੰਦਾ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਇਰ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਲਟਬੌਰੀ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਪਿਘਲ-ਪਿਘਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰ ਨੇ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਫਿਕਰਾਂ ਤੇ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲਿਆ ਹੈ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਹ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲੈਂਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਦਰਿਆ ਵਗਾਉਣ ਵਾਲਿਓ ਬਾਜ਼ ਆ ਜਾਓ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਿਵਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਠ ਰਹੀਆਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਢੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਣਗੀਆਂ। ਰੰਗਲੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਕੰਗਲਾ ਪੰਜਾਬ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਥਾਂ ਲੋਕ ਥੂ-ਥੂ ਕਰਨਗੇ। 'ਰਾਂਝੇ ਨੂੰ ਖਤ', 'ਜ਼ਰਾ ਸੰਭਲ ਕੇ ਬੋਲੀਂ', 'ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਬਣ ਜਾਓ', 'ਇਨਕਲਾਬ', 'ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ' ਅਤੇ 'ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ', 'ਨਾਮ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਮਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਰ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀਆਂ ਕਿਰਤਾਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਅਣਸਮਝੀ ਔਰਤ
ਲੇਖਕ : ਜਗਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗਾਗਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਡੀ.ਪੀ. ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ ਐਂਡ ਮੀਡੀਆ ਹਾਊਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 94643-49501

ਅਜੋਕੇ ਯੁੱਗ 'ਚ ਬੇਸ਼ੱਕ ਔਰਤ ਮਰਦ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਲਾ ਕੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਵਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਮਰਦ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੋਣਾ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਅੱਖ ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਗੌਲਦੀ ਨਹੀਂ। ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਗਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗਾਗਾ ਦਾ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਸ ਕੌੜੇ ਸਭ ਨੂੰ ਬਿਆਨਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਨਾਇਕਾ ਕੁਲਜੀਤ ਇਸੇ ਸੱਚ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਹਿਮ ਫ਼ੈਸਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਹੱਕ ਨਾਲ ਖ਼ੁਦ ਲੈਣੇ ਸਨ, ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕੀ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਚੁਣਨ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਉਹ ਨਹੀਂ ਵਰਤ ਸਕੀ। ਘਰਦਿਆਂ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਥੋਪ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੇ ਘਰਦਿਆਂ ਵਲੋਂ ਥੋਪਿਆ ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਸੀ। ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ। ਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ, ਸਮਝਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਅਣਸਮਝੀ ਔਰਤ' ਬਣ ਕੇ ਕੱਟ ਲਈ। ਕੁਝ ਤਕਨੀਕੀ ਕਮੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੋਲੀ 'ਤੇ ਖ਼ੂਬ ਪਕੜ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਜਗਤ ਵਿਚ ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਗਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗਾਗਾ ਦਾ ਹਾਰਦਿਕ ਸਵਾਗਤ ਹੋਣਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਗੀਆਂ-ਭਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਉਸ ਤੋਂ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕਰਮ ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਕਿਤਾਬ ਜੋ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਢੀਂਗਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਰੀਥਿੰਕ ਬੁੱਕਸ ਸੰਗਰੂਰ
ਮੁੱਲ : 499 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 292
ਸੰਪਰਕ : 94643-46677

ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਢੀਂਗਰਾ ਇਕ ਨਿਸ਼ਠਾਵਾਨ ਨਿਰੰਤਰ ਸਿਰਜਕ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਖੋਜ-ਰੂਪੀ 14 ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ-ਮਾਹਿਰ ਤੇ ਖੋਜੀ ਬਿਰਤੀ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਦੀ ਚਰਚਿਤ ਪੁਸਤਕ ਸ਼ਬਦੋ-ਵਣਜਾਰਿਓ (2023) ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ। ਇਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ। ਉਹ ਇਕ ਤਪੱਸਵੀ ਕਲਮਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਪੰਜਾਬੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੱਛਮੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਨਾਲ ਲਗਾਓ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੀਵਿਊ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਕੋਰੋਨਾ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਲ ਦੀ ਉਪਲਬਧੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਕਹਿਣਾ ਉਚਿਤ ਹੋਵੇਗਾ। ਏਨੇ ਬਹੁ-ਵਰਧਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਰੂਪਾਂਤਰ ਕਰਨਾ, ਇਕ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਸੁੰਦਰ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 108 ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਪਾਠ-ਸਿਰੜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਕੁਝ ਚੋਣਵੇਂ ਅੰਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਡਾ. ਢੀਂਗਰਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਲੇਖਕਾਂ, ਸਮਕਾਲੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ, ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੋਚ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ। ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ ਹੈ : ਪੁਰਸ਼ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤ ਸੁਣਦੀ ਹੈ-ਐਟਵੁੱਡ। ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਣੀ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ। ਜਦੋਂ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਥਾਂ ਬੰਦੂਕ ਲੈ ਲਵੇ, ਯੂਕਰੇਨ ਜੰਗ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਝਦਾ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗੌਂਡ ਤੇ ਭਾਰੀਆ ਆਪਣੀ ਪੁਸ਼ਤਾਨੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਮੁਹੱਬਤ ਕਰਦੇ। ਗਾਂਧੀ ਤੇ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਅਜੀਬ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਗੁਜਰਾਤੀ, ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਗੁਜਰਾਤੀ। ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਵਹੀਦਾ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਰੌਚਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਵਿਕਟਰ ਹਿਊਗੋ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਤੇ ਨਸਲ ਸੋਚ। ਗੋਲੀ ਵਿੰਨ੍ਹੀ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ। ਬੱਚੇ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਹਨ, ਇਹ ਗੱਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼ ਰਚਨਾ ਰਾਹੀਂ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। 'ਡੈਡਲੀ-ਕੁਆਇਟ ਸਿਟੀ' ਨਾਵਲ ਹਾਓ ਕੱਵਾਨ ਨੇ ਕਿੰਝ ਲਿਖਿਆ ਕੋਵਿਡ-19 ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਪਿਰਾਮਿਡਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ, ਮਿਆਰੀ ਅਨੁਵਾਦ, ਆਲੂ ਸੁੰਦਰੀ ਏਕੇਬਲਾਡ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਜਨਾਬ ਰਹਿਮਾਨ ਕਵੀ, ਗੁਲਾਮ ਔਰਤ ਹੈਰੀਏਦ ਦਬਮੈਨ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਨਾਚੀ ਨੀਲੋ ਬੇਗਮ, ਗੁਲਾਬ ਬਾਈ ਜੋ ਦੰਦ ਕਥਾ ਬਣੀ, ਗਿਰਝਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਖਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਸੁੱਕ ਰਹੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਗਾਥਾ, ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਬਹੁਤ ਮੁੱਲਵਾਨ ਗਿਆਨ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਰੰਗ ਦੇ ਵਿਚਾਰ, ਢਾਕੇ ਦੀ ਮਲਮਲ ਇਕੋਲਿਤਰੀ ਜਾਮਕਾਰੀ, ਪੱਛਮ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਡਾ. ਢੀਂਗਰਾ ਨੇ ਏਨਾ ਕੁਝ ਕਿਵੇਂ ਪੜ੍ਹ-ਲਿਖ ਲਿਆ। ਕਿੰਨਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਹੈ। ਵੱਡਾ ਜ਼ੋਰ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ, ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਵਿਰਸਾ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣਾ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਪੁਸਤਕ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ 'ਤਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਟਵਿੱਟਰ ਵਾਲੀ ਚਿੜੀ
ਲੇਖਿਕਾ : ਚਰਨਜੀਤ ਜੋਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਕੈਲੀਬਰ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 128
ਸੰਪਰਕ : 76963-42853

ਸ਼ਾਇਰਾ ਚਰਨਜੀਤ ਜੋਤ ਹੱਥਲੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਟਵਿੱਟਰ ਵਾਲੀ ਚਿੜੀ' ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਦਰਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਪਲੇਠੀ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇ ਤੱਥ ਵੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਾਠ 'ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦਿਆਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਹਿਜ ਹੀ ਅਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਦੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ, ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖੇ ਹਨ ਪਰ ਸੰਤ, ਆਗਸਟਨ ਦਾ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਦਿੱਤਾ ਵਚਨ ਬਹੁਤ ਸਟੀਕ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ 'ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਦਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਕੀ ਹੈ।' ਪਰ ਇਸ ਸ਼ਇਰਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਵਿਤਾ ਤਾਂ ਰੂਹ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ ਤਾਂ ਸੱਚ ਜਾਣਿਓਂ ਇਹ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਸ ਸਮੀਖਿਆਕਾਰ ਦਾ ਤਾਂ ਰੂਹ ਦਾ ਕੌਲ ਫੁੱਲ ਹੀ ਖਿੜ ਗਿਆ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਸਮਕਾਲਿਕ ਆਧੁਨਿਕਤਾ 'ਤੇ ਤਨਜ਼ ਦੇ ਨਸ਼ਤਰ ਵੀ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਵਿਰਸੇ 'ਤੇ ਹੇਰਵਾ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਮਾਡਰਨ ਕੁੜੀਆਂ ਗੂਗਲ ਰਾਹੀਂ ਪਰੋਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੂਚਨਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਵਿਚ ਉਲਝਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਸੁਲਝਦੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਤੇ ਨਿਸ਼ਚੇ ਦੇ ਕਥਨ ਉਸ ਵੇਲੇ ਸੱਚ ਹੋਇਆ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਨਿਸ਼ਚੇ ਦਾ ਮਹਾਂ ਨਾਇਕ ਜਰ ਬੁਸਤਰ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, 'ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਜਣਾਵਾਂ ਤਾਂ ਪਲੇਗ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘਾਤਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਮਕਾਰ ਉਲੰਘ ਕੇ ਹੀ ਮਹਾਂ ਮਾਨਵ ਬਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।' ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਠਾਹਰ ਭਾਲਦੀ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਰਾ ਹੱਦਾਂ-ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੇ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਕੇ ਜਿਥੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਜੰਗ ਵਿਚ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤ ਤੋਪਾਂ ਦਾ ਚਾਰਾ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ 'ਤੇ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਗਾਜ਼ਾ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ 'ਤੇ ਟੇਕ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋਈਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਦੇ ਲੂਹੇ ਬਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਰੋਪਾ ਲਾਏਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਜਾਂਦਿਆਂ ਉਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ 'ਜੇਕਰ ਫਿਰਦੌਸ ਹੁਏ ਜ਼ਮੀਂ ਅਸਤ ਹਮੀਨੋ ਅਸਤ ਹਮੀਨੋ ਅਸਤ', ਅਰਥਾਤ ਜੇ ਦੁਨੀਆ 'ਤੇ ਕੋਈ ਜੰਨਤ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਹੀ ਹੈ, ਇਹੀ ਹੈ।' ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਜੰਨਤ ਸਟੇਟ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦੀ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਬੂਟਾਂ ਤੇ ਸੰਮੀਲਾਂ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਤੋਦੇ ਹੇਠ ਆਏ ਮੇਮਣੇ ਵਾਂਗ ਵਿਆਕੁਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਲੋਕ ਆਜ਼ਾਦ ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਹ ਲੈਣਗੇ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਗੁਰੂ ਲੱਭ ਰਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ, ਟੱਪਰੀਵਾਸਾਂ, ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਦੇ ਸੀਰੀ, ਮਨਰੇਗਾ ਮਜ਼ਦੂਰਨੀਆਂ ਅਤੇ ਰਿਕਸ਼ਾ ਚਾਲਕ ਦੇ ਬੱਚੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਜੋ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਪੱਕ ਰਹੀ ਰੋਟੀ ਵਿਚ ਤਵੇ ਤੇ ਜੋ ਕੁਝ ਜਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਰੋਟੀ ਵੇਲਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਰੋਟੀ ਨਾਲ ਖੇਲ੍ਹਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਰ ਵਿਭਿੰਨ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਨਾਲ ਕਾਵਿਕ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਫਿਕਰਮੰਦੀ ਦੇ ਦਸਤਪੰਜੇ ਨੂੰ 60 ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਾਵਿਤਾਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਤਾਂ ਲਗਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਦਾ ਸ਼ਾਇਰਾਨਾ ਤਲੱਖਸ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਨਿਕਟ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਜ਼ਖ਼ਮ-ਦਰ-ਜ਼ਖ਼ਮ
(ਭੁਪਿੰਦਰ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ)
ਸੰਪਾਦਕ : ਕਰਨ ਭੀਖੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਾਹਿਬਦੀਪ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਮਾਨਸਾ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 99889-13155

ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੀਆਂ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪਾਏ ਦੀ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਪਾਦਕ ਕਰਨ ਭੀਖੀ ਵਲੋਂ ਚੁਣੀਆਂ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਤੇਰਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ-ਮਸਤਿਕ ਵਿਚ ਜਾਦੂ ਜਗਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛੇ ਸੰਪਾਦਕ ਕਰਨ ਭੀਖੀ ਦੇ ਪੁਸਤਕ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਭੁਪਿੰਦਰ ਫੌਜੀ ਬਾਰੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਸ਼ਬਦ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੇ ਹਨ : 'ਭੁਪਿੰਦਰ ਫ਼ੌਜੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ੌਜੀ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਤਾਰਾਂ ਵਰ੍ਹੇ ਫੌਜ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਹਨ। ਫ਼ੌਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।' ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਸੱਚ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ 'ਭੁਪਿੰਦਰ ਨੇ ਫੌਜ ਵਿਚ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਫੌਜੀ ਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਨਸ਼ਰ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮਨਵਾਇਆ ਹੈ।
ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਹਾਣੀ 'ਕਿਸ ਮੋੜ 'ਤੇ' ਪਾਠਕ ਦੇ ਮਨ 'ਚ ਹੰਝੂ ਭਿੱਜੇ ਲੰਬੇ ਹੌਕੇ ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਲੀਕ ਵਾਹ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਨਾਵਾਂ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਖ਼ਮ-ਦਰ-ਜ਼ਖ਼ਮ, ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਵਰਗੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਸਿੱਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਲਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਨਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਕਰਮ' ਲਧਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98146-81444

ਜੀਵਨ ਫੁੱਲ ਜਾਂ ਕੰਡੇ
ਲੇਖਕ : ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 300 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 176
ਸੰਪਰਕ : 81960-80885

ਅਜਮੇਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਹੈ ਪਰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ (1994 ਤੋਂ) ਉਹ ਸਰੀ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਉਹ ਐਫ.ਸੀ.ਆਈ. ਵਿਚ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ 'ਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਤਰ-ਪੱਤ੍ਰਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਤੇ ਫਿਰ 2018 ਵਿਚ 300 ਸਫ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਕਿਤਾਬ 'ਮੇਰੀਆਂ ਪਰਿਵਾਰਕ ਯਾਦਾਂ' ਰਾਹੀਂ ਦਸਤਕ ਦਿੱਤੀ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਚਾਰ ਅਧਿਆਏ ਹਨ 'ਕੀਤਾ ਪਸਾਉ ਏਕੋ ਕਰਵਾਉ, ਜੀਵਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਵੱਸ਼ਕ ਅੰਗ, ਮਨੁੱਖੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਡਾ. ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਵਲੋਂ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ ਤੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪ ਵੀ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੰਜਾਬੀ/ਉਰਦੂ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ/ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਤਿ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਤਜਰਬਾ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਤਾਬ 'ਚੋਂ ਥਾਂ-ਪੁਰ-ਥਾਂ ਝਲਕਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੇਦਾਂ, ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਨ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉਲੇਖਯੋਗ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਨ ਦੇ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਸੁਖੈਨ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਐਮ.ਏ. ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਸ ਲੇਖਕ ਢਿੱਲੋਂ ਦਾ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਡੁੱਲ੍ਹ-ਡੁੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਵੀ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਆਮ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੰਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਓਤ-ਪੋਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਈ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਖੁਲਾਸੇ ਕਰਕੇ ਸਧਾਰਨ ਬੁੱਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਰ ਆਮੋ-ਖ਼ਾਸ ਪਾਠਕ ਲਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇਗੀ, ਅਜਿਹਾ ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ।

-ਪ੍ਰੋ. ਨਵ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਘ
ਮੋਬਾਈਲ : 94176-92015

ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ
ਦੀਆਂ ਚੋਣਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਡਾ. ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 320
ਸੰਪਰਕ : 78892-69677

ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਨੇ 31 ਨਾਟਕਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ 21 ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ, ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਸਰਲ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮੀਖਿਆਤਮਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਕਹਾਣੀ-ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗੱਲਾਂ ਪੱਲੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਆਨੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ : ਦੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਆਰੰਭ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਹੀਰੋ ਪ੍ਰਸੰਨ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਦੁਖਾਂਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੋਈ ਗ਼ਲਤੀ ਕਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ 'ਟ੍ਰੈਜਿਕ ਫਲਾਅ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੀਰੋ ਨੂੰ ਪਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦਾ ਕਿ ਦੁੱਖ ਭੋਗਦਿਆਂ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਸਮਾਜ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀਆਂ, ਜਾਦੂਗਰਨੀਆਂ, ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਸੂਹੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਸੀਜ਼ਰ, ਹੈਮਲਟ, ਲੀਅਰ, ਮੈਕਬਲ ਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਇਕੱਲਾ ਹੀਰੋ ਹੀ ਦੁੱਖ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਮਰਦਾ ਹੋਰ ਪਾਤਰਾਂ, ਰਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਨਾਲ ਹੋਣੀ ਧੱਕਾ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਕਾਰਡੀਲੀਆ (ਕਿੰਗ ਲੀਅਰ), ਰਾਣੀ ਮੈਕਬਲ ਨਾਲ। ਸੀਜ਼ਰ ਹਰੀ, ਜ਼ਿੱਦੀ, ਹੰਕਾਰੀ, ਓਵਰ ਕਾਨਫੀਡੈਂਸ, ਈਰਖਾ, ਸਾਜਿਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਜਦੋਂ ਵਿਸਵਾਸ਼ਪਾਤਰ ਹੀ ਧੋਖਾ ਕਰ ਜਾਵੇ। ਸੀਜ਼ਰ ਨਾਲ 'ਬਰੂਟਸ' ਵੀ ਧੋਖਾ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰੂਟਸ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਵੇਖ ਕੇ ਸੀਜ਼ਰ ਤੜਫ ਉੱਠਿਆ ਤੇ ਬੋਲਿਆ, 'ਬਰੂਟਸ! ਤੂੰ ਵੀ' ਪੰ. 29, ਟ੍ਰੈਜਡੀਆ ਦੇ ਹੀਰੋ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਿਰਜੇ ਹਨ : ਭਾਵ : ਸੀਜ਼ਰ, ਕਿੰਗ ਲੀਅਰ (ਬਾਦਸ਼ਾਹ), ਹੈਮਲਟ (ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ) ਅਤੇ ਮੈਕਬਲ (ਕੁਈਨ) ਆਦਿ। ਹੀਰੋ ਦੇ ਪਤਨ ਲਈ 'ਡੈਸਟਾਇਨੀ' (ਕਿਸਮਤ) ਅਤੇ 'ਕਰੈਕਟਰ' ਦੋਵੇਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਤਿੰਨ ਏਕਤਾਵਾਂ, ਕਾਵਿਕ-ਨਿਆਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ। ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਸੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਸੰਸਾਰ, ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਮਰਚੈਂਟ ਆਫ਼ ਵੀਨਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਸਲੀ ਵੀਨਸ ਨਹੀਂ ਕਾਲਪਨਿਕ ਹੈ। ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਜੋ ਦੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਝੱਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸੁਖਾਂਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਉੱਕਾ ਹੀ ਵਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਕੋਈ ਵੀ ਪਾਤਰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਬਿਜ਼ਨੈਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਪਾਤਰ ਨੱਚਦੇ, ਟੱਪਦੇ, ਗਾਉਂਦੇ, ਮੌਜਾਂ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ : ਮਿਡ ਸਮਰਨਾਈਟ ਡਰੀਮ, ਟਵੈਲਫਥ ਨਾਈਟ ਆਦਿ। ਵਿਸ਼ਾ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੀ ਹੈ। ਆਮ ਸੁਖਾਂਤ ਵਿਆਹ ਨਾਲ ਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਪਿਆਰੇ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਨੇ ਭਾਵ ਤੂਫਾਨ (ਟੈਂਪੈਸਟ) ਵਿਚ ਨਾਇਕ, ਨਾਇਕਾ ਲਈ ਲੱਕੜਾਂ ਵੱਢਦਾ ਹੈ। ਸੁਖਾਤ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਰੋਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕ 350 ਵਰ੍ਹੇ (1200-1550) ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕ 1588 ਤੋਂ 1598 ਤੱਕ ਲਿਖੇ ਗਏ। ਇਸ ਅਨੁਵਾਦ ਵਿਚ ਰਿਚਰਡ ਤੀਜਾ, ਕਿੰਗ ਹੈਨਰੀ ਛੇਵੇਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ, ਕਿੰਗ ਹੈਨਰੀ ਅੱਠਵਾਂ ਅਨੁਵਾਦੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕ ਨਹੀਂ। ਕਈ ਰਾਜੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਕਈ ਕਮਜ਼ੋਰ! ਭਾਵ ਹੈਨਰੀ ਛੇਵੇਂ ਸੰਤ ਸੀ ਪਰ ਸੰਤਪੁਣੇ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਐਕਸ਼ਨ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ 'ਜੋ ਬੀਜੋਗੇ ਉਹੀ ਵੱਢੋਗੇ' ਮਾਪਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਈ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਤੱਕ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਨੇ।
ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਟਕਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਇਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਇੰਨ-ਬਿੰਨ ਪੰਨੇ ਹੋਣ। ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਕਹਾਣੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾ ਦਿੰਦਾ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੂਲਤ ਰਹਿਣੀ ਸੀ। ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਦਾਦ ਦੇਣੀ ਬਣਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
vatishdharamchand@gmail.com

ਤਰਕ ਤੇ ਤਕਰਾਰ
ਲੇਖਕ : ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ, ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਸਾਹਿਬ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 136
ਸੰਪਰਕ: 98152-64132

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਜਾਣੇ-ਪਹਿਚਾਣੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਹਰ ਵਿਧਾ 'ਤੇ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 24ਵੀਂ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ 128 ਹਾਸ ਵਿਅੰਗ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆ ਹਨ। ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਤਾਇਆ ਜੀ ਸ: ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ (ਮਰਹੂਮ ਹਾਸ-ਵਿਅੰਗ ਲੇਖਕ) ਪਾਸੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਜੁਗਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਵਿ ਕਿਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਭਿੰਨ ਪਸਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਅੰਗ/ਤਨਜ਼/ਕਟਾਖਸ਼ ਦੀ ਨਸ਼ਤਰ ਹੇਠ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੋਟੂ ਬਿਰਤੀ, ਕਹਿਣੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿਚਲੇ ਫ਼ਰਕ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਹਕੀਕਤਾਂ, ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪਸਰੇ ਮਹਿੰਗਾਈ, ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ, ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਬੋਲਬਾਲੇ, ਠੱਗੀ-ਠੋਰੀ, ਮਿਲਾਵਟਖੋਰੀ, ਲੁੱਟਾਂ-ਖੋਹਾਂ ਅਤੇ ਵਧ ਰਹੀ ਧਾਰਮਿਕ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਰਾਹੀਂ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। 'ਤਰਕ ਤੇ ਤਕਰਾਰ' ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਪਸਾਰੇ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆੜੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਕੱਸੇ ਵਿਅੰਗ ਡੂੰਘੀ ਮਾਰ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। ਕਵਿਤਾ 'ਪਿਆਰ' ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ:
ਪਿਆਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ, ਕਰਨ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ,
ਨਫ਼ਰਤ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕਰਨੀ ਨਹੀਂ।
ਖ਼ਾਹ ਮਖਾਹ ਹੀ, ਇਹ ਚੰਦਰੀ ਜੇਹੀ,
ਤਪਸ਼ ਹਿਜਰ ਦੀ ਜਰਨੀ ਨਹੀਂ।
ਕਵਿਤਾ 'ਕਰਾਰੀ ਚੋਟ' ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ
ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਣ ਲਈ, ਕੋਈ ਕਲਮ ਤਾਂ,
ਤਲਵਾਰ ਹੁੰਦੀ ਦੋ ਧਾਰੀ ਹੈ।
ਵਿਅੰਗ ਉਸਦੀ, ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ
ਅਕਲ ਤੋਂ ਜਿਹੜਾ ਆਰੀ ਹੈ।
ਕਵਿਤਾ 'ਠੇਕਾ ਬਨਾਮ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ' ਵਿਚ ਉਹ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਤਿੱਖਾ ਵਿਅੰਗ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,
ਨਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਬਦਨਾਮ ਹੋਣ ਦਾ,
ਸਾਰੀ ਹੀ ਝੱਭ ਮੁਕਾਅ ਦਿਉ ਜੀ।
ਪਿੰਡੋ ਪਿੰਡੀ ਸਭ ਠੇਕਿਆਂ ਉਤੇ,
ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੀ ਲਿਖਵਾ ਦਿਉ ਜੀ।
ਹਾਸਾ-ਠੱਠਾ ਕਰਨਾ, ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਸਰਸ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਲਿਖਣਾ, ਹਰੇਕ ਦੇ ਵੱਸ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਰਘਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਇਸ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਸਫ਼ਲ ਹੋਏ ਹਨ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਤਕਦੀਰ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੁੰਦਰ ਬੁੱਕ ਡਿਪੋ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 85
ਸੰਪਰਕ : 98762-64424

'ਤਕਦੀਰ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਸ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਰਤਨ ਟਾਹਲਵੀ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਦਗੀ, ਸਪੱਸ਼ਟਤਾ, ਦਰਦ, ਮੋਹ ਤੇ ਮਿਠਾਸ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਕਰਕੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕੀਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿਵਾਉਂਦਿਆਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਗਟਾਇਆ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਉਡਾਰੀ ਕਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਤੇ ਕਦੇ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚਾਲੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਿਵਾਜ਼ ਤੇ ਸ਼ਗਨ-ਅਪਸ਼ਗਨ ਪਰਖਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ 'ਸ਼ਗਨ' ਕਵਿਤਾ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 'ਜੀਅ ਭਿਆਣਾ' ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਚਿਤਰਣ ਕਰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਹੈ। 'ਮੁਹੱਬਤ', 'ਕਿਰਦਾਰ' ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਨੇ ਮਾਨਵੀ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਨਾਲ ਚਿਤਰੀ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪਦਾਰਥਕ ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਪੈਸਾ' ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਵਾਰਥ ਤੇ ਲਾਲਚ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਨਾ ਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ 'ਨਿੰਦਿਆ' ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਾਮਦ ਕਰਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਹਾਰ, (ਕਵਿਤਾ 'ਚਮਚਾਗਿਰੀ') ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ (ਬਿਰਧ ਆਸ਼ਰਮ), ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਵਾਰਥ ('ਚੋਣਾਂ'), ਧੀਆਂ ਦਾ ਸਹੁਰੇ ਜਾਣਾ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰੀਤ (ਬਾਬਲਾ, ਤੂੰ ਰੱਬ ਹੈ ਦੂਜਾ) ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ, ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਦੀ ਰੁਚੀ (ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਅਮੀਰ ਹੋਣਾ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਣਖ ਰੋ ਪਈ, ਲੜਕੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ, ਉਡੀਕ, ਮਜਬੂਰੀ, ਲਾਗ, ਬੰਦ ਮੁੱਠੀ, ਖੇਡ ਨਸੀਬਾਂ ਦਾ ਆਦਿ ਰਚਨਾਵਾਂ ਪਾਠਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਅੰਗਾਤਮਿਕ ਸੁਰ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਆਹ ਦਾ ਚਾਅ, ਕਾਨੂੰਨ, ਸ਼ਰਾਬੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੇਖ ਸਕਦੇ ਨੇ। 'ਚੌਧਰ ਤੋਂ ਰੱਬ ਬਚਾਏ' ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ।
ਚੌਧਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਕਈ ਬੰਦੇ ਤਾਂ
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾ ਸਮਝ ਕੇ
ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ
ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਚੌਧਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ
ਰੱਬ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।

ਡਾ. ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਤਕਦੀਰ' ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

ਬੋਲ ਰਹੀ ਚੁੱਪ
ਕਵੀ : ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਵਿਰਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਜ਼ਾਦ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ
ਮੁੱਲ : 160 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 94648-88133

'ਬੋਲ ਰਹੀ ਚੁੱਪ' ਰਾਜਵਿੰਦਰ ਵਿਰਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਵੀ ਕੁਝ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਕਵੀ ਕਿੱਤੇ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦਾ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਰਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨਾ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ, ਸੂਰਬੀਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ, ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ, ਪੋਹ ਦਾ ਮਹੀਨਾ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬ, ਤੱਤੀ ਤਵੀ, ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ, ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ, ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਸੰਧੀ, ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਮੁੱਖ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਵੀ ਨੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਲਾਹ ਵਿਚ ਵੀ ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।
ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਠਵੀਂ ਨੌਵੀਂ ਸਦੀ ਜਾਈ
ਫਰੀਦ ਨਾਨਕ ਤੇ ਅੰਗਦ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਲਿੱਪੀ ਅਪਣਾਈ
ਦਮੋਦਰ ਪੀਲੂ ਵਾਰਸ ਦੇ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਰੂਹ
ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਖਵਾਈ
ਕਵੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੁੱਖ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। 'ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬ' ਕਵਿਤਾ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀ ਕਵੀ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਰਸੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਵੀ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਆਪਕ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ, ਇਕ ਕਲਮ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹਨ। ਕਵੀ ਨੇ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਮਜ਼ਦੂਰ-ਕਿਰਤੀ ਜਮਾਤ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਸਤਿਕਾਰ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਤ੍ਰਿੰਝਣ, ਛੱਪੜ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਸੱਥ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਇਕ ਤਮਾਸ਼ਾ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖੋਜਾਂ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਕਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਆਲ੍ਹਣਿਆਂ 'ਚ
ਕਾਵਾਂ ਦਾ ਵਾਸਾ ਏ
ਸੋਹਣੇ ਜਿਹੇ ਮੁਖੜੇ ਤੇ
ਝੂਠਾ ਜਿਹਾ ਹਾਸਾ ਏ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕੁਝ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਹਨ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਪਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਲਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਲਈ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਮੁਬਾਰਕਾਂ!

-ਪ੍ਰੋ: ਕੁਲਜੀਤ ਕੌਰ
ਜਲੰਧਰ।

ਸਕਾਈਟਰੇਨ ਟੂ ਵਾਟਰਫਰੰਟ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਮਲੂਕ ਚੰਦ ਕਲੇਰ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਐਵਿਸ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 685 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 438
ਸੰਪਰਕ : 098732-37223

'ਸਕਾਈਟਰੇਨ ਟੂ ਵਾਟਰਫਰੰਟ' ਇਕ ਵਾਰਤਕਨੁਮਾ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਮਲੂਕ ਚੰਦ ਕਲੇਰ ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕੁੱਲ ਵੀਹ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਤਕਸੀਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਪਾਠ 'ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਿਖ਼ਰ : ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ' ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਸਾਥ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲਾ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਹੀ ਸੀ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਸੰਗੀਤਕ ਰੁਚੀਆਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਸਵਾਮੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਤਾਨਸੇਨ ਉੱਦ-ਦੀਨ-ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ ਦੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਦਾਸ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਸਨ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਉਸ ਸਮਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਵੱਡੇ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਇਧਰੋਂ-ਉਧਰੋਂ ਪਹੁਚਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਡਾਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅਗਲੇ ਪਾਠ 'ਲੋਕ ਨਾਇਕ : ਮਹਾਤਮਾ ਜੋਤੀ ਰਾਓ ਫੂਲੇ', 'ਮਘਦੇ ਸੂਰਜ ਵਰਗਾ ਲੋਕ ਕਵੀ : ਸੰਤ ਰਾਮ ਉਦਾਸੀ' ਆਦਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਠ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਉਚੇਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕ-ਨਾਇਕ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਬਾਖੂਬੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਸਾਡੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ' ਪਾਠ ਵਿਚ ਉੱਘੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਜਿਵੇਂ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਸਾਡੇ ਨਾਵਲਕਾਰ' ਪਾਠ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਵਲਕਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨਿਰੰਜਨ ਤਸਨੀਮ ਦੇ ਨਾਵਲਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੀ 'ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਦਾ ਸਫਰ', 'ਮੇਰਾ ਅਨੁਭਵ-ਲੇਖ', 'ਯਾਦਾਂ', 'ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ', 'ਪੁਸਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ', 'ਸਾਹਿਤਕ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ', 'ਚਿੱਠੀਆਂ', 'ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਮਲੂਕ ਚੰਦ ਕਲੇਰ ਦਾ ਨਾਵਲੀ ਜਗਤ', ਆਦਿ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਰੱਖ ਕੇ ਨਵੀਨ ਨੁਕਤਿਆਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ 'ਪੁਸਤਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ' ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਡੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਦੋਸਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸਮੇਂ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਵੀ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਤੀਕਰ ਚੱਲਦੀ ਸ਼ਬਦੀ ਟਰੇਨ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦੀ ਗਾਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਦਰਜ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੱਥ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ ਸੋਚ ਦੇ ਪ੍ਰੇਰਕ ਵੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 09855395161

ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ
ਲੇਖਕ : ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 88476-32403

ਪੁਸਤਕ 'ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ' ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਵਲੋਂ ਲਿਖੀ 62 ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੁਰਾਈਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਖੁੱਲ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਝਾਤੀ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਪਣੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੁੱਝ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਬੇਬਾਕੀ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਲਿਖ ਕੇ ਚੰਗਾ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹ ਹਰੇਕ ਲੇਖ ਵਿਚ ਵਾਪਰ ਰਹੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਸੰਬੰਧੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਿਰਣਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਹੰਭਲਾ ਮਾਰਿਆ ਹੈ। ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਮਾਜ ਵਲੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਔਰਤ ਅਤੇ ਮਰਦ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਅਜੇ ਤਕ ਬਰਾਬਰਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਵੀ ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਣ ਦੀ ਉਸ ਨੇ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਗ਼ਰੀਬਾਂ 'ਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸਿਰਫ਼ ਇਮਤਿਹਾਨ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਡਿਗਰੀਆਂ ਲੈਣ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਆਤਮ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕੁਆਰੀ ਕੁੜੀ ਲੇਖ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਡਰਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵਧੇਰੇ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕਾਬਲ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਉਹ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਬਣ ਸਕਣ।' ਕੀਮਤ ਲੇਖ ਵਿਚ ਉਹ ਲਿਖਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਸਤੂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਮਝ ਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬੱਸ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੀ ਵਸਤੂ ਨਾ ਜਾਣ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਥੇ ਕੁੱਝ ਵੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।' ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਾਜਲ ਮਹਿਰਾ ਦੀ ਪਲੇਠੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਉਦਮ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਪਹਿਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਲੇਖ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸੇਧ ਦੇਣਗੇ।

-ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰਾਇਆ
ਮੋਬਾਈਲ : 94170-58020

ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਖੋਲ੍ਹ
ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ-ਪਾਲ ਢਿੱਲੋਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ :120
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦਾ ਜਾਦੂ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਹੈ ਅਤੇ ਏਥੇ ਬੜੀ ਮਿਆਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਾਲ ਢਿੱਲੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਨਾਮ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਸ ਦੇ 9 ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਦੋ ਗੀਤ ਤੇ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵੱਲ ਪਰਤੇ ਢਿੱਲੋਂ ਨੇ ਬੜੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨਾ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖੀ ਹੈ। 'ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਖੋਲ੍ਹ' ਉਸ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਤਰੀਨ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ 91ਵੇਂ ਦੇ ਕਰੀਬ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾਲ ਵਲ ਵਲੇਵਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਠਕ ਨਾਲ ਸਿੱਧਾ ਜੁੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਲਿਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਸਾਦਗੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ। ਸਰਲ ਜ਼ੁਬਾਨ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਕੁਝ ਕੁ ਬਿੰਦੂਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਗ਼ਜ਼ਲ 'ਸਭ ਨੂੰ ਮਿਲੇ' ਰਦੀਫ਼ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਸਮੁੱਚੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਦੁਆਗੋ ਹੈ। ਉਹ ਸੰਸਾਰ 'ਚੋਂ ਗ਼ਰੀਬੀ, ਭੁੱਖ ਤੇ ਬੇਚਾਰਗੀ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਵਿਚ ਉਹ ਮਹਿਬੂਬ ਨੂੰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਵੱਖਰਾ ਲੱਭਣ ਲਈ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਅਗਲਾ ਵਰਕਾ ਫੋਲਣ ਦੀ ਤਾਕੀਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਦੇ ਅਗਲੇ ਵਰਕਿਆਂ 'ਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਗੀਤ ਮਿਲ ਜਾਵੇ। ਇੰਝ ਗ਼ਜ਼ਲਕਾਰ ਹਰ ਤਰਫ਼ ਮੁਹੱਬਤ ਦਾ ਪਸਾਰਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਦਾ ਏਹੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਦੀ ਭਟਕਣਾ ਉਸ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਸਬੱਬ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਰਾਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨਾਲ ਜੂਝਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਲ ਢਿੱਲੋਂ ਬੇਕਾਰ ਦੇ ਰੋਣੇ ਧੋਣੇ ਦੀ ਥਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਨਿਪਟਣ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਾਰ ਜਾਣਾ ਉਸ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਤਮਾਮ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਵਿਧੀ ਵਿਧਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ।

-ਗੁਰਦਿਆਲ ਰੌਸ਼ਨ
ਮੋਬਾਈਲ : 99884-44002

ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ
ਸ਼ਹੀਦ ਬਦਨ ਸਿੰਘ
ਦਲੇਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬਲਬੀਰ ਲੌਂਗੋਵਾਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਮਾਲਵਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕੇਂਦਰ, ਬਠਿੰਡਾ
ਸਫ਼ੇ : 55
ਸੰਪਰਕ : 98153-17028

ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਉਸੇ ਲੜੀ ਦੀ ਇਕ ਕੜੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਲੇਖ ਸ਼ਹੀਦ ਬਦਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1964 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮਾਨਸਾ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਲੇਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਦਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਕ ਲੇਖ ਖੋਜੀ ਲੇਖਕ ਦਲਜੀਤ ਰਾਏ ਕਾਲੀਆ ਦਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਥਾਂ ਅੰਕਿਤ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਬਦਨ ਸਿੰਘ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ।
ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਕ ਗੌਲਣਯੋਗ ਕਵਿਤਾ ਆਜ਼ਾਦੀ (ਗਿਆਨੀ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਚਮਿੰਡਾ) ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਲੇਖ ਸ਼ਿਵ ਨਾਥ ਬਸੀ ਪਠਾਣਾ ਦੀ ਲਿਖਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਗੱਦਾਰ ਬੇਲਾ ਸਿੰਘ ਜਿਆਣ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ। ਜਸਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਮਾਣ ਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਲੇਖ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਸਲਾਹੁਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜੋਕੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣਦਾ ਹੈ।

-ਸੁਖਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98145 07693

ਜਾਂਬਾਜ਼ ਲੜਾਕੂ
ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ
ਲੇਖਕ : ਜੈਕੋਬ ਐਬਟ
ਅਨੁਵਾਦ : ਕੇ.ਐਲ. ਗਰਗ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 275 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ:160
ਸੰਪਰਕ : 94635-37050

ਇਕ ਅਨੁਵਾਦ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮੂਲ ਤਸੀਰ ਅਤੇ ਪਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਹੋਵੇ। ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਾ ਹੋਏ ਕਿ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮੂਲ ਪਰਵਿਰਤੀ ਹੀ ਭਟਕਾ ਦਿੱਤੀ। ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੁਸਤਕ ਕੇ.ਐਲ. ਗਰਗ ਦੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਰਚਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਗ ਸਾਹਿਬ ਅਨੁਵਾਦ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜਾਣਿਆ ਪਛਾਣਿਆ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਪਾਠ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮੈਨੂੰ 'ਰਸੂਲ ਹਮਜ਼ਾਤੋਵ' ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਮੇਰਾ ਦਾਗਿਸਤਾਨ' ਦਾ ਭੁਲੇਖਾ ਪਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪੁਸਤਕ ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਦੀ ਗਈ, ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹੋਰ ਰੋਚਕ ਬਣਦੀ ਗਈ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸੁਣਿਆ ਜ਼ਰੂਰ ਸੀ ਤੇ ਏਨਾ ਕੁ ਹੀ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਜ਼ਾਲਮ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਕੱਟ ਵੱਡ ਕੀਤੀ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕੀ ਨਵਜਨਮੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੱਕ ਨੂੰ ਵੀ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਵੱਡ ਸੁੱਟਿਆ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆੳਂਦਾ ਹੈ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਜੋ ਤੈਮੁਜੀਨ ਤੋਂ ਚੰਗੇਜ਼ ਬਣਿਆ ਇਕ ਜ਼ਾਲਮ, ਖੂੰਖਾਰ ਸ਼ਾਸਕ, ਸੱਤਾ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਹੇਠ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਜਿਸ ਨੇ ਸੱਤਾ ਹਥਿਆਉਣ ਲਈ ਹਰ ਪੈਂਤਰਾ ਵਰਤਿਆ ਤੇ ਕਾਮਯਾਬ ਵੀ ਹੂੰਦਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਦਿਉਆਂ, ਪਰੀਆਂ ਤੇ ਜਨੌਰਾਂ ਦੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਕਥਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਹੋਈਏ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਤੈਮੁਜ਼ੀਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਏਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਿਆਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਾਠਕ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਨਾਲੋਂ ਲੜੀ ਟੁਟੱਦੀ ਨਹੀਂ, ਤੈਮੁਜ਼ਿਨ ਦਾ ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਅਖਵਾਉਣ ਦਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਅਤੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਜੋ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਪਾਠ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਚੰਗੇਜ਼ ਖਾਨ ਦੀ ਇਹ ਜੀਵਨੀ ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਅਨੋਖੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਲੱਭ ਜੀਵਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਹਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ। ਕੇ.ਐਲ. ਗਰਗ ਨੇ ਇਸ ਦੁਰਲੱਭ ਜੀਵਨੀ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਇਸ ਖੂੰਖਾਰ ਲੜਾਕੇ ਖਾਨ ਦੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਜੀਵਨ ਸਗੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ, ਰਾਜਨੀਤੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਨਿਪੁੰਨ ਅਨੁਵਾਦ ਕਲਾ ਰਾਹੀਂ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਮੂਲ ਪਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ, ਇਸ ਪਖੋਂ ਗਰਗ ਸਾਹਿਬ ਵਧਾਈ ਦੇ ਪਾਤਰ ਹਨ।

-ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਧੀ
ਨਾਵਲਕਾਰ : ਗੁਰਚਰਨ ਸੱਗੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਯੁੱਗ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 248
ਸੰਪਰਕ : 011-26802448

'ਸਚੇ ਮਾਰਗ ਚਲਦਿਆਂ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਧੀ' ਵਲੈਤ ਵਾਸੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸੱਗੂ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਬੜੇ ਰੌਚਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਾਲਾ ਪਰ ਦੁਖਾਂਤ ਭਰਪੂਰ ਥੀਮਕ ਪਾਸਾਰ ਵਾਲਾ ਤੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਨੂੰ ਟੁੰਬਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਨਾਵਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਕਰਮਜੀਤ ਕੌਰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਦੁੱਖ ਭਰੀ ਦਾਸਤਾਨ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਈਰਾਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿਚ ਜੰਮੀ ਪਲੀ ਹੈ। 'ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਿਛਕੋੜ 'ਤੇ ਇਕ ਝਾਤ' ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਲੇਖਕ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਤਹਿਰਾਨ। ਹੱਸਦਾ-ਵਸਦਾ ਈਰਾਨ ਸਿਰਫ਼ 40 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਸੀ। ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਿਊਣ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਸੰਦ ਦੇ ਕੱਪੜੇ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਪੱਛਮੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਵਾਲੇ ਦੂਸਰੇ ਪਹਿਰਾਵੇ, ਮੇਕ-ਅੱਪ। ਬੁਰਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵਗ਼ੈਰ ਹੁਸੀਨ ਚਿਹਰੇ, ਗੋਰੇ ਰੰਗ, ਬਿੱਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਅਰਬ ਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਕਲੱਬ, ਬਾਰ, ਪੱਛਮੀ ਪੌਪ ਮਿਊਜ਼ਿਕ, ਅਰਬੀ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਹਰ ਪਾਸੇ ਵੱਜ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।... 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੱਖ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਹਿਦਾਨ ਤੇ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦਾ ਮੋਟਰ ਸਪੇਅਰ ਪਾਰਟਸ ਦਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਕਾਮਯਾਬ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਈਰਾਨ ਕੋਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੂਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਆਹ ਵੀ ਇੰਡੀਆ ਵਿਚ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹੈ।
ਈਰਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤਹਿਰਾਨ 'ਚ ਜੰਮੀ ਪਲੀ ਕਰਮਜੀਤ ਜਲੰਧਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ 'ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਥੇ ਨੈਰੋਬੀ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਇਕ ਸ਼ਕਲੋਂ ਬਦਸੂਰਤ ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣਾ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਸੰਤੁਲਨ ਗੁਆਉਣ ਸਦਕਾ ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਕਰਮਜੀਤ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦਾ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਕਰਮਜੀਤ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਦਾਸਤਾਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸੱਸ-ਸਹੁਰਾ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਹੀ ਪੱਖ ਪੂਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਕ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਖੋਹ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਉਪਰੰਤ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਉਹ ਦੋ ਜੌੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਅਬਨਾਰਮਲ ਪਤੀ ਉਸ 'ਤੇ ਬੇਵਜ੍ਹਾ ਸ਼ੱਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਖ਼ੁਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਗੋਂ ਅਮਰਜੀਤ ਨਾਂਅ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਬਿਮਾਰੀ ਕਰਕੇ ਉਹ ਵੀ ਮੁੱਠੀ 'ਚੋਂ ਰੇਤ ਵਾਂਗ ਕਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਨਾਵਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਵਸਤੂ ਵਲੈਤ ਵਿਚ ਵਸਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੁੱਖ ਭਰੇ ਪਹਿਲੂ 'ਤੇ ਗਲਪੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਗਲਪ ਸ਼ੈਲੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਭਰਪੂਰ ਹੈ ਪਰ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਂਅ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ।

-ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਅਟਵਾਲ
ਮੋਬਾਈਲ : 98155-05287

ਅੱਕੜ-ਬੱਕੜ
ਲੇਖਕ : ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁੱਡੀ ਕਲਾਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪ੍ਰੀਤ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਨਾਭਾ
ਮੁੱਲ : 150, ਸਫ਼ੇ : 88
ਸੰਪਰਕ : 98786-05965

ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖੁੱਡੀ ਕਲਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਨਿਰੰਤਰ ਆਪਣੀਆਂ ਮਿਆਰੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੇਖਕ ਹਨ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਅਤੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਕਰੀਬ 25 ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਯੁੱਗ 'ਚ ਜਦ ਮੋਬਾਈਲ ਗੇਮਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤ 'ਚ ਲੈ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਾਡੀਆਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਵੱਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਤੰਦਰੁਸਤ ਅਤੇ ਮਜਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਵੀ ਅਹਿਮ ਸਾਧਨ ਸਨ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਖ਼ੂਬੀ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਖੇਡ ਵਿਚਲੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਖੇਡਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ, ਖੇਡ ਦੇ ਮਕਸਦ ਅਤੇ ਖੇਡ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਚਕ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਜਿਵੇਂ : ਬਾਂਦਰ ਕਿੱਲਾ, ਊਚਕ ਨੀਚਕ, ਲੁਕਣ ਲਭਾਈ, ਕਿੱਕਲੀ, ਗੁੱਲੀ ਡੰਡਾ, ਅੱਡੀ ਛੜੱਪਾ, ਪੀਚੋ ਬੱਕਰੀ, ਘੁੱਤੀ ਪਾਉਣੇ, ਕਲੀ ਜੋਟਾ, ਗੋਲ ਕੁੰਡਲ, ਚੋਰ ਸਿਪਾਹੀ, ਬਾਰਾਂ ਗੀਟੀ, ਗੁੱਡੀਆਂ ਪਟੋਲੇ, ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀ, ਖਿੱਦੋ ਖੂੰਡੀ, ਕੂਕਾਂ ਕਾਂਗੜੇ, ਅੰਨ੍ਹਾ ਝੋਟਾ, ਕੋਟਲਾ ਛਪਾਕੀ, ਰੱਸਾਕਸ਼ੀ, ਪਿੱਠੂ ਗੁਰਮ, ਛੂਹਣ ਛੁਹਾਈ, ਡੂਮਣਾ ਮਖ਼ਿਆਲ, ਲਾਟੂ ਘੁਮਾਉਣਾ ਜਾਂ ਗਧਾ ਚਲਾਉਣਾ, ਰੋੜੇ, ਪੀਲ ਪਲਾਂਗੜਾ ਜਾਂ ਡੰਡਾ ਡੁੱਕਣਾ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦੀ ਸਰਲ ਅਤੇ ਰੌਚਕ ਸ਼ੈਲੀ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਹੋਰ ਨਰੋਆ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਰਾਸਤੀ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਕੀਤੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਨੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਇਸ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਮਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਤਹਿ ਦਿਲੋਂ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੜੈਲੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98153-91625

ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਗ਼ਲ
ਇੱਕ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ, ਦਿੱਲੀ, 1857
ਲੇਖਕ : ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ
ਅਨੁਵਾਦਕ : ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਹੁੰਦਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਨਵਰੰਗ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 600 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 536
ਸੰਪਰਕ : 98145-28282

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜ਼ਹੀਰਊਦਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਬਾਬਰ ਦੁਆਰਾ 21 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1526 ਈ. ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1857 ਈ. ਵਿਚ ਹੋਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਤੱਕ 21 ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜਿਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। 1858 ਈ. ਵਿਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਪੱਤਰ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਇਲਾਕਾਈ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸਿੱਧੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। 331 ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਭਾਵ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਾਬਰ ਤੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ (1526-1707 ਈਸਵੀ) ਤੱਕ, ਦੂਸਰਾ (1707 ਤੋਂ 1857 ਈਸਵੀ) ਭਾਵ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਤੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿਚ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ, ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤ ਵਣਜ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ, ਮਿਸ਼ਰਤ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਨਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਪੂਰਨ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਲਲਿਤ ਕਲਾਵਾਂ, ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ, ਖੇਤਰੀ ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਆਦਿ ਹਨ। ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੇਣ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ੍ਰੋਤ ਬਾਬਰ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਤੁਜ਼ਕ-ਏ-ਬਾਬਰੀ, ਗੁਲਬਦਨ ਬੇਗਮ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੁੰਮਾਯੂਨਾਮਾ; ਅਬੁੱਲ ਫ਼ਜ਼ਲ ਦੀ ਲਿਖਤ ਆਈਨ-ਏ-ਅਕਬਰੀ ਅਤੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਤੁਜ਼ਕ-ਏ-ਜਹਾਂਗੀਰੀ ਆਦਿ ਹਨ। ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ, ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਨ ਭਾਉਂਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ, ਏਸ਼ੀਆਈ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਤੇ ਹੋਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਵਲੋਂ ਉਪਰੋਕਤ ਲਿਖਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਦਾ ਤੁਲਨਾਤਮਿਕ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਮੂਲ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲਿਖਣ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਜੰਮਪਲ ਅਤੇ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਲਗਭਗ 20-25 ਸਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਉਪਲਬੱਧ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ, ਰੋਜ਼ਨਾਮਚੇ, ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ, 1857 ਈਸਵੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ, ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ 50 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਮੂਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਨੇ ਕਿਊਰੇਟਰ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ। ਜੈਪੁਰ ਵਿਖੇ ਸਾਲਾਨਾ ਕਿਤਾਬ ਮੇਲੇ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਨਾਂਅ ਹੈ। ਉਹ 'ਥੋਮਸ ਕੁੱਕ ਟਰੈਵਲ ਬੁੱਕ' ਐਵਾਰਡ? ਅਤੇ ਸੰਡੇ ਟਾਇਮਜ਼ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 'ਯੰਗ ਰਾਈਟਰ ਆਫ਼ ਦੀ ਯੀਅਰ'? ਆਦਿ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ (1837-1857) ਇੱਕ ਸੂਫ਼ੀ, ਸ਼ਾਇਰ, ਲੇਖਕ, ਅਦਬੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਅਧੀਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਰਾਸਤੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨਕਾਲ, ਦਰਬਾਰ, ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ, ਜਾਸੂਸਾਂ, ਦਰਬਾਰੀਆਂ, ਸੈਨਿਕਾਂ, ਸ਼ਾਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਫਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ, ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਉਭਾਰ ਅਤੇ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵਪਾਰੀਆਂ, ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਧੀਕਿਆਂ, ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਤੀ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਿਰਪੱਖ ਅਧਿਐਨ ਉਪਰੰਤ ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਨੇ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਗ਼ਲ? ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣ 2006 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। 'ਆਖ਼ਰੀ ਮੁਗ਼ਲ' ਕਿਤਾਬ ਬਾਰੇ ਅੰਮਿਤਯ ਸੇਨ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਲਰਿੰਪਲ' ਦੀ ਦਿਲ ਖਿੱਚਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ ਅਤਿਅੰਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬੁਝਦੇ ਦੌਰ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅਤਿਅੰਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ, ਭਾਰਤ ਦੇ, ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤ-ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਦੁਰਲੱਭ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਏਨੀ ਉਤਮ ਵਿਦਵਤਾ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਦਰਿਸ਼ਟੀ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਏਨੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਭਧ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਏਨੀ ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਹੋਵੇ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਹੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ 12 ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਮੋਹਰ; ਆਸਤਿਕ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ਰ; ਇਕ ਬੇਚੈਨ ਸੰਤੁਲਨ; ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੀ ਆਗਮਾਨ; ਕਹਿਰ ਦੀ ਤਲਵਾਰ; ਇਕ ਤਬਾਹੀ ਅਤੇ ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਦਿਨ; ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ; ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਬਦਲਾ ਖ਼ੂਨ; ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲਣਾ; ਸਭ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟੋ; ਲਾਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਮਹਾਨ ਮੁਗ਼ਲ ਆਦਿ ਹਨ। ਅਧਿਆਇ ਪਹਿਲਾ ਜੋ ਨਾਟਕ ਦੇ ਪਾਤਰ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਹੈ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸ਼ਾਹੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪਾਤਰਾਂ 'ਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਬਾਰੇ ਨਵੀਂ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਸੋਚਣ ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਸੇਧ ਪੂਰਨ ਸਿੱਟਿਆਂ ਤਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਦੇ ਨਾਮ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਦੂਜਾ, ਨਵਾਬ ਜ਼ੀਨਤ ਮਹਲ ਬੇਗਮ, ਤਾਜ ਮਹਲ ਬੇਗ਼ਮ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਵਾਬਖ਼ਤ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਾਇਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਸਦਉੱਲਾਹ ਖ਼ਾਨ ਗ਼ਾਲਿਬ ਆਦਿ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਕੁਝ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਜੋ ਕਿ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਜਾਸੂਸ ਸਨ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਮੇਜਰ ਗੌਰੀ ਸ਼ੰਕਰ ਸ਼ੁਕਲ, ਮੁਨਸ਼ੀ ਜੀਵਨ ਲਾਲ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ 3 ਦੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਰਫਰਾਜ਼ ਅਲੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਦਬੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਡੇਵਿਡ ਆਕਟਰਲੋਨੀ, ਥਾਮਸ ਮੈਟਕਾਫ਼, ਐਡਵਰਡ ਕੈਂਪਬੈਲ ਅਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰੀ ਵਿਲੀਅਮ ਹੋਡਸਨ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਡੈਲਰਿੰਪਲ ਅਨੁਸਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ, ਇਕ ਸ਼ਾਂਤ ਚਿੱਤ, ਸ਼ਾਇਰ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਰਵੱਈਏ ਵਾਲਾ, ਬਜ਼ੁਰਗ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੇ ਬਾਹਰੀ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਖ਼ਰਚੀ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਨਾ ਅਹਿਲੀਅਤ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਵੱਈਆ, ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ, ਚਾਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਤੀ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖੋਖਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ 1600 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਵਿਕਾਸ, ਖੇਤਰੀ ਕਬਜ਼ੇ, ਸੈਨਿਕ ਸੰਗਠਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰਵਾਦ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਗੰਗਾ ਜਮਨਾ ਦੀ ਮਿਲੀ-ਜੁਲੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਤਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਉਖਾੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਲੀਅਮ ਹੋਡਸਨ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਫ਼ੈਸਲਾ ਸੀ ਕਿ ਮੁਗ਼ਲ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਅੱਤਿਆਚਾਰੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਮਨੁੱਖੀ ਰਵੱਈਆ ਅਪਣਾਇਆ ਸੀ। ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਦੋ ਬੇਟਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1857 ਈਸਵੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਸਮੇਂ ਭਾਵੇਂ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਮੇਲ ਜੋਲ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੇ ਦੌਰ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਵੱਈਆ ਬੜੀ ਪਰਪੱਕਤਾ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਅਨੁਸਾਰ ''ਜ਼ਫ਼ਰ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਭੂਮਿਕਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਿਆ ਸੀ। ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰਾ ਸਮਾਂ ਜੇਹਾਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਮੰਨ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਿੰਦੂ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ਾਇਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਟੱਲ ਨੀਤੀ ਸੀ।'' ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਜ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਵਾਂਗ ਉਹ ਇਸਲਾਮੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਦੇ ਇਕ ਬਹੁਤ ਦਿਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸਨ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਬਹੁਲਤਾਵਾਦੀ ਸੀ। ਸ

ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 60
ਸੰਪਰਕ : 98152-98459

ਡਾ. ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਟਕਕਾਰ ਹੈ ਉੱਥੇ ਉਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਰੰਗਮੰਚ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨਾਟਕਕਾਰ ਬਣ ਕੇ ਨਾਟਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਅੰਦਰਲੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਰੰਗਮੰਚ ਦੀਆਂ ਯੁਗਤਾਂ ਦੱਸ ਕੇ ਰੰਗਮੰਚੀ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਨਾਟਕ ਲਿਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨਾਟਕ ਲਿਖਣ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਅਭਿਨੈ ਕਰਨ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨਾਲੋ-ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੰਚਤ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਦੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਪੁਸਤਕ 'ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ' ਵਿਚਲਾ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਦਾ ਨਾਟਕ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਮੰਚਨ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
'ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਨਾਨਕਾ' ਨਾਟਕ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਸਾਹਿਲ ਹੈ ਜੋ ਲਿਖਾਰੀ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਹੋਇਆ ਸਮਾਜ ਦਾ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰਾ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਇਨਸਾਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਲਿਖਾਰੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਨੂੰ ਧਰਮ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਰੰਗ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦਿਲੋ-ਦਿਮਾਗ਼ 'ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਰੰਗ ਦਾ ਅਸਰ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦਿਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਮਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਸੁਣਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਲਿਖਾਰੀ ਨੂੰ ਕਹਿਣ-ਸੁਣਨ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਹਿਣ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਸਲੇ ਹੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮਸਲੇ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਕਲਮ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਇਨਾਮਾਂ-ਸਨਮਾਨਾਂ ਲਈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਨਾਲ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਤੋਂ ਨਾਟਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਵਾਦ ਵਿਚੋਂ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪਲਦੀ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਅਤੇ ਸੁਪਨੇ ਲਈ ਬੈਠੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੰਜੀਦਗੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਉਭਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਇਕ ਟਕਰਾਅ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਦਾ ਟਕਰਾਅ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਲੇਖਕ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਪਈ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਜਾਗਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਬਾਪ ਦਾ ਵਿਰਲਾਪ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਮੁਟਿਆਰ ਧੀ ਦਰਿੰਦਗੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈ ਹੈ। ਬੇਟੀ ਦੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ, ਲਿਆਕਤ, ਹੁਨਰ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਵਸ ਦੀ ਹਵਾੜ੍ਹ ਵਿਚ ਰਾਖ਼ ਹੋ ਗਈ, ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਬਾਪ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਦਰਦ ਦੱਸ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਵਿਚ ਬਾਪ ਦੀ ਬੇਬਸੀ ਸਿਸਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਲੋਭ-ਮੋਹ, ਦੌਲਤ-ਸ਼ੌਹਰਤ ਨੂੰ ਦਰੜਦੀ ਹੋਈ ਸੱਚ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਨ ਦੀ ਹਾਮੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਦਾ ਅੱਖਰ ਗਿਆਨ ਉਸ ਦੀ ਸਚਿਨਮਾਲੇ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਚਿਨਮਾਲੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੁਗਤ ਰਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਕਲਕਾਰ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੰਗਿਆਂ ਦੇ ਸੇਕ ਦੀ ਰੜਕ ਨਾਇਕ ਦੇ ਨੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਬੇਦੋਸ਼ੇ ਕਤਲਾਂ ਦੀ ਹਾਹਾਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਹਿਨ ਵਿਚ ਤੜਥੱਲੀ ਮਚਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿਛਾਂਹ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਵਿਚ ਡੁੱਲ੍ਹਿਆ ਬੇਦੋਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਉਸ ਲਈ ਸਵਾਲ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਾਇਕ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਪਾਪ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੰਙਾਂ ਦਾ ਫਿਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਦਰਦ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਈ ਦਾ ਦਰਦ ਵੀ ਹੈ। ਨਾਇਕ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਸਭ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਹੋਣ ਨਾਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇਹੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨੂੰ ਸੱਚ ਲਿਖਵਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਬਣਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਲੇਖਾਰੀ ਤੋਂ ਧਨੁ ਲੇਖਾਰੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

-ਨਿਰਮਲ ਜੌੜਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98140-78799

ਯਾਦਾਂ ਦੇ ਰੰਗ
ਲੇਖਕ : ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੰਦ ਸਿੰਗਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਕਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਬਰਨਾਲਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 103
ਸੰਪਰਕ : 94179-18000

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ, ਮਾਂ, ਭਰਾਵਾਂ, ਬੇਟੀ, ਮਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ, ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਵਧੀਆ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਇਨਸਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਵਫ਼ਾਦਾਰ, ਮਿਹਨਤੀ, ਮਿਲਣਸਾਰ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਬਿਰਤੀਆਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। ਤੀਰਥਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਪੂਜਣਯੋਗ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨਾ ਉਸ ਦੇ ਵਧੀਆ ਰੁਝੇਵੇਂ ਹਨ। ਸਰਲ ਅਤੇ ਰੌਚਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਜੀਵਨ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕਈ ਬਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਝੜਾਂ ਆਈਆਂ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੇਕ, ਨਿਮਰ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਸੁਭਾਅ ਕਾਰਨ ਬੜਾ ਸੰਤੁਲਿਤ ਅਤੇ ਸਫਲ ਜੀਵਨ ਜੀਵਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਆਤਮ-ਕਥਾ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀ ਵਰਗਾ ਰਸ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਦੇ ਦਿਲ ਦੇ ਸੱਚੇ-ਸੁੱਚੇ ਜਜ਼ਬੇ ਅਤੇ ਵਲਵਲੇ ਸਮੋਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਦਾਨਵੀਰ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਸਾਂਝੀਵਲਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਰਾਹਾਂ ਉਤੇ ਉਕਰੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬੜੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਵਾਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਡਾ. ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧਾਵਾਲੀਆ

ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਕਾਮਰੇਡ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਰਦਵਾਜ
ਸੰਪਾਦਕ : ਗੁਰਮੀਤ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : 5 ਆਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਜਲੰਧਰ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 80
ਸੰਪਰਕ : 98149-64455

ਇਹ ਪੁਸਤਕ 'ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ' ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਜਨਰਲ ਮੈਨੇਜਰ, ਪੱਕੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਤੇ ਖੱਬੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਕਾਮਰੇਡ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਭਾਰਦਵਾਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਉਪਰੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹੀਆਂ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ, ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਆਗੂਆਂ, ਖੱਬੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਏ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਦਵਾਜ ਜੀ ਦੇ ਜਵਾਈ ਗੁਰਮੀਤ ਹੁਰਾਂ ਸੰਪਾਦਿਤ ਤੇ ਕਲਮਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਭਾਰਦਵਾਜ ਜੀ, 1956 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ ਪੰਜਾਬੀ 'ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ' ਵਿਚ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਜਨਰਲ ਮੈਨੇਜਰ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਸੀ। ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਔਖੇ ਤੋਂ ਔਖੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਉਹ ਡਟ ਕੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖਲੋਤੇ ਰਹੇ। ਪਾਰਟੀ ਕਾਡਰ ਵਿਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਫਰੰਟ 'ਤੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਵਾ ਕੇ ਚੰਗਾ ਤੇ ਯੋਗ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਬਿਮਾਰ ਪਤਨੀ ਦੀ ਵੀ ਔਖੇ ਵੇਲੇ ਰੱਜ ਕੇ ਅਤੇ ਦਿਆਨਤਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।
ਅਖ਼ਬਾਰ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਵਸੀਲੇ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦ-ਜਾਨ ਵੀ ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਲੇਖੇ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਦੋਸਤਾਂ-ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਟਕੇ ਤੇ ਅੜੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੱਤਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਔਖਾਂ-ਸੌਖਾਂ ਵੀ ਪੂਰੇ ਦਿਲ-ਗੁਰਦੇ ਨਾਲ ਝਲਦੇ ਰਹੇ। ਔਖੀ ਤੋਂ ਔਖੀ ਘੜੀ ਵੇਲੇ ਵੀ ਉਹ ਸਦਾ ਟਹਿਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਉਹ ਉਪਰੋਂ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਤੇ ਕਠੋਰ ਜਾਪਦੇ ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਉਹ ਨਾਰੀਅਲ ਦੀ ਗਿਰੀ ਵਾਂਗ ਮੁਲਾਇਮ ਅਤੇ ਨਰਮ ਸਨ।
ਆਖਰ ਕੈਂਸਰ ਜਿਹੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਸਾਡਾ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਨੁੱਖ ਸਾਥੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵਪੂਰਨ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਅਜਿਹਾ ਲਾਸਾਨੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਬਣਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨੇਹੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਸ਼ਬਦ 'ਸਿੱਕੇਬੰਦ ਕਾਮਰੇਡ' ਸਮੁੱਚ ਹੀ ਢੁਕਵਾਂ ਤੇ ਯੋਗ ਹੈ।

-ਕੇ. ਐਲ. ਗਰਗ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-37050

ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੀ ਡਾਇਰੀ
ਲੇਖਕ : ਡਾ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਯਾਦਵ
ਅਨੁਵਾਦ : ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲਿਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫੇ : 160
ਸੰਪਰਕ : 99151-03490

ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੀ ਡਾਇਰੀ, ਡਾ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਯਾਦਵ ਦੀ ਡਾਇਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ 2024 ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਬੈਸਟਸੈੱਲਰ ਕਿਤਾਬ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜਗਰਾਓਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਡਾ. ਲਕਸ਼ਮਣ ਯਾਦਵ ਨੇ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ 14 ਸਾਲ ਐਡਹਾਕ ਅਸਿਸਟੈਂਟ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਡਾਇਰੀ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਬਿਓਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਪੋਲ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਡਾਇਰੀ ਅਸਲ ਵਿਚ ਐਡਹਾਕ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ, ਗੈਸਟ ਟੀਚਰ, ਪੰਚਾਇਤ ਵਲੋਂ ਰੱਖੇ ਨਿਯੋਜਿਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਠੇਕੇ 'ਤੇ ਰੱਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਲੇਖਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਆਪ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿਲੇਬਸ, ਵਿਦਿਆਰਥੀ, ਪੜ੍ਹਾਈ, ਨੋਟਸ, ਚਾਕ, ਡਸਟਰ, ਮਾਰਕਰ, ਬਿਲਡਿੰਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਤਾਂ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਅਧਿਆਪਕ ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਢੰਗ ਦੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਢਾਂਚਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਡਹਾਕ-ਕੱਚੇ ਅਧਿਆਪਕ ਆਕਸੀਜਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਭਵਿੱਖ ਨਹੀਂ।
ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਮਾਜਵਾਦ, ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦ, ਨਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ (ਐਮ.ਏ.) ਗੋਲਡ ਮੈਡਲਿਸਟ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੀ-ਐਚ.ਡੀ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਗਸਤ 2010 ਤੋਂ 6 ਦਸੰਬਰ 2023 ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਕ ਕਾਲਜ ਦੇ ਐਡਹਾਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੀ ਕੁਝ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਇਹੀ ਕਹਾਣੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲੇਖਕ ਅੰਤ ਵਿਚ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਇਹ ਢਾਂਚਾ ਖੜ੍ਹਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਗੱਲ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਆਧਾਰ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾ ਹੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਵਿਵਸਥਾ ਕਿਵੇਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਮਸਲਿਆਂ 'ਤੇ ਉਚੇਚਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ।

-ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਰਾਣਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98728-87551

ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੱਤੋ 
ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ
ਸੰਪਾਦਕ : ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ, ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਆਟਮ ਆਰਟ, ਪਟਿਆਲਾ
ਮੁੱਲ : 375 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 252
ਸੰਪਰਕ : 98143-80749

ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੱਤੋ ਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਫ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪਰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕਥਾਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਥਾਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾਪਣ ਕਾਇਮ ਕਰਕੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਭਰੀ ਹੈ। ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਚੇਤਨ ਅਤੇ ਜ਼ਹੀਨ ਕਥਾਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਾਮਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ, ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਝਾਤ ਹੈ, ਸਰਬ ਸਾਂਝੇ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲ ਹੈ ਅਤੇ ਮਲਵਈ ਆਂਚਲਿਕਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਘੱਟ ਕਹਾਣੀਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਬਾਤ ਰਸ ਏਨਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਵੀ ਪਾਠਕ ਕਿਤੇ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਹਰ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਉਂਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਰਹਿਤਲ ਤੇ ਮਲਵਈ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਖਾਂਤ ਨੂੰ ਵੀ ਬਾਖੂਬੀ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਛੋਹਾਂ ਹਨ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅੰਸ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿੱਛਲ ਝਾਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਾਵਿਕਤਾ ਉਸ ਦੀ ਕਥਾਕਾਰੀ ਦਾ ਖਾਸ ਗੁਣ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਅਣਕਹੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਕਦੇ ਛੁਪੇ ਸੱਚ ਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਉਹ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਕੋਮਲ ਹਿਰਦਾ ਵੀ ਚਿੱਤਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨੂਰ ਤੇ ਨਾਰ, ਮੈਂ ਬੋਲੂੰਗੀ, ਪੇਕਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸਹੁਰਿਆਂ ਵਾਲੀ, ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਜਾਗੀ ਹੋਵੇ ਆਦਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਔਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਉਸ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸੰਪਾਦਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਵਿਚ ਇਜ਼ਾਫਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

-ਡਾ.ਸੁਖਪਾਲ ਕੌਰ ਸਮਰਾਲਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 83606-83823

ਗੱਲ ਤਾਂ ਚਲਦੀ ਰਹੇ...
ਲੇਖਕ : ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 395 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 230
ਸੰਪਰਕ : 95011-45039

ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਾਵਿ-ਚਰਚਾ ਦੀ ਲੇਖਿਕਾ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਯੂ.ਐਸ.ਏ. ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ ਵੀ ਕਵੀ ਹੈ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਵੀ ਲਿਖਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਰੁਚੀ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਮੰਗਵਾਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਕਾਵਿ ਵਿਚ ਉੱਚ-ਖ਼ਿਆਲ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖ਼ਿਆਲ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਤਾਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਉਮੜ ਕੇ ਆ ਜਾਇਆ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਲਸਰੂਪ ਉਸ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦਾ ਨਿੱਠ ਕੇ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾਤਮਿਕ ਛੋਹਾਂ ਸਹਿਤ ਉਪਮਾਇਆ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ : ਉਰਾਮਦੇ ਦਿਹੁੰ ਵਰਗਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ), ਜਗਦੀ ਬੁਝਦੀ ਪੈਂਤੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਲੋਅ 'ਚ ਵਿਗਸਦਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ), ਕੋਈ ਅਲਮਸਤ ਫ਼ਕੀਰ ਜਾਪਦਾ (ਜਸਵਿੰਦਰ), ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਾਸਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਖੰਭ ਤਲਾਸ਼ਦਾ (ਵਿਜੇ ਵਿਵੇਕ), ਦੀਵਾਰ ਦਾ ਬੂਹਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਦੂਸਰਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਗੁਰਤੇਜ ਕੋਹਾਰਵਾਲਾ), ਪਥਰਾਹਟ 'ਚੋਂ ਫੁੱਟਦੀ ਕਰੂੰਬਲ (ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ), ਨਕਸਲਬਾੜੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ (ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੰਬੋਜ), ਜੰਗਲ ਦਾ ਰਾਜ਼ਦਾਰ, ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਯਾਰ (ਕੁਲਵਿੰਦਰ), ਕੇਸਰ ਦਾ ਫੁੱਲ (ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੀਰਤ), ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ-ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਸੰਭਾਲਦਾ ਅਲਬੇਲਾ ਸ਼ਾਇਰ (ਹਰਜਿੰਦਰ ਕੰਗ), ਫੁਲਕਾਰੀ ਦੇ ਰੰਗ ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨਤਾ ਵਿਚ ਢਾਲਦਾ (ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ), ਕਦੇ ਜੁਗਨੂੰ, ਕਦੇ ਦੀਵਾ, ਕਦੇ ਸੂਰਜ (ਸੁਰਿੰਦਰ ਸੋਹਲ) ਆਦਿ।
ਲੇਖਿਕਾ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਕਵੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ (ਗੀਤ, ਕਵਿਤਾ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਕਵਿਤਾ) ਦਾ ਵਿਆਖਿਆਤਮਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਜੁਗਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਟੁਕੜੀ ਉਸਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਵੇਖ ਲੈਣੀ ਲਾਹੇਵੰਦ ਰਹੇਗੀ। ਜਿਵੇਂ : ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਦਾ ਸ਼ੇਅਰ ਹੈ :
ਘਰਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਸਿਆਣੀ ਏ,
ਹੋਏ ਇਸ ਦੀ ਲਪੇਟ ਅੰਦਰ,
ਬਗਾਨੀ ਧੀ ਹੀ ਆਈ ਏ,
ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਆਈ ਏ। (ਬਿਰਖ ਅਰਜ ਕਰੇ ਪੰਨਾ. 14)
ਸੁਰਜੀਤ ਸਖੀ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਇੰਝ ਕਰਦੀ ਹੈ :
''ਸਮਾਜ ਦੀ ਘਿਨੌਣੀ ਤਸਵੀਰ ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਤਰ ਬਿਲਕੁਲ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਘਰ ਦੀਆਂ ਨੂੰਹਾਂ ਹੀ ਕਿਉਂ ਸੜਦੀਆਂ ਹਨ, ਆਪਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?' ਪੰਨਾ 19.
ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਪੰਕਤੀ ਹੈ :
ਕਿੱਥੇ ਰੱਖ ਲਾਂ ਲੁਕੋ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਕਣਕੇ,
ਰੁੱਤ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋ ਗਈ। ਨੀਲਿਆ ਮੋਰਾ ਵੇ, ਸਫ਼ਾ-42
'ਸਖੀ' ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੋਟ ਕਰੋ :
'ਕਿਸਾਨੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਹ ਹੋਣੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ। ਪੱਕੀ ਫ਼ਸਲ ਉੱਤੇ ਮੀਂਹ-ਝੱਖੜ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਗੜ੍ਹੇਮਾਰੀ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਆਮ ਜਿੰਨੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਕਿਸਾਨ ਕਣਕ ਲੁਕੋ ਕੇ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਭਾਣੇ ਵਾਪਰਨੋਂ ਬਚਾਅ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਪੱਕੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਵੇਖ ਕੇ ਰੁੱਤਾਂ ਬੇਈਮਾਨ ਹੋ ਹੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਪੰਨਾ 107.
ਕਈ ਵਾਰ ਇਉਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਸਖੀ' ਕਵਿਤਾਵਾਂ/ਰਚਨਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਦੀ ਪੜ੍ਹਦੀ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵਾਂਗ/ਭਾਵੁਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਵਾਹ! ਵਾਹ! ਵਾਹ!! ਵਾਹ ਵਾਹ ਵਾਹ!!! ਕਹਿ ਉੱਠਦੀ ਹੈ।

-ਡਾ. ਧਰਮ ਚੰਦ ਵਾਤਿਸ਼
ਈ-ਮੇਲ : vat}sh.dharamchand0{ma}&.com

ਬਿਸਾਤ
ਲੇਖਿਕਾ : ਅਰਤਿੰਦਰ ਸੰਧੂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 98153-02081

ਸ਼ਾਇਰਾ ਅਰਤਿੰਦਰ ਸੰਧੂ ਇਕ ਬਹੁ-ਵਿਧਾਈ ਲੇਖਿਕਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਸਮੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੀ ਮੁਥਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਏਕਮ' ਦਾ 2012 ਤੋਂ ਬੜੇ ਹੀ ਸਿਰੜ ਨਾਲ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਜਿਥੇ ਸਥਾਪਿਤ ਲੇਖਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਪੇਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਸਿਖਾਂਦਰੂ ਦੌਰ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਨਵੇਂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਥਲੇ 16ਵੇਂ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 'ਬਿਸਾਤ' ਦੀ ਤੱਥ ਵੱਥ ਦੀ ਤੰਦ ਸੂਤਰ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਨਾਂਅ ਤੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੁਰਦਬੀਨੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਕਤ ਦੀ ਬਿਸਾਤ ਦੇ ਮੋਹਰਿਆਂ ਨਾਲ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਲਈ ਦਸਤਪੰਜਾ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਿਦਆਂ ਵਾਈ. ਬੀ. ਨੀਟਸ ਦਾ ਕਥਨ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕਵਿਤਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਹੀ ਸ਼ਾਇਰਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਲੜਦਿਆਂ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਸਧਾਰਨੀਕਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਪਸਾਰੇ ਦੀ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨ ਦਾ ਜੋ ਵਿਗਾੜ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਮੋਹ ਦੇ ਸੀਮੈਂਟ ਨਾਲ ਉਸਾਰੇ ਮਹਿਲ ਮੁਨਾਰੇ ਢਹਿ-ਢੇਰੀ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਠੇਸ ਤਾਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਸ਼ਤੇ 'ਡੈੱਡ ਲੈਟਰਜ਼ ਆਫ਼ਿਸ' ਤੱਕ ਹੀ ਮਹਿਦੂਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੇ ਚੌਥੇ ਥੰਮ੍ਹ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਵੀ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਭਾਂਡਾ ਭੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਗੋਦੀ ਮੀਡੀਆ ਬਣ ਕੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਰੀਮੋਟ ਕੰਟਰੋਲ ਨਾਲ ਛਲੀਏ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਭੂਤਰਿਆ ਸਾਨ੍ਹ ਸਾਡੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦੀ ਫਸਲ ਨੂੰ ਬੁਰਕ ਮਾਰਦਾ ਫਿਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਨੱਥ ਪਾਉਣ ਲਈ ਅਗਾਊਂ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਭਗਵੇਂ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੇ ਅਮੀਰਾਂ ਵਜ਼ੀਰਾਂ ਲਈ ਭੇਡ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਭਰੂਣ ਦੀ ਨਰਮ ਤੇ ਕੂਲੀ ਬੂਟੀਂ ਨਾਲ ਬਣੇ ਪਸ਼ਮੀਨੇ ਦੀ ਨਿਆਈ ਹਾਂ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਇਕਬਾਲ ਦੇ ਕਥਨ ਤੇ ਕਾਂਟਾ ਫੇਰਦਿਆਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਜੰਗਲੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਵਿਚ 'ਡਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਧਰਮ ਤੇ ਧਰਮ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਡਰ।' ਅਖੀਰ ਸਾਨੂੰ 'ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਠਾਹਰ' ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਹੀ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਰਾ ਇਸ ਬਿਸਾਤ ਦੇ ਮਕੜਜਾਲ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਉਮੀਦ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੀ ਤੇ ਚੌਰਾਹੇ 'ਚ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ 'ਅੱਗ ਨੇ ਬੁੱਝਣਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਬਰਫ਼ ਨੇ ਪਿਘਲਣਾ ਹੀ ਹੈ।' ਆਪਣਾ ਕਾਵਿ-ਧਰਮ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਸਾਹਿਤਕ ਪੀਰੋ ਪ੍ਰੇਮਣ ਨੂੰ ਜੇ ਸਿਜਦਾ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਅਪਰਾਧਬੋਧ ਦਾ ਭਾਰ ਝੱਲਣਾ ਹੀ ਪਏਗਾ।

-ਭਗਵਾਨ ਢਿੱਲੋਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98143-78254

ਮੰਡੀ ਰਹੀਮ ਖਾਂ
ਲੇਖਕ : ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਪੀਪਲਜ਼ ਫ਼ੋਰਮ ਬਰਗਾੜੀ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 297
ਸੰਪਰਕ : 94656-14405

ਸਾਹਿਤਕ ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਉਕਤ ਨਾਵਲ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਲੇਖਕ ਦਾ ਇਕ ਨਾਵਲ 'ਨਹਿਰੋਂ ਪਾਰ' ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 'ਮੰਡੀ ਰਹੀਮ ਖਾਂ' ਨਾਵਲ ਅੰਦਰ ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਈ ਕਲਾਤਮਿਕ ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਥਾਨਕ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਨੇੜਿਓਂ ਤੱਕਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲੀ ਬ੍ਰਿਤਾਂਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੁੱਚੇ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਦੇ 21 ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇ 29 ਕਾਂਡ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ, ਵਾਰਤਾਲਾਪ, ਪਾਤਰ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਚਿਤਰਨ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਆਪਸੀ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਢਾਲਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਧੀਆ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਕੰਮ ਧੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਲਈ ਇਹ ਰਚਨਾ ਵਰਦਾਨ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮੀਹਾਂਵਾਲਾ ਪਿੰਡ ਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਇਕ ਛੋਟਾ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਨਿਰਬਾਹ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੂਪੇ ਫ਼ੌਜੀ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ 'ਚ ਲੜਦਿਆਂ ਬਾਂਹ ਧੜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਬਾਰ ਦੇ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਬੇਆਬਾਦ ਪਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ ਵਾਹੀਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਨੰਦ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਦੋਵਾਂ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਲਾਟ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਜਾ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸੰਵਾਰਨ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਰਜਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀ ਬੰਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ਼ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਤ 'ਚ ਆਪਣਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵੰਡ ਉਪਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਮੁਲਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਫ਼ਿਰਕੂ ਦੰਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਧੀਆਂ, ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਤ੍ਰੀਮਤਾਂ ਦੀ ਬੇਪਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੰਡੀ ਰਹੀਮ ਖਾਂ ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇੱਧਰਲੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਗਏ ਪਰਿਵਾਰ ਮੁੜ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ 'ਚ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਹੀ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਲਾਭੋ ਦਿਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਵੱਖ ਜਾਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਿਰੇ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹ ਸਕਿਆ ਸੀ। ਸਮੁੱਚੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੌਚਕ ਅਤੇ ਉਤਸੁਕਤਾ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਇਸ ਰਚਨਾ ਜ਼ਰੀਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਊਣਤਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਾਖ਼ੂਬੀ ਨੰਗਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ 'ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।

-ਮੋਹਰ ਗਿੱਲ ਸਿਰਸੜੀ
ਮੋਬਾਈਲ : 98156-59110

ਜਾਗਦੀ ਅੱਖ ਦਾ ਹਲਫਨਾਮਾ
ਸੰਪਾਦਕ : ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਤਰਿਸ਼ੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 220 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 159
ਸੰਪਰਕ : 94638-36591

'ਪਰਮਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਵੈਚ' ਇਕ ਧੜੱਲੇਦਾਰ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਿਕਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇਕ ਬੇਬਾਕ ਅਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰ ਵੀ ਹੈ। ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਉਸ ਦੀ ਇਸ ਬੇਬਾਕੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਭਿਆਨਕ ਯਥਾਰਥ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਨ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰਲੇ ਨੂੰ ਹਲੂਣਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਹਰ ਕਾਂਡ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਪਰਵਾਸੀ ਧਰਤੀ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਵੱਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਰੂ-ਬਰ ੂਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਹਕੀਕਤ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਅਣਜਾਣ ਹਾਂ। ਇਹ ਪੂਸਤਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਖਾਸ ਕਰ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸੰਜੋਈ ਬੈਠੇ ਹਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸਵੈਚ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਭੋਗਣਾ ਅਤੇ ਹੰਢਾਉਣਾ ਸਹੀ ਮਾਇਨਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਾਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਦਾ ਇਕ ਡਰਾਉਣਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਵੈਚ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ ਨੂੰ ਬੜੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਲੱਚਰ ਗਾਇਕੀ ਅਤੇ ਨਿਘਰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਘਿਨਾਉਣੀ ਤਸਵੀਰ ਸਵੈਚ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੀ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀ ਤਸਵੀਰ ਸਵੈਚ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਇਕ ਟੂਣੇ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਭਾਜੜਾਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ਪੜ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਵਿਚ ਵਧਦਾ ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ ਬੜੀ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਗਲਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਆਮਦ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਨਿੱਤ ਹੁੰਦੀ ਗੈਂਗਵਾਰ ਨੇ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਛਵੀ ਨੂੰ ਢਾਹ ਲਾਈ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਸਗੋਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਜੋ ਮਾਣ-ਸਤਿਕਾਰ ਸੀ ਉਹ ਅੱਜ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵੱਸਦੇ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ ਕਨੂੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੀ ਅਸ਼ਾਂਤੀ, ਗੈਂਗਵਾਰ, ਲੱਚਰ ਗਾਇਕੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਵੈਚ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਪ ਕੈਨੈਡਾ ਦੀ ਵਾਸੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਵਸਦੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖੀ ਹਕੀਕਤ ਰਾਹੀਂ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਚੰਗੀ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਧਰਤੀ ਉਸ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ ਵਰਗੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਬੁਲਾਇਆ ਪਰ ਨਾ ਉਸ ਮਤਰੇਈ ਧਰਤੀ ਨੇ ਕਦੀ ਬੁੱਕਲ ਦੇ ਨਿੱਘ ਦੇ ਨਾਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗਲ ਲਾਉਣਾ।

-ਡਾ.ਜਸਬੀਰ ਕੌਰ
ਮੋਬਾਈਲ : 98721-17774

ਮੁਰਦਾ ਘਰ
ਲੇਖਕ : ਜਗਦੰਬਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦੀਕਸ਼ਿਤ
ਅਨੁਵਾਦ : ਪ੍ਰੋ. ਜਸਪਾਲ ਘਈ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼, ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 295 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 152
ਸੰਪਰਕ : 99150-99926

ਨਾਵਲਕਾਰ ਜਗਦੰਬਾ ਪ੍ਰਸਾਦ ਹਿੰਦੀ ਨਾਵਲ ਦਾ ਨਾਮਵਰ ਚਿਹਰਾ ਹੈ। ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਗਲਪ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਚੰਗਾ ਨਾਮ ਕਮਾਇਆ। ਯਾਦਗਾਰੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਇਸ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਦਿ ਵਾਸੀ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ 1970 ਵਿਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। 1972 ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਕੀਤਾ। ਚਰਚਾ ਅਧੀਨ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਮਹਾਨਗਰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣਾ ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਕਰਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਮ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਕੱਢਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲਕਾਰ ਨੇ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਯਥਾਰਥਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਪਾਤਰਾਂ ਦੀ ਹੂਬਹੂ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ। ਦੇਹ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਗਰਸੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੇਖਕ ਨੇ 'ਰੰਡੀਆਂ' ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਗ਼ਰੀਬੀ ਕਰਕੇ, ਪੈਸੇ-ਪੈਸੇ ਦੀਆਂ ਮੁਥਾਜ ਹਨ, ਕੁਰਬਲ ਕੁਰਬਲ ਕਰਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਪਿੱਛੇ ਲੜਾਈ ਝਗੜੇ ਨਸ਼ੇਖੋਰ, ਕੂੜੇ ਦੇ ਢੇਰ, ਮੱਖੀਆਂ ਮੱਛਰਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ, ਪੀਣ ਲਈ ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ, ਕੁਲੀ, ਡਰਾਈਵਰ, ਪਾਨ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ, ਰੇੜ੍ਹੀਆਂ ਫੜ੍ਹੀਆਂ ਵਾਲੇ ਦਲਾਲ, ਅਮੀਰਜ਼ਾਦੇ, ਸਾਰੇ ਆਪਣੀ ਕਾਮ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਇਹ ਕੁਝ ਕਰਦੇ ਨੰਗੇ ਚਿੱਟੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ। ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜਨੇਪਾ ਝੁੱਗੀ ਵਿਚ ਹੀ ਕਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪਾਤਰਾਂ ਵਿਚ ਮੈਨਾ, ਪੋਪਟ, ਬਸ਼ੀਰਨ, ਚਮੇਲੀ, ਪਾਰਬਤੀ, ਮਲਬਾਰੀ, ਪੁਲੀਸ, ਹੁਸੀਨਾ, ਪੇਸ਼ੇ ਵਿਚ ਫਸੀ ਨਵੀਂ ਕੁੜੀ, ਜਬਾਰ ਸਮਗਲਿੰਗ ਦੈ ਅਨੈਤਿਕ ਕੰਮ ਵਿਚ ਫਸੇ ਪਾਤਰ ਹਨ। ਝੁੱਗੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਕਰੂਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਰੰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਫੜਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਭੱਜਦੜ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹਨ। ਫਿਰ ਹਵਾਲਾਤ, ਅਦਾਲਤ ਪੇਸ਼ੀ, ਜ਼ਮਾਨਤਾਂ ਵਕੀਲ ਜੱਜ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦੀਆ ਰੰਡੀਆਂ, ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਰੋਟੀ ਲਈ ਖਿੱਚਾਧੂਹੀ, ਬਾਹਰੋਂ ਸਪਲਾਈ ਹੁੰਦੇ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੈ। ਹੋਟਲਾਂ ਦੀ ਜੂਠ ਖਾਣ ਵੇਲੇ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਹੈ। 101 ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਪਿੱਛੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਲੜਾਈ ਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨਾਵਲ ਵਿਚ ਕਰੂਰਤਾ ਦਾ ਰੰਗ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪੋਪਟ (ਮੈਨਾ ਦਾ ਪਤੀ) ਗੱਡੀ ਅਗੇ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾਸ਼ ਮੁਰਦਾ ਘਰ ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਨਾ ਤੇ ਸਾਥਣ ਬਸ਼ੀਰਨ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਮੌਤ ਬਾਰੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਚਾਰ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਛੇ ਵਿਸਤਰਿਤ ਕਾਂਡ ਹਨ। ਅਨੁਵਾਦ ਚੰਗਾ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰ: ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 98148-56160

ਸੁਨ੍ਹੈਰੀ ਤਿਤਲੀਆਂ
ਲੇਖਕ : ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 250 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 112
ਸੰਪਰਕ : 93165-44777

ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਸਿੰਘ ਨਰੂਲਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ 34 ਕਹਾਣੀਨੁਮਾ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਲੇਖ ਬਚਪਨ ਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸੁਨ੍ਹੈਰੀ ਲਿਖ ਕੇ ਮਿਆਰੀ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਵਿਘਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਦਰੁਸਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 13 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 6 ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ "ਤਿਤਲੀਆ" ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਤਿਤਲੀਆਂ ਮਾਯੂਸ ਹਨ' ਕਿਤਾਬ ਆਈ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਰੁਮਾਂਸ ਦੀ ਸੁਰ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਹਲਕੇ ਜਿਹੇ ਰੁਮਾਂਸ ਦੀ ਸਸਤੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 150 ਕਹਾਣੀਆਂ/ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਮਰੇਡ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਤੇ ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਔਜਲਾ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਵਿਚਾਰ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰਚਨਾ 'ਪਿਆਸ' ਹੈ ਇਸ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਪਿਆਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ, ਫੈਸ਼ਨੇਬਲ ਕੁੜੀਆਂ ਸਫਰ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਲਿੰਗ ਨੇੜਤਾ, ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਨਾਂਅ 'ਤੇ ਪਾਤਰ ਰੁਮਾਂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਨਾਜ਼ਾਇਜ਼ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵੀ ਸਿਧੇ ਸਪਾਟ ਹਨ। ਕੁਝ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਕਲਾਤਮਿਕ ਕਮੀ ਹੈ। ਵਿਅੰਗ ਦੀ ਸੁਰ ਵੀ ਹੈ (ਪਿਆਰ ਲਈ ਇਮਤਿਹਾਨ, ਖਾਲੀ ਕੁਰਸੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਾਸ ਹਾਂ, ਡਾ. ਛਿੱਬਾ ਖੁੱਲਰ) ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਹਨ। ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀਪਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਪਲ, ਫੈਸਲਾ, ਬੇਬਸ, ਸ਼ਰਤ, ਸਬੀਤਾ ਤੇ ਸ਼ਬਨਮ, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੁਹਜ ਤੇ ਕਥਾ ਰਸ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਕਲਾ ਪੱਖ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਦੁਹਰਾਓ ਤੋਂ ਵੀ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਗੈਟ-ਅਪ ਸੋਹਣੀ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਕਿਤਾਬ ਖਿੱਚ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਹੈ।

-ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ
ਮੋਬਾਈਲ : 9814856160

ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗ਼ੁਲਾਮੀ
ਲੇਖਕ : ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਕੌਸ਼ਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸਪਰੈੱਡ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ, ਲੁਧਿਆਣਾ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 120
ਸੰਪਰਕ : 98550-04500

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ 'ਚੋਂ ਅਸੀਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਿਬ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਕਲਿਆਣਕਾਰੀ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 'ਰਾਜਨੀਤੀ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗ਼ੁਲਾਮੀ' ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਮੁੱਲਵਾਨ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਪਿੱਛੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਅਚੰਭਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣਾ ਗੌਰਵਮਈ ਹੈ। ਹੈਰਾਨੀ ਇਹ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਕ ਨੇ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕੁਟਲ-ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਸਗੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਅਤੇ ਲੋਭੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨੰਗਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਅਜੋਕੇ ਭਖਦੇ ਮਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਰਲ, ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੇ ਸੰਜਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ 22 ਲੇਖਾਂ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਸਟੀਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਦੋ ਜਮਾਤਾਂ ਹਨ ਇਕ ਮੁਨਾਫ਼ੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਜਮਾਤ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੀ ਕਿਰਤੀ ਜਮਾਤ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਜਮਾਤਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਾਂਗਰਸ, ਭਾਜਪਾ, ਖੇਤਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਆਮ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਰ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਦੀ ਕਾਰ-ਕਰਦਮੀ ਨੂੰ ਮਾਨਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਪੜਚੋਲਿਆ ਗਿਆ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕ-ਚੇਤਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ 2019 'ਚ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਸੱਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬੀ.ਜੇ.ਪੀ. ਨੇ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੇ ਏਜੰਡੇ ਹੇਠ ਫ਼ਿਰਕੂ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਨੰਬਰ ਇਕ 'ਤੇ ਲੈ ਆਂਦਾ। ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਉਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਲਈ ਲੋਕ ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਅੰਦਰ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਨਿਘਾਰ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਜੋ ਲੋਕਤੰਤਰ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮੀਡੀਆ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਦਾ ਹੱਥ ਠੋਕਾ ਬਣ ਕੇ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਮਸਲੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕ-ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਦੇਸ਼ 'ਚ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਿਆਂ ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ 12 ਧਰਮ, 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਤਾਂ, 4000 ਉੱਪ-ਜਾਤੀਆਂ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹੋਣ, ਉਥੇ ਕੇਵਲ ਭਗਵਾਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਦੂਤਵ ਦਾ ਠੋਸਣਾ ਬਹੁਤ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਤਬਾਹਕੁੰਨ ਨਤੀਜੇ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਨਸ਼ਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਬਰਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕੌਣ ਰੋਕੇਗਾ? ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਭੋਪਾਲ ਗੈਸ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਸ਼ਰਮਸਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਾਮਰਾਜੀ ਸੱਤਾ ਨੇ ਜੋ ਮਾਨਵਤਾ ਨੂੰ ਲਹੂ-ਲੁਹਾਨ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਅੰਕੜੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਕੋਲ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰ ਹਨ, ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਲੈਨਿਨ ਤੇ ਮਾਰਕਸ ਦੇ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਸਾਰ 'ਚ ਰਾਜਸੀ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦਾ ਦਰਪਣ ਹੈ, ਏਨੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਲੇਖਕ ਦੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਸਿਜਦਾ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ 'ਚ ਜੋ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਤੇ ਦਰਦ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਮੇਰਾ ਸ਼ਿਅਰ ਹੈ :
ਇਹ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ,
ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਛੱਤਿਆਂ 'ਚੋਂ, ਜ਼ਹਿਰ ਚੋਅ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦਾਊਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 98151-23900

ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਿਤਾਰੇ
ਲੇਖਕ : ਪ੍ਰਿੰ. ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਤਰਲੋਚਨ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
ਮੁੱਲ : 200 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 79
ਸੰਪਰਕ : 98764-52223

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਦੀ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਕ ਵਾਰਤਕਨੁਮਾ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੀਹ ਦੇ ਲਗਭਗ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਸਾਹਿਤ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾਇਆ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਜਾਣਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੋ ਉੱਚ-ਕੋਟੀ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲਿਖਾਰੀ ਵੀ ਹਨ। ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਗਤ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਸਨ। ਅਗਲੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਵੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 270 ਨਾਵਲ, 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ, ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ, ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਜਿਹੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਘਾਲਣਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਫ਼ਰੀਦ, ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਰੰਗ' ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਮਾਨੂੰਪੁਰੀ' ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। 'ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਮਘਦਾ ਸੂਰਜ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਭਰਤ ਨੂੰ ਐਲਾਨਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉੱਘਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਅਗਲਾ ਲੇਖਕ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚ ਰੰਗਿਆ, ਰੰਗਾਂ ਦਾ ਵਣਜਾਰਾ ਜਗਜੀਤ ਮੁਕਤਸਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 3800 ਦੇ ਲਗਭਗ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਪੰਜਾਬ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਪ੍ਰੇਮ ਅੱਗੇ ਹਰੇਕ ਦਾ ਸਿਰ ਝੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਰੋਆ, ਬਾਬੂਰਾਮ ਦਿਵਾਨਾ ਅਤੇ ਪਰਮਜੀਤ ਪਰਮ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਨਿਵੇਕਲੀਆਂ ਪੈੜਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ ਭਾਸਕਰ, ਗੁਰਚਰਨ ਬੱਧਨ, ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ, ਮਨਜੀਤ ਕੌਰ ਮੀਤ ਅਤੇ ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਨਵੈਤ ਆਦਿ ਅਜਿਹੇ ਲੇਖਕ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖ ਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮਿਆਰ ਹੋਰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਗੋਸਲ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਬਲ ਬਖਸ਼ਣ। ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕਬਾਦ।

-ਡਾ. ਗੁਰਬਿੰਦਰ ਕੌਰ ਬਰਾੜ
ਮੋਬਾਈਲ : 098553-95161

ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੀਰ ਬਾਲਕ
ਲੇਖਕ : ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ : ਸੰਗਮ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨਜ਼ ਸਮਾਣਾ
ਮੁੱਲ : 150 ਰੁਪਏ, ਸਫ਼ੇ : 96
ਸੰਪਰਕ : 099964-25988

ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੀਰ ਬਾਲਕ' ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ ਦੀ 'ਬਾਲ ਜੀਵਨ ਕਥਾਵਾਂ' ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵੀਹ ਬਾਲ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਮਹਾਨ ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਾਲਪਨ ਸਮੇਂ ਬੜੀ ਸੂਝਵਾਨਤਾ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਲੌਕਿਕ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਸ. ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਦੇ ਬਚਪਨ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਕਸਰ ਹੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਵਿਰੁੱਧ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਏ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ 'ਤੇ ਪਿਆ ਉਸ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦਾਅ ਪੇਚ ਸਿੱਖ ਲਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਠ ਸੌ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੰਭਾਲ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਜੌਹਰ ਵਿਖਾਏ ਸਨ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਜ਼ਾਦਿਆਂ ਬਾਬਾ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਫ਼ਤਹਿ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ਾਲਮ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਦੀ ਈਨ ਨਾ ਮੰਨਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਅਨੋਖੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਸ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਨੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ 'ਦੰਬੂਕਾਂ (ਬੰਦੂਕਾਂ) ਬੀਜਣ' ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਿਰਫ ਤੇਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦਿਆਂ ਫਾਂਸੀ ਦਾ ਫੰਦਾ ਹੱਸ ਕੇ ਚੁੰਮ ਲਿਆ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਚਰਨ ਪੁਆਧੀ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਨਿਵੇਕਲਾ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ।ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ 'ਹੋਣਹਾਰ ਬਿਰਵਾਨ ਕੇ ਚਿਕਨੇ ਚਿਕਨੇ ਪਾਤ' ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਪਰੋਕਤ ਮਹਾਨ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਯੋਧਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ,ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ, ਸ਼ਿਵਾਜੀ, ਜੈਮਲ-ਫੱਤਾ ਆਦਿ ਵੀਹ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਠੇਠ ਬਾਲਾਂ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਸ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਿਆਰੀ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਕਿ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਫੈਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗ਼ੈਰ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ।

-ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਤਲਵੰਡੀ ਕਲਾਂ
ਮੋਬਾਈਲ : 94635-42896